PRACA KONTROLNA
TEMAT: „PAŃSTWOWA KONTROLA CEN”
Ceną w rozumieniu ustawy jest wielkość wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą nabywca obowiązany jest zapłacić sprzedawcy za towar lub usługę.
Ustalenie cen jest integralnie --> [Author:p] związane z zasadami samofinansowania i samodzielności podmiotów gospodarczych. Interwencja państwa w dziedzinie cen , tj. ich tworzenia i stosowania jest potrzebna, mimo że w gospodarce rynkowej zasadą jest swoboda ustalania cen przez podmioty gospodarcze. Jest to istotny fragment ich wolności gospodarczej, ponieważ decyzje dotyczące cen powodują skutki w obszarze konkurencji i określają wielkość przychodu z działalności gospodarczej oraz kosztów związanych z jej prowadzeniem. Swoboda ta jest jednak ograniczona na skutek równoległego funkcjonowania cen urzędowych (ustalonych przez organy państwowe ) i cen regulowanych (co do ustalania których państwo tworzy pewne reguły). Wykaz towarów i usług , na które ustala się ceny urzędowe ogłasza Rada Ministrów. Utrzymywanie cen urzędowych jest potrzebne ze względów ochronnych (przed monopolami) i fiskalnych. Praktycznie nie funkcjonuje natomiast system ustalania cen regulowanych.
Teoretycznie można mówić o dwóch równorzędnych metodach ingerencji państwa w ustalaniu cen:
bezpośredniej, czyli wyznaczaniu ściśle określonych cen przez organy administracji państwowej,
pośredniej, czyli określaniu obowiązujących zasad ustalania cen przez sprzedawców, którzy na podstawie tych zasad mają samodzielnie kształtować ceny.
Ceny ustalane przez państwo mogą mieć charakter:
ceny sztywnej: cena ustalona zarządzeniem właściwego organu, określającym poziom ceny, która wiąże strony umowy bez względu na to, jaką cenę w umowie ustaliły
ceny maksymalnej: organ państwowy ustala poziom, którego nie mogą przekroczyć w umowach; oznacz to, że ceny faktycznie stosowane w obrocie mogą być zarówno niższe, jak i równe cenom ustalanym przez uprawniony organ, nie mogą być tylko wyższe
ceny minimalnej: organ państwowy ustala w sposób wiążący dolną granicę, poniżej której nie mogą być obniżone ceny faktycznie stosowane w obrocie; mogą być od nich wyższe i mogą być równe, nie mogą być tylko niższe.
Prawo cywilne, a w tym przede wszystkim kodeks cywilny reguluje skutki cywilno-prawne ustalania cen przez organy administracji państwowej. Skutki te kształtują się odmiennie w zależności od tego czy nastąpiło ustalenie ceny maksymalnej, minimalnej lub sztywnej.
Organy administracji państwowej mogą regulować w sposób władczy zasady ustalenia ceny sprzedawców. Jest to pośrednia ingerencja państwa w sferę ustalania cen przez strony obrotu, gdyż nie następuje wydanie władczego aktu ustalającego cenę, który zastępuje, względnie ogranicza w określonym zakresie, wolę stron umowy. Cenę w tym przypadku na podstawie obowiązujących reguł kształtuje sprzedawca. Cena ta określana jest w kodeksie cywilnym jako cena wynikowa.
Ustawa o cenach wprowadza trzy rodzaje cen: urzędowe, regulowane i umowne.
Ceny urzędowe ustalane są przez właściwe organy administracji państwowej. Mają one charakter cen maksymalnych. Oznacza to, że regulacje kodeksu cywilnego dotyczące cen maksymalnych mają w pełni zastosowanie do cen urzędowych. Kupujący jest zobowiązany do zapłacenia ceny nie wyższej od maksymalnej, a sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny urzędowej, obowiązany jest zwrócić kupującemu pobraną różnicę (art.538 kodeksu cywilnego). Przy ustalaniu cen urzędowych- poza szczególnymi wypadkami- należy kierować się dążeniem do osiągnięcia równowagi rynkowej.
