KL.1 BL

   Prywatyzacja to pojęcie dynamiczne, oznacza przechodzenie od rozwiązań z silnym zaangażowaniem państwa w stronę rozwiązań o słabym jego zaangażowaniu. Z praktycznego punktu widzenia główne działania prywatyzacyjne  koncentrują się na procesach:

1. Przechodzenia od bezpośrednich świadczeń państwa do umowy dotowania, kuponów,     koncesji, działalności społecznej oraz rynku.

2. Eliminowanie dotowania na korzyść kuponów, działalności społecznej oraz rynku

3. Denacjonalizacji, będącej szczególną formą prywatyzacji, która oznacza sprzedaż sektorowi prywatnemu państwowych przedsiębiorstw lub państwowych zasobów gospodarczych służących do wytworzenia dóbr lub usług.

4. Uznanie, że dana usługa świadczona przez państwo jest dobrem odpłatnym lub prywatnym i egzekwowaniu opłaty od użytkownika, jeśli użytkownik ma prawo wyboru pomiędzy państwem a prywatnym dostawcą, to oznacza przejście od świadczenia przez państwo do sprzedaży przez państwo i umożliwia dalsze zmiany w kierunku rozwiązania rynkowego.

5. Zaprzestaniu regulowania koncesji i eliminacji barier wejścia i innych form kontroli cen, utrudniających reagowanie rynku na potrzeby konsumentów.

Są to najważniejsze zmiany odbywające się w ramach prywatyzacji. Każda z nich oznacza inne podejście.

 Cechy rozwiązań prywatyzacyjnych.

    Najbardziej znanymi mechanizmami prywatyzacji świadczeń społecznych w ramach których dostarcza się dobra zespołowe, są: umowa, działalność społeczna i kupony  [przez kupony dostarczane są dobra, za które płaci się zespołowo]. Urynkowienie zaś jest głównym mechanizmem prywatyzacji znacjonalizowanych lub państwowych przedsiębiorstw, dostarczających dóbr prywatnych i odpłatnych. Umowy, kupony i działalność społeczna są najczęściej zalecane.

    Prywatyzacja została zastosowana w dziedzinie bezpieczeństwa publicznego, obrony narodowej, ochrony zdrowia, mieszkalnictwa i rozwoju miast, świadczeń społecznych, oświaty i wypoczynku. Analizy i doświadczenia potwierdzają że prywatny sektor działa zazwyczaj efektywniej i bardziej skutecznie niż państwo. Prywatyzacja obejmuje wiele sposobów postępowania i może być realizowana różnymi drogami prowadzącymi do usprawnienia funkcjonowania społeczeństwa.

Drogi skutecznej prywatyzacji.

Dążąc do prywatyzacji musimy postępować wg. 4 strategii:

1.     Rząd powinien zachęcać rynek i tworzące się organizacje społeczne do dostarczania tych dóbr i usług, które dotychczas były domeną państwa. Oznacza to odciążenie rządu z działalności gospodarczej. Ważnym elementem tego procesu jest denacjonalizacja przedsiębiorstw państwowych przez wycofanie się z nich rządu.

2.     Tam gdzie niezbędne jest trwałe zaangażowanie rządu w określoną działalność, jego rola powinna być redukowana. Poszczególne przedsiębiorstwa winny być delegowane na niższe szczeble władzy, aby mogły być finansowane i administrowane z miejsc leżących bliżej ludzi, którym mają służyć.

3.     Powinno nakładać się opłaty na użytkowników tam gdzie jest to możliwe, aby rząd mógł poznać rzeczywisty koszt świadczonych usług, poszerzy to zainteresowanie rozwiązaniami alternatywnymi.

4.     Należy popierać konkurencję tam gdzie jest ona możliwa, powinno się przełamywać monopol rządu, służy temu deregulacja.

  Zmniejszenie obciążeń rządu.

    Wycofanie się państwa z prowadzonej dotychczas działalności usługowej nie będzie łatwe. Stopniowe lub częściowe zdejmowanie obciążeń z rządu można zaobserwować w wielu rodzajach działalności. Obiekty będące własnością publiczną są sprzedawane prywatnym oferentom i wtedy są prowadzone albo jako normalne przedsiębiorstwa prywatne, sprzedające swoje usługi albo jako organizacje członkowskie działające nie dla zysku.

