42) Biologiczne podstawy daktyloskopii:
Daktyloskopia jest działem kryminalistyki obejmującym ujawnianie śladów ludzkiej skóry oraz identyfikację osób na ich podstawie. Skóra człowieka jest urzeźbiona, budowa jej zewnętrznej powierzchni, przystosowanej do pełnienia wielu istotnych funkcji biologicznych, ma swoistą strukturę, gatunkowo utrwaloną w obrębie homo sapiens, jednak występująca osobniczo jest w bardzo wysokim stopniu zindywidualizowana. W kontaktach z otoczeniem człowiek nawet mimowolnie pozostawia ślady swojej skóry i z racji wspomnianego już zindywidualizowania możliwe jest przypisanie danego śladu konkretnej osobie, czyli jej identyfikacja. Jeżeli ślady pozostawi przestępca, to dokonanie takiej identyfikacji jest znaczące w jego ściganiu i dowodzeniu.
Z powodów naturalnych najczęściej występującymi śladami powierzchni skóry są ślady palców. Ślady fragmentów skóry dłoni, uszu, stóp, czy innych okolic ciała, np. czerwieni wargowej spotyka się w praktyce śledczej nieporównywalnie rzadziej.
43) Ogólna budowa śladów linii papilarnych:
Prosta obserwacja opuszków palców ujawnia na ich powierzchni tzw. dermatoglify, czyli linie zwane zazwyczaj papilarnymi a czasami brodawkowymi. Ściślej rzecz biorąc, są to listewki skórne o wysokości 0,1- 0,4 mm i szerokości 0,2- 0,7 mm. Krawędzie listewek skórnych są nieregularne, zaś na ich górnych powierzchniach znajdują się (także nieregularnie rozmieszczone) pory, stanowiące ujścia kanałów potowych.
Liniom papilarnym przypisuje się 3 cechy, które pozwalają na wykorzystanie ich śladów do celów identyfikacyjnych, a w konsekwencji także dowodowych. Są to:
indywidualność - charakterystyka linii papilarnych na dowolnym palcu każdego człowieka jest inna niż na każdym z palców dowolnego innego człowieka. Charakterystyka ta obejmuje: układ linii, tworzone przez nie wzory, szczegóły przebiegu, kształt ich krawędzi oraz kształt i rozmieszczenie porów.
trwałość - zachowanie charakterystyki linii papilarnych w toku naturalnej regeneracji naskórka. Komórki złuszczone są zastępowane nowymi a struktura linii pozostaje taka sama. Wyjątkiem jest sytuacja, w której doszło do warstwy rozrodczej skóry lub naskórka, wtedy bowiem powstaje blizna. Blizna jednak także zachowuje ceche trwałości, co daktyloskopia potrafi wykorzystać.
niezmienność - stałość charakterystyki linii papilarnych, od czasu ich ukształtowania (ok. 6 miesiąc życia płodowego) aż do rozkładu pośmiertnego ciała. Fizyczny wzrost ciała zmienia wymiary linii, ale nie zmienia ich charakterystyki.
44) Rodzaje i budowa wzorów linii papilarnych:
Kategorią kluczową dla charakterystyki wzoru linii papilarnych jest delta, czyli 2 linie biegnące początkowo równolegle, a następnie rozchodzące się (podobnie jak przekrój lejka). Obszar znajdujący się pomiędzy ramionami delty uznawany jest za obszar centralny dla danego wzoru (tzw. rdzeń wzoru). Obszar powyżej górnego ramienia delty jest jego pokrywą, a obszar znajdujący się poniżej- jego podstawą.
Wg ściśle określonych zasad wyznacza się punkt w obrębie delty, zwany terminem zewnętrznym, oraz punkt wewnątrz rdzenia wzoru, zwany terminem wewnętrznym. Odcinek łączący oba te punkty nazywa się linią Galtona.
Bywają wzory linii papilarnych, w których delta nie występuje.
wzór łukowy - jeśli nie zawiera delty. Dominują w nim wtedy biegnące mniej więcej „równoleżnikowo” zakrzywione, przypominające łuki (stąd nazwa) linie, czasem z kulminacjami, podobnymi do przekroju namiotu. Wzory łukowe spotykane są rzadko, stanowiąc ok. 6% wszystkich spotykanych wzorów.
wzór pętlicowy - jeśli zawiera 1 deltę, przynajmniej 1 pętlicę (twór przypominający wydłużoną literę U), zaś linia Galtona przecina przynajmniej jedną linię papilarną. Są to najpospolitsze wzory linii papilarnych, ok. 64% wszystkich przypadków.
wzór wirowy - jeśli zawiera przynajmniej 2 delty oraz w swym rdzeniu linie tworzące obszary zamknięte, podobne do kół, elips itp. Ok. 30% wszystkich spotykanych przypadków.
Jest to bardzo ogólna klasyfikacja wzorów linii papilarnych. Wiemy bowiem, że linie papilarne są także nośnikami cech pozwalających bardziej szczegółowo opisać ich przebieg, mianowicie ich minucji.
45) Minucje:
Minucje służą do szczegółowego opisu linii papilarnych. Nazwy minucji są technicznymi terminami, nawiązującymi do kształtu konkretnych fragmentów linii. I tak najczęściej wyróżnia się:
- początki i zakończenia linii - 58% spotykanych minucji
- pojedyncze złączenia i rozwidlenia - 18,5%
- styki boczne - 4,2%
- haczyki - 2,5%
- pojedyncze oczka - 2,2%, itd.
