12.11.07
Wykład 4 PRAWO KARNE I PRAWO WYKROCZEŃ
Podstawowe zasady Prawa Karnego w świetle Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
Zakaz karania bez podstawy karnej
Artykuł 15 Paktu
1. Nikt nie może być skazany za czyn lub zaniechanie, które w myśl prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowiły przestępstwa w chwili ich popełnienia. Nie może być również zastosowana kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w chwili popełnienia przestępstwa. Jeżeli po popełnieniu przestępstwa ustanowiona zostanie przez ustawę kara łagodniejsza za takie przestępstwo, przestępca będzie miał prawo z tego korzystać.
2. Nic w niniejszym artykule nie ogranicza sądzenia i karania jakiejkolwiek osoby za jakikolwiek czyn lub zaniechanie, które w chwili ich popełnienia stanowiły przestępstwo w myśl ogólnych zasad prawa uznanych przez społeczność międzynarodową.
Artykuł 7 Konwencji
Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony.
Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby winnej działania lub zaniechania, które w czasie popełnienia stanowiły czyn zagrożony karą według ogólnych zasad uznanych przez narody cywilizowane.
Zakaz tortur
Artykuł 7 Paktu
Nikt nie będzie poddawany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu lub karaniu. W szczególności nikt nie będzie poddawany, bez swej zgody swobodnie wyrażonej, doświadczeniom lekarskim lub naukowym.
Artykuł 3 Konwencji
Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.
Zakaz kary śmierci
Artykuł 6 Paktu
1. Każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia. Prawo to powinno być chronione przez ustawę. Nikt nie może być samowolnie pozbawiony życia.
2. W krajach, w których kara śmierci nie została zniesiona, wyrok śmierci może być wydany jedynie za najcięższe zbrodnie, zgodnie z ustawą, która obowiązywała w chwili popełnienia zbrodni i nie narusza postanowień niniejszego Paktu i Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa. Kara ta może być wykonana tylko na podstawie prawomocnego wyroku wydanego przez właściwy sąd.
3. W przypadku, gdy pozbawienie życia stanowi zbrodnię ludobójstwa, jest oczywiste, że żadne postanowienie niniejszego artykułu nie upoważnia żadnego Państwa-Strony niniejszego Paktu do uchylania się w jakikolwiek sposób od zobowiązań przyjętych przez nie na podstawie postanowień Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa.
4. Każdy skazany na śmierć ma prawo ubiegać się o ułaskawienie lub zamianę kary. Amnestia, ułaskawienie lub zamiana kary śmierci mogą być zastosowane we wszystkich przypadkach.
5. Wyrok śmierci nie będzie wydany w odniesieniu do przestępstw popełnionych przez osoby w wieku poniżej 18 lat i nie będzie wykonywany w stosunku do kobiet ciężarnych.
6. Nie można powoływać się na żadne postanowienie niniejszego artykułu w celu opóźnienia lub niedopuszczenia do zniesienia kary śmierci przez jakiekolwiek Państwo-Stronę niniejszego Paktu.
Do tego Paktu w tej sprawie został uchwalony Drugi Protokół z 1989 roku. Podstawowe znaczenie ma tutaj Art. 1
Artykuł 1
Państwo- Strona niniejszego Protokołu Fakultatywnego nie wykona kary śmierci wobec żadnej osoby podlegającej jego jurysdykcji.
Każde Państwo-Strona podejmie wszelkie niezbędne środki celem zniesienia kary śmierci w ramach własnej jurysdykcji.
Polska ratyfikowała Pakt, natomiast najprawdopodobniej nie ratyfikowała Drugiego protokołu.
Artykuł 2 Konwencji
Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę.
Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły:
w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;
w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie, pozbawionej wolności zgodnie z prawem;
w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania.
Do Europejskiej konwencji w sprawie kary śmierci został ustanowiono Protokół nr 6 w dniu 28 kwietnia 1983 roku. Podstawowe znaczenie ma tutaj Art.1 i 2
Artykuł 1 - Zniesienie kary śmierci
Znosi się karę śmierci. Nikt nie może być skazany na taką karę ani nie może nastąpić jej wykonanie.
