TEMAT:
„Ślady kryminalistyczne, ujawnianie,
zabezpieczanie i wykorzystanie”
Spis treści
Ślady daktyloskopijne
1. Biologiczne podstawy daktyloskopii............................................................. 3
1.1. Właściwości linii papilarnych.................................................................... 3 2. Ujawnianie śladów linii papilarnych............................................................ 4
2.1. Rodzaje śladów linii papilarnych.................................................................. 4
2.2. Metody ujawniania śladów linii papilarnych................................................ 4
2.3. Zasady ujawniania śladów linii papilarnych................................................. 5
2.4. Kolejność stosowania metod ujawniania śladów linii papilarnych............... 7
3. Stosowanie proszków daktyloskopijnych..................................................... 8
3.1. Rodzaje proszków daktyloskopijnych i ich dobór w zależności
od podłoża..................................................................................................... 8
4. Laboratoryjne metody ujawniania i zabezpieczenia śladów linii
papilarnych..................................................................................................... 9
5. Wykorzystanie śladów linii papilarnych.................................................... 10
ŚLADY DAKTYLOSKOPIJNE
Daktyloskopia jest to inaczej obserwacja palców.
1. Biologiczne podstawy daktyloskopii.
1.1. Właściwości linii papilarnych.
Linie papilarne charakteryzują się trzema podstawowymi właściwościami tj.:
- indywidualnością
- trwałością
- niezmiennością
Wzór linii papilarnych u człowieka kształtują się między setnym, a sto dwudziestym dniem płodu i się już nie zmieniają do końca życia. Są one indywidualne dla każdego człowieka i można powiedzieć, że nie ma dwóch różnych osób, które by posiadały identyczny układ linii papilarnych. Także każda osoba ma układ linii papilarnych różny na różnych palcach, częściach dłoni, a także stopach. Wraz ze wzrostem fizycznym ciała człowieka zwiększa się wymiar linii papilarnych, lecz ich układ i rozmieszczenie charakterystycznych cech ich budowy pozostaje niezmieniony.
Indywidualność linii papilarnych stanowi najważniejszą cechę, która umożliwia identyfikację osób. Do celów identyfikacyjnych wykorzystuje się:
- ogólny układ linii papilarnych, który tworzy różnego rodzaju wzory
- charakterystyczne cechy budowy linii papilarnych (minucje) w postaci początków linii, ich zakończeń, złączeń, rozwidleń, oczek, kropek, mostków, haczyków i innych
- rozmieszczenie i kształt porów
- nieregularnych kształtów krawędzi linii papilarnych
Do zidentyfikowania osoby wystarczy zazwyczaj mały fragment obrazu linii papilarnych.
2. Ujawnianie śladów linii papilarnych.
2.1. Rodzaje śladów linii papilarnych.
Wyróżnia się następujące rodzaje śladów:
- nawarstwione
● naniesione substancją potowo-tłuszczową - powstają w wyniku oddzielenia się skóry cienkiej warstewki tej substancji i osadzenia się jej na dotykanych powierzchniach. Ślady tego rodzaju występują najczęściej.
● naniesione innymi substancjami śladotwórczymi - takimi jak krew czy farba mogą być zazwyczaj obserwowane gołym okiem, ze względu na kontrastową barwę.
- odwarstwione - powstają podczas dotykania powierzchni pokrytej kurzem, smarem, sadzą i innymi substancjami. Grzbiety linii papilarnych zabierają substancję pokrywającą w miejsca ich kontaktu z podłożem. Pozostająca na podłożu substancja odwzorowuje bruzdy między liniami papilarnymi, dając negatywowy obraz śladu.
- wgłębione - powstają podczas kontaktu palców lub dłoni z miękkimi podłożami, takimi jak wosk, kit, świeża farba. Rejestrowane są najczęściej fotograficznie lub utrwalane za pomocą odlewów silikonowych.
2.2. Metody ujawniania śladów linii papilarnych.
Ślady te na ogół są niewidoczne i dlatego jest konieczność stosowania różnych metod ich ujawniania. Nawet gdy są one czasem widoczne gołym okiem może zajść potrzeba ich poprawy wyrazistości i kontrastu z podłożem (poprawy czytelności).
Bardzo często do ujawniania śladów daktyloskopijnych wykorzystywane jest zjawisko adhezji (przylegania) cząstek proszków i zawiesin do substancji potowo-tłuszczowej tworzącej ślad.
