wyklady cwiczenia esopc, Wykład 1 10


Spis:

Wykład 1 - 10.10.06

Ćwiczenia 1

Ćwiczenia 3,

Wykład 3 - 24.10.06

Wykład 4 - 21.11.06

Wykład 5 - 28.11.06

Wykład 6 - 05.12.06 [fragmenty]

Międzynarodowy system ochrony praw człowieka zaczął się tak na dobre kształtować po II wojnie światowej. Wcześniej w okresach przed I wojną światową nie znajdziemy zbyt wiele regulacji - konwencji, które by kompleksowo, czy mniej kompleksowo regulowały kwestie praw podmiotowych, praw człowieka. Nie znajdziemy ponadto konwencji związanych z tzw. prawem międzynarodowym humanitarnym - to jest to prawo, które wiąże się z konfliktami zbrojnymi albowiem do końca II wojny światowej trzeba powiedzieć, że nie występował zakaz agresji. Konflikt zbrojny był dopuszczalną formą dochodzenia swoich praw przez państwa. W związku z tym zaczęły powstawać konwencie: 1907r. - konwencje Haskie [dotyczące np. ochrony jeńców w konfliktach zbrojnych, zasad prowadzenia działań militarnych, działania służb sanitarnych itd.] - to są takie pierwsze regulacje, które możemy uznać za skierowane do grup osób - jednakże nie miały one takiego charakteru i wymiaru co współczesny system.

Po II wojnie światowej rozbudowa systemu ochrony praw człowieka wiąże się z powstaniem ONZ, ale nie tylko, dlatego przede wszystkim jest to efekt tragedii - ludobójstwa na skalę niewyobrażalną [wojny światowe]. Społeczność międzynarodowa uznała, że musi powstać natychmiast taka organizacja, która stała będzie na straży pokoju i bezpieczeństwa światowego. Jednakże pokój i bezpieczeństwo nie były możliwe bez pokojowej współpracy i poszanowania praw jednostki w związku z tym ten główny cel ONZ - zapewnienie pokoju został niejako sprzężony z realizacją przestrzegania praw człowieka, no i oczywiście zakazem agresji [uznaniem agresji za niedopuszczalną formę dochodzenia roszczeń przez państwa]. Już w czasie tworzenia ONZ, a trzeba powiedzieć, że ONZ zaczęto tworzyć w czasie II wojny światowe. Pierwsze dokumenty dotyczące ONZ pochodzą z 1942 roku, przed końcem wojny w zasadzie dyskutowano już tylko o Radzie Bezpieczeństwa, o mechanizmach podejmowania decyzji, natomiast już cały kształt instytucji, celów, zasad funkcjonowania organizacji był już uzgodniony. Stąd w czerwcu 1945 można było podpisać pakt. W konferencjach poprzedzających jeszcze konferencję w San Francisco [na której powstało ONZ] pojawiały się dyskusje czy równolegle w ramach tej organizacji nie stworzyć systemu, który byłby systemem ochrony praw człowieka. Większość państw doszła jednak do wniosku, że na pewno istnieje konieczność stworzenia takiego systemu ochrony praw człowieka, jednakże uznano, że to opóźni moment powstania samej ONZ, a więc najpierw postanowiono utworzyć samo ONZ, a zaraz po niej przygotować i opracować uniwersalną konwencję dotycząca praw człowieka.

Praktycznie od zapisów karty w preambule - stania na straży przestrzegania praw człowieka, podstawowych wolności itd.. to te zapisy są już zapowiedzią i wskazówką dla państw ONZ żeby przystąpiły do realizacji tego celu. Tak też się stało, że właśnie pod egidą ONZ ten system powstał - stąd mamy ten główny system globalny, uniwersalny - międzynarodowej ochrony praw człowieka, który opiera się na dokumentach opracowanych przez ONZ:

~Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 XII 1948

~Międzynarodowy Pakt Praw Człowieka z 16 XII 1966

Mamy jeszcze całą grupę różnych konwencji odnoszących się do jednostki, bezpośrednio adresowanych do określonych podmiotów jak np.:
~Konwencja dotycząca praw dziecka, o prawach kobiet, mniejszości narodowych, ochrony jeńców…

Patrząc na ten system uniwersalny możemy powiedzieć, że wszystkie umowy międzynarodowe, które składają na ten system możemy podzielić na 3 grupy:

  1. umowy ogólne - stanowiące trzon międzynarodowego, uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka:

**Międzynarodowy Pakt Obywatelskich i Politycznych i protokół fakultatywny do tego paktu [1966], jak również drugi protokół fakultatywny do tego międzynarodowego paktu dotyczący zniesienia kary śmierci [1989r]

Nie wymieniamy tu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka [1948] - gdyż nie jest ona umową prawnie wiążąca. Nie jest ona także dokumentem zbyt rozbudowanym - składa się tylko z 30 art. Nie mniej jednak zawiera wszystkie podstawowe prawa. Dlatego, też ten dokument został przyjęty w wielu państwach jako dokument prawnie wiążący na co wskazuje to, że w niektórych konstytucjach została ta Powszechna Deklaracja powtórzona w całości lub w większej części, bądź też konstytucje zawierają odniesienia do tej deklaracji.

Pierwszymi wiążącymi prawnie wielostronnymi umowami regulującymi międzynarodowy system ochrony praw były właśnie międzynarodowe pakty praw człowieka, [Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka - to zbiorcza nazwa dla dwóch umów międzynarodowych uchwalonych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 16 grudnia 1966 roku: Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych].

Przy czym do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych przyjęto jeszcze protokół fakultatywny, który daje możliwość dochodzenia przez obywateli państw stron swych praw [zawartych w MPPOiP] przed organem działającym z tytułu tej konwencji - Komitetem Praw Człowieka w Genewie.

2. umowy chroniące przed określonymi naruszeniami. np. [podane tytuły konwencji są skrócone]

*konwencja o zakazie ludobójstwa z 1948

*konwencja o zakazie niewolnictwa 1956

*konwencja o zakazie apartheidu 1973

*konwencja o zakazie tortur 1984.

3.umowy chroniące określoną kategorię osób:

*konwencja o statusie uchodźcy 1951r

*konwencja o prawach politycznych kobiet 1952r

*konwencja o obywatelstwie kobiety zamężnej, 1957

*konwencja o prawach dziecka 1989r.

Patrząc na treść, i kategorię praw, które te konwencje formułują to przyjęło się dzielić międzynarodowy system praw człowieka na prawa: pierwszej, drugiej i trzeciej generacji.

Ze względu na charakter praw człowieka w doktrynie wyróżnia się”

A) Prawa pierwszej generacji, które obejmują prawa polityczne i obywatelskie, [ta generacja praw wyłoniła się najwcześniej]

B) Prawa drugiej generacji, które dotyczą praw społecznych, gospodarczych i kulturalnych,

C) Prawa trzeciej generacji, [najnowsze], które zawierają m.in. takie prawa jak prawa do pokoju, prawo do rozwoju, do czystego środowiska naturalnego, prawo do bezpłatnej edukacji, prawa z dziedziny bio-etyki.

Ten katalog praw nie jest katalogiem raz na zawsze zamkniętym. Jak widać ulega on stopniowemu rozwojowi - rozszerzeniu [czy drogą kreowania nowych praw, czy też rozbudowywania dotychczas istniejących już praw, czy też na zasadzie wyodrębnienia się z jakiś kategorii praw odrębnej kategorii]. [Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 1948 - to tylko prawa polityczne i obywatelskie]. Prawa drugiej generacji [opracowywane 18 lat później] przysporzyły najwięcej „problemów”. Przy opracowywaniu międzynarodowych paktów pojawiły się na nowo problemy, odłożone jeszcze z czasów opracowywania powszechnej Deklaracji Praw mianowicie - zastanawiano się czy nie ująć w niej także praw gospodarczych i społecznych, ale państwa uznały, że jest to za wcześnie, że przyjęcie takich praw wiąże się z koniecznością ich realizacji, są to prawa, które pociągają określone nakłady [$$] i działania ze strony państw, na co nie wszystkie państwa w związku z różnym stopniem rozwoju było stać, a więc odłożono to niejako na później - do czasu sformułowania tak kompleksowej regulacji jaką stałyby się Międzynarodowe Pakty [1966]. Pakty opracowywani tak długo [praktycznie prace trwały już od mementu uchwalenia Powszechnej Deklaracji] właśnie ze względu na spory między państwami czy ta pierwsza kompleksowa umowa ma obejmować również prawa gospodarcze i społeczne, bowiem przyjęcie takiego obowiązku [poprzez ratyfikację paków] pociąga obowiązek nie tylko ich przestrzegania, ale i wprowadzenia w życie [np. kosztownego prawa do bezpłatnej nauki].

Uznano ostatecznie, że należy sformułować dokument wiążący się z tą kategorią praw, ale z zróżnicowaniem, co do obowiązków. Mianowicie, jeśli chodzi o Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych to tam jest wyraźny nakaz państwa zobowiązują się natychmiast wprowadzić postanowienia paktu w życie i przestrzegać go. Natomiast w przypadku praw gospodarczych, społecznych, i kulturalnych zawarto łagodniejszą formułę, że państwa dołożą wszelkich starań celem osiągnięcia maksymalnej ochrony praw przewidzianych w tym drugim pakcie. Co umożliwia państwom dążenie do tej najwyższej [i wymaganej] formy praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Rozwiązanie takie umożliwia przystąpienie do tych paktów także państw biedniejszych, które ze względu na swoje możliwości gospodarcze i finansowe nie są w stanie udźwignąć takich zobowiązań jak np. do bezpłatnej edukacji czy opieki zdrowotnej.

Wszystkie inne konwencje czy to broniące praw grup czy też chroniące prawa indywidualne osób fizycznych tworzą bardzo rozbudowany system bardzo wielu konwencji.

Od momentu powstania ONZ rozwojowi systemu uniwersalnego sprzyjało powołanie do życia w 1946 Komisji Praw Człowieka ONZ. W ramach tej komisji wyłonią się podkomisja dotycząca niedyskryminacji, ochrony mniejszości, a w 1994 r powołano Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw praw człowieka. Są to instytucjonalne formy, które umożliwiły wzmocnienie tego systemu uniwersalnego. Dzień 10 grudnia obchodzony jest co roku jako międzynarodowy dzień ochrony praw człowieka, właśnie dla podkreślenia znaczenia pierwszego dokumentu tego typu uchwalonego przez ONZ [Powszechna Deklaracja Praw Człowieka].