    Zdejmowanie obciążeń przez przekazywanie przez państwo działalności występuje, gdy ludzie stwierdzają że usługi świadczone przez państwo są nie odpowiednie lub ich nie zadowalają, a sektor prywatny zaczyna zaspokajać potrzeby. Zdejmowanie obciążeń przez dostosowywanie odbywa się wtedy, gdy rozwija się nieformalna współpraca między podmiotami świadczącymi usługi reprezentującymi państwo i sektor prywatny. Uwalnia to państwo od pełnienia niektórych funkcji.

    Powszechny staje się fakt, że wraz z rozrastaniem się rządów odbywa się zdejmowanie obciążeń. Wiele usług komunalnych pogarszało się pod wpływem jakości i ilości do tego stopnia, że mieszkańcy tworzyli organizacje w celu świadczenia tych usług.

Sumując, dla realizacji usług, których państwo nie jest w stanie świadczyć, pojawiły się rozwiązania alternatywne. Aby postępowało zdejmowanie obciążeń, potrzebna jest polityka hamująca rozrastanie się rządu oraz naturalny rozwój rozwiązań alternatywnych, systematyczny przegląd dóbr i usług dostarczonych przez państwo, mający ustalić, które z nich mogą być zamienione w dobra prywatne lub odpłatne, a które w dobra zespołowe.

 

Zmniejszanie obciążeń drogą denacjonalizacji

   

Denacjonalizacja -to wyzbycie się przez państwo własności przedsiębiorstw. Pragnienie rządu aby sprywatyzować przedsiębiorstwo może być urzeczywistnione bądź drogą sprzedaży przedsiębiorstwa państwowego, bądź zezwolenia istniejącym firmom na ekspansję i stopniowe ich zastąpienie.

    Klimat polityczny potrzebny do prywatyzacji obejmuje elementy: ceny rynkowe bez kontroli czy subsydiowania i brak tworzonych przez władzę przy wchodzeniu na rynek barier, stosowanie wobec wszystkich uczestników rynku tego samego prawa i przepisów, jednakowe dla wszystkich kredyty i dewizy. Pozbawienie państwa własności [denacjonalizacja] jest procesem długim i powolnym. Należy zdawać sobie sprawę z tego, że procedura pozbawiania państwa własności oznacza:

1.prawdziwe ryzyko dla nowych inwestorów jeżeli przedsiębiorstwo będzie źle zarządzane,

2.szansę że zysk będzie proporcjonalny do ryzyka,

3.prawdziwe zyski wynikające z konkurencji na rynku, a nie z faworyzowania czy ochrony ze strony rządu.

     Nowi właściciele byłych przedsiębiorstw państwowych i menadżerowie których oni zatrudnią, muszą mieć swobodę podjęcia działań łącznie z restrukturyzacją firmy, zmianę kierunków działalności, podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu i płacach, zaopatrzeniu, produkcji, finansach, innowacjach, inwestycjach.

    Przedsiębiorstwa powinny być wycenione z punktu widzenia inwestora tzn. musi on być w stanie uzyskać zyski z inwestycji. Częściowa prywatyzacja może być bardzo rentownym przedsięwzięciem dla zarządu jak i dla pierwszych inwestorów. Powinno się też wspierać własność pracowniczą, aby pracownicy stali się akcjonariuszami i byli zainteresowani sukcesem ich przedsiębiorstw po prywatyzacji. Należy sprzedawać akcje pracownikom a także kierownictwu po obniżonej cenie. Bez względu na to, czy kraj jest rozwinięty czy rozwijający się, każda strategia prywatyzacji drogą pozbawienia państwa własności musi uwzględniać te grupy, których interesy zostają naruszone. Mogą to być pracownicy i menadżerowie przedsiębiorstw państwowych, urzędnicy.

 

 

Cel i metody prywatyzacji.

