1. Pojęcie ciała krystalicznego, ciała bezpostaciowego i kryształu.

Ciało krystaliczne - substancja charakteryzująca się uporządkowaną (prawidłową) budową wewnętrzną; ciało krystaliczne jest jednorodne (izotropowe) i anizotropowe; substancje krystaliczne mają zdolność do samorzutnego wytwarzania kryształów w procesie krystalizacji.

Ciało bezpostaciowe - nie wykazuje prawidłowej budowy wewnętrznej i nie tworzy kryształów.

2. Budowa ciała krystalicznego.

1. wewnętrzna:

Sieć przestrzenna (sieć krystaliczna) jest ideowym odwzorowaniem uporządkowanej budowy wewnętrznej ciał krystalicznych. Jest ona jednoznacznie określona przez równoległościan elementarny określony przez:

• kąty α,β,ϕ oraz odcinki a, b, c nazywanymi stałymi sieciowymi.

2. zewnętrzna:

Kryształy - są to bryły odznaczające się prawidłową wielościenną postacią zewnętrzną (ograniczone ścianami płaskimi; mają wyłącznie kąty wypukłe), powstałe z ciała krystalicznego w procesie krystalizacji; postać zewnętrzna kryształów jest następstwem wewnętrznego uporządkowania atomów.

Elementy powierzchniowe kryształu: ściany, krawędzie, naroża

3. Sposób wyznaczania i charakterystyka sieciowa układów krystalograficznych .

Układ Krystalograficzny	Stałe osiowe
	Kąty między osiowe	Odcinki jednostkowe
Trójskośny	α≠β≠ϕ≠90°	a≠b≠c
Jednoskośny	α=ϕ=90°≠β	a≠b≠c
Rombowy	α=β=ϕ=90°	a≠b≠c
Trygonalny	α=β=90°; ϕ=120°	a =b≠c
Trygonalny (romboedryczny)	α=β=ϕ≠90°	a=b=c
Tetragonalny	α=β=ϕ=90°	a=b≠c
Heksagonalny	α=β=90°;ϕ=120°	a=b≠c
Regularny	α=β=ϕ=90°	a=b=c

4. Symetria geometryczna kryształów.

Symetria geometryczna kryształów - jest prawidłowością rozmieszczenia elementów powierzchniowych na kryształach.

Symetrię geometryczną opisujemy przy pomocy: osi symetrii, płaszczyzny symetrii i centrum symetrii.

Centrum symetrii (c) (środek symetrii) - jest to punkt wewnątrz kryształu, przez który poprowadzona dowolna prosta przecina z obu stron w tej samej odległości jednakowe elementy powierzchniowe na krysztale.

Warunkiem wystarczającym na istnienie centrum symetrii w krysztale jest wystąpienie w nim równoległej pary ścian.

Płaszczyzna symetrii (P) - płaszczyzna, która dzieli kryształ na 2 części mające się do siebie jak przedmiot do swojego odbicia w zwierciadle płaskim.

Są kryształy wykazujące jedną lub więcej, maksymalnie 9 płaszczyzn.

Oś symetrii (L) - jest to taki kierunek w krysztale, wokół którego obrócony kryształ o 360° powtarza się (przyjmuje identyczne położenie) w przestrzeni przynajmniej 2 razy.

Krotność osi n wynika ze wzoru: n=360°/x.

Symbole ścian kryształów: najprostszą bryłą geometryczną, którą można traktować jako elementarny kryształ jest czworościan zasadniczy (elementarny).

Wzajemny stosunek ściany jednostkowej i ścian innych na krysztale jest określony przez prawo wymierności - wskaźniki wszystkich ścian kryształu są liczbami wymiernymi i całkowitymi.

5. Sposoby powstawania minerałów w przyrodzie.

1. krystalizacja minerałów z faz ciekłych:

• z naturalnych stopów, tj. lawy i magmy, spowodowana jest głównie przez ochładzanie stopu (np. minerały skał magmowych),

• z roztworów rzeczywistych (wodnych) dochodzi wskutek odparowania wody (np. minerały gipsowo- solne).

• z roztworów koloidalnych i zawiesin zachodzi najczęściej wskutek zmian pH tych środowisk (np. opal, getyt).

• z wodnych roztworów gorących (hydrotermalnych) związane z końcowymi fazami działalności magmowej (np. minerały kruszcowe).

2. krystalizacja minerałów z fazy gazowej

• wskutek kondensacji par (np. siarka rodzima),

• wskutek chemicznej reakcji gazów (rzadko, np. hematyt).

3. powstawanie minerałów w fazie stałej.

• przemiany polimorficzne (np. przechodzenie aragonitu w kalcyt),

• metasomatyczne zastępowanie jednego minerału przez drugi (np. dolomityzacja kalcytu),

• samorzutne procesy krystalizacyjne ciał bezpostaciowych (np. denitryfikacja szkliwa wulkanicznego).

6. Formy występowania minerałów.

Pokrój - charakterystyczny kształt pojedynczego kryształu (minerału).

Wyróżniamy pokroje:

• izometryczny - zbliżony do kuli lub sześcianu,

• słupkowy

• tabliczkowy i blaszkowy

Prawidłowe zrosty kryształów:

• zrosty równoległe , np. minerały słupkowe w szczotkach krystalicznych

• bliźniaki - podwójne (dwojaki) oraz wieloosobnicze ( polisyntetyczne) pospolite wśród plagioklazów

Skupienia - grupy minerałów lub ziarn mineralnych.

Skupienia krystaliczne:

• szczotki krystaliczne,

• druzy ( o nieregularnych kształtach),

• geody ( owalne kształty),

Skupienia ziarniste:

• skupienia słupkowe, pręcikowe, igiełkowe, włókniste, tabliczkowe, blaszkowe

• skupienia zbite lub ziemiste,

Skupienia naciekowe:

• stalaktyty i stalagmity, np., stalaktyty kalcytu w jaskiniach wapiennych)

• skupienia nerkowate i groniaste, np. skupienia blendy cynkowej,

• dendryty, np. dendryty manganowe

• naskorupienia lub naloty (np. naskorupienia pirytu na barycie)

• wykwity, np. wykwity soli kamiennej

Inne:

• sekrecje, np. utwory agatowe,

• konkrecje, np. kukiełki kalcytowe,

• oolity

7. Systematyka minerałów.

Gromada I: Pierwiastki rodzime

Gromada II: Siarczki i siarkosole

Gromada III: Halogenki

Gromada IV: Tlenki i wodorotlenki

Gromada V: Sole kwasów tlenowych

Klasa 1: azotany

Klasa 2: węglany

Klasa 3: siarczany

Klasa 4: chromiany

Klasa 5: molibdemiany i wolframiany

Klasa 6: fosforany, arseniany i wanadany

Klasa 7: borany

Klasa 8: krzemiany i glinokrzemiany:

Wyspowe

Grupowe

Łańcuchowe i wstęgowe

Warstwowe

Przestrzenne

8. Pierwiastki rodzime.

Udział pierwiastków rodzimych w skorupie ziemskiej jest mały, nie przekracza 0,1 % wag.

