Klauzula niedozwolona (abuzywna) - postanowienie umowy, nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem, a kształtujące jego obowiązki i prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, wpisane do Rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Nie ma ono mocy wiążącej, co wynika z samego prawa bez potrzeby kierowania przez konsumenta powództwa do sądu.
Abstrakcyjnej kontroli wzorca umowy dokonuje Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który jest jedynym i właściwym organem do wydawania władczych rozstrzygnięć w zakresie zgodności postanowień umownych z obowiązującymi przepisami prawa. Powództwo w sprawie uznania postanowień wzorca za niedozwolone może wytoczyć każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą kwestionowane postanowienie. Do wytoczenia powództwa uprawnione są także organizacje konsumenckie, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów, a także Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Działania Prezesa UOKiK
Chroniąc konsumentów przed potencjalnym naruszeniem ich interesów UOKiK prowadzi stały monitoring wzorców umów stosowanych przez przedsiębiorców pod kątem ich zgodności z przepisami kodeksu cywilnego. Do tej pory przeanalizowano wzorce umów oferowanych konsumentom m.in. przez pośredników nieruchomości, spółdzielnie mieszkaniowe i deweloperów, zakłady energetyczne, banki, telewizje kablowe oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w systemie argentyńskim stwierdzając liczne nieprawidłowości. Do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Urząd skierował liczne pozwy o uznanie konkretnych postanowień za klauzule niedozwolone.
Rejestr Klauzul Niedozwolonych - prowadzony jest przez Prezesa UOKiK i obecnie znajduje się w nim 86 zakazanych wzorców umów. Do rejestru trafiają prawomocne wyroki SOKiK w sprawie uznania danego wzorca umowy za niedozwolony. Rejestr jest jawny i dostępny na stronie internetowej: www.uokik.gov.pl. W rejestrze każdy konsument może sprawdzić warunki oferowanej mu umowy.
Odpowiedzialność sprzedawcy za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową - instytucja, która zastąpiła rękojmię i gwarancję. Sprzedawca odpowiada za towar niezgodny z umową, tzn. taki, który nie odpowiada podanemu przez niego opisowi, nie może zostać wykorzystany w celu określonym przy zawieraniu umowy, a także gdy nie odpowiada zapewnieniom producenta podawanym w reklamie bądź wyrażonym w oznakowaniu towaru. Odpowiedzialność sprzedawcy jest związana nie tylko z jego działalnością, ale także z kampanią reklamową producenta czy importera. Sprzedawca jest odpowiedzialny za zgodność towaru z umową przez dwa lata. Konsument ma natomiast dwa miesiące na zawiadomienie sprzedawcy, że zakupiona przez niego rzecz nie jest zgodna z umową.
Konsument, który stwierdzi, że sprzedany mu towar jest złej jakości, nie posiada właściwości, jakie mieć powinien lub o jakich zapewniała reklama, czyli jest niezgodny z umową, będzie może żądać od sprzedawcy nieodpłatnej naprawy lub wymiany na nowy. Wybór sposobu usunięcia niezgodności z umową należy do konsumenta. Jeśli wskazane żądanie okaże się niemożliwe do zrealizowania albo nieskuteczne, konsument będzie miał prawo domagać się albo stosownego obniżenia ceny, albo odstąpienia od umowy, przy czym odstąpienie od umowy jest możliwe tylko wtedy, gdy niezgodność towaru z umową będzie istotna. Zgodnie z ustawą sprzedawca, do którego konsument zwróci się z żądaniami w związku z niezgodnością towaru z umową, będzie zobowiązany ustosunkować się do takiego żądania w terminie 14 dni. W przeciwnym razie zostanie przyjęte, że uznał reklamację.
Gwarancja - obok instytucji niezgodności towaru z umową, jest drugim instrumentem umożliwiającym konsumentowi dochodzenie odpowiedzialności w przypadku ujawnienia wady w nabytej rzeczy. W tym przypadku, konsument roszczeń wynikających z gwarancji dochodzi od udzielającego gwarancji. Gwarancji może udzielić sprzedawca lub producent rzeczy. Udzielenie gwarancji następuje przez oświadczenie gwaranta umieszczone w dokumencie gwarancyjnym lub reklamie, odnoszące się do towaru konsumpcyjnego. Oświadczenie to określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy właściwość sprzedanego towaru nie odpowiada właściwości wskazanej w tym oświadczeniu. Nie uważa się za gwarancję oświadczenia, które nie kształtuje obowiązków gwaranta.
sprzedawca udzielający gwarancji wydaje kupującemu dokument gwarancyjny. Sprzedawca powinien także sprawdzić zgodność znajdujących się na towarze oznaczeń z danymi zawartymi w dokumencie gwarancyjnym oraz stan plomb i innych umieszczonych na towarze zabezpieczeń.
w dokumencie gwarancyjnym należy zamieścić podstawowe dane potrzebne do dochodzenia roszczeń z gwarancji, w szczególności nazwę i adres gwaranta lub jego przedstawiciela w Polsce, czas trwania gwarancji i terytorialny zasięg ochrony gwarancyjnej.
w dokumencie gwarancyjnym powinno zostać zawarte stwierdzenie, że gwarancja na sprzedany towar konsumpcyjny nie wyłącza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z niezgodności towaru z umową. Oznacza to, że odpowiedzialność sprzedawcy za niezgodność towaru z umową ma charakter bezwzględny i nie może być w żaden sposób wyłączona. Niedopuszczalne jest zachowanie sprzedawcy, polegające na odsyłaniu konsumenta do gwaranta (producenta) czy odpowiednich punktów serwisowych wskazanych w gwarancji.
2