Artykuł 2 - Kara śmierci w czasie wojny
Państwo może przewidzieć w swoich ustawach karę śmierci za czyny popełnione podczas wojny lub w okresie bezpośredniego zagrożenia wojną; kara ta będzie stosowana jedynie w przypadkach przewidzianych przez te ustawy i zgodnie z ich postanowieniami. Państwo zawiadomi Sekretarza Generalnego Rady Europy o odpowiednich postanowieniach tych ustaw.
Polska ratyfikowała zarówno Konwencję jak i ten Protokół.
Jeśli państwo zniesie karę śmierci, to nie może jej przywrócić. Wtedy to do takiego kraju nie stosuje się Art. 6 §2 Paktu
Podobne przepisy są zawarte w polskiej Konstytucji np.:
Art. 40.
Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.
Art. 42.
1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.
Źródła Prawa Karnego
Podstawowymi źródłami Prawa karnego są Kodeks Karny i Kodeks Wykroczeń. Teoretycznie w świetle Konstytucji kodeks powinien swoim zakresem powinien regulować całą gałąź prawa. W praktyce normy prawa karnego znajdują się także w ustawach pozakodeksowych. Część ogólną wyczerpująco określa kodeks Karny, natomiast szczegóły są określone także w ustawach pozakodeksowych. Kodeks karny był wielokrotnie zmieniany np. w 2001 dodano Art. 178a.
Art. 178a.
§ 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania inny pojazd niż określony w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. (uchylony).
Przed 2001 rokiem jazda samochodem w stanie nietrzeźwości była uznawana za Wykroczenie, a od 2001 roku jest przestępstwem.
Współczesne teorie kary
Resocjalizacja
Kara zasłużona
Sprawiedliwość naprawcza
Dzisiaj w Polsce dominująca karą za wykroczenie jest grzywna, a za przestępstwo - kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem.
Organy wymierzające kary za przestępstwa i tryby postępowania karnego
Organami wymierzającymi kary za przestępstwa są sądy powszechne i wojskowe. W sprawach o wykroczenia decyzję podejmują sądy rejonowe (czasami są to wydziały sądów rejonowych - sądy grodzkie). Wyróżniamy 3 szczeble sądów powszechnych:
Sądy rejonowe
Sądy okręgowe
Sądy apelacyjne
Sądy wojskowe natomiast to:
Sądy wojskowe
2 sądy okręgowe
Nad wszystkimi sądami w Polsce stoi Sąd Najwyższy (z wyjątkiem sądów administracyjnych, nad którymi stoi Naczelny Sąd Administracyjny). Możemy powiedzieć, że sądy w Polsce mają monopol na stosowanie Prawa Karnego i Prawa Wykroczeń.
Ustawowe znamiona przestępstwa
Ustawowe znamiona wyznaczają zespół cech tworzących opis typu przestępstwa. Typy przestępstw są nazywane przez prawników tworzących ustawę np.:
Art. 148. - MORDERSTWO
§ 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Art. 278. - KRADZIEŻ
§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 286. - OSZUSTWO
§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 280. - ROZBÓJ
§ 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Art. 191. - PASERSTWO
§ 1. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 197. - ZGWAŁCENIE
§ 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Przez wiele wieków nie można było systematycznie opisać typów przestępstw aż do czasów nowożytnych.
W procesie karnym zaistnienie w czynie człowieka, określonych w ustawie znamion czynu zabronionego podlega udowodnieniu. Jeśli jakikolwiek element ustawowego znamiona nie wystąpi, to nie można komuś przypisać dokonania czynu zabronionego np.
Art. 278.
§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
W Art. Tym są zawarte 3 znamiona czynu zabronionego, jakim jest kradzież:
Kto zabiera
W celu przywłaszczenia
Cudzą rzecz ruchomą
Więc jeśli komuś nie udowodni się, że zabrał komuś rzecz (bo ja np. pożyczył), albo że zabrał ją w celu przywłaszczenia (bo zabrał ją w innym celu), albo że zabrał cudzą rzecz ruchomą (bo zabrał jego rzecz ruchomą) to nie można takiej osobie przypisać kradzieży.