Miedź rodzima, Cu, ukłąd regularny

Srebro rodzime, Ag, układ regularny

Złoto rodzime, Au, układ regularny

Platyna rodzima, Pl, układ regularny

Rtęć, Hg, ukłąd trygonalny (poniżej 39° C)

Grafit, C, układ heksagonalny

Diament, C, układ regularny

Siarka rodzima, S , układ rombowy

Metale rodzime ( np. miedź, złoto, platyna, srebro) odznaczają się:

• połyskiem metalicznym, są nieprzeźroczyste

• większość ma barwę srebrzystą, z wyjątkiem złota i miedzi o barwach złocistych

• wysoką gęstością (8,5 - 21,5) i niewielką twardością ( 2,5 - 4)

• najlepszym przewodnictwem elektrycznym i cieplnym

• wysoką kowalnością

• gęstym upakowaniem sieci przestrzennej, najczęściej tworzą regularny układ krystolograficzny

• bardzo rzadko tworzą pojedyncze kryształy o pokroju izometrycznym

• występują w skupieniach zbitych, drobnoziarnistych jako wypryśnięcia lub dendryty

• występują z żyłach hydrotermalnych lub strefach utleniania rud siarczkowych oraz z złożach wtórnych

Niemetale (grafit, diament oraz siarka) odznaczają się:

• połyskiem diamentowym (diament i siarka) lub półmetalicznym(grafit)

• są przeźroczyste (diament i siarka) lub nieprzeźroczyste (grafit)

• są bezbarwne lub zabarwione, z wyjątkiem czarnego grafitu

• małą gęstością (2 - 3,6) i bardzo zróżnicowaną twardością (1 - 10)

• mniejszym upakowaniem sieci przestrzennej, tworzą różne układy krystalograficzne (rombowy - siarka, heksagonalny - grafit, regularny - diament)

• częściej tworzą kryształy o różnych pokrojach ( tabliczkowy - grafit ???????????????????????????????

9. Siarczki

Związki metali z siarką, selenem, tellurem, arsenianem i antymonem, stanowią około 0,15 % wag w skorupie ziemskiej.

Chalkozyn, Cu₂S, układ rombowy

Bornit, Cu₅FeS₄, układ regularny

Chalkopiryt, CuFeS₂, układ tetragonalny

Kowelin, CuS, układ heksagonalny

Argentyt, Ag₂S, układ regularny

Sfaleryt, ZnS, ukłąd regularny

Galena, PbS, układ regularny

Markasyt, FeS₂, układ rombowy

Cynober, HgS, ukłąd trygonalny

Arsenopiryt, FeAsS, układ jednoskośny

Siarczki metali odznaczają się:

• połyskiem metalicznym, są nieprzeźroczyste

• większość ma barwę srebrzystoszarą lub złocistożółtą,

• dużą gęstością (4,1 - 7,6) i zróżnicowaną twardością (2 - 6,5)

• dobrym przewodnictwem elektrycznym i cieplnym

• niekiedy tworzą pojedyncze kryształy (np. piryt i galena)

• najczęściej występują w skupieniach zbitych, ziarnistych

• tworzą się w warunkach hydrotermalnych lub osadowych w środowisku redukcyjnym

10. Halogenki

Są to: fluorki, chlorki, bromki i jodki metali lekkich (sodu, potasu i wapnia).

Fluoryt, CaF2, układ regularny

Halit, NaCl, układ regularny

Sylwin, KCl, ukłąd regularny

Karnalit, KMgCl₃ 6H₂O, układ rombowy

Halogenki odznaczają się:

• są najczęściej przeźroczyste

• bezbarwne lub zabarwione

• wykazują połysk szklisty

• wykazują małą gęstość (1,6 - 32 g/cm³) oraz niewielką twardość (1,5 - 4)

• wykazują łupliwość bardzo dobrą wielokierunkową

• są rozpuszczalne w wodzie (z wyjątkiem fluorków)

• pochodzą z odparowania (ewaporacji) wody morskiej lub słonych jezior (z wyjątkiem fluorytu o pochodzeniu hydrotermalnym).

11. Tlenki i wodorotlenki.

Są to związki metali i metaloidów z tlenem i grupą wodorotlenową. Stanowią ,45% wag, z czego 3,9% to związki żelaza.

Tlenki:

• Lód, H2O, układ heksagonalny

• Kupryt, Cu2O, układ regularny

• Kasyteryt, SnO2, układ tetragonalny

• Uraninit, UO2, układ regularny

• Korund, Al2O3, układ trygonalny

• Hematyt, Fe2O3, układ trygonalny

• Magnetyt, Fe3O4, układ regularny

• Chromit, FeCr2O4, układ regularny

• Ilmenit, FeTiO3, układ trygonalny

• Rutyl, Ti2O, układ tetragonalny

Wodorotlenki:

• Getyt, FeOOH, układ rombowy

• Limonit, mieszanka mineralna getytu, kwarcu, minerałów ilastych

• Hydrargilit Al.(OH)3, układ jednoskośny

• Diaspor AlOOH, układ rombowy

Tlenki i wodorotlenki wykazują:

• różnorodną barwę, zależną od jonów występujących w budowie chemicznej: gdy obecne Mg i Al. To związki te są bezbarwne; gdy obecne Fe, Mn, Cr związki barwne, często z metalicznym połyskiem

• są nieprzeźroczyste (magnetyt, hematyt) rzadziej przeźroczyste (korund),

Tlenki tworzące trwalsze struktury wewnętrzne wykazują:

• dużą twardość (3,5 - 9) i dużą gęstość (4 - 9,7 g/cm3), z wyjątkiem lodu,

• znaczną odporność na działanie czynników chemicznych

• większość występuje jako minerały akcesoryczne skał magmowych oraz w żyłach hydrotermalnych lub pegmatytowych

Wodorotlenki, w których występują struktury warstwowe:

• odznaczają się mniejszą twardością (2,5 - 5,5) i gęstością (2,3 - 4,4 g/cm3)

• bardzo dobrą lub doskonałą łupliwością

• są mniej odporne na czynniki fizyczne i chemiczne

• występują jako produkty utleniania minerałów zawierających żelazo (getyt) lub jako minerały stref wietrzenia (hydrargilit).

