Omów pojęcie i rodzaje nakładów.
Nakład - kategoria ekonomiczna wyrażająca w jednostkach naturalnych zużycie siły roboczej oraz zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.
Ze względu na rodzaj czynnika wykorzystywanego w działalności gospodarczej można wyróżnić cztery rodzaje nakładów:
nakłady pracy żywej,
nakłady środków trwałych,
nakłady materiałowe,
nakłady pieniężne.
Omów metody podziału kosztów na stałe i zmienne.
Metoda księgowa polega na zaliczaniu poszczególnych pozycji kosztów do grupy kosztów stałych lub zmiennych przez księgowego albo innego specjalistę.
Metody statystyczno-matematyczne polegają na zastosowaniu jednego z następujących możliwych podejść:
Metoda wizualna - graficzne wyznaczenie linii kosztów, wskazującej poziom kosztów stałych - polega na naniesieniu na układ współrzędnych poniesionych kosztów i odpowiadającej im produkcji, a w dalszym postępowaniu na wyznaczeniu - w sposób wzrokowy - trendu kosztów i wykreśleniu linii prostej najlepiej dopasowanej do umieszczonych na płaszczyźnie punktów. Punkt przecięcia wyznaczonej linii z osią rzędnych (powyżej punktu zero) wyznacza poziom kosztów stałych.
Metoda dwóch punktów - oszacowanie wielkości ekstremalnych i kosztu krańcowego produkcji - polega na wyróżnieniu z szeregu czasowego kosztów i produkcji (np. w układzie miesięcznym) dwóch obserwacji ekstremalnych (skrajnych): minimalnej i maksymalnej. Z użyciem tych wielkości jest obliczany koszt krańcowy, który jest określany jako przyrost kosztów całkowitych między wybranymi punktami ekstremalnymi, przypadający na dodatkową jednostkę produkcji. Na tej podstawie szacuje się poziom kosztów stałych jako różnicę między kosztami całkowitymi a kosztami danej produkcji.
Metoda regresji - oszacowanie parametrów linii regresji kosztów z użyciem metody najmniejszych kwadratów - polega na wyznaczeniu równania linii prostej najlepiej odzwierciedlającego rozkład danych. Odchylenie tych danych rzeczywistych od linii prostej jest mierzone sumą kwadratów odległości między uzyskaną linią a tymi danymi.
Metoda dynamiczna - oszacowanie parametrów funkcji kosztów całkowitych - jeżeli funkcja ma postać prostoliniową, to wówczas koszty proporcjonalnie zmienne równe są kosztom krańcowym (pierwsza pochodna funkcji), a koszty stałe - różnicy między kosztami całkowitymi a zmiennymi.
Omów różnice pomiędzy kosztem a wydatkiem.
Koszty stanowią wyrażone w ujęciu wartościowym celowe zużycie przedmiotów pracy, środków pracy, usług oraz wynagrodzenia za pracę w określonym czasie.
Wydatek jest to rozchód środków pieniężnych na określony cel.
Wydatek może występować:
- równocześnie z powstaniem kosztu, np. wydanie materiałów do zużycia
w momencie ich zakupu,
- przed powstaniem kosztu, np. wydatek na zakup materiałów, które zostaną zużyte
w określonym okresie,
- po powstaniu kosztu, np. zapłata za zużyte wcześniej materiały.
Omów różnice pomiędzy pojęciami: koszt, nakład, wydatek i strata nadzwyczajna.
Koszty - wyrażone wartościowo zużycie czynników produkcji, wykorzystanie zasobów ludzkich, usług obcych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Koszty można klasyfikować na wiele sposobów. Można wyróżnić trzy podstawowe układy kosztów:
Nakład - kategoria ekonomiczna wyrażająca w jednostkach naturalnych zużycie siły roboczej oraz zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.
Wydatek - w ujęciu ekonomicznym każdy rozchód środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego jednostki gospodarczej, w związku z zapłatą za określone dobra lub usługi w związku z regulowaniem różnych zobowiązań jednostki.
Straty nadzwyczajne - skutki finansowe zdarzeń niepowtarzalnych, trudnych do przewidzenia, niezwiązanych z ogólnym ryzykiem prowadzenia działalności. Np. pozar, powodz
Omów pojęcia: koszty całkowite a koszty jednostkowe.
Koszty całkowite składają się z kosztów stałych i kosztów zmiennych. Jeżeli koszty całkowite podzielimy przez ilość wyprodukowanych wyrobów Q otrzymamy koszt jednostkowy inaczej koszt przeciętny przypadający na jednostkę wyrobu.
