WYKŁD 2
Urzędowa kontrola jakości
Artykuł 1
-Głowna odpowiedzialność za bezpieczeństwo żywności spoczywa na przedsiębiorstwie sektora spożywczego.
-niezbędne jest zapewnienie bezpieczeństwa żywności w zmianach całego łańcucha produkcji żywności, począwszy od produkcji podstawowej.
W unijnej nomenklaturze „produkcja podstawowa” oznacza prowadzenie uprawy lub hodowli produktów podstawowych, w tym zbiór, udój i hodowlę zwierząt gospodarskich do czasu ich uboju. Produkcja podstawowa obejmuje tez łowiectwo, rybołówstwo oraz zbieranie runa leśnego. Konsument w momencie zakupu produktów żywnościowych nie ma możliwości oceny czy żywność nie stwarza zagrożeń dla zdrowia, oprócz pewnych wskaźników oceny sensorycznej, stąd producent podejmuje działania niezbędne do osiągnięcia odpowiedniego stopnia zaufania konsumenta. Spożywanie żywności o niewłaściwej jakości zdrowotnej może być przyczyną ostrych schorzeń bezpośrednio zagrażających zdrowiu lub życiu konsumenta, jak i schorzeń przewlekłych o odległych skutkach. Dlatego jakość zdrowotna i bezpieczeństwo żywności powinny być nadrzędnym celem i przedmiotem troski wszystkich producentów żywności i instytucji prowadzących nadzór nad jakością zdrowotną żywności i działalność legislacyjną w zakresie pozyskiwania i obrotu środkami spożywczymi.
Zagwarantowanie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności i jej jakości w fazie produkcji, obrotu, przetwórstwa i pakowania wymaga efektywnego systemu zarządzania jakością żywności.
Państwo w imieniu konsumentów wypowiada się na temat bezpieczeństwa zdrowotnego produkowanych wyrobów spożywczych, ustanawiając stosowne prawo żywnościowe i powołując działające w jego imieniu organy nadzoru sanitarnego (tzw. organy urzędowej kontroli żywności) i egzekwując jego stosowanie.
Nadzór nad produkcją, przetwórstwem i obrotem żywności w Polsce, głównie w aspekcie jej bezpieczeństwa i jakości zdrowotnej opiera się na działaniu dwóch podstawowych systemów kontroli, tj. na:
- systemie kontroli wewnętrznej, wpływającym czynnie na kształtowanie się jakości w procesie produkcyjnym, zależnym od producenta, prowadzonym w zakładzie. System ten powinien być oparty na zasadach GMP, GHP i HACCP;
- systemie kontroli zewnętrznej-biernej kontroli wyrobów spożywczych, niezależnej od producenta, sprawowanej przez wyspecjalizowane służby kontroli państwowej, czyli urzędową kontrole jakości.
Istotnym aktem prawnym w tym obszarze jest Rozporządzenie nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29.IV.2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym i regułami dotyczącymi zdrowia i dobrostanu zwierząt. Ustanawia ono ogólne zasady wykonywania kontroli urzędowych, mających na celu sprawdzenie zgodności z regułami ukierunkowanymi na:
- zapobieganie, eliminowanie lub ograniczanie dopuszczenia poziomów zagrożenia ludzi i zwierząt, bezpośrednio lub poprzez środowisko naturalne,
- gwarantowanie uczciwych praktyk w handlu paszami i żywnością,
- ochronę interesów konsumenta łącznie z etykietowaniem pasz i żywności a tez formami przekazywania informacji konsumentom.
W tym akcie prawnym zdefiniowano pojęcie kontrola urzędowa-każda forma kontroli, która właściwy organ lub Wspólnota wykonuje w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym, regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i ich dobrostanu.
W zakresie zewnętrznego systemu kontroli, zgodnie z prawem kompetencyjnym regulowanym ustawami urzędowy nadzór nad jakością zdrowotną żywności w Polsce sprawują służby:
- Państwowa Inspekcja Sanitarna podległa Ministrowi Zdrowia
- Inspekcja Weterynaryjna podległa MR i RW
- Inspekcja Handlowa podległa Urzędowi Konkurencji i Konsumentów oraz wojewodom
- Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno - Spożywczych podległa Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa podległa MR i RW
Organami urzędowej kontroli żywności w zakresie sprawowania nadzoru nad bezpieczeństwem i jakością zdrowotną żywności są Państwowa Inspekcja Sanitarna i Inspekcja Weterynaryjna. Instytucje te mają rzeczywiste kompetencje merytoryczne, potencjał kadrowy oraz ekonomiczny i zaplecze laboratoryjne. Pozostałe organy realizują swoje zadania w odniesieniu gł. do jakości handlowej żywności.
Jakość handlowa - cechy artykułu rolno-spożywczego dotyczące jego właściwości organoleptycznych, fizykochemicznych i mikrobiologicznych w zakresie technologii produkcji, wielkości lub masy i wymagania wynikające ze sposobu produkcji, opakowania, prezentacji i oznakowania, nieobjęte wymaganiami sanitarnymi, weterynaryjnymi lub fitosanitarnymi.