12. Siarczany.

Siarczany są to związki metali (Ba, Sr, Pb, Ca, Mg) z anionem zespolonym [So4]-2

• Baryt, baSO4, układ rombowy

• Anhydryt,CaSO4, układ rombowy

• Gips,CaSO4*2H2O, układ jednoskośny

• Krezyt, MgSO4*H2O, układ jednoskośny

Siarczany odznaczają się:

• są bezbarwne lub zabarwione, przeważnie przeźroczyste

• mają połysk szklisty

• wykazują łupliwość doskonałą lub bardzo dobrą w 1 lub 2 kierunkach

• mają niewielką twardość (2-3,5) oraz gęstość (2,5-4,5)

• znaczna ich część rozpuszcza się w wodzie

• chętnie tworzą kryształy, najczęściej o pokroju tabliczkowym

• są to przede wszystkim produkty ewaporacji (parowania) wód morskich i jeziornych, niektóre tworzą się w strefie utleniania kruszców siarczkowych oraz jako produkty działalności roztworów hydrotermalnych

• są skałotwórcze dla skał gipsowo - solnych (gips i anhydryt).

13. Węglany.

Związki anionu zespolonego [CO3]-2 z kationami, takimi jak: Ca, Mg, Fe, Zn, Mn, Pb i Cu.

• Kalcyt, CaCO3, układ trygonalny

• Aragonit, CaCO3, układ rombowy

• Dolomit, Ca Mg (CO3)2, układ trygonalny

• Magnezyt, MgCO3, układ trygonalny

• Syderyt, FeCO3, układ trygonalny

• Malachit, Cu2(OH)2(CO3), układ jednoskośny

• Azuryt, Cu3(OH)2(CO3)2, układ jednoskośny

Minerały węglanowe odznaczają się:

• są bezbarwne lub słabo zabarwione, przeźroczyste lub przeświecające (z wyjątkiem malachitu i azurytu),

• wykazują połysk szklisty

• wykazują łupliwość doskonałą lub bardzo dobrą, zazwyczaj w 3 kierunkach

• mają niezbyt dużą twardość (3-5)

• wykazują umiarkowaną rozpuszczalność w wodzie

• chętnie tworzą kryształy zwykle o pokroju izometrycznym (romboedryczne),

• powstają przez wytrącenie z wody morskiej, rzadziej z roztworów hydrotermalnych

• są skałotwórcze dla skał węglanowych (kalcyt i dolomit), niektóre są rudami (węglany Fe, Mn, Zn i Cu).

14. Charakterystyka i budowa krystalochemiczna krzemianów.

Minerały krzemianowe stanowią 1/3 wszystkich minerałów skorupy ziemskiej. Udział krzemianów i glinokrzemianów w budowie skał jest dominujący, wynosi około 75% wag. W skład krzemianów i glinokrzemianów wchodzą liczne pierwiastki ,np.: tlen, glin, żelazo, wapń, magnez, potas oraz lit, beryl, bar i mangan. Krzemiany są również źródłem wielu cennych metali (np. krzemiany Ni, Zn, Zr, Li). Tworzą również złoża wielu surowców mineralnych (kaolin, azbest, skalenie).

Podział krzemianów ze względu na budowę krystalochemiczną:

• krzemiany wyspowe - z wyodrębnionymi czworościanami [SiO4]-4 w strukturach przestrzennych,

• krzemiany grupowe: a) z wyodrębnionymi grupami [Si2O7]-6, b) z pierścieniowymi rodnikami [SinO3n]

• krzemiany łańcuchowe - z linijnie połączonymi czworościanami SiO4: a) z pojedynczymi łańcuchami z rodnikiem [Si2O6]-4; b)z podwójnymi łańcuchami z rodnikiem [SiO11]-6

• krzemiany warstwowe - z czworościanami SiO4 powiązanymi w płaszczyźnie z rodnikiem [Si4O10]-4

• krzemiany przestrzenne - z trójwymiarowo powiązanymi czworościanami SiO4 lub (Si, Al.)O4

Do krzemianów wyspowych, grupowych i pierścieniowych należą: Oliwin (Mg, Fe)2 [SiO4], Granaty Me+2, Me+3 [SiO4]3, Zoizyt Ca2Al3O[SiO4][Si2O7](OH), Epidot Ca2(Al., Fe+3)Al2O[SiO4][Si2O7](OH), Topaz Al2(F, OH)2[SiO4], Andaluzyt Al2O [SiO4], Dysten Al2O[SiO4], Staurolit Al2Fe+2O2(OH)2[SiO4]2, Beryl Be3Al2 [Si6O18], Kordielyt Mg2Al3 [AlSi5O18].

Do krzemianów łańcuchowych należą: Sylimanit Al2O[SiO4], grupa piroksenów - Enstatyt , Bronzyt , Hipersten, Diopsyt , Augit, grupa amfiboli - Antofylit, Tremolit, Aktynolit, Hornblenda.

Do krzemianów warstwowych należą: Talk, grupa łyszczyków - Muskowit, Biotyt , grupa chlorytów - Penin, Klinochlor, grupa serpentynitu - Antygoryt, Chryzotyl, minerały ilaste - Kaolinit, Montmorylonit, Illit, Glaukonit.

Do krzemianów przestrzennych należą: skalenie - Ortoklaz.

15. Kwarc i jego rola skałotwórcza.

Kwarc SiO2; wyróżniamy dwa rodzaje kwarcu: niskotemperaturowy i wysokotemperaturowy. Kwarc jest głównym minerałem skałotwórczym wielu skał magmowych, osadowych a także metamorficznych. W skałach magmowych, plutonicznych stanowi główny składnik granitoidów (granitów, granodiorytów, tonalitów), a więc skał przesyconych krzemionką. W skałach wylewnych, takich jak ryolity, dacyty oraz jest głównym składnikiem wielu skał żyłowych, głównie pegmatytów i aplitów. Kwarc jest też składnikiem wielu skał osadowych, zwłaszcza pochodzenia mechanicznego (piaski, piaskowce, zlepieńce). Powszechnie występuje również w wielu skałach metamorficznych (kwarcyty, gnejsy, łupki krystaliczne).