Bardziej rozbudowanym przykładem jest rozbój:
Art. 280.
§ 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Znamiona rozboju to:
Kto kradnie
Używając przemocy wobec osoby
Albo grożąc przemocy wobec osoby
Doprowadza człowieka do stanu nieprzytomności
Doprowadza człowieka do stanu bezbronności
Tutaj natomiast w pierwszym rzędzie określa się czy dana osoba dokonała kradzieży . Dokonuje się tego poprzez zastosowanie Art. 278. Dopiero potem bada się pozostałe znamiona.
Typy znamion
Znamiona opisowe - dają opis zabronionego zachowania. Przykładami SA przepisy podane wyżej.
Znamiona wartościujące - Stosują pojęcia, które nie są jednoznaczne i są różnie interpretowane np.
Art. 196.
Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Trudno określić jednoznacznie co się rozumie za pojęciami: uczucia religijne, obraza, przedmiot czci religijnej, miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych. Na przykład nie ma wątpliwości, że miejsce publicznym przeznaczonym do wykonywania obrzędów religijnych jest kościół czy bazylika, ale podczas procesji Bożego Ciała takim miejscem jest ulica, co może budzić wątpliwości. Przykładowym procesem w tej sprawie jest proces malarki Doroty Nieznalskiej, aktorki obrazu na którym w środku krzyża znajduje się zdjęcie penisa.
Art. 216.
§ 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Trudno określić, co to jest zniewaga, bo każdy człowiek ma różną tolerancję na rodzaje zniewag.
Art. 135.
§ 2. Kto publicznie znieważa Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Przykładowym procesem w tej sprawie jest proces bezdomnego Huberta Hofmana, który publicznie w telewizji publicznej nabluzgał na Prezydenta Polski, Lecha Kaczyńskiego
Art. 226.
§ 1. Kto znieważa funkcjonariusza publicznego albo osobę do pomocy mu przybraną podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Znamiona normatywne - stosowane są w nich pojęcia prawne np. Art. 300
Art. 300.
§ 1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Określenie wierzyciel to pojęcie prawne uregulowane w Prawie Cywilnym.
Znamiona nazwane - brak definicji
W pełni czyn zabroniony opisywany jest przez więcej niż 1 przepis. W przepisach szczególnych znajdują się bardziej dokładniejsze cechy czynu zabronionego, zabronionego, natomiast przepisy ogólne stanowią dopełnienie opisu czynu zabronionego. Np.:
Jeśli ustawowe znamiona dotyczą podmiotu (tego, kto dokonał czynu zbronionego) to przykładem może być Art. 229 §1:
Art. 229.
§ 1. Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Artykuł ten dokładnie określa rodzaj przestępstwa, ale nie definiuje osoby pełniącej funkcję publiczną. Dlatego dopełnieniem opisu tego przestępstwa jest ogólny przepis zawarty w Art.115 §19:
Art. 115.
§ 19. Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba, że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową.
Jeśli ustawowe znamiona dotyczą strony podmiotowej. Jest to umyślność lub nieumyślność jakiegoś konkretnego czynu zabronionego. Definicję czyny umyślnego i nieumyślnego można znaleźć w Art. 9 § 1 i 2 i jest to przepis ogólny
Art. 9.
§ 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.
§ 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.
Jeśli ustawowe znamiona dotyczą przedmiotu (np. mienie) to przykładem jest Art. 289 §2 i dopełniający Art. 115 §5
Art. 289.
§ 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 pokonuje zabezpieczenie pojazdu przed jego użyciem przez osobę nieupoważnioną, pojazd stanowi mienie znacznej wartości albo sprawca następnie porzuca pojazd w stanie uszkodzonym lub w takich okolicznościach, że zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub uszkodzenia pojazdu albo jego części lub zawartości, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 115.
§ 5. Mieniem znacznej wartości jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza dwustukrotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia.