Wzajemny układ minucji jednoznacznie identyfikuje daną osobę. Do uznania dwóch śladów linii papilarnych za tożsame wystarczy od kilku do kilkunastu cech wspólnych (ta sama minucja występująca w tym samym miejscu).
46+47) Metody pokrewne daktyloskopii:
Skóra ludzka jest specyficznie urzeźbiona nie tylko na członach opuszkowych palców, ale także w innych okolicach ciała. Z drugiej strony wiadomo, że działający przestępca może dotykać różnych obiektów nie tylko palcami. Mechanizm powstawania śladów jest w tych przypadkach zbliżony do sposobu powstawania klasycznych śladów daktyloskopijnych, i zasadniczo analogiczne są także metody ich ujawniania. I tak są to:
cheiroskopia - jest metodą najbliższą daktyloskopii. Zajmuje się badaniem odcisków wewnętrznych śladów dłoni. Najważniejszymi cechami wykorzystywanymi w identyfikacji są: kształt, wielkość i przebieg bruzd zgięciowych dłoni. Badania cheiroskopijne mogą odgrywać pomocniczą rolę w ekspertyzie daktyloskopijnej.
cheiloskopia - metoda identyfikacji człowieka na podstawie śladów czerwieni wargowej, w obrębie której wyróżnić można ponad 20 typów cech, składających się na niepowtarzalny u każdego człowieka rysunek. Wprawdzie jego trwałość nie jest porównywalna z rysunkiem linii papilarnych, ale wspomniane cechy są stabilne przez ok. 10 lat, co dla celów kryminalistycznych jest okresem wystarczającym. Ślady czerwieni wargowej powstają na filiżankach, kieliszkach, ustnikach papierosów itp.
poroskopia - zajmuje się badaniem kształtu i rozmieszczeniem porów znajdujących się na liniach papilarnych. Badanie parametrów porów jest bardzo trudne, pracochłonne i ograniczone do pomiaru odległości pomiędzy nimi. W praktyce wykorzystuje się je tylko w przypadku deficytu informacji dostarczonych przez analizę minucji.
krawędzioskopia - badanie parametrów krawędzi listewek skórnych, co tak jak poroskopia jest pomocne do opisu linii papilarnych. Tu podobnie jak w przypadku poroskopii, badanie ogranicza się do pomiaru odległości pomiędzy krawędziami listewek skórnych i stosowane jest niezwykle rzadko.
podoskopia - metoda badania śladów stóp bosych, lub w skarpetkach, ale pozbawionych obuwia. Ślady te spotyka się bardzo rzadko.
gantiskopia - metoda identyfikacji rękawiczek na podstawie ich śladów. Mechanizm powstawania śladów jest w zasadzie analogiczny do mechanizmu powstawania śladów daktyloskopijnych. Analogiczne są także niektóre metody ich ujawniania. Podstawą identyfikacji mogą być (o ile występują) wysoce zindywidualizowane cechy powierzchni zewnętrznych rękawiczek.
otoskopia - badanie śladów małżowiny usznej. Takie ślady bywają ujawnione na drzwiach, ścianach, oknach, szafach itp. Indywidualna budowa małżowiny usznej umożliwia identyfikację osób żywych i zwłok. Czasem pozwala także wnioskować np. o wzroście sprawcy i sposobie jego działania.
48) Formuły klasyfikacyjne:
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
49. wiek śladów linii papilarnych
w ramach ekspertyz daktyloskopijnych , podejmowane są próby dokonywania innych ustaleń dotyczących np. wieku śladów linii papilarnych.
Podstawowym elementem wpływającym na wiek śladu linii papilarnych jest skład substancji potowo-tłuszczowej. To właśnie od niego zależy trwałość śladu.
Nie mniej ważnymi czynnikami wpływającymi na trwałość śladu są warunki zewnętrzne ( np. warunki atmosferyczne, wilgotność powietrza itp.)
Proces starzenia się śladu linii papilarnych nie przebiega w sposób rytmiczny, a zmiana tempa jego przebiegu zależy od występowania czynników opóźniających i przyśpieszających.
Istotną rolę w procesie starzenia się linii papilarnych odgrywa zapylenie powietrza, oraz zanieczyszczenie podłoża na którym ślady te występują.
50. identyfikacja na podstawie bruzd zgięciowych dłoni i palców
skóra ludzka jest specyficznie urzeźbiona nie tylko na członach opuszków palców , ale także na innych częściach ciała. Z drugiej stony wiadomo że działający przestępca może dotykać różnych obiektów nie tylko palcami.
Mechanizm powstawania śladów jest w tym przypadku zbliżony do powstawania śladów daktyloskopijnych , zasadniczo analogiczne są metody ich ujawniania. Metodą zajmującą się badaniem odcisków wewnętrznych śladów dłoni jest cheiroskopia. Najważniejszymi cechami wykorzystywanymi przy identyfikacji są kształt, wielkość i przebieg bruzd zgięciowych dłoni. Badanie cheiroskopijne mogą odgrywać pomocniczą rolę w ekspertyzie daktyloskopijnej.