Obrzęk limfatyczny (chłonny) jest to zespół zmian patologicznych spowodowanych gromadzeniem się w przestrzeni międzykomórkowej wody, białka, limfocytów i innych komórek oraz produktów metabolicznych. Następstwem jest nadmierny rozrost tkanki łącznej, rogowacenie skóry, nawrotowe zapalenie naczyń chłonnych i coraz większy przerost tkanki podskórnej. Zmiany te w rezultacie mogą doprowadzić kończynę do monstrualnych rozmiarów, tzw. Słoniowacizny.
Przyczyny i podział obrzęków chłonnych kończyny:
Obrzęk chłonny pierwotny
Wrodzony - od urodzenia
Wczesny - pojawia się przed 35 rokiem życia
Późny - pojawia się po 35 roku życia (stanowi ok. 80% obrzęków pierwotnych, dotyczy znacznie częściej kobiet i występuje przeważnie na kończynach dolnych)
Obrzęk chłonny wtórny (nabyty) powstały wskutek:
Nacieku nowotworowego
Wycięcia węzłów i naczyń chłonnych
Radioterapii
Zapalenia lub choroby pasożytniczej naczyń i węzłów chłonnych.
Objawy kliniczne:
Większość chorych osób skarży się na uczucie ciężkości kończyny. Niektórzy wiążą początek choroby z urazem lub miejscowym zakażeniem. Niezależnie od przyczyny która wywołała tą chorobę, przewlekły obrzęk chłonny jest twardy, gumowaty, po ucisku palcem nie tworzy się w nim zagłębienie. Skóra jest blada, prawidłowo ucieplona. Obrzęknięte tkanki są zazwyczaj niebolesne. Obrzęk zwykle pojawia się w okolicy kostek lub na grzbiecie stopy, następnie stopniowo obejmuje całą kończynę (czasami nawet narządy płciowe oraz pośladek). W późniejszym stadium obrzęku stwierdza się zmiany skórne tj. zgrubienie i rogowacenie. Na stopach często obserwuje się dodatkowe zakażenie grzybicze. Przebieg choroby jest powolny.
Rozpoznawanie:
Starannie zebrany wywiad i badanie kliniczne zwykle wystarczają do rozpoznania obrzęków kończyn. Z badań dodatkowych zaleca się ultrasonografię układu żylnego oraz limfo scyntygrafię. Natomiast w przypadkach podejrzenia rozrostu nowotworowego zalecana jest biopsja.
Leczenie:
Leczenie zachowawcze sprowadza się do:
- unikania stania i długotrwałego siedzenia
- unoszenia chorej kończyny
- dbałości o higienę skóry
- stosowania stopniowego ucisku (pończochy, opaski elastyczne), zmniejszającego się w kierunku dosercowym
- stosowania masaży
- unikania urazów
- zapobiegania i zwalczania zakażeń skóry kończyn
- stosowania antybiotyków
- podawania flawonoidów
- psychoterapii
Leczenie chirurgiczne jest rzadko zalecane. U chorych z bardzo rozległymi obrzękami wskazane bywa:
- wycinanie nadmiaru patologicznie zmienionej skóry i tkanki podskórnej
- mikrochirurgiczne zespolenia chłonno-chłonne lub naczyń chłonnych z żyłami
- przemieszczanie płatów zawierających skórę wraz z naczyniami chłonnymi, które zespala się techniką mikrochirurgiczną.