    

Prywatyzacja to przekształcenie sektora państwowego w prywatny. Od połowy lat 80-tych uzyskano w świecie ponad 300 mld dolarów ze sprzedaży przedsiębiorstw państwowych. Sektor państwowy jest nie efektywny, gdyż własność państwa „należy do wszystkich i do nikogo”.

    Na przyspieszenie procesów prywatyzacji wpłynął fakt, że rządy państw dążąc do poprawy sprawności gospodarczej  przez prywatyzację realizują także cel dodatkowy - zwiększają wpływy z budżetu.

·        Pierwszorzędnym celem prywatyzacji powinno być zwiększenie efektywności przedsiębiorstwa poddanego przekształceniom własnościowym.

·        Drugim czynnikiem wpływającym na przyspieszenie prywatyzacji na świecie jest globalizacja rynków kapitałowych, co oznacza swobodny ruch kapitałów między różnymi regionami świata w poszukiwaniu korzystniejszej stopy zwrotu. Uruchamia to mechanizm przepływu kapitałów z gospodarstw gorszych do lepszych, wymuszając ich lepsze działanie.

·        Mogą wystąpić też dodatkowe przesłanki prywatyzacji, które mają wpływ na wybór metod  prywatyzacji: najważniejsze to: wzmocnienie pozycji rządu, uruchomienie sił rynkowych głównie konkurencji jako sposobu na poprawę działania przedsiębiorstwa, rozwój i umocnienie krajowych rynków kapitałowych.

 

Wzmocnienie pozycji rządu.

    Proponując prywatyzację rząd danego kraju może mieć na celu poprawę funkcjonowania gospodarki, a także zmniejszenie obciążeń budżetu państwa związanych z subsydiowaniem nieefektywnych, deficytowych przedsiębiorstw państwowych, dochody budżetu ze sprzedaży zakładów oraz zwiększenie wpływy podatkowe od firm prywatnych.

    Te czynniki wzmacniają pozycję rządu. Zaobserwowano, że zwolnienie ministerstw z obowiązku bezpośredniego kontrolowania przedsiębiorstw państwowych usprawnia pracę rządu.

 

Wzmocnienie konkurencji w gospodarce.

   Poprawa działania przedsiębiorstw jest możliwa wyłącznie w warunkach konkurencji, której nie ogranicza państwo lub monopolistyczna pozycja przedsiębiorstwa prywatnego.

 Rozwój i umocnienie rynku kapitałowego.

To kolejna przesłanka prywatyzacji. Istotna w krajach, w których rynek kapitałowy zupełnie nie istniał. Mimo że podstawowym celem prywatyzacji jest poprawa efektywności działania przedsiębiorstw, to w każdym kraju występuje wiele dodatkowych czynników, przyśpieszających bądź opuźniających rozpoczęcie prywatyzacji na szerszą skalę. Przesądzają one o ostatecznym kształcie polityki prywatyzacji w danym kraju, która określa tempo prywatyzacji, podstawy wyboru jej metod oraz zakres preferencji dla wybranych grup inwestorów: pracowników, menadżerów, inwestorów strategicznych, instytucjonalnych, krajowych i zagranicznych. Niezależnie od motywu prywatyzacji najwazniejszym jej celem jest zapewnienie przez prywatną własność produktów po niższej cenie. Chodzi o to, aby zasób czynników produkcji, który  znajdował się dotychczas w rękach państwa, wykorzystać bardziej wydajnie. Jedynym na to sposobem jest przekazanie przedsiębiorstw państwowych sektorowi prywatnemu.

 Efektywność gospodarki prywatnej.

    Gospodarka prywatna i rynkowa jest efektywniejsza i bardziej kreatywna niż gospodarka nierynkowa. Przedsiębiorstwa prywatne są lepiej zorganizowane i lepiej zarządzane. Najważniejsze w tym obszarze stają się 3 kwestie:

1.     Większy wpływ na efektywność funkcjonowania przedsiębiorstw ma istnienie konkurencji niż forma własności, a prywatyzacja jest niezbędną przesłanką zaistnienia konkurencji.

2.     Efektywnościowe skutki prywatyzacji przedsiębiorstwa zależą od charakteru rynku, na którym te przedsiębiorstwa działają.