16. Oliwiny i ich rola skałotwórcza.

Oliwin (Mg, Fe)2 [SiO4]-2. Występuje w skałach praktycznie bezkwarcowych z grupy gabra oraz w zasadowych i ultramaficznych bogatych w magnez (dunit, perydotyt).

17. Pirokseny i ich rola skałotwórcza.

Pirokseny to krzemiany lub glinokrzemiany żelaza, magnezu i wapnia. Występują głównie w skałach magmowych, a zwłaszcza w grupie skał nasyconych krzemionką (obojętnych) i ultramaficznych w warunkach metamorficznych występują głównie w skałach głębokiego metamorfizmu, a także w strefach kontaktowych. W skałach osadowych odgrywają niewielką rolę.

Enstatyt występuje w skałach magmowych: gabrach, norytach.

Bronzyt występuje w gabrach.

Augit występuje w skałach magmowych plutonicznych i wylewnych.

Egiryn występuje w skałach magmowych, alkalicznych, bogatych w sód.

18. Amfibole i ich rola skałotwórcza.

Amfibole są to krzemiany lub glinokrzemiany magnezu, żelaza, wapnia oraz sodu, glinu i manganu. Są pospolitymi minerałami skałotwórczymi wielu skał magmowych, od granitoidów aż do skał zasadowych i ultramaficznych. Występują również w skałach metamorficznych, takich jak: amfibolity, gnejsy, łupki amfibolowe.

Hornblenda występuje w skałach magmowych i ultramaficznych oraz metamorficznych (amfibolity, gnejsy hornblendowe).

19. Skalenie i ich rola skałotwórcza.

Skalenie są glinokrzemianami potasu, sodu, wapnia, rzadziej baru. Należą do najbardziej rozpowszechnionych minerałów w przyrodzie. Występują zarówno w skałach przesyconych krzemionką (kwaśnych), jak i nasyconych (obojętnych), a także w mniejszych ilościach w niedosyconych krzemionką (zasadowych). Niemały udział mają skalenie w budowie skał metamorficznych, obecne są również w niektórych skałach osadowych, np. piaskowcach arkozowych i szarogłazach.

Ortoklaz występuje w skałach wylewnych oraz w granitach, sjenitach i granitoidach.

20. Łyszczyki i ich rola skałotwórcza.

Łyszczyki to glinokrzemiany potasu, glinu, magnezu, żelaza, wapnia i innych metali. Głównymi przedstawicielami są muskowit i biotyt.

Muskowit jest składnikiem skałotwórczym skał plutonicznych i żyłowych. Częściej występuje w skałach kwaśnych, jasnych. Obecny jest także w wielu skałach metamorficznych.

Biotyt jest najpospolitszym łyszczykiem i ma największe znaczenie skałotwórcze. Jest częstym składnikiem wielu skał magmowych a także metamorficznych.

21.Schemat powstawania głównych typów genetycznych skał.

22. Magma i jej krystalizacja.

Magma - to gorąca i ruchliwa materia głębszych stref skorupy ziemskiej, składająca się z fazy ciekłej, gazowej oraz stałej (krystalicznej).

Krystalizacja stopu jednorodnego przebiega w następujący sposób. W miarę jego chłodzenia, począwszy od punktu krytycznego (temperatury krystalizacji), stop zaczyna krystalizować. W czasie tworzenia się kryształów wydziela się ciepło krystalizacji. Jeżeli ciepło wypromieniowuje powoli na zewnątrz, to krystalizacja przebiega prawidłowo. Przy szybkim stygnięciu stopu może dojść do jego przechłodzenia, co w wielu przypadkach doprowadza do wytworzenia się szkliwa.

Przy powolnym spadku temperatury magmy (o składzie bazaltowym) krystalizacja przebiega według kolejności podanej w szeregach reakcyjnych Bowena:

Szereg Bowena	Rodzaje skał
Oliwin - -Anortyt Piroksen - - Bytownik Amibol - - Labrador - Andezyn Biotyt - - Oligoklaz Skalenie alkaliczne Muskowit Kwarc	Skały ultramaficzne Skały obojętne (gabro, dioryt) Skały kwaśne (granity)

W pierwszej fazie krystalizacji magmy tworzą się jednocześnie oliwin oraz anortyt. Jeżeli minerały te nie zostaną usunięte ze stopu, to ich reakcje z nim spowodują utworzenie się odpowiednio piroksenu i bytownitu. Przy dalszej krystalizacji piroksen może być zastąpiony przez hornblendę, a bytownit przez labrador. Krystalizacja może zostać przerwana na określonym etapie lub osiągnąć końcowe stadium szeregów reakcyjnych.

23. Dyferencjacja magmy (różnicowanie się magmy).

Likwidacja magmy - różnicowanie się, wskutek sił ciężkości, z pierwotnie jednorodnego stopu odmieszanie się ciekłych faz o odmiennej gęstości, np. magmy gabrowej od granitowej lub stopu siarczkowego do krzemianowego.

Dyferencjacja grawitacyjna - gdy w czasie krystalizacji minerały lżejsze od stopu przemieszczają się ku górze, cięższe opadają na dno zbiornika magmowego wskutek grawitacji.

Dyferencjacja przez asymilację - polega na częściowym rozpuszczeniu składników mineralnych skał osłony lub na wymianie chemicznej między magmą i skałami osłony.

Dyferencjacja przy udziale składników lotnych - przy spadku ciśnienia i temperatury następuje wydzielanie się składników lotnych i wędrówka ich ku stropowi zbiornika magmowego.

24. Frakcyjna krystalizacja magmy macierzystej.

W czasie krystalizacji magmy macierzystej można wyróżnić 3 zasadnicze etapy:

1. Etap wczesny - z magmy krystalizują oliwiny i pirokseny oraz plagioklazy wapniowe (anortyt); powstają skały ultramaficzne (np. perydotyty, dunity).

2. Etap główny:

• początkowo krystalizują jeszcze pirokseny oraz plagioklazy (labrador, andezyn) w dalszym etapie w stopie pojawiają się składniki lotne (m.in. cząsteczki wody) krystalizuje hornblenda, powstają skały obojętne z rodziny gabra i diorytów

• pod koniec stop magmowy ubożeje w Mg, Fe i Ca, wzbogaca się w alkalia (Na, K), krzemionkę oraz w składniki lotne, krystalizuje biotyt, plagioklazy (oligoklaz, albit, a także kwarc i częściowo skaleń potasowy, powstają skały o składzie granodiorytów

3. Etap resztkowy - magma jest silnie wzbogacona w SiO2, K, Na a także w składniki (głównie H2O); powstają granity, w których główną rolę skałotwórczą odgrywają skaleń potasowy, albit, kwarc oraz biotyt, rzadziej muskowit.

