POŻYCZKA (art.720-724): mutuum

Definicja:

Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Strony:

• dający pożyczkę;

• biorący pożyczkę.

Cechy:

1. umowa konsensualna - dochodzi do skutku poprzez zgodne oświadczenie woli stron (tradycyjnie była umową realną);

2. umowa nieodpłatna lub odpłatna - zależy to od woli stron - zasadniczy jest wariant odpłatny gdzie świadczenie biorącego pożyczkę polega zwykle na zapłacie odsetek;

3. nigdy wzajemna - obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki nie stanowi ekwiwalentu jego dania;

4. umowa dwustronnie zobowiązująca:

- po stronie dającego pożyczkę istnieje zobowiązanie do wydania przedmiotu pożyczki;

- po stronie biorącego istnieje zobowiązanie do zwrotu przedmiotu pożyczki.;

5. umowa kauzalna - solvendi causa - przysporzenie w celu zwolnienia się z ciążącego zobowiązania.

Przedmiot:

• pieniądze w znaczeniu środków płatniczych;

• rzeczy oznaczone co do gatunku np. zboże.

Do pożyczek, których przedmiotem są pieniądze, znajdują zastosowanie przepisy o zobowiązaniach pieniężnych. Zgodnie z zasadą walutowości, pożyczki pieniężne mogą być na obszarze RP zaciągane tylko w pieniądzu polskim (art. 358 k. c.), z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie (zwłaszcza w prawie dewizowym). Zwrot ich, stosownie do zasady nominalizmu powinien nastąpić przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że umownie zastrzeżono waloryzację albo doszło do waloryzacji sądowej.

Forma:

Nie wymaga się przy jej zawarciu żadnej formy szczególnej. Jednak umowa pożyczki, której wartość przenosi 500 zł powinna być stwierdzona pismem (forma ad probationem). Powyższy przepis nie ma zastosowania do umowy zawartej między przedsiębiorcami (art. 74§3). Rozporządzenie MPiPS przewiduje obowiązek formy pisemnej niezależnie od wartości przedmiotu pożyczki w przypadku udzielania pożyczki z Funduszu Pracy.

Prawa i obowiązki stron:

W wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę określone przedmioty majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę. Zasilają one jednak tylko czasowo majątek biorącego pożyczkę, który jest zobowiązany do zwrotu tych przedmiotów, tzn. do przeniesienia na drugą stronę własności tej samej ilości pieniędzy lub rzeczy tego samego rodzaju. W ramach tej konstrukcji pieniądze traktowane są jak rzeczy ruchome oznaczone tylko co do gatunku.

W odróżnieniu od umowy użyczenia lub najmu, z którymi to umowami pożyczka jest często w języku powszechnym identyfikowana, polega ona zawsze na przeniesieniu własności pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych z równoczesnym obowiązkiem zwrotu nie tych samych, lecz takich samych przedmiotów, w tej samej ilości.

Zatem gospodarczy sens pożyczki wyraża się w tym, że biorący pożyczkę uzyskuje możliwość korzystania przez pewien czas z wartości majątkowych przekazanych mu przez dającego pożyczkę.

• Obowiązki dającego pożyczkę:

• zobowiązany do dokonania wszelkich czynności niezbędnych do przeniesienia na własność biorącego przedmiotu pożyczki, w szczególności do wydania znaków pieniężnych (gotówki) lub rzeczy zamiennych. Jako wydanie przedmiotu pożyczki pieniężnej należy też traktować zapłatę bezgotówkową;

• biorąc pod uwagę art. 155§2 to tutaj zawsze dochodzi do rozbicia skutku rozporządzającego ze skutkiem zobowiązującym - zawsze zatem konieczne jest wydanie przedmiotu świadczenia, czyli rzeczy oznaczonej tylko co do gatunku;

• jeśli termin spełnienia świadczenia nie został inaczej określony (w szczególności przez umowę stron) stosuje się tu przepisy ogólne - art.455 - niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wydania przedmiotu;

• obowiązek wydania przedmiotu pożyczki ustaje w 2 przypadkach:

1. dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć (art. 721).

Pogorszenie stanu majątkowego biorącego pożyczkę po zawarciu umowy pożyczki zawsze więc uzasadnia odstąpienie od umowy i niewydanie przedmiotu pożyczki;

2. jeżeli roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki uległo przedawnieniu, co następuje z upływem sześciu miesięcy od chwili, kiedy przedmiot pożyczki miał być wydany, a dający pożyczkę powołał się na upływ terminu przedawnienia.

Przepis ten chroni interesy dającego pożyczkę, który nie powinien zbyt długo pozostawać w niepewności co do tego, czy biorący pożyczkę skorzysta ze swego uprawnienia i weźmie przedmiot pożyczki;

• dający pożyczkę ponosi odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne wydanej rzeczy. Odpowiedzialność ta ukształtowana została według łagodnych zasad przyjętych także przy użyczeniu (art. 711 k. c.) i darowiźnie (art. 892 k. c.). Dający pożyczkę odpowiada więc tylko za szkodę którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich, przy czym zwolniony jest i z tej odpowiedzialności, gdy biorący pożyczkę mógł wadę z łatwością zauważyć.

• Obowiązki biorącego pożyczkę:

• nie jest on zobowiązany do odebrania przedmiotu pożyczki, przysługuje mu natomiast roszczenie o jego wydanie (art. 722);

• jeżeli przedmiot pożyczki został odebrany, powinien być zwrócony w terminie umówionym;

• w razie nieoznaczenia terminu zwrotu dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Nie ma tu zastosowania art. 455 o niezwłocznym spełnieniu świadczenia po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Termin oznaczony przez czynność prawną (umowa stron, wypowiedzenie przez dającego pożyczkę) poczytuje się w razie wątpliwości za zastrzeżony na korzyść biorącego pożyczkę - może on zatem zwrócić pożyczkę przed czasem.

Obowiązek wcześniejszego zwrotu przedmiotu pożyczki powstaje wówczas, gdy dający pożyczkę stosownie do zasad ogólnych (art. 458 k. c.) może żądać spełnienia świadczenia bez względu na zastrzeżony termin. Przypadki natychmiastowej wymagalności roszczenia o zwrot pożyczki wiążą się z niewypłacalnością biorącego pożyczkę oraz znacznym zmniejszeniem zabezpieczenia wierzytelności wskutek okoliczności, za które biorący pożyczkę ponosi odpowiedzialność;

• gdy zastrzeżono „odpłatę” (np. odsetki) za używanie cudzego kapitału, obowiązkiem dodatkowym jest zapłata tej odpłaty. Obowiązek płacenia odsetek ciąży na biorącym pożyczkę tylko wtedy, gdy zastrzeżony został w umowie bądź w ustawie, orzeczeniu sądu, decyzji właściwego organu (zgodnie z art. 359).

Przedawnienie:

• roszczenie dającego pożyczkę o jej zwrot przedawnia się z upływem ogólnych terminów przedawnienia (10 lat);

• roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki ulega przedawnieniu z upływem 6 miesięcy od chwili, gdy przedmiot ten miał być wydany.

---