Kolejnym ustawowym rodzajem cen są ceny regulowane. Są to ceny ustalone przez sprzedawców lub ich zrzeszenia na podstawie zasad określonych przez właściwe organy administracji państwowej. Ceny regulowane, podobnie jak i ceny urzędowe, mają charakter cen maksymalnych. Ich górną granicą jest poziom ceny wynikający z prawidłowego zastosowania obowiązujących zasad. Oznacza to, że cena niższa od maksymalnej stanowi również niewadliwe zastosowanie tego rodzaju cen w praktyce. Może być zakwestionowane przez kontrolę cen ustalenie ceny w wysokości niższej od wynikającej z obowiązującej zasady.
Ceny umowne stosowane są na wszystkie towary i usługi, które nie zostały objęte cenami urzędowymi i regulowanymi. Ustala się je również na towary i usługi objęte zakresem cen urzędowych i regulowanych w przypadku gdy wykonane są one według wymagań technicznych określonych przez konkretnego odbiorcę.
Pojęcie kontroli cen jest wieloznaczne. W szerszym znaczeniu kontrola cen utożsamiana jest z całokształtem form i metod wpływu danego podmiotu na ceny. Dotyczy to zarówno państwa („państwo kontrolujące ceny” oznacza również administracyjne ustalanie cen ) jak i przedsiębiorstw (dostawca mogący narzucić ceny odbiorcom określany jest jako „przedsiębiorstwo kontrolujące ceny”).W znaczeniu węższym kontrola cen rozumiana jest jako porównanie obowiązujących wzorców w dziedzinie cen ze stanem faktycznym, mające na celu wykrycie oraz wyjaśnienie przyczyn i skutków zgodności lub niezgodności między wyznaczeniami a wykonaniami w tym zakresie. Kontrolę cen sprawują Minister Finansów oraz izby skarbowe i urzędy skarbowe.
Na państwową kontrolę cen składają się reguły i przepisy uniemożliwiające dostosowanie się cen do poziomu równowagi rynkowej.
Wyznaczenie górnego pułapu cen sprawia, że jego przekroczenie przez sprzedawcę jest nielegalne. Takie ograniczenie wprowadza się na ogół w przypadku wystąpienia braku pewnych dóbr na rynku lub dla ochrony konsumenta przed nadmiernie wysokimi cenami. Wzrost cen jest jednym sposobem racjonowania dóbr przez rynek w sytuacji zbyt małej podaży. Choć za pomocą wysokich cen można rozwiązać problem alokacji i ograniczyć do niewielkich rozmiarów popyt na towar występujący w małych ilościach, rozwiązanie to może być uważane przez społeczeństwo za niesprawiedliwe. Na przykład, zbyt wysokie ceny żywności mogą prowadzić do pogorszenia sytuacji ludzi o niskich dochodach.. Z tego powodu, przy niedoborze żywności w kraju, państwo może ustalić górny pułap cen żywności, aby w ten sposób umożliwić grupom uboższym za kupy niezbędnej ilości produktów spożywczych. Wprowadzeniu górnego pułapu cen często towarzyszy system ograniczeń ilościowych (reglamentacja) organizowany przez państwo, którego zadaniem jest sprawiedliwe rozdzielenie ograniczonej ilości towarów, niezależnie od wysokości dochodów. Utrzymywanie kontroli cen przez dłuższy czas wywołuje dalekosiężne skutki dla gospodarki.
Rynek, na którym jest stosowana kontrola cen przez państwo nie jest rynkiem wolnym.
Kontrola cen stanowi sferę działań administracji państwowej i organów społecznych. Państwowa kontrola cen regulowana jest przepisami prawa, które należy zaliczyć do prawa o cenach.
z