25. Procesy pomagmowe.

Procesy pomagmowe - procesy zachodzące w obrębie zbiornika magmowego w temperaturze poniżej 600 C po etapie ortomagmowym procesy pomagmowe obejmują stadia:

• stadium pegmatytowe - tworzą się tzw. Ługi pomagmowe, zasobne w SiO2, Alkalia (K, Na) oraz składniki lotne (H2O, H2S, CO2) i pierwiastki takie jak: B, F, Sn, W, Hg, Cl; ługi pomagmowe krystalizują w obrębie wcześniej zakrzepłych skał magmowych tworząc skały żyłowe - pegmatyty o składzie mineralnym zbliżonych do skał macierzystych, np. granitu, granodiorytu, syenitu

• stadium pneumatolityczne - w którym na skały otoczenia intensywnie oddziaływują gazy niosące ze sobą składniki lotne; tworzą się minerały zawierające w swoim składzie pierwiastki gazowe, np. topaz (F), turmalin (B).

Stadia pegmatytowe i pneumatolityczne przebiegają w temperaturze od 600 do 4000 C.

• stadium hydrotermalne - zachodzi w temperaturze poniżej 400 C, gdy w resztkach pomagmowych pozostaje głównie gorąca woda z niewielką ilością rozpuszczonych substancji mineralnych.

26. Budowa skał magmowych.

Struktura - cechy budowy związane z:

1. stopniem wysortowania masy skalnej:

• holokrystaliczna (faza krystaliczna),

• hipokrystaliczna ( faza krystaliczna + faza szklista),

• szklista (faza szklista = bezpostaciowa),

2. stopniem rozwoju krystalograficznego (morfologicznego) minerałów

• automorficzna

• hipoautomorficzna

• ksenomorficzna

3. rozmiarem bezwzględnym i względnym ziarn mineralnych:

• bezwzględnym: fanerytowa (ziarnista) i afanitowa,

• względnym: równoziarnista, porfirowa (swobodnie rozrzucone prakryształy), porfirowata ( rozmiary tła skalnego wyraźnie różnią się od rozmiarów prakryształów),

Tekstura - cechy budowy związane z :

1. orientacją przestrzenną składników mineralnych

• kierunkowa (równoległa, fluidalna - potokowa)

• bezkierunkowa (bezładna)

2. stopień wypełnienia przestrzeni skalnej przez składniki mineralne

• masywna (zbita)

• porowata (pęcherzykowa, gąbczasta, migdałowcowa)

27. Systematyka skał magmowych.

Systematyka skał magmowych opiera się na następujących zasadach:

1. za skały plutoniczne uważa się skały o strukturach fanerytowych pochodzenia magmowego

2. systematyka skał plutonicznych opiera się na podstawie ich rzeczywistego składu mineralnego, określonego w procentach objętościowych

3. w klasyfikacji bierze się pod uwagę następujące minerały:

• Q - kwarc,

• A - skalenie alkaiczne

• Pl - plagioklazy

• F - skalenoidy

• M. - minerały ciemne (łyszczyki, amfibole, pirokseny, oliwin i inne)

4. skały o zawartości mniejszej niż 90 % objętości ciemnych minerałów (M.<90%) klasyfikuje się według proporcji jasnych minerałów (Q, A, Pl, F); skały o zawartości M. =90 do 100% ( tzw. Skały ultramaficzne) klasyfikuje się według minerałów ciemnych

5. skały jasne (M.<90% obj.) są klasyfikowane i nazywane na podstawie swego położenia w podwójnym trójkącie Q A Pl F; w trójkącie tym współrzędnymi są jasne minerały przeliczane na sumę.

Reszta do poczytania .

28. Granitoidy.

Do granitoidów należą oprócz granitów i granitów alkaliczno - skaleniowych, także granodioryty i tonality. Jest to grupa skał kwaśnych zawierających nadmiar SiO2. Oprócz kwarcu głównym minerałem skałotwórczym są skalenie. Trzecim minerałem jest biotyt (może być on zastąpiony przez hornblendę).

Granity - najbardziej rozpowszechnione wraz z granodiorytami skały głębinowe, stanowią 90 % obj. Wszystkich skał magmowych głębinowych. W mineralny skład wchodzą: kwarc, skalenie potasowe, plagioklazy oraz biotyt, z minerałów ciemnych w granitach pojawia się hornblenda i pirokseny.

Wylewnymi skałami związanymi z magmami granitowymi są ryolity.

Granodioryty - z wyglądu zewnętrznego podobne do granitów, różnią się od nich składem mineralnym ilościowym; występuje tu wyraźna przewaga plagioklazów nad skaleniami potasowymi oraz zwiększona jest ilość minerałów barwnych, takich jak biotyt lub hornblenda.

Odpowiednikami wylewnymi granodiorytów są ryodacyty.

Tonality - głównymi minerałami skałotwórczymi są kwarc i plagioklazy; zwykle są ciemniejsze od granitów.

Odpowiednikami wylewnymi tonalitów są dacyty.

29. Skały obojętne.

Skały obojętne obejmują pola 6,7,8,9,10 trójkąta klasyfikacyjnego A Pl Q i należą do nich w zasadzie skały bezkwarcowe. Głównymi przedstawicielami tej grupy są syenity, monzonity, dioryty i gabra. Głównymi minerałami skałotwórczymi są skalenie alkaliczne i plagioklazy.

Syenity - skały bezkwarcowe, dominującą role skałotwórczą odgrywają skalenie alkaliczne oraz kwaśne plagioklazy. Odpowiednikami wylewnymi syenitów są trachity.

Monzonity - skały w zasadzie bezkwarcowe (do 5% kwarcu); skalenie alkaliczne i plagioklazy występują w podobnych ilościach. Odpowiednikami wylewnymi są latyty.

Dioryty - w przeciwieństwie od tonalitów nie zawierają kwarcu, od monzonitów różnią się znacznie mniejszym udziałem skaleni alkalicznych. W składzie mineralnym znajdują się plagioklazy (jasne), hornblenda (ciemne) oraz pobocznie biotyt lub pirokseny. Odpowiednikiem wylewnym diorytów są andezyty.

Gabra - w składzie mineralnym występują głównie dwa składniki: plagioklazy i pirokseny; mają zróżnicowany skład mineralny i wygląd zewnętrzny; szczególną odmianą gabr są anortozyty.