Omów na wykresie pojęcia: koszty stałe, koszty zmienne.
Koszty stałe - nakłady, które musi ponosić przedsiębiorca, niezależnie od wielkości produkcji. Nawet wówczas, gdy w przedsiębiorstwie nic się nie produkuje, ponosi on takie nakłady jak czynsze dzierżawne, procenty od kredytów, koszty konserwacji, płace strażników i służb administracyjnych, często pensje pracownicze (w przypadku sztywnego rynku pracy). Koszty stałe trzeba płacić niezależnie od wielkości produkcji, a więc bez względu na to czy się produkuje czy nie.
Koszty stałe stanowią te koszty, które nie reagują na zmiany wielkości produkcji, ponieważ zależą na przykład od upływu czasu i bez względu na ilość wytworzonych w danym okresie produktów najczęściej pozostają na niezmienionym poziomie, na przykład: płace pracowników administracji i kierownictwa jednostki, energia ogrzewcza i oświetleniowa, utrzymanie czystości itp.
Koszty zmienne są to koszty przedsiębiorcy wykazujące reakcję na zmiany wolumenu działalności przedsiębiorstwa. Ich poziom zależy od rozmiarów tego wolumenu. Rosną gdy wzrasta liczba jednostek wolumenu a zmniejszają się gdy ta liczba zmniejsza się.
Omów pojęcia "koszty puste".
Jeżeli jakaś część potencjału wytwórczego z określonych powodów nie będzie wykorzystywana, to koszty stałe związane z posiadaniem i utrzymaniem w gotowości tej części potencjału, są z punktu widzenia przedsiębiorstwa kosztami pustymi. Koszty te nie przyczyniają się do tworzenia nowych wartości w danym okresie.
Omów pojęcie "koszty okresu".
Koszty okresu - Koszty odnoszone do czasu, czyli poniesione w danym okresie. Do kosztów okresu zalicza się koszty niezwiązane z produkcją i nie biorące udziału w wycenie zapasów, a także koszty produktów sprzedanych w danym okresie.
Omów podział kosztów wg kryterium związku z produktem oraz z rozmiarem produkcji.
Koszty rodzajowe w rachunkowości - koszty w układzie rodzajowym, tzw. koszty proste bieżącej działalności, które faktycznie zostały poniesione, przedstawione w podziale na rodzaje. Koszty rodzajowe odpowiadają na pytanie ile i jakiego rodzaju koszty zostały poniesione.
Układ rodzajowy kosztów dzieli koszty według rodzaju i obejmuje następujące grupy kosztów:
amortyzacja - celowe wyrażone wartościowo zużycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
zużycie materiałów i energii - zużycie surowców, materiałów zapasowych, opakowań, paliwa, książek, czasopism, energii (elektrycznej, cieplnej, wodnej, sprężonego powietrza),
usługi obce - obróbka obca, usługi: transportowe, remontowe, łączności, najmu, leasingu, bankowe,
wynagrodzenia - wynagrodzenia brutto za prace wykonane na rzecz danego podmiotu,
ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - obciążające pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz inne świadczenia na rzecz pracowników: wydatki na bhp, szkolenia, ochronę zdrowia,
podatki i opłaty - podatki: od nieruchomości, środków transportu oraz opłaty: skarbowe, notarialne, administracyjne, sądowe, za zanieczyszczanie środowiska,
pozostałe koszty rodzajowe - podróże służbowe, ubezpieczenie majątkowe, stypendia, reklama nie ujęta w innych pozycjach.
Omów rodzajowy podział kosztów.
Rodzaje kosztów:
- amortyzacja majątku trwałego;
- zużycie materiałów;
- zużycie energii;
- usługi obce;
- wynagrodzenia;
- świadczenia na rzecz pracowników wraz z składkami na ubezpieczenie społeczne;
- opłaty, podatki, pozostałe koszty.
Koszty proste: to takie koszty, które są jednorodnej treści ekonomicznej, nie dając się z punktu widzenia danej jednostki gospodarczej rozłożyć na elementy rodzajowo prostsze.
Koszty złożone: to koszty składające się z różnych rodzajów zużytych zasobów.
Koszty bezpośrednie: to koszty, których pomiar i odniesienie na wyodrębnione działalności i produkty jest możliwy, istotny i opłacalny.
Koszty pośrednie: nie posiadają ścisłego związku z efektami pracy i dlatego brak jest możliwości ich zmierzenia i przyporządkowania tym efektom lub nie jest to na tyle opłacalne.
Koszty pośrednie dzielą się na koszty wydziałowe i koszty ogólnozakładowe.