Różnice między Powszechną Deklaracją , a Międzynarodowymi Paktami

Międzynarodowy Pakt Praw Politycznych jest bardziej rozwinięty, sam dokument jest bardziej obszerny. Powiedzieć można, że oprócz tego, że Pakt Praw obywatelskich rozwija, rozszerza liczbę praw, jego podstawową cechą jest to, że ma w odróżnieniu od Deklaracji system zabezpieczenia przestrzegania sformułowanych praw w postaci Komitetu Praw Człowieka w Genewie, do którego można składać skargi [w przypadku naruszenia, któregoś z gwarantowanych praw]. Ponad to w Międzynarodowym Pakcie znajdziemy takie prawa, które nie widnieją w Deklaracji. Z drugiej jednak strony w porównaniu do Deklaracji Pakty nie zawierają praw takich jak:

*prawa do własności i zakazu jej arbitralnego pozbawiania

*prawa do ubiegania się o azyl

* prawa do posiadania obywatelstwa i zakazie samowolnego pozbawiania go.

Systemy Regionalne:

**System Amerykański -oparty o Amerykańską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 22 XI 1969r. - z tytułu tej konwencji również działa trybunał praw człowieka.

**Afrykański System - oparty o Afrykańską Kartę Praw Człowieka i Ludów. 26 VI 1981, z tytułu tej konwencji działa Afrykańska Komisja praw człowieka i ludów - organ kontrolny, rządowy.

**Nie mamy systemu azjatyckiego [nigdy się nie ukształtował]

**Europejski System ochrony Praw Człowieka - oparty przede wszystkim na:

~Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności [4 listopada]. Z tytułu tej konwencji działa Europejski trybunał praw człowieka w Strasburgu.

~Konwencji o ochronie praw człowieka oraz podstawowych wolności Wspólnoty Niepodległych Państw - 1995r., z tytułu której działa Komisja Ochrony Praw Człowieka WNP - organ kontrolny.

Jeżeli chodzi o Polskę i system europejski to trzeba powiedzieć, że wcześniej Polska [państwa socjalistyczne] reprezentowała stanowisko takie, że państwa socjalistyczne nie muszą przystępować do konwencji o ochronie praw człowieka, gdyż sam ustrój socjalistyczny zakłada realizację praw [podmiotowych] podstawowych jednostki. Taka sytuacja trwała do 1989r, kiedy to nastąpiło masowe przystępowanie byłych państw socjalistycznych do konwencji. W 1991 polska przystąpiła do olbrzymiej ilości konwencji europejskich [przede wszystkim do Europejskiej Konwencji praw człowieka, Europejskiej Karty Socjalnej].

Polska była stroną Międzynarodowych Paktów uniwersalnych od 1977, ale protokół fakultatywny, który daje możliwość dochodzenia sowich praw przed Komitetem w Genewie dopiero Polska ratyfikowała w 1991 r. [dopiero od tego czasu polscy obywatele mogli składać skargi].

Komitet Praw Człowieka w Genewie działa na zasadzie organu sądowego, chociaż nie wygląda na taki organ - szczególnie w świetle możliwości podejmowania decyzji, w którym to ma charakter organu quasi sądowego - gdyż jego decyzje stwierdzające naruszenie jakiegoś prawa kierowane są do właściwego państwa członkowskiego, celem ich naprawienia, a obywatel skarżący nie ma z tego tytułu np. możliwości aby zasądzono odszkodowanie jeśli to naruszenie wiązało się ze stratami co następuje w przypadku trybunału w Strasburgu. Nie mniej jednak procedura badania skargi zbliżona jest do procedury sądowej. Na początku procedury występuje badanie czy skarga jest dopuszczalna, czy faktycznie wiąże się z naruszeniem konkretnego prawa politycznego widniejącego w karcie praw obywatelskich i politycznych, potem jeżeli te elementy są potwierdzone bada się zasadność, czy komitet jest właściwy do rozpatrzenia tej skargi, następnie następuje rozstrzygnięcie merytoryczne. Niemniej jednak skarga może być oddalona, jeżeli skarga opiewa na naruszenie nie gwarantowanego przez Pakt Praw Politycznych..

Warunki dopuszczalności skargi:

*skarga musi pochodzić od obywatela państwa, które jest stroną paktu i ratyfikowało protokół fakultatywny.

*naruszone musi być prawo przewidziane w Pakcie Praw Politycznych i Obywatelskich

*skarga nie może być anonimowa

*skarga nie może być anonimowa

*skarga nie może być nadużyciem uprawnień przysługujących w świetle protokołu

*skarżący powinien wyczerpać krajowe środki dochodzenia swoich uprawnień,

*sprawa, której dotyczy skarga nie może być rozpatrywana przed innym trybunałem międzynarodowym, skarga nie może być przedmiotem postępowania przed innym trybunałem

Europejski Trybunał Praw Człowieka, jest typowym organem sądowym, którego orzeczenia mają charakter typowych orzeczeń sądowych bezwzględnie wiążących.

Wspomnieć należy także, że z tytułu innych europejskich konwencji czy też konwencji uniwersalnych mamy też zabezpieczenia ich przestrzegania. Mamy np,:

*Komitet do spraw dyskryminacji rasowej działający z tytuły konwencji o dyskryminacji rasowej.

*Komitet Przeciwko torturom - działający z tytułu 2 konwencji europejskiej i uniwersalnej o tej samej nazwie Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego poniżającego traktowania albo karania - ma on prawdo do wizytowania miejsc odosobnienia - więzień - to z mocy konwencji uniwersalnej.

System Rady Europy.

Rada Europy jest to organizacja, która ma największy dorobek jeżeli chodzi o kompleksowe konwencje i regulacje. Rada Europy powstała na mocy traktatów z 5 maja 1949r. Początkowa liczba państw stron tej organizacji, liczba państw założycielskich - 10, dziś 46 państw członkowskich RE. Rada Europy był to organ, który pojawił się w połowie lat 60tych jako taka zupełnie luźna forma spotkań, a usankcjonowana dopiero 1996r. mocą Jednolitego Aktu Europejskiego.

Pomimo tego, że jest to Rada Europy to oprócz państw europejskich należą do niej także państwa nie do końca europejskie [leżą poza Europą], państwa powstałe po rozpadzie ZSRR, choćby takie jak Armenia, Azejberdżan, Federacja Rosyjska. Ze względu na rozwój tej organizacji, która od samego początku w statucie założyła objęcie swoim zakresem działania wszystkie możliwe dziedziny współpracy między państwami, można powiedzieć, że jest to najprężniej rozwijająca się organizacja międzynarodowa.

Ze statuty RE:

„Celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady, stanowiące ich wspólne dziedzictwo, oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny. Cel ten będzie urzeczywistniany za pośrednictwem organów Rady w drodze omawiania wspólnych problemów, przez zawieranie porozumień i wspólne działanie w sprawach gospodarczych, społecznych, kulturalnych, naukowych, prawnych i administracyjnych, jak również przez przestrzeganie i rozwój praw człowieka i podstawowych wolności. (..). Sprawy dotyczące obrony narodowej nie wchodzą w zakres kompetencji Rady Europy”

Dowodem na to, że ta współpraca jest bardzo efektywnie rozwijana i efektem koordynowania tej współpracy, jest dorobek na dzisiaj 192 konwencji, które regulują wszystkie dziedziny życia, także te związane z prawami 3ciej generacji [np. związane z ochroną środowiska, rozwojem techniki itp.]. Mamy konwencje dotyczące praw socjalnych [Europejska Karta Socjalna], praw mniejszości, współpracy transgranicznej, eksradycji, współpracy w sprawach karnych, zwalczania przestępczości zorganizowanej, ochrony środowiska, przestępczości cybernetycznej, ochrony dziedzictwa kulturalnego, transplantacji medycznych, społeczeństwa informacyjnego ...itd.
Naczelną konwencją z zakresu ochrony praw człowieka jest niewątpliwie Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności [w skrócie: Europejska Konwencja Praw Człowieka] podpisana w Rzymie w 1950r. Sama konwencja weszła w życie w 1953r., a Polska podpisała ją w 1991r., a ratyfikowała w 1993r. Od jakiegoś czasu zresztą jest tak, że ratyfikacja Europejskiej Konwencji Praw Człowieka jest warunkiem członkostwa w RE.

Co charakteryzuje dorobek prawny RE? - Konwencje te powstają na skutek faktycznego zapotrzebowania państw na regulację poszczególnych kwestii i przy dużej współpracy państw członkowskich, a charakterystyczne jest to, że nie jest to system stabilny, tzn., że patrząc na najważniejsze akty typu Europejska Konwencja i inne konwencje - one są stale modyfikowane i uzupełniane, poprzez przyjmowanie kolejnych protokołów.

Na dzisiaj jeśli chodzi o Europejską Konwencję Praw Człowieka - system ten ma bardzo dynamiczny charakter, poprzez przyjęcie takiego założenia modyfikowania, uzupełniania, rozszerzania praw istniejących w konwencji drogą kolejną kolejnych protokołów, stale nadąża za wyzwaniami czasu, jest stale aktualny - czego nie można powiedzieć o takich uniwersalnych regulacjach jakimi są choćby Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka z 1966r.

Protokoły dodatkowe do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - - na dzień dzisiejszy jest ich 14, jednakże nie wszystkie jeszcze weszły w życie. Z tych protokołów Polska 11 ratyfikowała do 2000r. Nie wszystkie protokoły kreują nowe prawa, nie wszystkie rozszerzają prawa zawarte w poprzednich konwencjach. Protokół 8,11 i 14 reformują system kontroli przestrzegania zawartych w konwencji praw - reformują Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Jeżeli chodzi o działania RE na rzecz zapewnienia ochrony praw człowieka możemy tutaj patrząc na aktualne działania tej organizacji możemy wypunktować tutaj najważniejsze:

1. ustanowienie skutecznego systemu kontroli i ochrony podstawowych praw i wolności,

2. wykrywanie nowych zagrożeń dla praw człowieka i godności ludzkiej.

3. rozwijanie świadomości społecznej,

4. popieranie edukacji i szkolenia w dziedzinie praw człowieka.