Odpowiednikiem wylewnym są bazalty. Bazalty należą do najbardziej rozpowszechnionych skał wylewnych skorupy ziemskiej.

30. Skały ultramaficzne.

Jest to rozległa grupa skał zawierających powyżej 90% składników ciemnych (M.>90%). Najważniejszą rolę odgrywają:

Dunity - dominującym składnikiem jest oliwin, którego zawartość może przekraczać 90%, w skład mineralny wchodzi również hornblenda oraz granaty.

Perydotyty - zbudowane głównie z oliwinu i piroksenów; przeobrażone perydotyty lub dunity dają początek skałom serpentynitowym.

Piroksenity - zbudowane są prawie wyłącznie z piroksenów, w drobnych ilościach występuje hornblenda i biotyt.

Hornblendyty - w skład wchodzi głównie hornblenda, dodatkowo może pojawić się chloryt i minerały serpentynitowe oraz plagioklazy.

31. Schemat powstawania skał osadowych.

Wietrzenie
Wietrzenie fizyczne: - rozpad skał oraz minerałów na okruchy ( w wyniku zmian temperatury, wskutek nasłonecznienia, wpływu mrozu oraz mechanicznego działania roślin)	Wietrzenie chemiczne: - rozkład chemiczny składników mineralnych; rozpuszczanie, ługowanie, utlenianie i redukcja, uwodnienie i uwęglanowienie
Transport
- przemieszczanie materiału zwietrzelinowego za pośrednictwem wiatru, płynącej wody (rzeki, prądy morskie) oraz lodowca, na niewielkie odległości wskutek siły ciężkości spadek siły nośnej	- transport wodny w postaci roztworów właściwych , koloidalnych oraz w postaci zawiesiny; zmiany stężenia i odparowanie
Sedymentacja (osadzanie)
- powstają skały okruchowe luźne	- powstają skały chemigeniczne a także organogeniczne i ilaste
Diageneza (cementacja i kompakcja)

Wietrzenie - rozpad fizyczny i rozkład chemiczny skał pod wpływem czynników egzogenicznych.

Transport - procesy przenoszenia luźnych okruchów lub składników mineralnych rozpuszczonych przez wodę.

Sedymentacja - proces osadzania się materiału (ziarn mineralnych, związków chemicznych, szczątków organicznych) w określonym obszarze sedymentacyjnym.

Diageneza - zespół procesów fizycznych i chemicznych, które prowadzą do cementacji pierwotnie luźnego materiału osadowego.

Cementacja (lityfikacja - wytrącanie się spoiwa (substancji mineralnych) stopniowo wypełniającego przestrzenie międzyziarnowe.

Wyróżnia się 4 typy osadów morskich (facji):

1. osady litoralne - tworzą się tu głównie osady pochodzenia mechanicznego - piaski, żwiry i skały pokrewne,

2. osady szelfowe - powstają osady z materiału pochodzenia lądowego (piaski, skały ilaste) oraz utworzone ze szczątków organizmów morskich (np. wapienie rafowe),

3. osady batialne - występują głównie muły, rzadziej osady piaszczyste,

4. osady abisalne - reprezentowane są głównie przez muły głębinowe.

32. Środowiska sedymentacyjne.

1. środowisko kontynentalne:

• środowisko pustynne - tworzą się głównie osady pochodzące z fizycznego wietrzenia skał (np. piaski wydmowe), rzadziej osady okresowych rzek (źle wysortowane osady piaszczysto - żwirowe) lub lokalne osady pochodzenia chemicznego (tzw. Wykwity oraz polewy pustynne),

• środowisko rzeczne - osady tworzą się głównie w korytach rzek i na terenach zalewowych, w osadzonym materiale przeważają utwory żwirowe, piaszczyste, mułkowe bądź ilaste.

• Środowisko jeziorne - powstają niezbyt grube osady w postaci mułków jeziornych, rzadziej tworzy się kreda pisząca lub ruda darniowa,

• Środowisko bagienne - tworzą się różnego rodzaju torfy, węgle brunatne oraz kamienne

• Środowisko glacjalne - osady powstają na skutek topnienia lodowca, zaliczamy do nich m.in.: źle wysortowane gliny morenowe (zwałowe), piaski i żwiry fluwioglacjalne oraz iły warwowe

2. środowisko przejściowe.

• środowisko przybrzeżne - utwory reprezentowane są przez osady piaszczyste, żwirowe, zlepy muszlowe a także oolitowe.

• Środowisko lagunowe - mogą powstawać osady piaszczyste, ilaste a także utwory solno - gipsowe rzadziej pokłady węglowe,

• Środowisko estuariowe - tworzą się osady podobne do przybrzeżnych, zwykle bardzo drobnookruchowe ilasto - mułkowe i osady organogeniczne,

• Środowisko deltowe - powstają osady piaszczysto - mułkowe, występują także osady ilaste, a nawet węgle.

33. Klasyfikacja skał osadowych.

Składniki skałotwórcze skał osadowych.

Składniki allogeniczne - ukształtowały się poza basenem sedymentacyjnym, do którego dostarczone zostały jako produkty wietrzenia fizycznego skał starszych; najważniejsze z nich to; kwarc, skalenie, łyszczyki oraz fragmenty skał i szczątki organizmów żywych (szkielety, skorupy).

Składniki autogeniczne - są to składniki tworzące na miejscu sedymentacji; najważniejsze z nich to: minerały z grupy krzemionki (opal, chalcedon), minerały ilaste (kaolinit, Illit, montmorylonit i glaukonit), tlenki i wodorotlenki żelaza (hematyt i getyt), węglany (kalcyt, aragonit, dolomit, syderyt), siarczany (gips, anhydryt) i chlorki (halit, sylwin).

Wszystkie skały osadowe występują w postaci warstw.

+ tabelka

34. Trójkąt klasyfikacyjny najpospolitszych skał osadowych (wg K. Smulikowskiego)

35. Skały okruchowe.

Budowa skał okruchowych.

Struktura uwzględnia: rozmiary okruchów (frakcja), stopień obtoczenia okruchów oraz kształt i charakter powierzchni ziarn mineralnych.

Uwzględniając względne rozmiary okruchów wyróżniamy strukturę: równookruchową (osad dobrze wysortowany) oraz różnookruchową (osad słabo wysortowany).

Tekstura uwzględnia sposób upakowania i przestrzenną orientację składników oraz wzajemny stosunek spoiwa.