Koszty wydziałowe: obejmują wszystkie koszty wytwarzania powstające w wydziałach produkcyjnych, a nie zaliczone do kosztów bezpośrednich. Są to koszty maszyn i urządzeń (amortyzacja, naprawy, energia) oraz koszty ogólne wydziału (płace kierownictwa i administracji, utrzymanie budynków, ogrzewanie).
Koszty ogólnozakładowe: są to koszty utrzymania zarządu jednostki gospodarczej oraz komórek ogólnej obsługi. W ich skład wchodzą koszty administracyjno - gospodarcze (wynagrodzenia zarządu, podróże służbowe, koszty biurowe, koszty finansowe) i koszty ogólnoprodukcyjne (koszty magazynów, biur projektowych, informatyczne).
W podmiotach gospodarczych duże znaczenie ma podział kosztów wg miejsc ich powstania.
Koszty produktów: są przypisane określonym produktom zarówno zakończonym, w tym sprzedanym i niesprzedanym oraz produktom nie zakończonym w danym okresie rozliczeniowym.
Koszty okresu: nie są włączone do wyceny zapasów produkcji, a w całości obciążają wynik finansowy danego okresu.
Koszty przyszłych okresów: są to koszty, które już wydatkowano, lecz nie wliczono ich w ciężar kosztu własnego sprzedaży ani w wartość zapasów.
Wyjaśnić pojęcie: „techniczny koszt wytworzenia produktu”.
Techniczny koszt wytworzenia jest sumą kosztów bezpośrednich i kosztów wydziałowych, koszty bezpośrednie (materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie,);koszty pośrednie(koszty wydziałowe, koszty zarządu,koszty sprzedaży.
Omów różnice pomiędzy amortyzacją a umorzeniem.
amortyzacja to koszt uzyskania przychodu ( wezmy np maszyny produkcyjne, w wyniku produkcji zużywają się one, zatem tracą na wartości) Amortyzacja jest zatem zrównoważeniem kosztów tego zużycia. W wyniku tego zużycia zmniejszzca sie podstawa opodatkowania danego środka trwałego (maszyny) którą odpisujemy w zależności od metody amortyzacyjnej (liniowej lub regresywnej)
umorzenie jest podobnym do amortyzacji obciążeniem bezgotówkowym ale jest ono stosowane do odpisywania kosztów niematerialnych (patentów, praw autorskich, znakow handlowych)
Wyjaśnij pojęcia: rata amortyzacyjna i stopa amortyzacyjna.
Rata amortyzacyjna - kwota, jaką gospodarstwo musi corocznie odprowadzać do banku, aby w odpowiednim okresie zgromadzić sumę potrzebną na odtworzenie danego środka produkcji. W gospodarstwach indywidualnych, które nie odprowadzają do banku kwot z tytułu amortyzacji, rata amortyzacyjna stanowi wielkość rocznego zużycia danego środka trwałego.
Stopa amortyzacji określa % zużycia środka w ciągu roku
Porównaj amortyzację liniową i nierównomierną.
Amortyzacja liniowa polega na równomiernym amortyzowaniu środka trwałego przez cały okres jego użytkowania. Aby wyliczyć kwotę amortyzacji rocznej, należy podzielić wartość środka trwałego przez cały przewidywany okres jego użytkowania.
Amortyzacja nierównomierna - Przy stosowaniu metod amortyzacji nierównomiernej przyjmowane jest założenie, że zużycie majątku trwałego kształtuje się różnie w poszczególnych latach jego użytkowania. Do metod amortyzacji nierównomiernej zalicza się amortyzację degresywną, amortyzację progresywną oraz amortyzację naturalną.
Omów zasady kalkulacji podziałowej ze współczynnikami.
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami. - metoda stosowana wtedy, gdy jednostka gospodarcza wytwarza w sposób masowy kilka prostych produktów najczęściej w oparciu o te same surowce. Wytwarzane wyroby często różnią się rozmiarem, formą, złożonością zdobienia itp.
W kalkulacji podziałowej ze współczynnikiem szczególnie istotne jest wyrażenie produkcji różnych wyrobów jednym miernikiem (w jednostkach umownych). W tym celu stosuje się współczynniki. Podstawą ich określenia może być ciężar wyrobów, ich powierzchnia lub pracochłonność. W przypadku bardzo prostych pod względem technologicznym wyrobów możliwe jest zastosowanie w przeliczeniu na jednostki umowne jednego współczynnika, natomiast w przypadku produktów złożonych wymagane jest opracowanie i zastosowanie odrębnych współczynników dla poszczególnych pozycji kalkulacyjnych.