Niektóre z protokołów dodatkowych dotyczą reformy Systemu kontroli i ochrony podstawowych praw i wolności. Europejska Konwencja z góry przewidziała powstanie systemu zabezpieczenia praw w niej zawartych. Na straży przestrzegania Europejskiej Konwencji i praw w niej zawartych stoi Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, oraz Komisja Praw Człowieka, która była organem wstępnym do przyjmowania skarg. Mieliśmy dwuinstancyjność jeżeli chodziło o składanie skarg indywidualnych. Trzeba zastrzec, że oprócz skarg indywidualnych konwencja przewidziała tzw. skargi międzypaństwowe - możliwość skarżenia państwa przez inne państwo. Natomiast bardziej w praktyce wykorzystany został, i tak to jest i dzisiaj system skarg indywidualnych. Zasada jest taka, że obywatele państw stron Europejskiej Konwencji mają od momentu przyjęcia [ratyfikowania] Konwencji przez państwo, jak również przyjęcia jurysdykcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka mają możliwość składania skarg do tego sądu. Na początku był to system dwuinstancyjny. Komisja Praw człowieka, selekcjonowała skargi, sprawdzała ich zasadność, czy faktycznie dotyczą naruszenia prawa widniejącego w Konwencji. Początkiem lat 90tych, kiedy to do Europejskiej Konwencji przystąpiła cała masa państw powstałych po rozpadzie ZSRR, czy też państw, które uzyskały pełną suwerenność, sytuacja uległa gwałtownemu pogorszeniu, ze względu na to, że ta spora liczba państw zwiększyła znacznie ilość skarg składanych do ETSu - bowiem obywateli państw członkowskich przybyło - trybunał został skutecznie zablokowany - co spowodowało konieczność szybkiej reformy funkcjonowania ETSu. M.in. trzeba powiedzieć, że Polska skutecznie przyczyniła się do tej reformy - byliśmy przodującym państwem w ilości składanych skarg. W celu zreformowania tego systemu przyjęto w 1994r. tzw. protokół 11, który zreformował skutecznie [ale też tylko na pewien okres czasu] system ochrony konwencji. Zlikwidowano Komisję, a pozostawiono permanentnie, stale urzędujący trybunał. Skończono z dwuinstancyjnością, w której dopatrywano się głównej przyczyny „zapychania się” ETSu, która wydłużała procedurę rozpatrywania skarg. Okazało się jednak, że wcale na tak długo to nie wystarczyło. Przede wszystkim wzrost świadomości obywateli państw stron spowodował, że obywatele tych państw coraz częściej zaczęli posługiwać się instrumentem skargi. I jeśli patrzeć na dzisiejsze statystyki, to Polska nadal utrzymuje się w czołówce ilości składanych skarg - bowiem wyprzedziła nas jedynie Rosja, jesteśmy na drugim miejscu. I również można powiedzieć, że Polska skutecznie przyczyniła się do kolejnej reformy ETSu, którą przewiduje protokół 14. Protokół 14 jeszcze nie wszedł w życie, bowiem warunkiem jego wejścia w życie była jego ratyfikacja przez wszystkie państwa członkowskie RE - brakuje 1 ratyfikacji. Przewiduje on, że o zasadności skargi będą mogły orzekać trzyosobowe izby, w pewnych sprawach uprości on procedurę, wydłużona zostanie do 9 lat kadencja sędziów ETSu, będzie to nadal są permanentnie funkcjonujący.

Polska przodowała nie tylko w ogólnej ilości składanych skarg, ale także w ilości złożonych skarg dotyczących przewlekłości postępowania - skąd wniosek, że z polskim wymiarem sprawiedliwości nie dzieję się najlepiej.

Warunkiem wniesienia skargi do ETSu od samego początku jest wyczerpanie procedury wewnątrzkrajowej [wszystkie instancje odwoławcze].

Kolejnym usprawnieniem funkcjonowania polskiego wymiaru sprawiedliwości było przyjęcie [pod naciskiem RE] ustawy o przewlekłości postępowania [2004r weszła w życie.]. Ustawa ta miała pozwolić obywatelom RP na skuteczne dochodzenie swoich praw - najpierw w systemie wewnątrzkrajowym. Wiele już spraw zostało w trybie tej ustawy rozstrzyganych - kończyło się nawet zasądzeniem odszkodowania z tyłu tej przewlekłości, [początkowo nie były to odszkodowania zbyt wielkie, ale ostatnio zaczęły pojawiać się orzeczenia, które nakładają już większe dolegliwości finansowe na państwo, co w jakimś stopniu zmniejszyło ilość skarg składanych z tego tytułu do ETSu, ale całkowicie jeszcze tego nie usprawniło na tyle, żeby po prostu Polska nie utrzymywała się nadal w czołówce pod względem ilości składanych z tego tytułu skarg.

Ten mechanizm jak się okazuje jest skuteczny bowiem również oczywiście orzeczenie ETSu orzekające o winie państwa, czasem kończące się zasądzeniem odszkodowania od państwa dla osób, których racje zostały udowodnione.

Jakiś większych dolegliwości na państwo ETS nie może nałożyć, ale może nakazać państwu naprawienie szkody, czy też zmusić państwo do wprowadzenia takich czy innych regulacji, celem zapobieżenia naruszania konkretnego prawa zawartego w Konwencji. aby dalej do naruszenia konwencji z tej samej przyczyny nie dochodziło.

Nie mniej jednak Europejska Konwencja Praw Człowieka oceniania jest bardzo wysoko wśród innych konwencji z tego zakresu ze względu na ten bardzo skuteczny system zabezpieczenia praw widniejących w konwencji. Trzeba jednak też zwrócić uwagę, że system Rady Europy w zakresie praw człowieka zasadza się oczywiście na Europejskiej Konwencji Ochronie Praw Człowieka ale nie tylko. Ta konwencja reguluje przede wszystkim prawa polityczne i obywatelskie. Natomiast mamy też kolejną konwencję mianowicie Europejską Kartę Socjalną - przyjętą 1961r, która kreuje prawa ekonomiczne i społeczne. Jeśli chodzi o system kontroli z tytułu tej konwencji - ustanowiono Europejski Komitet Spraw Społecznych, składający się z niezależnych ekspertów, który bada sprawozdania państw stron z wykonania przyjętych przez nie artykułów konwencji. Na podstawie wniosku tego komitetu Komitet Ministrów RE kieruje do rządów [państw stron] zalecenia dotyczące zmiany ustawodawstwa wewnętrznego lub praktyk administracyjnych. Komitet Ministrów - jest to organ RE, który również czuwa nad wykonaniem orzeczeń ETSu. Polska podpisała Kartę Socjalną w 1991r., a ratyfikowała w 1997r. W 1997r ratyfikowała także protokół z 1991r. zmieniający Europejską Kartę Socjalną. Jeżeli chodzi o charakterystykę tych kart socjalnych - tak jak w przypadku Międzynarodowych Paktów Człowieka mamy pakt polityczny i pakt społeczno kulturalny i mamy inne sformułowania co do przyjęcia zobowiązań przez państwa jeśli chodzi o pierwszy pakt i o drugi. O ile w przypadku paktu pierwszego państwa obligują się do natychmiastowego wprowadzenia w życie wszystkich praw widniejących w pakcie o tyle w przypadku pakty praw społecznych i kulturalnych - ze względu na to, że są to prawa specyficzne, nie zawsze możliwe do realizacji przez państwa - mamy tutaj takie delikatne sformułowanie, że państwa dołożą wszelkich starań aby w możliwie najszybszym czasie dojść do pełnego przestrzegania widniejących w tym pakcie praw. Mamy tutaj podobną sytuację jeżeli chodzi o Europejskie Karty Socjalne [Społeczne] [mamy bowiem jeszcze jedną zrewidowaną kartę Socjalną z 1996r. - Polska jej jeszcze nie ratyfikowała lecz tylko podpisała] - państwo może się związać tylko z określonymi postanowieniami. Może sobie wybrać - państwo może się zobligować do przestrzegania co najmniej 10 z 19 przepisów zamieszczonych w części drugiej karty [gdzie wymienione są konkretne prawa] lub 45 z 72 paragrafów tejże 2 części. Natomiast, Karta dalej stanowi, że spośród przepisów bezwzględnie obowiązujących musi znaleźć się 5 z 7 przepisów wymienionych w artykule 20 karty części I.

Protokół z 1991 zmieniający Kartę Społeczną dotyczył systemu nadzoru przestrzegania postanowień Karty Społecznej. Europejski Komitet Spraw Społecznych dostał prawo wyłącznego interpretowania praw zawartych w Karcie i stosowania przepisów karty, zwiększono liczbę członków tego komitetu, rozszerzono zakres jego kompetencji kontrolnych. Polska również związała się Europejską Kartą Socjalną wybierając określone artykuły.

W 1995r, został przyjęty kolejny protokół dodatkowy do Karty Socjalnej [jeszcze nie ratyfikowany przez Polskę] - jest to protokół, który przewiduje system praw zbiorowych, polegający na tym, że przyznano międzynarodowym i krajowym organizacjom pracodawców i pracowników oraz niektórym organizacjom pozarządowym prawo wnoszenia skarg na państwa członkowskie RE w przypadkach niezgodnego z przyjętymi standardami stosowania przepisów Europejskiej Karty Socjalnej. Jak z tego wynika zakres praw socjalnych.

Ze względu na specyfikę i charakter praw zawartych w Karcie Socjalnej [prawa te wymagają wymiernych nakładów finansowych albo wyrzeczenia się pewnych dochodów przez państwo] proces jej ratyfikacji przebiega znacznie powolnej niż w przypadku Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Mówiąc o konwencjach posiadających system kontroli ich wykonania nie sposób nie wspomnieć o:

**przyjętej w 1987r. Konwencja w Sprawie Zakazu Stosowania Tortur oraz Innego Okrutnego, Nieludzkiego lub Poniżającego Traktowania albo Karania [mamy także ONZetowską konwencję o takim samym tytule], weszła w życie w 1989r. Polska ratyfikowała w 1994r. Z tytułu tej Konwencji działa Komitet Zapobiegania Torturom złożony z przedstawicieli państw stron Konwencji. Komitet ten ma uprawnienia wizytowania miejsc odosobnienia. Na każde żądanie komitetu państwo - strona konwencji - obligatoryjnie musi udostępnić tego typu miejsca wskazane przez komitet, komitet sporządza raport wydając państwu zalecenia co do poprawy ewentualnych uchybień. Polska podlegała już dwukrotnie tego typu kontroli - pierwsza taka wizytacja była 1996r. W Przemyślu były zastrzeżenia co do niewłaściwego odnoszenia się personelu do odsiadujących karę, zostały wydane odpowiednie wytyczne państwu naszemu co do naprawienia tego stanu. Oczywistą kolejną bolączką są warunki „lokalowe”.

