20.02.2009
20 lutego 2009
16:40
Miejsce antropologii filozoficznej/filozofii człowieka wśród innych nauk filozoficznych.
Istnieje jeszcze antropologia przyrodnicza. Filozofia człowieka mieści się w filozofii klasycznej - umiłowanie mądrości. Mądrość jest cnotą intelektualną rozumienia - o to chodzi w filozofii, aby dochodzić do prawdy wszelkiego ludzkiego poznania - w odróżnieniu od wiedzy, która jest umiejętnością dochodzenia do prawdy w określonej dziedzinie. Miłość - odnosimy się do przedmiotu jako do dobra. Miłośnik mądrości zmienia swoje życie zgodnie z tym, co dana nauka ze sobą niesie. Filozofia - poszukiwanie principiów, arche.
Odpowiednio - filozofia człowieka będzie się zajmowała tymi arche w odniesieniu do człowieka, tym, co człowieka wyznacza, jego istotą, człowieczeństwem, przyczynę człowieka. Z tego by wynikało, że antropologia filozoficzna jest metafizyką człowieka. Traktowana jest jako dyscyplina filozoficzna. Co więcej - można ją określić jako metafizykę szczegółową - dotyczy jednego gatunku bytów: człowieka. Tak jak filozofia bada to, co istnieje od strony przyczyn, tak filozofia człowieka bada w ten sam sposób człowieka.
Odróżnienie filozofii od światopoglądu.
Światopogląd - utworzony przez nas wewnętrzny obraz świata. Czerpiemy te poglądy z różnych dziedzin. Światopogląd wyznacza nasze działanie. Ten nasz pogląd dobieramy mocą własnych decyzji. Będzie to zlepek zdań z różnych dziedzin. Jakie są kryteria tworzenia światopoglądu? Po prostu potrzebujemy go mieć. W związku z tym, że jest to zlepek różnych dziedzin, to światopoglądu nie da się uzasadnić naukowo. Nie ma takiej metody, która by pozwoliła na znalezienie takiego uzasadnienia przy pomocy jednego argumentu na wszystkie argumenty. Światopogląd jest zawsze subiektywny. Nie jest to też metodologicznie spójny obraz świata - nie można ogólnie wnioskować na temat świata i bytów przez odwołanie się do światopoglądu. Ile jest bytów, tyle światopoglądów (przyrodniczy, estetyczny, religijny, ateistyczny itd.).
Filozofia w sensie klasycznym jest jedna. Nurty filozofii:
Klasyczna - nauka o pierwszych elementach strukturalnych realnego bytu jednostkowego (homo ut persona).
Pozytywistyczna - pewna synteza zarówno kultury jak i różnych dziedzin nauki (homo faber - człowiek kształtuje przyrodę).
Ujęcie marksistowskie - człowiek jest wytwórcą (homo creator).
Neopozytywistyczna - filozofia jako nauka o języku, analizuje treści pojęć.
Irracjonalistyczna - część twierdzeń da się udowodnić, część nie.
Ujęcie historyczne.
Bernard z Chartres powiedział: "stając na barkach olbrzymów widzimy dalej, lepiej i wyraźniej".
Platon (427-347 p.n.e.) - człowiekiem jest to, co bezpośrednio poznajemy. Człowiekiem jest właściwie dusza uwięziona w ciele. Bezpośrednio poznajemy tylko świat odbitek, dopiero, gdy zadamy sobie pewien trud, to możemy dotrzeć do świata idei. Koncepcja człowieka jest więc związana z jego koncepcją idei. Scalenie daje relacja do idei. Później pozostaje jedynie problem wyjaśnienia relacji duszy do ciała. Złączenie z ciałem utrudnia człowiekowi poznawanie prawdy. Dusza ludzka należy do świata idei i jest odwieczna - problem preegzystencji i możliwości wielokrotnego wcielania się. Ta tradycja podlegała różnym modyfikacjom:
Plotyn (203-269/270), Enneady - jako neoplatonik uznawał, że człowiek jest "duszą na granicy" - anima in horizonte. Plotyn mierzy się z problemem po co ta dusza decyduje się na zejście w ciało. Decyduje się dlatego, że chce jednię naśladować w tworzeniu, chce osiągną pełną świadomość i coś o sobie wiedzieć. Jednakże ciało duszy nie uszczęśliwia. Ta samoświadomość jest zdobywana dopiero w kontakcie z materią, którą ostatecznie go nie uszczęśliwia - odbywa się nieustający ruch wahadłowy zejścia i wyjścia.
Proklos (410-485), Elementy teologii - dusza ludzka jest właściwie człowiekiem. Ta dusza jest wyposażona w eteryczne ciało, które jest niezniszczalne i równie wieczne, jak dusza. Dusza wchodzi w zniszczalne ciało.
Św. Augustyn (354-430) - człowiek jest nieśmiertelną, rozumną duszą + ciałem. Dusza posługuje się ciałem. Dusza nie podlega działaniu ciała, bo je przewyższa. Dusza dostrzega zmiany w ciele. Dlaczego dusza jest niezniszczalna? Bo poznaje niezniszczalną prawdę. Nieśmiertelność daje "relacja do".
Liber de causis - Księga o przyczynach (XII w.) - ustalono, że są to pewne wyciągi z Elementów teologii Proklosa. Świat jest ułożony hierarchicznie (układ przyczyn i skutków) i człowiek się w tej hierarchii mieści. Wszystkie rzeczy są poznawalne dzięki pierwszej przyczynie.
Kartezjusz (1596-1650) - człowiek to duch w maszynie. Ciało nie należy do istoty człowieka, bowiem nie myśli. Człowiek jest zatem istotą, która myśli. Dusza istnieje nawet, gdy ciało okaże się złudzeniem. Rozdzielenie duszy i ciała - dusza istnieje niezależnie od ciała. W świecie są dwie substancje: myśląca (res cogitans) i rozciągła (res extensa). Ciało nie posiada świadomości. Obie te substancje jakoś się w człowieku spotykają. Dusza mieszka w ciele jak w maszynie. Pojawia się niekonsekwencja - z zewnątrz wydaje się, że połączenie między duszą i ciałem istnieje. Kartezjusz wybrnął z tego w następujący sposób - mogą one wywoływać zmiany kierunku ruchu tego, co się w nich dzieje.
Pascal (1623-1662) - "człowiek to myśląca trzcina". Człowiek złożony z ciała i myśli. To złożenie daje człowiekowi jakąś pozycję ale jest jednocześnie paradoksem, bo nie daje człowiekowi żadnej siły. Człowiek jest zarazem wielki i słaby.
La Mattrie (1709-1751) - człowiek to maszyna. Dusza jest czynnym rodzajem materii. Musi być dusza ciałem, bo jest zależna od ciała.
Arystoteles.
Tomasz z Akwinu.