Etapy procedury kalkulacji w metodzie podziałowej ze współczynnikami:
Obliczenie rozmiaru produkcji,
Wyrobów, których produkcję rozpoczęto w ubiegłym roku
Wyrobów, których produkcję rozpoczęto i zakończono w bieżącym roku
Wyrobów, których produkcję rozpoczęto w bieżącym roku, ale jeszcze nie zakończono
Określenie stopnia przetworzenia remanentów.
Ustalenie współczynników.
Ustalenie sumy liczby jednostek współczynnikowych dla każdej pozycji kalkulacyjnej.
Obliczenie kosztu wytworzenia jednostki współczynnikowej.
Obliczenie jednostkowego kosztu wytworzenia wyrobu gotowego i produktu nie zakończonego.
Omów zasady kalkulacji fazowej.
Kalkulacja fazowa (procesowa) W przypadku, gdy proces produkcyjny przy produkcji masowej przebiega w kilku następujących po sobie fazach (procesach) produkcyjnych, to do ustalenia kosztów jednostkowych stosujemy odmianę kalkulacji podziałowej nazywanej kalkulacja podziałową procesowa lub fazową. Mamy wówczas do czynienia z tzw. wielostopniowym rachunkiem kalkulacyjnym. Produkcja procesowa charakteryzuje się tym, że w ramach każdego procesu otrzymujemy półprodukt, który najczęściej jest przekazywany do następnej fazy procesu produkcyjnego lub do magazynu wydziałowego. Produkt gotowy otrzymywany jest w ostatniej fazie procesu produkcyjnego.
Omów zasady kalkulacji podziałowej ze współczynnikami.
Kalkulacja współczynnikowa Jest odmianą kalkulacji podziałowej, stosowaną w tych przedsiębiorstwach, które w wyniku takiego samego produktu wytwarzają, najczęściej z takich samych surowców, produkty spełniające tę samą funkcję, różniące się jedynie rozmiarami (gabarytami, masą). Stosowana może być w przemyśle ceramicznym, szklarskim, budowlanym.
Ewidencja księgowa w tego typu produkcji prowadzona jest dla całej produkcji, bez uwzględniania poszczególnych odmian produktów. Nie ma więc rzeczywistego obiektu kalkulacyjnego. Natomiast procedura kalkulacyjna ustalająca koszty poszczególnych produktów rozpoczyna się od ustalenia tzw. produkcji przeliczeniowej, czyli doprowadzenia do wspólnego mianownika wszystkich produktów. Czyni się to przez przemnożenie poszczególnych produktów przez ustalone dla nich współczynniki przeliczeniowe. Współczynnikami takimi mogą być np. waga, pojemność, rozmiary, czasochłonność itp. Współczynniki te mogą być ustalone dla wszystkich kosztów produkcji jednakowe bądź dla każdej pozycji kosztów inne. Po czym następuje ustalenie kosztu jednostkowego jednostki przeliczeniowej produktu. Ostatecznym etapem jest ustalenie kosztu jednostkowego rzeczywistego produktu przez pomnożenie kosztu jednostki przeliczeniowej przez liczbę jednostek przeliczeniowych produktu.
Omów zasady kalkulacji produkcji sezonowej.
Kalkulacja przy produkcji sezonowej - Przy produkcji sezonowej, na koszt wytworzenia wyrobu gotowego w danym miesiącu, składają się koszty podstawowe produkcji, poniesione w danym miesiącu okresu sezonu, jak również część kosztów utrzymania zakładu w gotowości produkcyjnej, która dotyczy produkcji wytworzonej w danym miesiącu.
Koszty dotyczące utrzymania zakładu w gotowości produkcyjnej, to znaczy koszty okresu poprzedzającego sezon i koszty sezonu do miesiąca sprawozdawczego włącznie, w poszczególnych okresach jest znana, lecz część kosztów widnieje jako wartości nie znane. Są to koszty, które dotyczą okresu zastoju po zakończeniu sezonu i koszty miesięcy sezonu po okresie sprawozdawczym. Koszty te są przyjmowane do zestawienia kalkulacji na podstawie założeń planu. W związku z powyższym, w omawianej metodzie kalkulacji możliwe są pewne niedokładności na skutek różnic między założeniami planowanymi a wykonaniem rzeczywistym. Dlatego też prowadzona jest ona sumami narastającymi od początku roku, i w ten sposób koryguje się niedokładności popełnione w miesiącach poprzednich.
Omów metodę reszty stosowaną w kalkulacji produkcji sprzężonej.