**Konwencja ramowa RE o ochronie mniejszości narodowych podpisana w 1995r., weszła w życie w 1998r., Polska ratyfikowała ją w 2000r.. Z tytułu tej konwencji w ciągu roku od wejścia w życie konwencji w stosunku do państwa strony winno ono przedłożyć informację o środkach ustawodawczych i innych w celu przestrzegania konwencji. Komitet Ministrów RE czuwa nad przestrzeganiem tej konwencji, później okresowo państwa muszą składać okresowo sprawozdania z realizacji tej konwencji. Jest to pierwsza konwencja kompleksowa z zakresu ochrony mniejszości.

** i inne.

Oprócz tych organów kontrolnych powołanych przez same konwencje funkcjonują pewne organy pozatraktatowe powołane przez RE, wspomnieć należy tu o:

** w 1993r. w czasie szczytu wiedeńskiego szefowie państw i rządów przyjęli deklarację i program działania w zakresie zwalczania rasizmu, ksenofobii, antysemityzmu, i związanej z tym nietolerancji oraz powołali do życia Europejską Komisję do walki z rasizmem i nietolerancją, która ma za zadanie zwalczać te patologie.

**w 1999r. został powołany Komisarz Praw Człowieka, który bierze pod uwagę nie tylko przestrzeganie konwencji, ale również zaleceń i uchwał Komitetu Ministrów RE.

Jeśli chodzi o promocję praw człowieka istotnym elementem jest organizowanie, wspieranie szkoleń z tego zakresu - podnoszenie świadomości społeczeństw państw.

Skargi indywidualne do ETSu.

Tylko w 2001r. Polska była stroną w 20 sprawach, z których 18 zakończyło się orzeczeniem stwierdzającym naruszenie Konwencji Praw Człowieka. Pod względem ogólnej liczby spraw przed ETS było ich 888 - jeżeli chodzi, o ogólną refleksję dotyczącą spraw polskich to na uwagę zasługuje liczba spraw zakwalifikowanych jako nadające się do przyjęcia w 2001r było ich 26. Natomiast Polska jest absolutnym liderem jeśli idzie o sprawy uznane za nienadające się do przyjęcia czy skreślone w ogóle - nie mające podstawy do rozpatrzenia - i liczba tych skarg stale rośnie. W 1999r. było ich 358, w 2000r. 741, w 2001r. 1411. Większość tych spraw dotyczy przewlekłości postępowania sądowego w Polsce - naruszenia art. 6 pt.6 Konwencji: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą(...)”

Co znaczy rozsądny termin - zostało już wyjaśnione w orzeczeniu ETSu - [o czym kiedy indziej].

Skarga nie koniecznie musi dotyczyć działań instytucji sądowych, założeniem konwencji jest to, że jeżeli jakikolwiek organ czy instytucja państwa naruszy jakiekolwiek prawo widniejące w konwencji to stanowi to podstawę wniesienia skargi do ETSu, przy czym trzeba wyczerpać tu wszystkie instancje krajowe odwoławcze.

Wniesienie skargi na naruszenie prawa widniejącego w konwencji europejskiej do ETSu, nie będzie ono rozpatrzone jeżeli wnieśliśmy taką sama skargę do Komitetu Praw Człowieka w Genewie, który działa z tytułu Międzynarodowych Paktów [i na odwrót]. Ponieważ zasadnicze prawa z dziedziny praw politycznych się powtarzają - musimy się zastanowić czy naruszenie danego prawa, które widnieje i tu i tu skarżymy w procedurze do Komitetu w Genewie czy do ETSu. Oczywiście bardziej popularna jest instytucja ETSu - gdyż może zasądzać on odszkodowania, a Komitet w Genewie nie.

wykład 4

W przeciwieństwie do stanu wyjściowego - stanu, gdy była dwuinstancyjność, jeśli chodzi o orzekanie w sprawach skarg do Trybunału [była Komisja i był Trybunał] - to oczywiście wtedy państwa wiążąc się Europejską Konwencją Praw Człowieka musiały składy składać dodatkowo deklarację, co do przyjęcia jurysdykcji - właściwości trybunału, jeśli chodzi o rozpatrywanie skarg. Protokół 11 z 1984.r, który zaczął obowiązywać od 1998r - od tego momentu możemy mówić, że jurysdykcja trybunału jest obligatoryjna. Jest to trochę w przeciwności do funkcjonowania sądów międzynarodowych, bowiem w przypadku choćby Międzynarodowego Trybunału Karnego, który jest jednym z organów sądowych ONZ powołanym do rozpatrywania tylko i wyłącznie skarg między państwami - jego jurysdykcja obowiązuje dane państwo po złożeniu deklaracji o przyjęciu jego jurysdykcji.

Obecnie jurysdykcja Międzynarodowego Trybunału Praw Człowieka obejmuje 46 państw członkowskich Rady Europy [tyle państw jest jednocześnie stroną Konwencji] - obejmuje ponad 800 milionów obywateli tych państw.

7 IV 1993 - oświadczenie rządowe w sprawie deklaracji o uznaniu kompetencji Europejskiej Komisji Praw Człowieka oraz jurysdykcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. - Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z artykułem 25 i artykułem 46 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., złożył dnia 19 marca 1993 r. Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy deklaracje w sprawie uznania kompetencji Europejskiej Komisji Praw człowieka oraz w sprawie uznania jurysdykcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Zgodnie z treścią tych deklaracji obowiązują one przez okres trzech lat, począwszy od dnia 1 maja 1993 r., przy czym ich ważność będzie automatycznie przedłużana na kolejne okres trzyletnie.

Załącznikiem do tej deklaracji jest deklaracja do przestrzegania orzecznictwa Trybunału. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z artykułem 46 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, otwartej do podpisu w Rzymie 4 listopada 1950r., uznaje na okres trzech lat, począwszy od dnia 1 maja 1993 r., jako obowiązującą z mocy deklaracji Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i bez konieczności zawierania specjalnego porozumienia, jurysdykcję Europejskiego Trybunału Praw Człowieka we wszystkich sprawach dotyczących interpretacji i stosowania wyżej wspomnianej konwencji pod warunkiem wzajemności ze strony Wysokich Układających się Stron.

Moc wiążąca orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Artykuł 46 Moc obowiązująca oraz wykonanie wyroków

1. Wysokie Układające się Strony zobowiązują się do przestrzegania ostatecznego wyroku Trybunału we wszystkich sprawach, w których są stronami.

2. Ostateczny wyrok Trybunału przekazuje się Komitetowi Ministrów, który czuwa nad jego wykonaniem.

Jurysdykcja ETPC jest od wejścia w życie protokołu 11 [od 1998r.] obowiązkowa dla państw stron Konwencji. Ponieważ przesłanką postępowania przed trybunałem jest m.in. wyczerpane wszystkich instancji odwoławczych wewnątrzkrajowych - orzeczenia Trybunału zapadają po ostatecznym rozstrzygnięciu sprawy. Orzeczenia te polegają na stwierdzeniu, że nie doszło do naruszenia Konwencji lub na stwierdzeniu, że doszło do naruszenia Konwencji i czasami zasądzeniu zadośćuczynienia. Z mocy art. 46 Konwencji państwa mają obowiązek respektowania wyroku Trybunału we wszystkich sprawach, których są stronami. Nad sposobem wykonania wyroków czuwa Komitet Ministrów Rady Europy.

Jeśli chodzi o Polskę to obowiązek przestrzegania Konwencji oraz orzeczeń trybunału znajduje umocowanie w art. 91. Konstytucji RP:

1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Jeżeli chodzi o art. 46 Konwencji mówi on o tym, że wyrokom przysługuje moc wiążąca, która to wyraża się w dwóch aspektach:

1. wyraża się w tym, że nie państwo nie może negować iż do naruszenia Konwencji doszło, jeżeli takie jest orzeczenie,

2. wyraża się w tym, że państwo jest prawnie zobowiązane przedsięwziąć określone środki w celu zadośćuczynienia wyrokowi.

Moc wiążąca tych wyroków zamyka się zarówno w treści przedmiotowej jak i podmiotowej. Orzeczenie wiąże bezpośrednio podmioty, które były stronami w postępowaniu. Orzeczenia są wiążące dla władzy ustawodawczej, wykonawczej czy sądowniczej w zależności od tego, co było przedmiotem skargi, do kogo to orzeczenie się odnosi [jakiej instytucji, organu]. Skarżyć do Trybunału można także decyzje administracyjne, a nawet zaniedbania władzy ustawodawczej, jeżeli owa w ustawodawstwie pomija ona prawa zawarte w Konwencji.

Art. 46.2 zawiera pewne ograniczenia względem państwa.

Czy dane orzeczenie powinno wiązać wszystkie państwa - czy tylko państwo stronę względem, którego wydano to orzeczenie? W świetle obecnego brzmienia art. 46 Konwencji orzeczenie Trybunału formalnie wiązać może tylko państwo będące stroną postępowania. Niemniej jednak pozostałe powinny sugerować się wyrokami względem innych państw celem zapobieżenia składania skarg w tej tych samych sprawach przez obywateli państw nieobjętych orzeczeniem [na wypadek, jeżeli jakieś inne państwo nie objęte wyrokiem ma podobne, sprzeczne z Konwencją przepisy].

Moc wiążąca w płaszczyźnie przedmiotowej - państwa muszą brać pod rodzaj sprawy będącej przedmiotem orzeczenia Trybunału, muszą zmienić regulacje uznane za niezgodne z Konwencją, a jeżeli Trybunał zasądził finansowe zadośćuczynienie dla pokrzywdzonego to państwo musi stworzyć procedury wypłaty zadośćuczynienia, a pokrzywdzony obywatel powinien je bezwzględnie otrzymać. W Polsce brak jest osobnej procedury wypłacania zadośćuczynienia zasądzonego przez Trybunał - dokonuje tego minister finansów ze środków z rezerwy budżetowej. Jeżeli państwo mimo obowiązku nie wypłaci zadośćuczynienia to dochodzi do wtórnego naruszenia Konwencji. To w jaki sposób państwo wykona orzeczenie Trybunału pozostawione jest w gestii państwa.