Do ujawniania śladów linii papilarnych służą także metody fizykochemiczne np. metoda cyjanoakrylowa.
2.3. Zasady ujawniania śladów linii papilarnych.
Zasada 1
Ściśle stosować się do zasad bhp.
Niestosowanie się do odpowiednich przepisów bhp podczas ujawniania śladów może skutkować niebezpiecznymi konsekwencjami dla zdrowia, w postaci zatrucia, oparzenia, uszkodzeniu wzroku i innych następstw. Natomiast przy ujawnianiu śladów proszkami daktyloskopijnymi, należy pamiętać o ochronie dróg oddechowych, stosując maski przeciwpyłowe.
Zasada 2
Upewnić się, czy ujawnianie śladów linii papilarnych nie utrudni lub uniemożliwi innych badań kryminalistycznych.
Zastosowanie metod ujawniania śladów daktyloskopijnych może utrudnić lub całkowicie uniemożliwić wykonanie badań w innym zakresie.
Zastosowanie chemicznych badań ujawniania uniemożliwia na ogół późniejsze badania biologiczne np. krwi lub śliny, a na dokumentach może spowodować rozmycie środków kryjących.
Zasada 3
Upewnić się, czy są do zaakceptowania zmiany (uszkodzenia) dowodu rzeczowego, jakie mogą pojawić się wskutek ujawniania śladów linii papilarnych.
Ujawnianie śladów linii papilarnych bardzo często pociąga za sobą różnego rodzaju zmiany na dowodach rzeczowych w postaci ich zabrudzeń, zabarwień, odbarwień, powstania trudnego do usunięcia osadu itp., co może w sposób trwały pozbawić ich cech użytkowych. Dzieje się tak w przypadku ujawniania śladów na banknotach za pomocą metod chemicznych.
Zasada 4
Stosować kilka wzajemnie uzupełniających się metod ujawniania śladów linii papilarnych.
Żadna ze znanych metod ujawniania nie jest na tyle uniwersalna, aby można było wyłącznie za jej pomocą ujawnić wszystkie, możliwe do ujawnienia ślady.
Skuteczność poszczególnych metod ujawniania śladów linii papilarnych zależy od wielu czynników, do których należy zaliczyć:
- wiek śladów
- rodzaj podłoża
- warunki przechowywania śladów
- skład i ilość substancji śladotwórczej
Efektywność poszczególnych metod zależy także od warunków zewnętrznych, w jakich ślady przebywały, głównie od temperatury i wilgotności powietrza.
Zasada 5
Zachować odpowiednią kolejność stosowania metod ujawniania śladów linii papilarnych.
Poszczególne metody ujawniania śladów linii papilarnych nie powinny być stosowane w dowolnej kolejności np. użycie proszku daktyloskopijnego po zastosowaniu ninhydryny nie daje efektów, ze względu na rozpuszczenie lepkich składników tłuszczowych przez rozpuszczalniki ninhydryny i utratę zdolności adhezyjnej śladu (odwrotny proces natomiast jest prawidłowy).
Zasada 6
Przed zastosowaniem następnej metody ujawniania zarejestrować (sfotografować) ślady już ujawnione.
Nigdy nie można przewidzieć, jakie będą wyniki zastosowania następnej metody ujawniania śladów. Może nastąpić poprawa jakości śladu, jak również istnieje niebezpieczeństwo pogorszenia lub całkowitego zniszczenia śladów już ujawnionych. Dlatego trzeba rejestrować ślady, które nadają się do identyfikacji na każdym etapie ujawniania.
Zasada 7
W przypadku wątpliwości co do skuteczności danej metody wykorzystać ślady testowe.
W niektórych przypadkach może pojawić się wątpliwość, czy metody ujawniania, które zamierzamy zastosować, są odpowiednie. W takiej sytuacji należy pozostawić ślady testowe na takim samym podłożu, na jakim mamy zamiar ujawnić ślady dowodowe, a następnie sprawdzić skuteczność możliwych metod ujawniania, np. dobrać właściwy proszek daktyloskopijny.