Jeśli ustawowe znamiona dotyczą rzeczy przedmiotowej (skutku, okoliczności miejsca, czasu bądź sytuacji dokonania przestępstwa) to przykładem może być Art. 158 § 3 z dopełniającym przepisem Art. 158 § 1
Art. 158.
§ 3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Aby skazać kogoś za pobicie ze skutkiem śmiertelnym, trzeba najpierw udowodnić, że w tym pobiciu uczestniczył.
Podmiotowe znamiona przestępstwa
Według Kodeksu Karnego podmiotem przestępstwa może być każdy człowiek (w przepisie jest wtedy stosowany wyraz kto) lub osoba bliżej określona. Rzecz w tym, że odpowiedzialności karnej za przestępstwo może podlegać tylko i wyłącznie człowiek. Nie może to być osoba prawna, podmiot zbiorowy czy zwierzę kiedyś osadzano zwierzęta).
Odpowiedzialność karna podmiotów zbiorowych
W krajach anglosaskich, osoba prawna lub podmiot zbiorowy może podlegać odpowiedzialności karnej. Na kontynencie natomiast odpowiedzialność karna podmiotów zbiorowych zaczyna być na zasadzie wyjątku wprowadzana w prawie np. za zanieczyszczenie środowiska. Mimo to, uważa się, że odpowiedzialnym za czyn zabroniony jest tylko człowiek
Aby człowiek mógł być uznany za podmiot przestępstwa musi posiadać pewne cechy np.:
Art. 10. (WIEK)
§ 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.
§ 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
§ 4. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.
Art. 31. (POCZYTALNOŚĆ)
§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.
Jeśli chodzi o wiek podmiotu to należy odróżnić nieletniego od młodocianego
Nieletni - z Art. 10 § 1 wynika, że jest to osoba, która w chwili dokonania czynu zabronionego nie miała ukończonych 17 lat, a w drodze wyjątku (Art. 10 § 2), 15 lat.
Młodociany - wg Art. 115 § 10 jest to osoba, która w chwili dokonania czynu zabronionego nie miała ukończonych 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji, 24 lat.
Jeśli czyn popełniony został przez nieletniego to wobec niego stosuje się przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Ustalenie natomiast czy podmiot jest młodociany czy też nie, ma znaczenie dla wydania kary.
Ze względu na podmiot przestępstwo można podzielić na powszechne i indywidualne
Przestępstwo powszechne - Przestępstwo popełnione przez każdego człowieka zdolnego do odpowiedzialności karnej.
Przestępstwo indywidualne - Przestępstwo popełnione przez osobę posiadającą cechy wyróżniające ją od innych osób (np. matka, żołnierz, funkcjonariusz publiczny, dłużnik)
W przepisach podmiot w postaci każdego człowieka jest określany przez słowo kto np.
Art. 148.
§ 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Art. 278.
§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Nie zawsze, jednak słowo kto może oznaczać każdego człowieka np.
Art. 228.
§ 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 141.
§ 1. Kto, będąc obywatelem polskim, przyjmuje bez zgody właściwego organu obowiązki wojskowe w obcym wojsku lub w obcej organizacji wojskowej, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 144.
§ 1. Kto, będąc powołanym do pełnienia czynnej służby wojskowej, nie zgłasza się do odbywania tej służby w określonym terminie i miejscu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
W tych przykładach, mimo, że stosowany jest słowo kto to po tym słowie znajduje się określenie konkretyzujące jakiegoś człowieka (osoba pełniąca funkcje publiczną, obywatel polski, powołany do pełnienia służby wojskowej).
Przedmiotowe znamiona przestępstwa
Przedmiotem przestępstwa jest dobro atakowane przez przestępcę. Dóbr wymienionych w Kodeksie Karnym jest bardzo dużo np.
Życie ludzkie
Zdrowie
Wolność
Interesy państwa
Mienie
Prawa pracownicze
Uczucie religijne
I wiele wiele innych.
Ogólnie rzecz ujmując zamachy na dobra są uważane za czyny zabronione. Kiedyś karano dóbr był większy, ale w czasach nowożytnych uległ on zwężeniu np. zniesiono karę za bluźnierstwo przeciw Bogu czy bezbożność.