Regulacjami, które mają wpływać na wykonywanie orzeczeń Trybunału są to przede wszystkim:

a) rekomendacja Komitetu Ministrów RE z 28 września 2000r - pt. „wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka”, gdzie zgromadzenie parlamentarne RE zasugerowało Komitetowi zaproszenie rządów i umawiających się państw do szerszego uczestnictwa w postępowaniu przed Trybunałem aby dążyć w ten sposób do osiągnięcia efektu w postaci de facto, a nie w postaci de iure - powszechnie wiążącej mocy orzeczeń ETPC. Trzeba jednak pamiętać, że jest to tylko rekomendacja, a więc tylko wskazanie, zasugerowanie państwu przestrzegana wyroków trybunału - przy czym wykorzystywanie postępowania przed Trybunałem - adresowane do państw - może dotyczyć tylko uaktywnienia tych państw w kwestii wykorzystywania środka jakim jest właśnie skarga międzypaństwowa [skarżenie państwa przez państwo].

Dość często pojawiają się w orzeczeniach Trybunału znajdują się wskazówki Trybunału do ponownego rozpatrzenia sprawy [przez sądy krajowe], kiedy dane orzeczenie sądu krajowego było wydane np. z naruszeniem jakiegoś prawa zawartego w konwencji. Z tym zresztą koresponduje zarządzenie Rady Europy z 19 stycznia 2000r. w sprawie ponownego rozpatrywania lub wznowienia pewnych spraw na poziomie krajowym na skutek orzeczenia ETPC.

Dobrze, jeżeli państwo samo podejmie działania, co do zniwelowania uchybień, jakie występuje w tzw. sprawach powtarzalnych np. jeśli chodzi o skargi obywateli polskich - skargi najczęściej powołują się na art6. Konwencji [orzeczenie w rozsądnym terminie]. Ustawa „Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki” z 17 czerwca 2004 miała właśnie na celu ograniczenie ilości tych skarg.

System Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie [odnośnie ochrony praw człowieka]

Polska najwcześniej spośród systemów europejskich ochrony praw człowieka była właśnie związana z systemem OBWE [KBWE] - podpisała Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie 1 sierpnia 1975r. W konsekwencji, czego jest członkiem OBWE [KBWE przekształciło się z czasem w OBWE]. Następnie w kolejności staliśmy się stroną Systemy Rady Europy [26 lipca 1991r], a 1 maja 2004 staliśmy się członkiem UE. Zmiana nazwy na OBWE nastąpiła w trakcie posiedzenia członków KBWE w Budapeszcie dniach 5-6 grudnia 1994r, kiedy oprócz nazwy doszło do zmiany charakteru tej organizacji. Jeżeli chodzi o pojawienie się tej organizacji trzeba powiedzieć, że inicjatorem zwołania konferencji w sprawie bezpieczeństwa i współpracy w Europie była również Polska. Lata 70 to jest okres mocniej rywalizacji między zachodem, a wschodem - kapitalizmu z socjalizmem - okres mocnego podziału w Europie, która zakończyła się podpisaniem Aktu Końcowego w Helsinkach w 1975r.. Akt końcowy został podpisany przez 34 państw Europejskich, a ponad to Kanady i USA.

Wprawdzie OBWE z punktu widzenia klasyfikacji organizacji dokonanej przez ONZ uznawana jest jako organizacja regionalna, nie mniej jednak do końca tą organizacją regionalną nie jest, o czym świadczy podpisanie Aktu Końcowego Konferencji także przez USA i Kanadę. Dzisiejsza OBWE jest najliczniejszą organizacją regionalną na świecie (55 państw). Oprócz państw europejskich należą do niej również USA, Kanada oraz państwa azjatyckie powstałe po rozpadzie Związku Radzieckiego, współpracuje z krajami basenu Morza Śródziemnego (Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja), Japonią i Koreą.

Cele i zasady OBWE ulegały stopniowej ewolucji i modyfikacji, również w kwestiach tzw. Ludzkiego Wymiaru KBWE, co potwierdzają różne przyjmowane na różnych etapach akty polityczne.

Sama nazwa KBWE - sugeruje, że jest to organizacja powołana przede wszystkim do budowania systemu bezpieczeństwa w Europie - nie mniej jednak nie można było budować bezpieczeństwa i pokoju światowego bez przyjaznej współpracy państw na wielu płaszczyznach [z czym to bywało różnie].

W Akcie Końcowym mamy do czynienia z tzw. koszykami, w których to mamy ujęte zagadnienia, które mogą być przedmiotem współpracy w ramach KBWE. Gdyby przyjrzeć się jak utytułowane są tutaj prawa człowieka - lokują się one w koszyku 1 i koszyku 3. Jeśli chodzi o koszyk 1 to gwarantuje on poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności włączając w to wolność myśli, sumienia i przekonania. W 3 koszyk reguluje współpracę w obszarze humanitarnym, znajdują się tam zapisy o tytułach takich jak:, kontakty ludzkie, informacja, współpraca w obszarze kultury, współpraca w obszarze edukacji.

Systematyka zagadnień, jaka została przyjęta w Akcie Końcowym w postaci tych 3 koszyków - to oczywiście dzisiaj można powiedzieć, że dalej mamy te obszary współpracy wyodrębnione według tego mniej więcej schematu, z pewnymi modyfikacjami, jeśli chodzi o określone działania - tutaj mamy tą współpracę polityczną, dotycząca pewnych sfer komunikacji i obrony, ekonomiczną czy ekologiczną.

Pojęcie Ludzki wymiar odnosi się do politycznych zobowiązań zawartych przez państwa uczestniczące, w KBWE [OBWE], w celu zapewnienia pełnego poszanowania praw i podstawowych wolności człowieka, przestrzegania zasady praworządności, głoszenia zasad demokracji oraz w związku z tym budowania i umacniania i ochrony instytucji demokratycznych jak również promowania tolerancji na całym obszarze KBWE [OBWE].

OBWE jest uznawana za przodującą organizację w kwestii zabezpieczenia praw wyborczych.

Koncepcja aby dokonać przeglądu - przeanalizowania funkcjonowania ludzkiego wymiaru - wyszła na konferencji przeglądowej we Wiedniu [1986-89] a następnie była uregulowana przez postanowienia trzech kolejnych konferencji:

a) Konferencji w Paryżu w dniach 20 maja -29 czerwca 1990r.,

b) Konferencji w Kopenhadze dniach 5-29 czerwca 1990r.,

c) Konferencji w Moskwie w dniach 10 września - 4 października 1991r,

Postanowienia konferencji w Wiedniu:

a) decyzja o skonsolidowaniu obszaru dotyczącego praw człowieka, pod wspólnym hasłem „ludzki wymiar KBWE”,

b)stworzono mechanizm umożliwiający państwom składanie skarg dotyczących przypadków nieprzestrzegania zobowiązań dotyczących ludzkiego wymiaru oraz organizowanie specjalistycznych misji,

Postanowienia konferencji w Kopenhadze:

a)stwierdzono, że ochrona i promocja praw człowieka powinna stanowić jeden z głównych elementów działalności rządów,

b)wprowadzono kilka nowych praw człowieka - mianowicie:
~prawo do pokoju,

~prawo do zgromadzeń i demonstracji,

prawo do pokojowego korzystania z własności,

prawa dziecka,

c) poszerzono zakres ludzkiego wymiaru o zobowiązania dotyczące wyborów,

d) sformułowano postanowienia odnoszące się do mniejszości narodowych,

Postanowienia konferencji w Moskwie:

a)stwierdzono, iż sprawy związane z prawami człowieka nie należą tylko do wewnętrznej kompetencji państw,

b)sformułowano postanowienia dotyczące udzielania pomocy demokratycznie wybranym rządom, zagrożonym zamachem stanu oraz ochrony praw człowieka w czasie trwania stanu nadzwyczajnego,

W tych 3 dokumentach [Dokumentach Końcowych Konferencji] znajdujemy tzw. mechanizm ludzkiego wymiary KBWE, - można tu mówić o tzw. mechanizmie wiedeńskim, oraz o mechanizmie moskiewskim.

Mechanizm Wiedeński:

Ma procedurę tego mechanizmu składają się 4 etapy:

etap 1: w sytuacji kiedy jakieś państwo członkowskie OBWE stwierdzi, że doszło do naruszenia przez inne państwo członkowskie OBWE zobowiązań z zakresu ludzkiego wymiaru, występuje ono z wnioskiem do „naruszającego” państwa o udzielenie informacji. Informacja ta powinna mieć formę pisemną i musi być udzielona w terminie 10 tygodni. Jeżeli państwo uzna, że informacja ta jest niesatysfakcjonująca przechodzi ono do etapu 2,

etap 2: - rozpoczyna działania na rzecz zorganizowania dwustronnego spotkania w terminie 1 tygodnia, od otrzymania wniosku w sprawie,

etap 3: przekazanie sprawy z wykorzystaniem kanałów dyplomatycznych wszystkim innym państwom OBWE,,

etap 4: kwestie niezakończone zadawalającym rozwiązaniem mogą stać się przedmiotem okresowego spotkania państw OBWE albo konferencji przeglądowej - na którym to zapadają konkretne decyzje względem państwa, - nie mnie jednak nie ma tu żadnych mechanizmów „prawnie zobowiązujących” - decyzje tu podjęte mają jedynie charakter polityczny, mający na celu nagłośnienie sprawy i napiętnowanie naruszającego ludzki wymiar państwa,

Mechanizm moskiewski,

Daje przede wszystkim możliwość wysyłania misji eksperckich oraz misji sprawozdawczych OBWE. Celem, których jest udzielenie państwu pomocy w rozwiązywaniu konkretnego, wyraźnie określonego problemu z zakresu ludzkiego wymiaru. Tworzy się listę 45 ekspertów OBWE. Każde państwo członkowskie może desygnować na tę taką listę 3 ekspertów [muszą być to osoby dające gwarancję bezstronnego wykonywania swych obowiązków, wykazujące się pewnym doświadczeniem z zakresu działania na rzecz praw człowieka]. Ekspert biorący udział w misji nie może być obywatelem państwa, do którego jest wysyłany z misją. Ekspertów powołuje się na 3 do 6 lat, z możliwością reelekcji.