2.4. Kolejność stosowania metod ujawniania śladów linii papilarnych.
Oględziny wstępne powinny zawsze stanowić pierwszy etap ujawniania śladów linii papilarnych. Zastosowane na wstępie metody optyczne dają szansę bezinwazyjnego ujawnienia śladów, bez wprowadzania jakichkolwiek zmian zarówno w śladach, jak i podłożu. Można je wykonywać w świetle naturalnym (słonecznym) lub za pomocą specjalnych oświetlaczy, zwłaszcza przy ukośnym oświetleniu. W wielu przypadkach pozwala to na zaobserwowanie czytelnych śladów linii papilarnych.
Podczas przeprowadzania oględzin wstępnych należy pamiętać, aby przenosząc lub dotykając przedmiotu, nie zniszczyć śladów linii papilarnych oraz innych śladów o znaczeniu kryminalistycznym.
Ślady ujawnione podczas oględzin wstępnych należy sfotografować lub zarejestrować innym, dostępnym sposobem.
3. Stosowanie proszków daktyloskopijnych.
Metoda ujawniania śladów linii papilarnych proszkami daktyloskopijnymi była od dawna najbardziej uniwersalną metodą, stosowaną samodzielnie lub w połączeniu z innymi metodami chemicznymi lub fizykochemicznymi. Proszki mogą być stosowane na wszystkie podłoża gładkie i nielepkie. Stosowanie proszków jest mniej skuteczne, w porównaniu z wieloma innymi metodami. Powodują one również osłabienie lub całkowite blokowanie efektów barwnych reakcji chemicznych i fluorescencji, w szczególności proszki, w których pigmentem jest sadza.
3.1. Rodzaje proszków daktyloskopijnych i ich dobór w zależności od podłoża.
Proszki daktyloskopijne można podzielić na:
1. Proszki zwykłe
Stanowią rozdrobnione metale, tlenki metali i inne związki chemiczne lub ich mieszaniny. Najpopularniejszym, bardzo skutecznym proszkiem jest argentorat - rozdrobnione aluminium z dodatkiem kwasu stearynowego (nazywany jest często proszkiem uniwersalnym).
Proszki czarne są mieszaninami, w skład których wchodzi czarny tlenek żelazowy lub sadze.
Proszki białe zawierają w swoim składzie m.in. tlenek tytanu, talk, kredę.
Są również proszki metaliczne w kolorach np. złota, miedzi oraz proszki matowe barwne przeważnie w odcieniach czerwieni.
Proszki zwykłe nanoszone są na podłożą za pomocą pędzli z włosia naturalnego, włókna szklanego i puchu marabuta.
2. Proszki ferromagnetyczne
Składają się ze zmielonego materiału ferromagnetycznego (żelaza lub jego form uszlachetnionych) oraz pigmentu nadającego proszkom różne kolory. Najbardziej uniwersalny jest proszek czarny. Proszki te nanoszone są na podłoża za pomocą pędzla magnetycznego.
3. Proszki fluorescencyjne
Powstają na bazie proszków zwykłych lub ferromagnetycznych poprzez dodanie barwników fluorescencyjnych.
Szczególnie przydatne są one na podłożach wielobarwnych, pozwalając na uzyskanie dobrego kontrastu z podłożem bez względu na jego barwę.
4. Laboratoryjne metody ujawniania i zabezpieczania śladów linii papilarnych.
Do skutecznego ujawniania i zabezpieczania śladów linii papilarnych niezbędne jest wykorzystanie specjalistycznego sprzętu laboratoryjnego, odczynników chemicznych oraz stosowania odpowiednich procedur.
Podczas stosowania metod laboratoryjnych należy ściśle przestrzegać przepisów bhp. Metody chemiczne powinny być stosowane pod wyciągami. Podczas oględzin fluorescencyjnych należy chronić oczy poprzez założenie odpowiednich okularów. Niezbędne jest także używanie odzieży ochronnej oraz rękawic.
Dobór metod ujawniania śladów linii papilarnych zależy głównie od rodzajów badanych położy.
Wyróżniamy następujące rodzaje podłoży:
1. Podłoża chłonne
2. Podłoża niechłonne
5. Wykorzystanie śladów linii papilarnych.
Ujawniane na miejscach zdarzeń ślady linii papilarnych stanowią bardzo ważne dowody w procesie wykrywania sprawców przestępstw. Wykorzystuje się je w ramach ekspertyz daktyloskopijnych, bądź też, jeśli nie ma podejrzanych w konkretnych sprawach, ślady wprowadza się do systemu automatycznej identyfikacji daktyloskopijnej.
1