Spoiwo chemiczno - detrytyczne (matrix) - jest to masa wypełniająca wolne przestrzenie pomiędzy grubszymi okruchami.

Skały okruchowe usystematyzowane są w grupy uwzględniające rozmiary i kształt ziarn oraz skład mineralny. Należą tu zarówno luźne nagromadzenia ziarn, jak i skały zwięzłe. Skały okruchowe dzielą się na następujące grupy:

1. skały piroklastyczne, w skład których wchodzą: aglomeraty i brekcje wulkaniczne (zbudowane z fragmentów zastygłej lawy spojone popiołem wulkanicznym), tufy i tufity (zbudowane z rozpylonej i zakrzepłej lawy)

2. skały grubookruchowe (psefity) reprezentowane przez: gruzy i żwiry (są to luźne nagromadzenia okruchów skalnych lub mineralnych o średnicy ziarn przekraczającej 2 mm), brekcje i zlepieńce (scementowane osady grubookruchowe).

3. Skały średniookruchowe (psamity), do których należą: piaski (luźne skały okruchowe o zróżnicowanym składzie mineralnym; mogą być kwarcowe, arkozowe, wapienne), piaskowce

4. Skały drobnookruchowe (aleuryty) obejmujące: mułki (skały luźne; zbudowane z pyłu kwarcowego i skaleniowego), mułowce (skały silnie scementowane), lessy (skały pochodzenia eolicznego, zbudowane z pyłu kwarcowego, substancji ilastych, węglanu wapnia.)

36. Minerały i skały ilaste.

Budowa skał ilastych.

Struktura ilasta (pelitowa) średnica <0,01mm.

Uwzględniając względne rozmiary ziarn wyróżniamy struktury: równoziarnistą, rzadziej różnoziarnistą.

Tekstura - w zależności od stopnia upakowania skały ilaste są: zbita, rzadziej porowate (odwrotnie niż w okruchowych).

Typy genetyczne skał ilastych.

Rezydualne skały ilaste - powstają w wyniku chemicznego rozkładu minerałów glinokrzemianowych i pozostania produktów rozkładu na miejscu, np. kaolin.

Skały ilaste pochodzenia lodowcowego - gliny morenowe (zwałowe) - powstają z materiału transportowanego przez lodowiec a następnie osadzonego po jego stopieniu.

Iły zastoiskowe (warwowe) - powstają w jeziorach zastoiskowych występujących u brzegu cofającego się lodowca.

Skały ilaste pochodzenia rzecznego - tworzą się na terenach zalewowych w dolnym biegu rzek oraz w deltach, np. iły rzeczne.

Skały ilaste pochodzenia jeziornego i morskiego tworzą podczas spokojnej sedymentacji materiału ilastego, głównie ich jeziorne i morskie (czerwone lub niebieskie iły głębinowe, jasnoszare iły lagunowe).

Petrograficzny podział skał ilastych:

• skały ilaste kaolinitowe - kaoliny, iły i gliny kaolinitowe, łupki ogniotrwałe

• skały ilaste illitowe - iły i gliny illitowe

• skały ilaste montmorylonitowe - bentonity i iły montmorillonitowe

Do minerałów ilastych należą:

• Kaolinit Al4(OH) [Si4O10] - pospolitych składnik glin, iłów.

• Illit - K, Al.(OH)([Si Al)4O10]*nH2O - główny składnik iłów, zwietrzelin i gleb

• Glaukonit - K ,Fe, Mg (OH)2[(Si, Al.)4O10] *nH2O - występuje w piaskach, piaskowcach, marglach, wapieniach piaszczystych i mułowcach.

37. Skały krzemionkowe.

Do tej grupy należą skały pochodzenia chemicznego i organicznego zawierające więcej niż 50% minerałów z grupy SiO2. Najważniejsze z nich to:

• Martwica krzemionkowa - zbudowana z opalu, chalcedonu,

• Diatomity,

• Radiolaryty

• Spongiolity

• Rogowce

• Lidyty - Chalcedon,, kwarc

• Krzemienie - zbudowane z chalcedonu oraz kwarcu, węglanu wapnia,

• Jaspisy - pochodzenia organicznego, zbudowane z kwarcu

38. Skały węglanowe.

Do grupy skał węglanowych należą te, które zawierają ponad 50% wag. minerałów węglanowych. Głównymi minerałami skałotwórczymi skał węglanowych są kalcyt, dolomit oraz aragonit, dodatkowo substancje ilaste, detrytyczny kwarc oraz związki żelaza. Należą do nich:

• wapienie - powstają na drodze chemicznej wskutek wytrącania się CaCO3 z roztworów wodnych lub na skutek nagromadzenia się szczątków szkieletów organizmów żywych. Do odmian wapieni można zaliczyć: martwicę wapienną, muszlowce, wapienie rafowe, kreda pisząca, wapienie pelagiczne i wapienie oolitowe.

• Dolomity - zbudowane z dolomitu z domieszkami kalcytu, minerałów ilastych oraz związków żelaza; powstawać mogą wskutek bezpośredniej krystalizacji z wody morskiej (dolomity pierwotne) lub na drodze metosomatycznych przemian z wapieni (dolomity wtórne).

• Margle - stanowią pośrednie ogniwo pomiędzy skałami ilastymi a węglanowymi,

• Opoki - są to skały przejści0owe między wapieniami a skałami krzemionkowymi; sjkład:kalcyt, chalcedon, opal

39. Minerały i skały gipsowo - solne.

Skały gipsowo - solne powstają na skutek chemicznego wytrącania się z przesyconych roztworów wód morskich lub jeziornych.

Przedstawiciele:

• sól kamienna - skład: halit, minerały solne i substancje ilaste,

• anhydryty - skład: anhydryt z domieszką gipsu, minerałów ilastych i węglanowych.

• Gipsy - skład; gips wraz z minerałami siarczanowymi i substancjami ilastymi.

Minerały gipsowo - solne:

• Gips CaSO4 *2H2O - skały gipsowe

• Anhydryt CaSO4 - skały anhydryty

• Halit NaCl - pokłady solne

40. Metamorfizm i jego rodzaje.

Metamorfizm - procesy związane z przebudową skał w wyższych temperaturach i ciśnieniach niż te, jakie panują na powierzchni Ziemi; przebudowa może dotyczyć cech strukturalno - teksturalnych, składu mineralnego a także chemicznego.

Metamorfizm przebiega w temperaturze od 300 do 800 C i przy ciśnieniach rzędu tysięcy atmosfer.