Postępowanie w sprawie ustanowienia misji eksperckiej może być zainicjowane przez państwo lub kilka państw albo na wniosek jednego państwa mocą decyzji Wysokiej Rady. Wysoka Rada jest to organ powstały w 1994r., kierujący, nadzorujący działalność OBWE. Zadaniem misji eksperckiej jest zbieranie informacji - państwo musi podjąć współpracę, z misją. Misja musi zakończyć działalność przed upływem 3 tygodni od momentu jej ustanowienia. Efektem misji jest sporządzenie opinii, przedstawionej państwu przyjmującemu oraz Wysokiej Radzie. Jeżeli nie ma efektów w postaci rozwiązania problemu w ramach misji eksperckiej, to z inicjatywy, co najmniej 6 państw OBWE, może zostać ustanowiona misja sprawozdawcza. Celem misji sprawozdawczej jest zbadanie faktów i przedstawienie własnych propozycji zmierzających do rozwiązania podniesionych problemów. Misja ekspercka kończy się sprawozdaniem przedstawionym państwu przyjmującemu misję oraz Wysokiej Radzie.

Misje eksperckie mają za zadanie stwierdzić pewne fakty i na tym poprzestają swej działalności, zaś misje sprawozdawcze mają charakter zbliżony do arbitrażu międzynarodowego, a nawet komisji koncyliacyjnej. Zalecają sposoby rozwiązania problemu.

Instytucje w ramach KBWE [OBWE] stojące na straży Ludzkiego Wymiaru [wymienione zostaną tylko te najważniejsze]:

a)Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka,

b)Urząd Wysokiego Komisarza do spraw mniejszości narodowych,

c)Przedstawiciel do spraw wolności mediów,

d) w ramach Ludzkiego Wymiary sytuowany być może Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu, którego natura prawna jest inna niż powyższych 3 instytucji.

Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka - powołane do życia w 1990r., wcześniejsza nazwa - „Biuro do spraw wolnych wyborów”, siedzibę swoją ma w Warszawie. Zmiana nazwy na obecną nastąpiła w 1992r. w związku z rozszerzeniem kompetencji tego biura. Powołanie tego biura było konsekwencją zapisów w Paryskiej Karcie Nowej Europy [1990r.], a zwłaszcza jej części pt. „Prawa Człowieka i Rządy Narodów”. Zakres dziania tego biura ulegał stopniowemu poszerzaniu, i tak na szczycie w Helsinkach w 1992r. przyjęto program skoordynowanej pomocy dla nowo przyjętych członków KBWE, a na szczycie w Budapeszcie w 1994r. potwierdzono ten program. W ramach tego programu chodzi przede wszystkim o pomoc w zakresie realizacji zobowiązań wynikających z Ludzkiego Wymiaru KBWE.

Zadania biura zostały podzielone na grupy przydzielone 4 sekcjom:

a)sekcja 1 - sekcja wyborów,

b) sekcja 2 - sekcja demokratyzacji,

c) sekcja 3 - sekcja monitoringu,

d) sekcja 4 - punkt kontaktowy do spraw Romów i Sinti,

Najbardziej aktywne jest Biuro w kwestii monitorowania wyborów. Mamy ustaloną - 7 etapową procedurę pomocy dla państwa przeprowadzającego wybory:

etap 1: państwo uczestnik OBWE zaprasza Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka do przeprowadzenia obserwacji wyborów,

etap 2: w odpowiedzi na to zaproszenie Biuro wysyła misję, której zadaniem jest ocena związanych z tymi wyborami potrzeb danego państwa,

etap 3: Biuro wnioskuje do państw członkowskich OBWE o krótkoterminowych oraz długoterminowych obserwatorów,

etap 4: ustala się skład zespołów obserwatorów, obejmującego przewodniczącego komisji do spraw obserwacji wyborów,

etap 5: ustanowienie misji,

etap 6: bezpośrednio po wyborach misja składa wstępne oświadczenie

etap 7: po kilku tygodniach od wstępnego oświadczenia publikowane jest sprawozdanie w sprawie przeprowadzonych wyborów,

Ponadto Biuro podejmuje działania na rzecz promocji społeczeństwa obywatelskiego, promocji instytucji demokratycznych.

Rola sekcji 4 sprowadza się do analizy sytuacji tych mniejszości w państwach OBWE, zachęcania przedstawicieli tych narodowości do aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym. Czuwa nad przestrzeganiem przez państwa OBWE praw tych mniejszości. Działalność Biura w tym zakresie jest o tyle utrudniona, że mamy w prawdzie europejską konwencję odnoszącą się do spraw mniejszości narodowych niemniej jednak brakuje takiej syntetycznej, sprecyzowanej definicji mniejszości, co utrudnia adresowanie działalności względem konkretnych mniejszości.

Urząd Wysokiego Komisarza do spraw mniejszości narodowych -ustanowiony decyzją o powołaniu w 1992, zaczął funkcjonować w 1993r. Komisarz ma swoją siedzibę w Hadze. W 1994r. odbyło się w Warszawie seminarium poświęcone mniejszościom narodowym, na którym to Wysoki Komisarz ogłosił swoje stanowisko względem mniejszości narodowych, i stwierdził, że zagadnienie istnienia mniejszości narodowych jest zagadnieniem o charakterze faktycznym, a nie sprowadza się do określenia jej definicji. Wedle dokumentu Końcowego Konferencji w Kopenhadze przynależność do mniejszości narodowej jest sprawą indywidualnego wyboru. Według niego, mniejszość narodowa to grupa, którą cechuje językowa,, etniczna, kulturalna odrębność względem większości, a po drugie mniejszość stanowi grupę, która poszukuje własnej tożsamości, a ponadto stara się tę tożsamość w mocniejszy sposób wyrazić.

Urząd Wysokiego Komisarz podejmuje raczej działania o charakterze prewencyjnym, jest to tzw. urząd wczesnego ostrzegania, - opracowuje i tworzy raporty sygnalizujące konieczność zwrócenia uwagi na daną mniejszość, przestrzeganie pewnych przepisów jej dotyczących itp.

Przedstawiciel do spraw wolności mediów - ustanowiony w 1997r., decyzją Stałej Rady, zatwierdzony w tym samym roku przez Radę Ministerialną. Ma swoją siedzibę w Wiedniu.

Celem jego działania jest udzielanie pomocy i wsparcia wolnym, niezależnym i pluralistycznym mediom. Jest on uprawniony do obserwowania wydarzeń w świecie mediów oraz do działania na rzecz zgodności zasad ich funkcjonowania z zobowiązaniami wobec OBWE, w obszarze wolności słowa oraz wolności mediów.

W razie sformułowania zarzutu poważnego naruszenia wolności słowa i mediów podejmuje działania w celu nawiązania kontaktu z państwem, którego zarzut dotyczy, a także innymi zainteresowanymi stronami i dokonuje oceny materiałów i faktów związanych z naruszeniem. Świadczy stronom sporu pomoc w jego rozwiązaniu.

Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu - powołany został Konwencją o koncyliacji i arbitrażu przyjętą w grudniu 1992r. w Sztokholmie, która weszła w życie w grudniu 1994r. Trybunał ten podejmuje działanie na wniosek państwa członkowskiego OBWE - strony konwencji. Przewiduje ona dwie prawnie wiążące procedury - Koncyliację i Arbitraż, mające prowadzić do rozwiązania przedłożonego sporu, opierając się na przepisach prawa międzynarodowego. Nie mnie jednak są to procedury bardzo rzadko stosowane przez OBWE.

Trybunał może powołać komisję koncyliacyjną doraźną, oraz może działać jako trybunał arbitrażowy [ad hoc]. Nie jest to organ stały. „Uruchamia się” w razie przedłożenia sprawy jako komisja koncyliacyjna bądź jako trybunał arbitrażowy.

Procedura koncyliacyjna ma charakter obowiązkowy dla stron konwencji. W razie powodzenia koncyliacji kończy się ona akceptowanym przez strony porozumieniem. W przypadku braku porozumienia sporządza się sprawozdanie końcowe zawierające propozycje pokojowego załatwienia sporu. Postępowanie arbitrażowe jest uzależnione od złożenia deklaracji o uznaniu właściwości arbitrażu oraz od zawarcia kompromisu jurysdykcyjnego.

Orzeczenie kończące postępowanie ma charakter prawnie wiążący strony sporu. Jest ostatecznie i nie podlega apelacji.

ĆWICZENIA:

Ćwiczenia1

Definicja praw człowieka.

Praw człowieka są częścią prawa międzynarodowego w związku, z czym podlegają ciągłemu rozwojowi, pojawiają się coraz to nowe prawa, oraz mechanizmy ochrony tych praw.

Prawa Człowieka - są to powszechne prawa moralne o charakterze podstawowym, przynależne każdej jednostce w jej kontaktach z państwem.

Podział Praw człowieka:

A)prawa człowieka w sensie materialnym - są to konkretne prawa i wolności, które przysługują człowiekowi, np. prawo do życia, nauki, itd.]

B)prawa człowieka w sensie proceduralnym - formy i metody w jakich jednostka może dochodzić praw materialnych = ochrona praw człowieka.

Systemy Ochrony Praw Człowieka:

A)wewnętrzny - jest tworzony przez takie normy, które zawarte są w aktach prawnych wewnętrznych, które zawierają materie dotyczące praw człowieka], normy te powołują i określają takie instytucje jak Przecznika Praw Obywatelskich, Praw Dziecka, Skargę Konstytucyjną, sądy powszechne i administracyjne, w których także dochodzimy swoich praw.

B)międzynarodowy, pośród którego z kolei wyróżnić możemy:

~systemy regionalne.

~system uniwersalny - ochrona praw człowieka egzekwowana jest przez międzynarodowe trybunały.