Jeżeli w procesie produkcji w rezultacie jednego procesu wytwarzania powstają co najmniej dwa produkty, jest to wtedy produkcja łączna (sprzężona). Daje w rezultacie różnorodne produkty, główne, o największej wartości ekonomicznej oraz uboczne, o mniejszej wartości ekonomicznej, nieodłącznie związane z produkcją wyrobów gotowych. Za produkty główne uważa się te, które stanowią podstawowy cel działalności gospodarczej jednostki. Produkty uboczne otrzymywane są przymusowo, nie są one celem prowadzenia procesu produkcyjnego, jednakże posiadają one wartość użytkową i istnieje możliwość ich sprzedaży lub zużycia na potrzeby własne jednostki. Ustalamy łączny koszt produktów głównych, odejmując od kosztu wytworzenia produkcji sprzężonej wartość produktu ubocznego, wycenionego według ceny ewidencyjnej, i po drugie ustalamy koszty produktów głównych, dzieląc koszt ich wytworzenia według zasad kalkulacji podziałowej ze współczynnikami, stosując współczynniki charakteryzujące kosztochłonność, przydatność lub wartość handlową produktów.
Kpgł=Kogółem-Wpr.ubocznego
Wpr.ub.=Qub*Cub
Kjgł=Kpgł/Qgł
Omów metody kalkulacji produkcji sprzężonej.
Metody kalkulacji produkcji sprzężonej.
Metoda reszty; Podziałowa proporcjonalna; Podziałowa współczynnikowa
Metoda podziałowa jest stosowana, jeżeli wytwarzanych produktów gotowych nie można jednoznacznie zaklasyfikować jako główne lub uboczne.W ramach metody podziałowej wyróżnia się:
a) metodę podziałową proporcjonalną; ustalane są wielkości mierzone ilościowo, które pozwalają, zgodnie z zasadą przyczynowo-skutkową, podzielić łączne koszty poniesione w produkcji sprzężonej na produkty.
b) metodę współczynnikową cen rynkowych;podobna do kalkulacji podziałowej ze współczyn nikami - najczęściej stosowane są w tej metodzie jako współczynniki podziału kosztów ceny rynkowe. W metodzie współczynnikowej cen rynkowych podział kosztów procesów sprzężonych na produkty dokonywany jest nie według zasady przyczynowo-skutkowej, lecz według pozycji rynkowej produktu i jego zdolności do pokrywania kosztów
Omów wykres zależności: produkcja - koszty - zysk.
Opis wykresu: Pkt A oznacza początek produkcji, ponoszone są pewne koszty stałe. Pkt B na początku produkcji przedstawia brak przychodów. Przychody w toku produkcji rosną, rosną również koszty(ponoszone są już nie tylko koszty stałe ale i zmienne, zależne od wysokości produkcji). Punkt przecięcia się prostych P i Kc, czyli pkt c oznacza punkt opłacalności produkcji. Daje on ilość produktów, dla której opłaca się prowadzić działalność gospodarczą. Znak minus poniżej tego pkt oiznacza stratę, natomiast znak plus powyżej pkt C oznacza zysk, gdzie Z=P-K.
Omów pojęcie „strefa bezpieczeństwa”.
Opis stefy bezpieczeństwa: Sb-odległość między realną produkcją a progiem opłacalności. Oznacza o ile % może spaść produkcja by nadal się opłacała. Wyrażona jest wzorem:
ilościowo: Sb=Qreal-Qbep\
wartościowo: Sb`=Sb*c
procentowo: Sb%=Sb/Q
Omów na wykresie zasady oceny progu rentowności produkcji.
Zasady progu rentowności produkcji.
Jeśli Ks rosną to Q bep również rośnie.
Dodatkowo ze wzoru na Qbep=Ks/(c-kjz) można wywnioskować, że
Jeśli kjz rosną to Q bep zmaleje
Jeśli c rośnie to Qbep również wzrośnie.
Omów pojęcie „marża jednostkowa brutto”.
Marża brutto (ang. gross margin) w ujęciu względnym jest to stosunek zysku brutto ze sprzedaży do przychodów.
Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów odnoszą się do całości nakładów połączonych bezpośrednio z produktem np: koszty energii, koszty pracy, koszty materiałów. Nie wlicza się do nich kosztów administracji, wydatków na biuro, czynsz itp.
W ujęciu bezwzględnym marża brutto jest synonimem wyniku brutto ze sprzedaży:
Marża Brutto = Przychody ze sprzedaży - Koszt sprzedanych produktów, towarów i materiałów