Wizerunek postaci w greckiej rzeźbie archaicznej, klasycznej i hellenistycznej.
Grecy wykazywali bardzo dogłębną znajomość budowy ludzkiego ciała. Byli w stanie odzwierciedlić w posągach wierne podobizny ludzi. Kochali piękno i dlatego rzeźbili doskonałe ciała.
Rzeźba archaiczna czerpie przede wszystkim z dobytku kultury Egiptu oraz Bliskiego Wschodu. Widać więc zarówno wpływ Mezopotamii, Indii, o czym świadczy sposób przedstawiania postaci (rzeźby umieszczane w świątyniach są na ogół zgeometryzowane mają wyprostowaną sylwetkę, odwrócone są twarzą do obserwatora). Także okres archaiczny możemy podzielić na kilka mniejszych podokresów, którymi są: okres ciemny, wczesnoarchaiczny, okres dojrzałego archaizmu oraz okres późnoarchaiczny.
Okres ciemny rzeźby archaicznej trwał do 900 roku p.n.e. Istniała rzeźba, jednak w bardzo niewielkiej skali, przede wszystkim były to niewielkie figurki, zazwyczaj (w początkowym okresie bardziej realistyczne, później uproszczone i zgeometryzowane) łączące się z przedmiotami codziennego użytku lub przeznaczone do celów kultowych. W okresach mykeńskich wyróżniamy: styl submykeński (do 1050 r.; ornamentem zdobniczym była w tym okresie na pewno spirala) , a następnie bardziej uproszczony styl protogeometryczny (często geometryzowano formy, nie używając już spierali, lecz form nawiązujących do fal, rombów kwadratów, następnie meandrów oraz swastyk).
W okresie wczesnoarchaicznym rzeźbą były małe posążki wotywne gliniane albo brązowe. Zazwyczaj były nimi posągi kobiet, mężczyzn, zwierząt. Ich cechą charakterystyczną jest ukształtowanie w środkowej tendencji. Figurki pokrywano geometrycznymi wzorami. Zarówno wzory jak i rzeźba były silnie zgeometryzowane, szaty natomiast pokazywano jako geometryczne, uproszczone bryły.
Rzeźba dojrzałego archaizmu przypada na VII wiek p.n.e. Ukształtowała się pod wpływem starożytnego Wschodu. Postać człowieka kształtowano wówczas jako zwartą bryłę. Zazwyczaj są to powtarzające się rzeźby, min. Najczęściej kurosa (młodego nagiego mężczyzny) oraz kory (dziewczyna, którą odziano w zamaszyste, lejące się szaty) - np. Kora z Somos. Postacie ukazywano w pozie stojącej, rzadziej siedzącej, bardzo rzadko w ruchu, kroczące ( jedną nogę miały wówczas delikatnie wysuniętą w przód), często były to postacie subtelnie uśmiechnięte. Niektórzy uważają, że nie potrafiono wówczas wyrzeźbić poważnej twarzy, natomiast rysy uśmiechnięte były dla nich łatwiejsze do odtworzenia.
Okres późno archaiczny trwał od VI w p.n.e. do 480 r. p. n.e. Pomnikami kor i kurosów były monumentalne dzieła. Wykonywano je z kamienia oraz brązu (tak zwana technika pustego odlewu). Pojawił się porządek dorycki, co w rzeźbie miało także swoje odzwierciedlenie. Zwracano wtedy dużą uwagę na budowę ciała, podkreślają muskulaturę, pokazując duże płaszczyzny. Istniał jednak nadal kierunek joński, w którym zwracano uwagę przede wszystkim na poszukiwanie miękkich esowatych linii. Połączono obydwa kierunki, co zaowocowało powstaniem słynnej szkoły attyckiej. Z tego okresu pochodzi postać pastucha, który niesie cielę, znaleziona Moschoforos oraz postać jeźdźca z Rampin.
Okres klasyczny możemy podzielić na kilka mniejszych podokresów. Rzeźba z okresu klasycznego oraz hellenistycznego jest nam obecnie najbardziej znana.
Rzeźby okresu klasycznego, o bardzo zróżnicowanej tematyce, ukazują postacie ludzkie w rozmaitych pozach. Gwałtowny ruch wyrażony w niektórych z nich jest świadectwem energii charakteryzującej ludzi tamtych czasów, ale można w nim też widzieć odbicie gwałtownych przemian i politycznej niestabilności charakteryzującej polityczne dzieje Złotego Wieku.
W rzeźbach okresu hellenistycznego możemy wyróżnić trzy nurty: tradycyjny, tak zwany barok hellenistyczny oraz rokoko. Rzeźba hellenistyczna cechuje się niezwykłą dojrzałością, czerpie, bowiem ze wszystkich doświadczeń twórców poprzednich. Większość rzeźb była dziełami wolnostojącymi.
W nurcie tradycyjnym zasłynął rzeźbiarz Damofon z Messeny, inspiracją dla niego była twórczość Fidiasza. Do jego rzeźb należą między innymi: Demeter, Artemidy, Desdemony. Z tym nurtem wiąże się także nazwisko Charesa z Lindos , ucznia Lizypa. Jest on autorem posągu Heliosa z Rodos. Styl tradycyjny charakteryzował się połączeniem wszystkich dotychczasowych wytycznych w rzeźbie, przy szczególnym podkreśleniu dynamizmu postaci oraz proporcji sylwetki.
Barok hellenistyczny cechuje się szczególną dbałością o efekty światłocieniowe, a także skomplikowaną, rozrzeźbioną i dynamiczną formą. Przykładowymi twórcami tej epoko byli Boetos, słynny z dzieła 'Chłopiec duszący gęś" i Doidalses, który jest twórcą tak zwanej Afrodyty, kucającej postaci kobiecej. Znana wszystkim Nike z Samotraki, której twórcy niestety nie znamy, również jest rzeźbą wykonaną w stylu baroku hellenistycznego, o czym świadczy między innymi dynamizm przedstawionej postaci, efekty światłocienia na dokładnie wyeksponowanej draperii, podkreślenie złożoności formy, co ujawnia się w przeplataniu fałd sukni z częściami ciała.
Styl rokoko powstał w Aleksandrii, cechuje się pomijaniem dokładnego studiowania muskulatury modela, a skupieniem się na linii jego ciała. Rzeźby miały delikatne linie, artyści chcieli uzyskać przede wszystkim specyficzny klimat rzeźb (spokojny, nieco oniryczny). Często sięgano po sielankowe tematy, unikano zbyt dynamicznych scen. Rzeźba tej epoki charakteryzuje się spokojem, dbałością o piękno linii, wyważoną kompozycją. Do przykładów należą min. słynna Wenus z Milo czy Eros i Psyche.
Źródła:
Encyklopedia dla dzieci. Zadziwiający świat faktów. Malarstwo i rzeźba. wyd. PWH „ARTI” SJ, Warszawa 2007
Style i Epoki w Architekturze, wyd. Videograf II, Chorzów 2010
www.edulandia.pl
www.wikipedia.org
www.bryk.pl