RYZYKO WALUTOWE
Ryzyko walutowe bywa nazywane mianem ryzyka dewizowego, ryzyka kursowego bądź ryzyka kursowego w obrocie zagranicznym i występuje w związku z transakcjami dokonywanymi w walutach obcych. Należności i zobowiązania banku wyrażone w walutach obcych są przeliczane na walutę krajową według kursu właściwej waluty obowiązującego w danym dniu. Kursy te zmieniają się, zmienia się więc także równowartość istniejących należności i zobowiązań walutowych wyrażona w walucie krajowej. Wzrost kursu walutowego jest korzystny w odniesieniu do należności banku, bo zwiększa się ich kwota wyrażona w walucie krajowej. Jednocześnie jest niekorzystny w odniesieniu do zobowiązań banku wobec innych podmiotów, bo zwiększa się ich równowartość w złotych. Spadek powoduje zjawiska odwrotne.
Istotą ryzyka kursowego jest brak możliwości trafnego przewidywania kierunku zmian kursów walutowych. Zmiany następują często i w różnych kierunkach, więc duże znaczenie finansowe może mieć data zawarcia transakcji, późniejsza, albo wcześniejsza nawet o jeden dzień.
Konsekwencje zmiany kursu zależą w dużym stopniu od różnicy kwotowej między płatnościami a wpływami w tej walucie. Gdy należności i zobowiązania banku w określonej walucie są sobie równe, to suma różnic kursowych dodatnich i ujemnych jest zerem, niezależnie od kierunku i skali zmiany kursu - jest to podstawą ograniczania ryzyka kursowego.
Neutralizacja ryzyka walutowego polega na równoważeniu pozycji walutowych banku. Przez pozycję walutową banku rozumie się relację określonych jego należności i zobowiązań względem innych.
Rozróżnia się pozycje:
p. walutowa otwarta (netto) - saldo wartości wszystkich aktywów i pasywów wykazywanych w danej walucie, z uwzględnieniem kontraktów pozabilansowych.
p. walutowa długa - wartość aktywów w danej walucie przewyższa wartość pasywów w tej walucie, z uwzględnieniem poprzednio określonych pozycji pozabilansowych mających wpływ na pozycję walutową
p. walutowa krótka - gdy saldo wielkości wskazanych w punkcie poprzednim ma przeciwny znak
p. walutowa globalna - różnica między sumą wartości wszystkich pozycji długich i krótkich w walutach obcych
p. walutowa maksymalna - suma wartości bezwzględnych wszystkich pozycji długich i krótkich w walutach obcych.
Podstawowym elementem określającym rozmiary ryzyka walutowego, oprócz wahań kursu, jest wielkość nadwyżki w obcej walucie po stronie aktywów lub pasywów, z uwzględnieniem pozycji pozabilansowych (określana jest także jako otwarta pozycja walutowa lub pozycja walutowa netto).
Pozycja walutowa otwarta względem pojedynczej obcej waluty to saldo wartości wszystkich aktywów i pasywów wykazanych w danej walucie, z uwzględnieniem kontraktów pozabilansowych obejmujących operacje kupna i sprzedaży tej waluty po określonym z góry kursie. Wyróżniamy pozycję walutową długą i krótką.
Pozycja walutowa długa - nadwyżka należności nad zobowiązaniami banku na daną walutę.
Pozycja walutowa krótka - nadwyżka zobowiązań nad należnościami banku.
Istnieją instytucjonalne formy zabezpieczenia ryzyka walutowego.
Ustalone przez nadzór bankowy normy dopuszczalnego ryzyka walutowego w działalności banków odnoszą się do poszczególnych pozycji walutowych. Ustalone normy są wyrażone wskaźnikiem procentowym ich wysokości zrelacjonowanej do funduszy własnych (kapitałów) banku w następujących wysokościach:
15% dla pozycji netto długiej lub krótkiej
30% dla pozycji globalnej
40% dla pozycji maksymalnej.
Zarządzenie Nr 4/93 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 19 marca 1993 r.
Do przedsięwzięć ograniczających ryzyko walutowe należą:
wyznaczenie odpowiednich limitów wewnętrznych banku
zawieranie tradycyjnych transakcji dewizowych kasowych i terminowych
zabezpieczenie się przed ryzykiem walutowym za pomocą nowych instrumentów finansowych
zawieranie transakcji tylko w walucie krajowej
klauzule kursowe
uzyskanie gwarancji kursowych od agend rządowych
wykupienie odpowiedniej polisy w towarzystwie ubezpieczeniowym.
W celu zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym możliwy jest wybór strategii, polegającej na:
dążeniu do całkowitego zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym poprzez zamknięcie otwartych pozycji walutowych - strategia ta może mieć zastosowanie przy sporadycznie przeprowadzanych transakcjach walutowych
rezygnacja z zabezpieczenia - w strategii tej wychodzi się z założenia, że różnica pomiędzy stratami i zyskami kursowymi będzie niższa niż koszty zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym
kombinacja poprzednich strategii czyli dążenie do częściowego zabezpieczenia, które może dotyczyć pojedynczych transakcji, określonych walut lub terminów.
Wybór waluty kontraktu jest najważniejszym sposobem uniknięcia ryzyka walutowego ale jest on trudny do realizacji. Zależy on od wpływu na wybór transakcji, siły przetargowej banku i oceny przyszłych zmian kursu walutowego. Jeśli przyjmujemy depozyt, to w słabej walucie a jeśli lokujemy, to w walucie mocnej. Jeśli banki dokonujące transakcji walutowych nie godzą się na jedną z tych walut narodowych wtedy pozostaje waluta trzecia i każdy z kontrahentów ponosi część ryzyka.