3.     Przyczyną nieefektywności przedsiębiorstw publicznych , jest ich upolitycznienie. Związki przedsiębiorstw państwowych ze strefą polityki i administracji są nieuniknione.

 

    Mówiąc o efektywności można wyróżnić efektywność bieżącą [produkcyjną] oraz rozwojową. W efektywności bieżącej- forma własności nie przesądza o jakości podejmowanych decyzji i funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Efektywność rozwojowa prowadzi do wniosków o przewadze sektora prywatnego nad państwowym. Rozwój przedsiębiorstw wymaga optymalnej alokacji środków tzn. takich zastosowań kapitałów, które przyniosą maksymalne zyski w inwestowaniu. W gospodarce prywatnej decyzje alokacyjne  są podejmowane na podstawie jedynego kryterium tj. maksymalizacja indywidualnej użyteczności, co sprowadza się do maksymalizacji zysków w długim horyzoncie czasowym. Poszczególne decyzje alokacyjne są od siebie niezależne, a więc w ich wyniku można mówić o optimum lokalnym, o wyborze najlepszych rozwiązań.

    Doświadczenia wykazują, że decyzje alokacyjne zawsze są obciążone czynnikami: jak naciski i interesy grupowe czy wpływy polityczne. Stąd też wynika różnica między gospodarką państwową a prywatną. Dodatkowym czynnikiem jest ryzyko. Z każdą decyzją alokacyjno-rozwojową związany jest pewien poziom niepewności, czego konsekwencją jest konieczność poniesienia ryzyka. Z ryzykiem wiąże się kwestia innowacyjności gospodarki tzn. jej zdolność do generowania nowości w strefie produkcyjnej i technologicznej. Nowe produkty wymagają wielkich nakładów na przygotowanie i rozwój, a nakłady te są obarczone znacznym ryzykiem.

 

Działania poprzedzające prywatyzację (przedprywatyzacyjne).

    Prywatyzacja, czyli przekształcenie sektora państwowego w sektor prywatny, następuje z chwilą przekazania przez państwo praw własności do całości lub części majątku przedsiębiorstwa konkretnej osobie fizycznej lub prawnej, w wyniku czego następuje zmniejszenie stopnia zaangażowania państwa w gospodarkę. Działania przedprywatyzacyjne mogą mieć miejsce w danej gospodarce niezależnie od tego, czy wynikają  z danego programu prywatyzacji czy też tylko z dążenia państwa do szerszego wprowadzenia konkurencji do gospodarki, aby wymusić jej lepsze funkcjonowanie. Z tym procesem wiąże się jedynie realizacja powyższego celu lub przygotowanie przedsiębiorstwa do prywatyzacji.

 Działania związane z poszerzeniem zakresu konkurencji w gospodarce.

    

Konkurencja - wprowadzenie konkurencji wymaga świadomej strategii tworzenia alternatyw i kształtowania klimatu. Istotne znaczenie mają różne możliwości dostarczania usług. Całkowite uzależnienie do jednego dostawcy jest niebezpieczne. Bez wyboru i elastyczności usług, konsument jest przedmiotem wyzysku. Zarówno on jak i organ władzy lokalnej powinni mieć możliwość swobodnych zakupów.

    Najważniejszą cechą umów jest to, że kreuje on i instytucjonalizuje konkurencję, będącą głównym czynnikiem poprawy wszelkiej działalności. Jednym z ograniczeń systemu umów jest niedostatek ewentualnych dostawców. Powodem niewielkiej liczby potencjalnych dostawców, jest  zwlekanie niektórych władz z regulowaniem rachunków. Gdy konkurencja jest uczciwa, rezultaty osiągane przez urząd publiczny mogą służyć jako miernik oceny rezultatów firmy prywatnej i na odwrót.

   Działania , których celem jest poszerzenie zakresu konkurencji, mogą dotyczyć: -    deregulacji [działania na szczeblu makro] zaangażowania prywatnych firm do wykonywania części zadań przedsiębiorstw użyteczności publicznej lub zainteresowania odbiorców tych  świadczeń racjonalizują ich wykorzystanie i obniżką kosztów.

