Maciej Richert, psychologia I rok, grupa E.
„Związki psychologii z kulturą i naukami o niej - procesy tworzenia sztuki.”
Sztuka, jako część kultury, jest nieodłącznie związana z człowiekiem i jest chyba najlepszym jego odbiciem. Jako taka siłą rzeczy powinna wejść w zakres zainteresowania psychologii. Psycholog może pomóc przełamać blokadę twórczą, pomóc udoskonalić proces tworzenia, zrozumieć, z czego wynika zdolność do twórczego i abstrakcyjnego myślenia.
Twórczość artystyczna, przede wszystkim literatura i film (ze względu na konkretnego bohatera pracy i fabułę), często staje się swego rodzaju przewodnikiem, wzorem i autorytetem dla współczesnych autorowi ludzi. Kreuje pewne wzorce zachowań, sposobu myślenia, oddaje typowe dla epoki problemy, lęki i nadzieje - w tym współczesne, najważniejsze dla psychologa. Najbardziej wyrazistym przykładem są biografie, opisujące losy konkretnych, realnych ludzi znanych i rozpoznawanych przez zwykłego człowieka.
Za przykład zaprezentować można „Autobiografię” Benjamina Franklina. Książka ta jest jedną z podwalin mentalności amerykańskiej (tzw. American Dream). Odbiła się tak dużym echem, że wpływa nawet na ludzi, którzy owej książki nie czytali. „Autobiografia” pisana w czasach kreowania się społeczeństwa Amerykańskiego była czymś w rodzaju recepty na sukces w nowoczesnym świecie, opisującym drogę do sukcesu w miejskim społeczeństwie kapitalistycznym i obywatelskim. Oczywiście biografia spisana przez samego Franklina, biorąc pod uwagę charakterystyczną mentalność społeczną tamtych czasów, jest raczej mało wiarygodna. Autor w oczywisty sposób będzie starał pokazać siebie z jak najlepszej strony - jako praworządnego obywatela, przestrzegającego wszelkich ówczesnych zasad moralnych. Nie to jest jednak ważne. Amerykanie rozpoznawali Franklina, starali się go naśladować (i starają, nawet nieświadomie), tworząc stereotyp „self-made mana”, swoisty model „Od zera do bohatera”, będący przez kolejne lata motorem napędowym amerykańskiej gospodarki, podstawą ich mentalności, marzeń i oczekiwań.
Odbicie ludzkiego modelu myślenia to nie jedyna płaszczyzna, na której styka się psychologia i procesy twórcze. Największą tragedią dla artysty jest impas twórczy, pewna forma wypalenia zawodowego. Tu psycholog może przyjść z pomocą, ucząc klienta technik inspiracji lub pomagając udoskonalić swoją sztukę. Najprostszym sposobem na stworzenie nietypowej wizji to przekształcenie istniejącej rzeczywistości.
Przyjrzyj się sytuacji, w której często się znajdujesz (wykład, tramwaj, kolejka w sklepie). Skup się głównie na detalach, które odróżniają tę sytuację od setek podobnych.
Spróbuj wyobrazić sobie, jak wyglądałaby ta sytuacja „spoza” Ciebie, zastanów się, jak mogą widzieć Ciebie inni ludzie.
Wyobraź sobie, że część z nich się zna (najpewniej z resztą tak jest, wystarczą nawet 2 osoby). Nadaj im jakieś określenia i imiona, które wydają Ci się do nich pasować, np. „Szczebiocząca Martyna”, „Ponury Stefan”, „Nudny Tomek”.
Zamień kilka szczegółów na coś zupełnie abstrakcyjnego (np. lampy na różowe włochate pompony, wykładowcę jako olbrzyma lub karła, siedzenia w tramwaju jako deski nabite kolcami)
Co stałoby się, gdyby dla części z osób, które się znają, zmienione szczegóły byłyby czymś naturalnym, zaś dla drugiej części - nagłą, niespodziewaną i niezrozumiałą zmianą? Co zrobiłyby? Jak mogłaby przebiegać ich rozmowa?
Bibliografia:
Daniel J. Boorstin „Twórcy. Geniusze wyobraźni w dziejach świata” ISBN 83-05-13224-2