ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZWIERZĘTA I RZECZY
Odpowiedzialność za zwierzęta:
Jeżeli chodzi o odpowiedzialność za zwierzęta, to zgodnie z art. 431 kc za szkodę wyrządzoną przez zwierzę odpowiada ten, kto chowa zwierzę lub się nim posługuje. Jest to odpowiedzialność oparta na zasadzie winy, jest to tzw. wina w nadzorze, przy czym z art. 431 § 1 wynika domniemanie winy w nadzorze tego, kto chowa zwierze lub się zwierzęciem posługuje. Wyjątkowo, jeżeli jest brak winy w nadzorze, odpowiedzialność może być oparta na zasadzie słuszności, co wynika z art. 431 § 2, czyli co do zasady odpowiedzialność za zwierzęta, odpowiedzialność osoby, która zwierzę chowa lub się nim posługuje jest to odpowiedzialność na zasadzie winy, wyjątkowo, ale tylko wyjątkowo, odpowiedzialność może być oparta na zasadzie słuszności, co wynika z art. 431 § 2 i w art. 431 § 2 wskazana jest sytuacja, są wskazane przesłanki, kiedy odpowiedzialność na zasadzie słuszności powstaje.
Ważne jest, że art. 431 odnosi się tylko do zwierząt domowych i do zwierząt dzikich, które znajdują się pod opieką człowieka, np. są to zwierzęta w cyrku czy zwierzęta w ZOO. Ta odpowiedzialność z art. 431 nie obejmuje wszystkich wypadków, kiedy to zwierzę wyrządza szkodę. Nie obejmuje wypadków wyrządzenia szkody przez zwierzęta dzikie. Jeżeli chodzi o szkodę wyrządzoną przez zwierzęta dzikie, kwestie te reguluje ustawa z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie. Zgodnie z Prawem łowieckim dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego odpowiada za szkody wyrządzone w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny. Dodatkowo z art. 50 Prawa łowieckiego wynika, że Skarb Państwa, oprócz dzierżawców i oprócz zarządców, odpowiada (ponosi odpowiedzialność) za szkody wyrządzone przez zwierzęta objęte ochroną całoroczną.
Jeżeli chodzi o odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez zwierzęta ważne jest, że art. 431 dotyczy tylko odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez naturalne zachowania zwierząt, natomiast jeżeli zwierzę jest narzędziem w rękach innej osoby, np. osoba zdecyduje się poszczuć psem inną osobę, czyli pies będzie tylko narzędziem realizującym zamiar tej osoby, to wówczas nie stosuje się art. 431, a ten kto posługiwał się zwierzęciem jako narzędziem, czyli np. ten kto szczuł psem, ten ponosi odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę i to jest odpowiedzialność na zasadach ogólnych, czyli na podstawie art. 415. Czyli trzeba rozróżnić sytuację, kiedy zwierzę wyrządza szkodę swoim naturalnym zachowaniem (wtedy w grę wchodzi odpowiedzialność z art. 431 - odpowiedzialność na zasadzie winy w nadzorze lub też odpowiedzialność na zasadzie słuszności) i sytuację, kiedy zwierzę jest narzędziem w rękach człowieka, jeżeli jest zwierzę narzędziem w rękach człowieka, odpowiada osoba, która się tym zwierzęciem posługuje, odpowiada na zasadach ogólnych, czyli na podstawie art. 415.
Odpowiedzialność za rzeczy:
Chodzi tu o art. 433 w pierwszej kolejności, także o art. 434.
Art. 433 dotyczy odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub wypadnięciem czegoś z pomieszczenia. Odpowiedzialność za szkodę powstałą na skutek wyrzucenia, wylania lub wypadnięcia czegoś z pomieszczenia ponosi ten, kto pomieszczenie zajmuje. Istotne jest to, że może to być osoba, która zajmuje pomieszczenie nawet bez tytuły prawnego, istotne jest faktyczne zajmowanie pomieszczenia nawet bez tytułu prawnego. Odpowiedzialność z art. 433 jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. W konsekwencji można się uwolnić od tej odpowiedzialności poprzez wykazanie istnienia przesłanek egzoneracyjnych. A mianowicie można wykazać, że szkoda powstała na skutek siły wyższej albo wyłącznej winy poszkodowanego albo też z wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą osoba zajmująca pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mogła zapobiec. Czyli odpowiedzialność z art. 433 jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Zwolnić się z odpowiedzialności można poprzez wykazanie przesłanek egzoneracyjnych w postaci: bądź to siły wyższej, bądź też wyłącznej winy poszkodowanego za powstałą szkodę bądź też poprzez wykazanie wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec.
Art. 434 jest to kolejny rodzaj odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez rzecz. Art. 434 dotyczy odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części. Podmiotem odpowiedzialnym jest samoistny posiadacz budowli. Podmiotem, który ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 434 jest samoistny posiadacz budowli. Ponosi on odpowiedzialność, chyba że szkoda nie wynikła z braku utrzymania budowli w należytym stanie czy z wady budowli. Posiadacz budowli ponosi co do zasady odpowiedzialność za wszelkie szkody, które zostały wyrządzone przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części, chyba że ta szkoda nie wynikła z braku utrzymania budowli w należytym stanie czy też z wady budowli. Odpowiedzialność z art. 434 jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, przy czym to ryzyko dotyczy tylko dwóch zdarzeń wskazanych w tym przepisie
1