 

   

Deregulacja, czyli zbiór działań podejmowanych w celu usunięcia ograniczeń i barier dotyczących wejścia na rynek i wyjścia z niego, co ma prowadzić do pobudzenia prywatyzacji założycielskiej i do rozwoju konkurencji. Jest też  możliwość, rzadko stosowana w praktyce, która polega na udzielaniu jednostkom prywatnym szczególnej pomocy np. w postaci prawa wytwarzania i dystrybucji określonych dóbr, na zasadzie dzierżawy majątku  państwowego. Deregulacja oznacza wyeliminowanie aktów prawnych, które chronią przedsiębiorstwa państwowe  przed konkurencją ze strony sektora prywatnego. Jest to jednak polityka krótkofalowa. Przedsiębiorstwa chronione przez państwo, nie są w stanie w dłuższym okresie sprostać wymaganiom, jakie stawia rynek. Prowadzi to do pogorszenia ich wyników finansowych, bądź do strat pokrywanych z budżetu państwa. W dłuższym okresie nie jest to możliwe do utrzymania.

 

Zaangażowanie prywatnych firm.

    To działanie jest inicjowane na szczeblu przedsiębiorstwa, są to główne jednostki użyteczności publicznej. Gdy próby zahamowania wzrostu kosztów ich świadczeń zawodzą, przedsiębiorstwa te ogłaszają przetarg na wykonywanie określonego rodzaju usług. Chcąc wygrać przetarg , firmy prywatne pokonują niskie koszty świadczenia usług, co prowadzi do lepszego wykorzystania  ludzi i sprzętu. Zabezpieczenie interesów stron zapewni kontrakt. Firma przystępująca do przetargu niczym nie ryzykuje, tylko przygotowuje odpowiednią  propozycję. Usługi będą wykorzystywane lepiej i za sumę niższą od kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa państwowe. Lepsze wykorzystanie ludzi i sprzętu prowadzi do ograniczenia zatrudnienia przy wykonywaniu tych usług. Często przy zatwierdzaniu takich kontraktów przeszkody stwarza administracja, która wcześniej zarządzała tymi usługami. Problem ten rozwiązuje się np. w Wielkiej Brytanii przez wprowadzenie instytucji monitoringu usług przez tych członków administracji, którym podlegały wcześniej osoby je wykonujące. Oprócz zawierania kontaktów z  prywatnymi wykonawcami sposobem na obniżkę kosztów świadczeń publicznych jest wprowadzenie częściowej odpłatności za te świadczenia. Chodzi więc o ograniczenie popytu na te usługi, które rzeczywiście powinny być świadczone. Z obowiązku częściowej odpłatności wymaga się wyłączenia osób niepełnosprawnych, emerytów i rencistów oraz innych grup zasługujących na takie wyłączenie z określonego powodu.  Działania te nie są jednak efektywne jak umowy z prywatnymi firmami na wykonanie określonych usług, tańszych o 20-40% w stosunku do kosztów tych samych usług wykonywanych przez przedsiębiorstwa państwowe.

 

Działania pośrednio związane z prywatyzacją.

 

Restrukturyzacja.

    Zanim przedsiębiorstwa państwowe zostaną sprywatyzowane podlegają restrukturyzacji. Jej celem jest wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstw, osiągany za pomocą nakładów, które są ponoszone przy uwzględnieniu ich wpływu na przyszłe dochody z prywatyzacji. Chodzi więc o zwiększenie atrakcyjności przedsiębiorstw w oczach potencjalnych interesów.

    Restrukturyzacja, to zastąpienie struktury danego obiektu nową strukturą, może oznaczać dodanie nowych elementów lub wyeliminowanie dotychczasowych. W przypadku przedsiębiorstw państwowych przeznaczonych do prywatyzacji chodzi o poprawę sytuacji finansowej firmy oraz o zwiększenie jej zdolności do przynoszenia zysku w przyszłości. Te dwa czynniki mają bezpośredni wpływ na wartość rynkową przedsiębiorstwa.

 

Wyróżnia się restrukturyzację ogólną i finansową.