Funkcjonowanie urzędowej kontroli żywności w Polsce regulowane jest kilkunastoma krajowymi przepisami dotyczącymi poszczególnych służb kontrolnych. Kontrola żywności znajduje się, jak wynika z powyższego, w polu zainteresowania kilku resortów i prowadzona jest kilka służb urzędowej kontroli żywności. Sprzyja to częściowemu nakładaniu się obszarów działania.............
Zgodnie z art. 82 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej nie można jednocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy. Nie dotyczy to sytuacji, gdy przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.
Organom urzędowej kontroli żywności, w związku z przeprowadzeniem kontroli przysługuje prawo:
- wstępu do pomieszczeń zakładu o każdej porze
- badanie procesu technologicznego i receptur w zakresie niezbędnym do prawidłowego zrealizowania kontroli
- przeglądania ksiąg i innych dokumentów kontrolowanego zakładu, jeżeli jest to niezbędne ze względu na cel przeprowadzanej kontroli
- podejmowania innych czynności niezbędnych do wyjaśnienia sprawy, zgodnie z zakresem uprawnień w ramach urzędowych kontroli żywności.
Uzyskane przez organy urzędowej kontroli żywności w trakcie kontroli informacje, dokumenty i inne dane stanowiące tajemnice przedsiębiorcy, są objęte tajemnicą służbową i nie mogą być przekazywane innym organom ani ujawniane, jeżeli nie jest to konieczne ze względu na ochronę życia lub zdrowia człowieka, z wyłączeniem żądania sądu lub prokuratury w związku z toczącym się postępowaniem. W ramach systemu RASFF organy prowadzące urzędowe kontrole żywności maja obowiązek powiadamiania o niebezpiecznej żywności. W Polsce siecią systemu RASFF kieruje Główny Inspektor Sanitarny.
Badanie laboratoryjne dla celów urzędowych wykonują akredytowane laboratoria poszczególnych inspekcji i laboratoria referencyjne.
Państwowa Inspekcja Sanitarna została powołana na mocy dekretu z dnia 14 sierpnia 1954 r. Aktem prawnym określającym uprawnienia i organizację PIS jest Ustawa z dnia 04.03.1985 r.
Do podstawowych zadań PIS należy nadzór nad warunkami zdrowotnymi żywności i żywienia w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości lub uciążliwości środowiskowych, gł. w celu zapobiegania powstawaniu chorób, w tym zakaźnych i zawodowych. W dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego do obowiązków PIS należy kontrola przestrzegania przepisów higienicznych i zdrowotnych dotyczących m. in. warunków produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności, warunków żywienia zbiorowego i nadzoru nad jakością zdrowotną żywności. PIS sprawuje kontrolę w zakresie:
- żywności pochodzenia niezwierzęcego produkowanej i wprowadzonej do obrotu, przywożonej z państw niebędących członkami UE i Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i powrotnie wywożonych do tych państw
- produktów pochodzenia zwierzęcego znajdującego się w handlu detalicznym
- prawidłowości stosowania zasad systemu HACCP w zakładach objętych nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
PIS podlega Ministrowi Zdrowia, a kieruje nią Główny Inspektor Sanitarny, jako centralny organ administracji rządowej.
Inspektor sanitarny wykonuje zadania przy pomocy podległych mu stacji sanitarno-epidemiologicznych.
Inspekcja Weterynaryjna formalnie została powołana w 1997r. Obecnie funkcjonuje na mocy ustawy z dn. 29.01.2004r. o Inspekcji Weterynaryjnej. Inspekcja kieruje Główny Inspektor Weterynarii. Do zadań IW należy:
- zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt, w tym chorób odzwierzęcych
- badanie zwierząt rzeźnych i produktów pochodzenia zwierzęcego
- sprawowanie nadzoru nad bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym nad wymaganiami przy ich produkcji.
Na mocy ustawy z dn. 21.12.2001r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych w dn. 01.01.2003r. rozpoczęła swą działalność Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Do jej zadań należy ochrona praw i interesów konsumentów i producentów poprzez eliminowanie z rynku produktów zafałszowanych, kontrolę znakowania żywności umożliwiająca świadomy wybór oferowanych produktów, ułatwienie wymiany handlowej na obszarze jednolitego rynku wewnętrznego UE i z państwami trzecimi. W szczególności do zadań należy:
- kontrola jakości handlowej art. rolno-spożywczych w produkcji i obrocie, w tym wywożonych za granicę
- dokonywanie oceny i wydawanie świadectw w zakresie jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych
- powiadamianie podpunktu krajowego punktu kontaktowego w ramach sieci systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach (system RASFFF)
- kontrola art. rolno-spożywczych mających zarejestrowane chronione nazwy pochodzenia, chronione oznaczenia geograficzne albo nazwy specyficznego charakteru
- kontrola warunków składowania i transportu art. rolno-spożywczych
- nadzór nad jednostkami certyfikującymi producentów rolnictwa ekologicznego.
Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa funkcjonuje na mocy ustawy z dn. 18.12.2003r. o ochronie roślin. Do jej zadań należy nadzór nad ochrona roślin, zapobieganie zagrożeniom związanych z obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin, przeprowadzanie urzędowych kontroli pozostałości środków ochrony roślin w produktach roślinnych pochodzących bezpośrednio z produkcji pierwotnej (przed wprowadzeniem na rynek) oraz nadzór nad wytwarzaniem, ocena i obrotem materiałem siewnym.
Inspekcja Handlowa to wyspecjalizowany organ kontroli powołany do ochrony interesów i praw konsumentów i interesów gospodarczych państwa. Z dniem 31.12.2008r zastał zniesiony Główny Inspektor Jakości Handlowej, będący organem Inspekcji Handlowej i uległ likwidacji Główny Inspektorat Inspekcji Handlowej. Jego kompetencje przejął Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Do zadań Inspekcji Handlowej należy:
- kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą
- kontrola produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do wprowadzenia do takiego obrotu, w tym w zakresie oznakowania i zafałszowań (kontrola ta nie obejmuje kontroli jakości handlowej u producentów oraz kontroli jakości zdrowotnej środków spożywczych).
Prawo dotyczące żywności regulowało głównie handel żywnością.
Pierwszym aktem prawnym po odzyskaniu przez Polskę niepodległości była Zasadnicza Ustawa Sanitarna z 1919r. Następna regulacja to Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z dn. 22.03.1928r o dozorze nad artykułami żywnościowymi i producentami użytku regulowało przepisy jakim podlegają wyrób, sprzedaż i inne wprowadzenie w obieg artykułów żywności, ich surowców i tych przedmiotów użytku, których użycie zgodne z ich przeznaczeniem może okazać się szkodliwe dla zdrowia ludzkiego.
25.11.1970r została uchwalona ustawa o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, która wielokrotnie nowelizowana została zastąpiona aktualnie obowiązującą ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 25.08.2006r.
Obszar zaliczany do polskiego prawa żywnościowego jest bardzo szeroki i obejmuje ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, ustawę o paszach, ustawę o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, ustawę o rolnictwie ekologicznym, ustawę o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych i o produktach tradycyjnych itd.
W zakresie prawa żywnościowego obowiązuje ok 200 aktów prawnych prawa Wspólnotowego (UE) i duz liczba aktów prawnych prawa polskiego. Jedną z podstawowych zasad występujących w prawie wspólnotowym jest zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego.
Polski Trybunał Konstytucyjny orzekł przy okazji badania zgodności traktatu akcesyjnego z Konstytucją RP, że o ile prawo wspólnotowe może mieć pierwszeństwo przed ustawami prawa krajowego.
Konstytucja RP nakłada na władze publiczne obowiązek ochrony konsumentów przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, też zwalczania chorób epidemiologicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. Konstytucja nie odnosi się do....................
Rozwijająca się międzynarodowa wymiana środków spożywczych narzuca konieczność ustalania jednolitych kryteriów dotyczących jakości, których celem jest ochrona zdrowia człowieka i eliminacja barier związanych ze zróżnicowanymi przepisami poszczególnych krajów. Harmonizacja przepisów na poziomie dyrektyw, które wiążą jedynie co do celu, pozostawiając sposób realizacji zadań w gestii poszczególnych Państw Członkowskich okazała się nieskuteczna. Wspólnota inaczej podchodziła do tej tematyki.
W tym celu opracowano „Białą Księgę w zakresie bezpieczeństwa żywności”, która opublikowano w styczniu 2000r. Dokument ten przedstawia kierunki strategii działania Komisji w zakresie prawa żywnościowego i bezpieczeństwa żywności. Biała Księga w sprawie bezpieczeństwa żywności................................................
Zapoczątkowało to unifikację przepisów dotyczących bezpieczeństwa żywności za pomocą rozporządzeń, które wchodzą do porządku prawnego Państwa Członkowskiego. .............................................
Efekty wdrażania strategii były już .............................................................
W chwili obecnej jest to podstawowy dokument UE regulujący zasady i wymagania dotyczące prawa żywnościowego- „konstytucja” prawa żywnościowego Wspólnoty.
W Rozporządzeniu 178/2002 pojawia się po raz pierwszy definicja prawa żywnościowego. Prawo żywnościowe oznacza przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne regulujące sprawy żywności w ogólności, a bezpieczeństwo żywności w szczególności, zarówno na poziomie Wspólnoty, jak i na poziomie krajowym. Definicja ta obejmuje wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności oraz pasze produkowane lub używane do żywienia zwierząt przeznaczonych na żywność.
Rozporządzenie określa:
- ogólne definicje i zasady .............................................
Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności...............................
Do głównych zadań Urzędu należy ponadto: zbieranie informacji i analiza danych.............................................
System wczesnego ostrzegania w zakresie żywności i pasz.........................................
Państwa członkowskie.........................................
Członek systemu dysponujący.......................................
Procedury związane z systemem RASFF......................................
Istotne zmiany w ....................................................
Jest to tzw „pakiet higieniczny”...............................................
Urzędowa kontrola żywności
- Nr 852/2004
- Nr 853/2004
- Nr 854/2004
- Nr 882/2004