System ten można podzielić na 2 filary:

1. filar instytucjonalny -filar ten stanowi:

2. filar traktatowy - filar ten stanowią pakty [mające moc prawnie wiążącą]

[wymienione zostają jedynie te konwencje, które powołują jakieś mechanizmy kontrolne, służące przestrzeganiu tych konwencji]

Generacje Praw człowieka:

W 1977 wysunięto teorię o podziale praw człowieka na trzy generacje:

A)prawa człowieka pierwszej generacji - prawa i wolności obywatelskie i polityczne.
Zostały wykształcone one na przełomie 18 i 19 wieku. Są to prawa o najbardziej powszechnym zasięgu. Zgodnie z nimi państwo postawione jest w roli stróża. Państwo powinno powstrzymywać się od działań, które ograniczały by realizację [możliwość realizacji ] tych praw przez jednostkę.

B)prawa człowieka drugiej generacji - generacja ta wyłoniła się na przełomie 19 i 20 wieku. Ta generacja skupia się wokół pojęcia równości. Obejmuje prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Państwo jest zobligowane do podjęcia działań mających na celu zapewnienie jednostce tych praw. Państwo pełni rolę gwaranta tych praw.

C)prawa człowieka trzeciej generacji - Wykształciły się najpóźniej [20 wiek]. Skupiają się wokół pojęć braterstwo, solidarność, mają najmniej powszechny charakter, np. prawo do rozwoju, do komunikowania się, itd..

Źródła Prawa [generalnie]:

A)w znaczeniu materialnym - taka kategoria źródeł prawa, która wiąże się z materią [wszystkie czynniki], która doprowadziła do powstania konkretnych norm prawnych, np. wola państw, stosunki ekonomiczne, polityczne itp.

B)w znaczeniu formalnym - są to formy, w jakich prawo zostało wykształcone tj. ustawy, rozporządzenia, zarządzenia, umowy międzynarodowe, zwyczaje międzynarodowe, ogólne zasady prawa międzynarodowego,

B)w sensie poznawczym - będą to zbiory dokumentów, z których czerpiemy informacje na temat istnienia norm prawa. W przypadku wewnętrznego prawa polskiego jest to Dziennik Ustaw, w przypadku prawa międzynarodowego - UNTS - United Nations Treaty Series
(Zbiór traktatów ONZ), oraz Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich dla systemów regionalnych.

Źródła praw człowieka:

Praw człowieka są częścią prawa międzynarodowego w związku, z czym źródłami praw człowieka będą wszystkie te źródła prawa międzynarodowego, które określają jakieś prawa i normy dotyczące ich ochrony.

Specyfika źródeł praw człowieka polega na tym, iż wszystkie źródła mają jednakową moc prawną. Np. umowa międzynarodowa może być delegowana przez prawo zwyczajowe czy też ogólne zasady prawa międzynarodowego. [Namiastką hierarchii stanowi tu jedynie Karta Narodów zjednoczonych, z którą reszta praw międzynarodowych powinna być niesprzeczna].

A)umowy międzynarodowe -

Umowa międzynarodowa - wspólne oświadczenie woli podmiotów prawa międzynarodowego, które to tworzy prawo, czyli tworzy uprawnienia i obowiązki. Umowa międzynarodowa może nosić różne nazwy np. umowa, pakt, konkordat - nazwa nie jest istotna, decydująca jest jej treść.

Umowy międzynarodowe, które są źródłami praw człowieka mogą mieć charakter uniwersalny bądź regionalny.

Można je dzielić także na:

~umowy o charakterze ogólnym - te normy, które ogólnie dotyczą większej liczby praw człowieka,

~umowy o charakterze sektorowym - umowy dotyczące ochrony konkretnego prawa np. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ dnia 10 grudnia 1984 r.

B)zwyczaj międzynarodowy

Prawo zwyczajowe - praktyka uznana za prawo. Na prawo zwyczajowe składają się, więc normy rzeczywiście i stale stosowane w przekonaniu, że są one prawem i że obowiązują [odpowiednio długotrwała, jednolita, nieprzerwana].

Elementy konieczne prawa zwyczajowego:

~praktyka (łac. usus), to postępowanie państw (i innych podmiotów prawa międzynarodowego) zgodne, jednolite i nieprzerwane. Postępowaniem tworzącym zwyczaj będzie podobne postępowanie w podobnych sytuacjach. Mówiąc o postępowaniu państw, w istocie rzeczy myślimy o działalności jego organów, jako że państwo może działać jedynie poprzez swoje organy;

~opinio iuris sive necessitatis, to przekonanie, że określona praktyka jest obowiązującym prawem. Innymi słowy, jesteśmy w stanie wykazać, iż organy państw postępują w określony sposób ponieważ są przekonane (posiadają opinio), iż takie postępowanie jest wymagane przez prawo (a więc posiadają opinio iuris). Opinio iuris często wydaje się trudnym i nieuchwytnym elementem zwyczaju międzynarodowego. Jednak jego istnienie można próbować wykazać na wiele sposobów: może ono wynikać z milczącego uznania postępowania innych państw; może przejawiać się w oficjalnych oświadczeniach państw i uchwałach organizacji międzynarodowych; może także wynikać z umów międzynarodowych , jeżeli strony umowy zamierzały w nich potwierdzić istnienie normy zwyczajowej;

C)ogólne zasady prawa międzynarodowego, - wspólne wszystkim systemom prawa np. ochrona praw nabytych, zasada dobrej wiary, prawa nie działa wstecz itd.

D) charakter uzupełniający mają
~wiążące uchwały organizacji międzynarodowych [tzw. Soft law],
~orzeczenia sądowe [Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, Międzynarodowego Trybunału Karnego, oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka], są wiążące tylko dla stron występujących przed danym trybunałem,

Pakiet minimum - prawo międzynarodowe tworzy pewien standard takich praw, które muszą być zapewniane przez każde prawo wewnętrzne.

Regionalne Systemy Ochrony Praw Człowieka:

** Amerykański system ochrony praw człowieka. Najstarszym systemem regionalnym jest system amerykański. Już w 1948 roku uchwalono Amerykańską deklarację praw i obowiązków człowieka. W tym samym roku dokonano daleko idących zmian w statucie Organizacji Państw Amerykań­skich, powołując między innymi Międzynarodową Komisję Praw Człowieka. Kolejne etapy rozwoju wyznacza przyjęcie Amerykańskiej konwencji praw człowieka i powołanie na jej podstawie w 1979 roku Między-amerykańskiego Trybunału Praw Człowieka. Następnym krokiem był Protokół z San Salvador z 1988 roku, zapewniający w ramach Organizacji Państw Amerykańskich międzynarodową ochronę praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych, wprowadzający do systemu amerykańskiego prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne. Jako że Kanada od początku odnosi się z rezerwą do tego systemu, a Stany Zjednoczone aktywnie uczestniczyły tylko w tworzeniu jego podstaw normatywnych, jest on mało skuteczny.

**Afrykański system ochrony praw człowieka. Na kontynencie afrykańskim regionalny system ochrony praw człowieka tworzy się wokół Afrykańskiej karty praw człowieka i ludów z 1981 roku. Włączenie do tego dokumentu katalogu praw trzeciej generacji (praw kolektywnych) decyduje o swoistym charakterze systemu. Istotne znaczenie dla ochrony praw człowieka na kontynencie afrykańskim ma utworzona w 1963 roku Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA) [przemianowanej w 1962 na Unię Afrykańską]. Jednym z jej podstawowych zadań jest dążenie do polepszenia warunków bytu narodom Afryki.

**System Państw Arabskich

**System w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw

**System w ramach NATO,

**System Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

Europejska Karta ochrony praw człowieka.

4 XI 1950 - uchwalona,

8 IX 1953 - weszła w życie,

19 I 1993 - ratyfikowana przez Polskę

Ratyfikacja tej konwencji jest jednym z 3 głównych warunków członkostwa w Radzie Europy [zwanej Klubem Dżentelmenów]

Konwencja ustala katalog 13 praw i wolności i katalog ten uzupełniany jest przez materię zawartą w protokołach dodatkowych.

Konwencja obowiązuje na dwóch płaszczyznach:

A)płaszczyźnie horyzontalnej - nakłada zobowiązania na państwo względem innego państwa,

B)płaszczyźnie wertykalnej - nakłada zobowiązania na państwo względem jednostki [nie tylko obywatela, ale każdej osoby znajdującej się na terenie danego państwa].

Protokoły Dodatkowe, na chwilę obecną jest ich 14 [z tym, że Protokół 14 jeszcze nie wszedł w życie]

Można pośród protokołów dodatkowych wyróżnić protokoły, które:

A)uzupełniają lub modyfikują katalog praw i wolności zawartych w Konwencji.

Są to protokoły 1, 4, 6, 7, 12, 13,;

Protokół I - Paryż 20 III 1952

Uzupełnia katalog praw zawartych w konwencji o:

**prawo do ochrony własności,

**prawo do nauki,

**prawo do wolnych wyborów,

Protokół IV - 1963r.

Uzupełnia katalog praw zawartych w konwencji o:

**zakaz pozbawiania wolności za długi,

**prawo do swobodnego poruszania się,

**zakaz wydalania obywateli z państwa,

**zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców,

Protokół VI 28 V 1983

Znosi karę śmierci,

Protokół VII 22 XI 1984

**gwarancje proceduralne dotyczące wydalania cudzoziemców,

**prawo do odwołania w sprawach karnych,

**prawo do odszkodowania za bezprawne skazanie,

**zakaz ponownego sądzenia lub skazania w tej samej sprawie,

**równość małżonków,

Protokół XII 4 XI 2000

Ogólny zakaz dyskryminacji,

Protokół XIII 3 V 2002,

Znosi karę śmierci we wszystkich okolicznościach,

B)regulują procedurę dochodzenia praw i wolności,

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka.

Artykuł 1:

„Obowiązek przestrzegania praw człowieka

Wysokie Układające się Strony zapewniają każdemu człowiekowi, podlegającemu ich jurysdykcji, prawa i wolności określone w rozdziale I niniejszej konwencji.”

Jest to regulacja potwierdzająca działanie Konwencji w płaszczyźnie horyzontalnej i wertykalnej.

Artykuł 2

„Prawo do życia

1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę.

2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły:

a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;

b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem;

c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania.”

Art.2 rozpoczyna katalog praw i wolności, mówi o prawie do życia.

Prawo do życia jest normą bezwzględnie wiążącą - nie może być w żadnych okolicznościach ograniczone, obowiązuje wszystkie państwa, nawet te, które nie ratyfikowały konwencji.