Restrukturyzacja ogólna polega na uruchomieniu możliwości poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstw: racjonalizacja procesów wytwórczych,  zatrudnienia, organizacji pracy i zarządzania, czyli wyeliminowanie wszelkich nieprawidłowości.

O ile reprywatyzacja ogólna polega na wykorzystaniu możliwości własnych przedsiębiorstw, o tyle restrukturyzacja finansowa oparta jest na pomocy spoza przedsiębiorstwa. Może ona dotyczyć:

-         bezpośrednich działań organów zewnętrznych w stosunku do przedsiębiorstw, od których otrzyma ono pewną sumę na zwiększenie kapitału własnego. Chodzi tu o dokapitalizowanie firmy np. przez banki, organy założycielski, akcjonariuszy.

-         Oddłużenie firmy przez redukcję jej długów w wyniku umowy zawartej z wierzycielami.

 

    W przypadku całkowitej prywatyzacji przedsiębiorstwa jest to dla państwa o gospodarce rynkowej pewien rodzaj inwestycji, której stopę zwrotu ocenić trzeba w kontekście przyszłych dochodów z prywatyzacji. One bowiem decydują o decyzjach o dekapitalizowaniu, jak i oddłużeniu firmy.

Restrukturyzacja finansowa w byłych gospodarkach centralnie sterowanych jest bardziej skomplikowane ze względu na niższe dochody budżetu z prywatyzacji.

Mechanizm restrukturyzacji w gospodarce rynkowej jest podstawowym sposobem wzrostu wydajności pracy. W przypadku krajów wschodnioeuropejskich struktura ich gospodarki została podporządkowana potrzebom powiązań gospodarczych między krajami bloku sowieckiego, co kontrolowała Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Gospodarki te były uzależnione od funkcjonowania całego bloku. Upadek komunizmu oznaczał zerwanie więzi gospodarczych między tymi krajami. Struktura gospodarcza między tymi krajami przestała istnieć.

Zarówno oddłużenie jak dokapitalizowanie są środkami skutecznymi tylko wtedy, gdy przedsiębiorstwo poddane restrukturyzacji finansowej będzie miało po jej dokonaniu twarde ograniczenie budżetowe, czyli zostanie sprywatyzowane.

 

 

Kontakty menedżerskie nie prowadzące do prywatyzacji.

    To specyficzna forma działań związanych z przekształcaniem sektora państwowego. Jeżeli nie można szybko sprywatyzować przedsiębiorstwa z powodu braku chętnych do jego zakupu lub z przyczyn politycznych, to trzeba sprywatyzować samą czynność zarządzania w tym leasing, kontrakty na wykonanie usług na podstawie umów ryczałtowych i koncesji.

 

 

Komercjalizacja.

    Obok restrukturyzacji, działaniem przedprywatyzacyjnym jest komercjalizacja. Polega ona na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Nie jest to prywatyzacja, gdyż nie następuje zmiana własności przedsiębiorstwa, lecz jedynie jego formy prawnej. Zakład działający dotychczas na podstawie umowy o przedsiębiorstwie państwowym działa teraz na tej samej podstawie prawnej co prywatne firmy czyli Kodeksu Handlowego. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa mogą być potem prywatyzowane.

    Komercjalizacja to przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w spółkę, która wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe. Akt komercjalizacji ma charakter cywilnoprawny. Dokonuje go Minister Skarbu Państwa na wniosek organu założycielskiego.

    Podstawowym celem komercjalizacji jest prywatyzacja przedsiębiorstwa. Przy czym prywatyzację określa się jako zbywanie osobom trzecim akcji lub udziałów spółek powstałych w wyniku komercjalizacji.

    Prywatyzacja nie jest więc podwyższeniem kapitału skomercjalizowanej spółki. Ustawa daje pracownikom istotne usprawnienia do współzarządzania skomercjalizowaną spółką. 2/5 składu rady nadzorczej wybierają pracownicy, a w firmach zatrudniających powyżej 500 osób pracownicy mają prawo wybrać 1 członka zarządu.