Rodzaje metamorfizmu:

1. metamorfizm termiczny (kontaktowy) - ma miejsce gdy skały dostaną się w bezpośrednie sąsiedztwo magmy; nastąpić to może wskutek przemieszczania się magmy w wyższe partie skorupy ziemskiej.

2. metamorfizm dyslokacyjny (dynamiczny) - przebiega w strefach fałdowych, gdzie skały podlegają dużemu ciśnieniu kierunkowemu.

3. metamorfizm regionalny - przebiega wtedy gdy wskutek ruchów tektonicznych skały zostaną pogrążone do znacznych głębokości, gdzie panuje duże ciśnienie i temperatura,

4. metamorfizm metasomatyczny - ma miejsce wówczas, gdy do środowiska skalnego, podlegającego jednemu z wyżej wymienionych rodzajów metamorfizmu zostaną z głębi doprowadzone roztwory lub gazy, które powodują rozpuszczanie i wypieranie jednych minerałów przy równoczesnym powstawaniu nowych.

5. Metamorfizm progresywny i regresywny - pierwszy przebiega w kierunku osiągnięcia wyższego stopnia zmetamorfizowania skał, przeobrażenia wsteczne dzięki niższej temperaturze nazywane są metamorfizmem regresywnym.

6. ultrametamorfizm - obejmuje zjawiska będące na granicy między procesami magmowymi i metamorficznymi.

41. Czynniki metamorfizmu.

Temperatura - procesy metamorficzne przebiegają w temperaturze podwyższonej; dopływ ciepła może być spowodowany występującymi prądami konwekcyjnymi podłoża; temperatura przyśpiesza reakcje chemiczne między składnikami skał metamorficznych.

Ciśnienie - może być statyczne i dynamiczne; ciśnienie statyczne wynika z ciężaru nadkładu, dynamiczne natomiast spowodowane jest procesami tektonicznymi. Stress - jest to ciśnienie dynamiczne wynikające z ciężaru nadkładu na niewielkich głębokościach mające charakter kierunkowy.

Składniki gazowe i ciekłe - reakcje między minerałami są możliwe dopiero wówczas gdy przejdą one, przynajmniej częściowo w roztwór; woda odgrywa rolę rozpuszczalnika co można zaobserwować w składzie np. łyszczyków, amfiboli, chlorytów. Role rozpuszczalnika odgrywają również: bor, fluor, chlor, CO2,

Czas - między wiekiem skał a ich stopniem przeobrażenia nie zawsze zachodzi korelacja,

Krystaloblasteza - rekrystalizacja w warunkach metamorficznych polegająca na wzroście minerałów (blastów).

42. Budowa skał metamorficznych.

W zależności od wykształcenia blastów w skale wyróżnia się następujące rodzaje struktur: granoblastyczna (gdy skały są zbudowane ze składników o zbliżonych rozmiarach), lepidoblastyczna (gdy występuje przewaga składników o pokroju blaszkowym lub tabliczkowym), nematoblastyczna (gdy przewaga składników o wykształceniu igiełkowym).

Rodzaje tekstur:

1. kierunkowa:

• płaskorównoległa (foliacja) : łupkowa (gdy występuje przewaga minerałów blaszkowych), gnejsowa (gdy oprócz minerałów blaszkowych występuje znaczna ilość granoblastów)

• linijna

2. bezkierunkowa

43. Klasyfikacja skał metamorficznych.

Skały metamorficzne są klasyfikowane według tzw. stref głębokościowych.

W obrębie metamorfizmu regionalnego występują następujące piętra odpowiadające strefom głębokościowym:

• strefa epi (najpłytsza) : fylity, łupki grafitowe, kwarcyty, łupki kwarcytowe i serycynowe, łupki chlorytowe, zieleńce i łupki zieleńcowe, serpentynity, łupki talkowe, łupki glaukofanowe.

• Strefa mezo: łupki łyszczykowe, staurolitowe, granatowe, sylimanitowe, kwarcyty i łupki kwarcytowe, gnejsy, amfibolity, marmury i skały wapienno - krzemianowe.

• Strefa kata: granulity, eklogity

Metamorfizm kontaktowy: łupki plamiste i gruzełkowe, hornfelsy, marmury kontaktowe.

Metamorfizm dyslokacyjny: kataklazyty, mylonity i blastomylonity.

44. Skały metamorfizmu dyslokacyjnego.

Kataklazyty - powstają za skutek spękania i wzajemnego przesunięcia ziarn mineralnych w skale.

Mylonity - powstają przez roztarcie wszystkich lub prawie wszystkich składników skały macierzystej.

Blastomylonity - są to mylonity, w których doszło do rekrystalizacji z rozwojem niekiedy także porfiroblastów.

45. Skały metamorfizmu regionalnego.

Fyllity - skład: minerały węglanowe z dodatkiem kwarcu, chlorytu i innych minerałów blaszkowych.

Łupki grafitowe - skład: grafit, kwarc, minerały blaszkowe, powstają na skutek przeobrażenia skał osadowych piaszczysto - ilastych zawierających substancje węgliste.

Kwarcyty i łupki kwarcytowe (facja zieleńcowa) - skład: kwarc z domieszką skaleni.

Łupki serycynowe - skład: kwarc i serycyt (odmiana łyszczyku).

Zieleńce i łupki zieleńcowe - skład: chloryt, epidot, albit, kwarc, kalcyt, powstają z przeobrażenia bazaltów.

Serpentynity - skład: antygoryt, chryzotyl, talk, syderyt.

Łupki talkowe - skład: talk, chloryt, minerały serpentynitowe, węglany.

Łupki glaukofanowe - skład: amfibole, kwarc, albit, chloryt, epidot, muskowit.

Łupki łyszczykowe - skład: kwarc, muskowit, biotyt

Kwarcyty i łupki kwarcytowe (facja amfibolitowa) - skład: kwarc

Gnejsy - skład: kwarc, skalenie, łyszczyki.

Amfibolity - skład: hornblenda oraz plagioklazy.

Marmury - skład: kalcyt, biotyt, grafit, chloryt, kwarc, serpentyn.

Granulity - skład: skalenie potasowe, kwarc, granaty.

Eklogity - skład: pirokseny, granaty.

46. Skały metamorfizmu kontaktowego.

Łupki plamiste - są efektem słabego oddziaływania termicznego ciała magmowego na łupki ilaste.

Łupki gruzełkowe - są efektem silniejszych przeobrażeń skał ilastych.

Hornfelsy - ?????

Marmury kontaktowe - powstają z termicznego przeobrażenia wapieni i dolonitów.

16

---