Konwencja nie zawiera definicji zamieszek ani powstania,

Zamieszki [na podstawie orzecznictwa ETS] - takie sytuacje, w których dochodzi do aktów przemocy w związku, z którymi następuje niszczenie mienia i powodowanie obrażeń u ludzi,

Powstanie [na podstawie orzecznictwa] - związane jest z aktami przemocy przeciwko organom państwa z zamiarem spowodowania ich upadku,

Odpowiednie organy państwa są zobligowane do ustanowienia pewnych regulacji chroniących życie jednostek, jak i podjęcia odpowiednich działań mających na celu ochronę życia w sytuacjach jego zagrożenia.

Państwo może odpowiadać z tego artykułu, kiedy wydzieli zgodę na ekstradycję kogoś do kraju gdzie zostanie skazany na karę śmierci.

Artykuł 3,

„Zakaz tortur

Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.”

Zakaz tortur jest normą z katalogu ius cognes.

Artykuł ten wprowadza pewne trzy stany, z których może dojść do naruszenia konwencji:

A)Tortury [na podstawie orzecznictwa] - polegają na zadawaniu ciężkiego i okrutnego cierpienia w sposób umyślny i nieludzki,

B)Nieludzkie traktowanie lub karanie [na podstawie orzecznictwa] - zadawanie ciężkiego fizycznego i psychicznego cierpienia,

C)Poniżające traktowanie lub karanie [na podstawie orzecznictwa] - wzbudza u ofiar poczucie lęku, udręki, upodlenia, niższości, które ma prowadzić do złamania ich psychicznej i fizycznej odporności,

Tortury stanowią najcięższą, najbardziej kwalifikowaną formę naruszenia Konwencji, poniżanie najlżejszą.

Granice między tymi trzema formami naruszenia Konwencji są nieostre. Takie samo zachowanie przy zaistnieniu innych okoliczności może być potraktowane inaczej. Tortury zawierają najczęściej w sobie także dwie pozostałe formy naruszenia Konwencji.

Sytuacje NIEznamionujące poniżającego traktowania: [np.]

**nałożenie obowiązku noszenia stroju więźnia przez więźnia,

**przeszukanie na osobności podejrzanego przez osobę tej samej płci,

Artykuł 3 rodzi odpowiedzialność państwa gdy wyda zgodę na ekstradycję kogoś do kraju, w którym będzie ta osoba torturowana, poniżana bądź nieludzko traktowana.

Artykuł 4.

„Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

1. Nikt nie może być trzymany w niewoli lub w poddaństwie.

2. Nikt nie może być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej.

3. W rozumieniu tego artykułu pojęcie ‚praca przymusowa lub obowiązkowa“ nie obejmuje:

a) żadnej pracy, jakiej wymaga się zwykle w ramach wykonywania kary pozbawienia wolności orzeczonej zgodnie z postanowieniami artykułu 5 niniejszej konwencji lub w okresie warunkowego zwolnienia;

b) żadnej służby o charakterze wojskowym bądź służby wymaganej zamiast obowiązkowej służby wojskowej w tych krajach, które uznają odmowę służby wojskowej ze względu na przekonania;

c) żadnych świadczeń wymaganych w stanach nadzwyczajnych lub klęsk zagrażających życiu lub dobru społeczeństwa;

d) żadnej pracy ani świadczeń stanowiących część zwykłych obowiązków obywatelskich.”

Tylko zakaz niewolnictwa należy do przepisów ius cognes, zakaz pracy obowiązkowej nie ma takiego charakteru.

Poddaństwo [na podstawie orzecznictwa] - w odróżnieniu od niewoli łączy się z obowiązkiem pracy na rzecz osoby, która do poddaństwa zmusza,

Niewola [na podstawie orzecznictwa] - nie ma takiego obowiązku pracy na rzecz osoby pozbawiającej wolności.

ad. -d- np. obowiązek naprawienia mostu po powodzi,

Artykuł 5

„Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem następujących przypadków i w trybie ustalonym przez prawo:

a) zgodnego z prawem pozbawienia wolności w wyniku skazania przez właściwy sąd;

b) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w przypadku niepodporządkowania się wydanemu zgodnie z prawem orzeczeniu sądu lub w celu zapewnienia wykonania określonego w ustawie obowiązku;

c) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w celu postawienia przed właściwym organem, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą, lub jeśli jest to konieczne, w celu zapobieżenia popełnieniu takiego czynu lub uniemożliwienia ucieczki po jego dokonaniu;

d) pozbawienia nieletniego wolności na podstawie zgodnego z prawem orzeczenia w celu ustanowienia nadzoru wychowawczego lub zgodnego z prawem pozbawienia nieletniego wolności w celu postawienia go przed właściwym organem;

e) zgodnego z prawem pozbawienia wolności osoby w celu zapobieżenia szerzeniu przez nią choroby zakaźnej, osoby umysłowo chorej, alkoholika, narkomana lub włóczęgi;

f) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby, w celu zapobieżenia jej nielegalnemu wkroczeniu na terytorium państwa, lub osoby, przeciwko której toczy się postępowanie o wydalenie lub ekstradycję.

2. Każdy, kto został zatrzymany, powinien zostać niezwłocznie i w zrozumiałym dla niego języku poinformowany o przyczynach zatrzymania i o stawianych mu zarzutach.

3. Każdy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustępu 1 lit. c) niniejszego artykułu powinien zostać niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym urzędnikiem uprawnionym przez ustawę do wykonywania władzy sądowej i ma prawo być sądzony w rozsądnym terminie albo zwolniony na czas postępowania. Zwolnienie może zostać uzależnione od udzielenia gwarancji zapewniających stawienie się na rozprawę.

4. Każdy, kto został pozbawiony wolności przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest niezgodne z prawem.

5. Każdy, kto został pokrzywdzony przez niezgodne z treścią tego artykułu zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo do odszkodowania.

Wolność i bezpieczeństwo mogą być ograniczone na okoliczność stanu wojny lub stanu wojennego.

Osoba może być zatrzymana i doprowadzona jako świadek przed sąd, jeśli się nie stawia na wezwania.

Nieletni [na podstawie orzecznictwa]- - każda osoba, która nie ukończyła 18 lat.

Włóczęga [na podstawie orzecznictwa]- systemy prawa wewnętrznego nie odnoszą się do tej kategorii. Włóczęga - osoba, która nie posiada stałego miejsca zamieszkania, stałego źródła dochodów i środków na pokrycie kosztów swego utrzymania.

Niezwłocznie [na podstawie orzecznictwa] - trudno jest wyznaczyć ścisłe ramy czasowe, które by czyniły zadość temu terminowi, zależy on od okoliczności i stopnia skomplikowania spraw. Przyjmuje się za niezwłoczny termin nieprzekraczający 4 dni, chyba, że zachodzą szczególne okoliczności.

Np. gdy ktoś zostanie zatrzymany na statku będącym na pełnym morzu, skąd niemożliwym jest dostarczenie zatrzymanego do kompetentnego sędziego, za niezwłoczny zostanie uznany termin dłuższy niż te 4 dni, powiększony on będzie o czas niezbędny do dobicia do brzegu,

Rozsądny termin [na podstawie orzecznictwa] - okres do 6 miesięcy chyba, że są szczególne okoliczności.

„Zwolnienie może zostać uzależnione od udzielenia gwarancji zapewniających stawienie się na rozprawę” - np. poręczenie.

Artykuł 6.

Prawo do rzetelnego procesu sądowego

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów.

Sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy oznacza, że

a)organ rozpatrujący sprawę i sprawa która się toczy musi mieć umocowanie prawne [nullum crimen sine lege],

b)sąd musi być niezawisły - niezależny od organów władzy wykonawczej i ustawodawczej, niezależny od stron, musi istnieć możliwość wyłączenia sędziego ze składu orzekającego

Postanowienia zapewniające poszanowanie praw człowieka nie od razu zostały wprowadzone do prawa wspólnotowego. Żaden z Traktatów Założycielskich nie zawiera uregulowań na ten temat. Uważano wówczas, bowiem, że regulacje kwestii ekonomicznej współpracy nie mogą prowadzić do pogwałcenia praw jednostek. Z biegiem czasu okazało się, że istnieje potrzeba zapewnienia praw człowieka i ich ochrony w ramach Wspólnot Europejskich. Koncepcja praw zasadniczych została wprowadzona do prawa wspólnotowego przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich na przełomie lat 60/70. Dzisiaj jest to szeroki katalog praw obejmujący nie tylko prawa obywatelskie i polityczne sformułowane przez Europejską Konwencję Praw Człowieka, ale taż prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne zawarte w Europejskiej Karcie Socjalnej. Źródeł praw podstawowych jak stanowią zapisy traktatu z Mastricht [1992r,] rozszerzone traktatem Amsterdamskim [1997r] są konstytucje państw członkowskich oraz wiążące je umowy międzynarodowe. Niezależnie od zapisów traktatów państwa członkowskie prowadzą działania zmierzające do przestrzegania praw człowieka w stosunkach do innych państw, czego jednym z przykładów jest program „europejska inicjatywa na rzecz demokracji i praw człowieka” skierowana do społeczeństw i organizacji pozarządowych. Projekty finansowane z tego programu w roku 2005 obejmowały takie projekty jak: - promocja rządów prawa, promocja zasad demokracji, kultury, praw człowieka, równości, tolerancji i pokoju.

Na szczycie w Kolonii w 1999r. Rada Europejska podjęła decyzję o rozpoczęciu prac celem przygotowania dokumentu, który gwarantowałby prawa podstawowe w Unii. Efektem, czego było przyjęcie i podpisanie przez Parlament Europejski, Radę Unii oraz Komisję Europejską Kart Praw i Podstawowych Wolność - nie mniej jednak nie ma ona wiążącej mocy prawnej.

30


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Promocja. WYKŁAD 10, ZARZĄDZANIE, marketing, ćwiczenia
Wyklad 10, PWr, chemia nieorganiczna ćwiczenia
wyklad 10 MNE
wyklad 10
Wyklady 10 12c PRCz
wyklad 10
Wyklad 10 Wypalenie zawodowe i jego konsekwencje
Wykład 10 dodatek
Wykład 8 10
Wykład 10 12
Wykład 10 Klimatologia, klimaty świata, Europy i Polski
WYKLAD 10
Wyklad 10
fin pub wykład,10

więcej podobnych podstron