    Bilans zamknięcia przedsiębiorstwa państwowego jest jednocześnie bilansem otwarcia spółki. Spółka powstała w wyniku komercjalizacji może sprzedawać majątek oraz oddawać mienie innym podmiotom do odpłatnego korzystania tylko w drodze przetargu publicznego.

  Komercjalizacja i funkcjonowanie skomercjalizowanych  przedsiębiorstw państwowych

    Początkowo w ramach gospodarki socjalistycznej koncepcje komercjalizacji sprowadzały się do zastąpienia istniejących wówczas organów założycielskich przez państwowe holdingi finansowe.

    Po wejściu w życie ustawy prywatyzacyjnej pojęcie to stało się synonimem przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Zwolennicy komercjalizacji widzą w niej sposób na zmianę i usprawnienie zarządzania przedsiębiorstw państwowych. To krok ku jasnemu sprecyzowaniu własności, ku określeniu zależności między właścicielem, kadrą zarządzającą a pracownikami firmy.

    Komercjalizacja do 1996 była etapem wstępnym przed właściwą prywatyzacją. Etapem, w trakcje którego powinna zostać dokonana restrukturyzacja zarządzania i finansów, tak aby jej wartość wzrosła, aby Skarb Państwa mógł ją sprzedać znacznie korzystniej.  Nie byłoby to możliwe wcześniej, gdyby przedsiębiorstwo zostało sprywatyzowane bez okresu przejściowego komercjalizacji. Skomercjalizowane przedsiębiorstwo znacznie łatwiej poddaje się prywatyzacji [zarząd i pracownicy funkcjonują już w oparciu o kodeks handlowy, ale też proces sprzedawania akcji jest prostszy niż sprzedawanie przedsiębiorstw jako zbioru dóbr fizycznych].  

    Przeciwnicy komercjalizacji twierdzą że komercjalizacja to proces pozorny. Nie zmniejsza ona domeny państwowej, a zmiana sposobu nadzoru z założycielskiego na właścicielski nie wpływa na zmianę charakteru firmy, nie wyzwala procesów restrukturyzacyjnych.

 

Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa.

    Ustawa prywatyzacyjna z 1990 wprowadziła procedurę komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych jako etapu poprzedzającego prywatyzację kapitałową. Powstałe w ten sposób jednoosobowe spółki skarbu państwa powinny zostać sprywatyzowane w ciągu 2 lat.

    Komercjalizacja, jak i inne formy przekształceń własnościowych w ustawie prywatyzacyjnej, opierała się na zasadach dobrowolności do przedsiębiorstw państwowych. Elementem motywującym było prawo do zmniejszania po komercjalizacji o 20% ciężaru podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń. W 1991 przyjęto w MPW zasadę, że komercjalizacji mogły podlegać przedsiębiorstwa znajdujące się w dobrej kondycji finansowej oraz mogły przedstawić listy od potencjalnych inwestorów zainteresowanych prywatyzacją.

   Obecnie obowiązuje  ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 30 stycznia 1996. Kwestią wywołującą wiele emocji jest obsadzenie i wynagrodzenie rad nadzorczych jednoosobowych spółek Skarbu Państwa. Zarządzeniem Ministra Przekształceń Własnościowych utworzono komisję ds. obsady Rad Nadzorczych w spółkach  Skarbu Państwa.  Zarządzenie to zostało znowelizowane zarządzeniem z 9 lutego 1993.

W 1993 rady nadzorcze zostały zobowiązane do sporządzania ujednoliconych raportów kwartalnych o aktualnej sytuacji ekonomiczno-finansowej, majątkowej i społecznej w spółkach. Przyjęto możliwość uczestnictwa reprezentanta Skarbu Państwa w posiedzeniach rad nadzorczych spółek.

    Działania przedprywatyzacyjne  nie prowadzą do zmiany struktury własności przedsiębiorstwa, lecz są kierowane na łagodzenie skutków istnienia w gospodarce sektora prywatnego. Następuje to w sposób pośredni przez deregulację oraz w sposób bezpośredni przez restrukturyzację ogólną i finansową, a także dzięki zawieraniu kontaktów na wykonanie określonych usług przez wyspecjalizowane firmy prywatne.

 

---