uprawyegz (1), SIEDLISKO- zespół naturalnych i sztucznych czynników zewnętrznych, które występując w danym miejscu wpływają bezpośrednio i pośrednio


SIEDLISKO- zespół naturalnych i sztucznych czynników zewnętrznych, które występując w danym miejscu wpływają bezpośrednio i pośrednio

Czynniki siedliska dzielimy na:

1.naturalne -klimatyczne- klimatop (światło, temperatura, opady, wiatr) -topograficzne (wysokość n.p.m., skłon zbocza, erozja) -glebowe- edaficzne (właściwości fizyczne, chemiczne, biologiczne gleby) -biocenoza (żywe organizmy roślinne i zwierzęce w środowisku)

2.sztuczne- wynikają z działalności człowieka -przemysłowe -melioracyjne -agrotechniczne

ŚWIATŁO- podstawowy czynnik w życiu roślin , podstawowa energia zwierząt i człowieka. Bierze udział w :

-krążeniu soków w roślinie -niezbędne do przerwania spoczynku nasion -bez światła wiele gatunków nie będzie kiełkować -ma wpływ na ruchy roślin -ruchy chloroplastów -pokrój rośliny i stopień rozgałęzienia -niezbędne do procesu fotoperiodyzmu ( zakwitnięcie i wydanie nasion)

Światło dzienne- wynik radiacji słonecznej 0,1-0,75 mikrona. Fale niewidzialne UV krótsze, mogą być szkodliwe dla ludzi, dla roślin nie.

Promieniowanie bezpośrednie- bezpośrednio od słońca, decydująca rola w fotosyntezie

Promieniowanie rozproszone- światło rozbite od chmur i pyłu w atmosferze. Stanowi 1/8-1/3 całkowitej radiacji. Odgrywa podstawową rolę w dni pochmurne bo zawiera dużo promieni UV i podczerwonych.

Promieniowanie odbite- w środowisku jest to część promieni która nie została pochłonięta przez ciało. Jeśli wyrazimy % stosunek części odbitej promieni do całkowitej radiacji padającej na daną powierzchnię to otrzymamy wielkość zwaną albedo- kształtuje mikroklimat środowiska, ciepłotę środowiska.

Wielkość albedo jest zmienna zależy od barwy ciała i od wilgotności. Wysokie albedo mają przedmioty o barwie jasnej np. śnieg 85% oznacza to, że śnieg odbija 85% promieni.

Gleby bielicowe utworzone z piasku odbijają dużo promieni słonecznych i słabo i długo się nagrzewają. Gleby brunatne i czarnoziemy mają niskie albedo więc się szybko i łatwo nagrzewają.

Wzrost wilgotności powoduje zmniejszenie albedo.

WYKORZYSTANIE ŚWIATŁA PRZEZ ROŚLINY

Rośliny gospodarują światłem bardzo rozrzutnie. Na fotosyntezę wykorzystują od 1-5% - tą wielkość nazywamy współczynnikiem zużycia energii słonecznej na wytworzenie masy roślinnej.

Współczynniki wykorzystania światła przez rośliny:

-żyto- 2,42% -łubin biały- 2,68%

-owies 2,74% - ziemniak 2,38%

-burak cukrowy 1,91% - kończyna czerwona 3,61%

Rośliny gromadzące w swym ciele dużą zawartość białka (kończyna, łubin) oraz tłuszczu (len, rzepak) mają duże współczynniki. Rośliny o dużej zawartości cukrów (burak, ziemniak) zużytkowują światło mało produktywnie.

Bilans zużycia energii słonecznej przez kukurydzę: -asymilacja w,6% -oddychanie 0,4% -transpiracja 44%

-energia odbita i przepuszczona przez liść- 54%

NATĘŻENIE ŚWIATŁA A TYPY ROŚLIN

Rośliny różnie reagują na natężenie światła dlatego wyróżniamy:

1.rośliny światłolubne: -nie mogą żyć w warunkach słabego natężenia światła z powodu szybkiego oddychania i zużywania produktów fotosyntezy -są one właściwe dla terenów południowych gdzie natężenie światła jest dość duże a szata roślinna rzadka -w strefie leśnej jest niewiele tych roślin, do tej grupy należy większość naszych roślin uprawnych -heliofitom są właściwe dwa zjawiska:

→etiolacja- w praktyce zwana wypłonieniem pędów spowodowana brakiem lub niedostatkiem światła. Jeżeli heliofit znajdzie się w takich warunkach nienaturalnie wydłuża swój wzrost i osłabia rolę tkanki mechanicznej. Klasycznym przykładem etiolującej rośliny są pędy ziemniaka wyrosłe w ciemności; są zupełnie pozbawione chloroplastów ich międzywęźla są nadmiernie wydłużone, liście........... zupełny brak tkanki mechanicznej. Etiolacja zachodzi też w warunkach polowych- podlegają jej zboża - pszenica ozima i jara rosnąca w warunkach silnego zachwaszczenia chwastami piętra górnego (jodła zbożowa, chaber bławatek). Chwasty utrudniają dostęp światła do niższej pszenicy, a to zmusza ją do wydłużania swego wzrostu( źdźbeł) co przy słabo rozwiniętej tkance mechanicznej powoduje wyleganie

→heliotropizm- obracanie się całych roślin lub ich niektórych organów w kierunku słońca np. słonecznik którego kwiatostan nazywany koszykiem zawsze zwrócony jest ku słońcu (z rana na wschód, a pod wieczór na zachód).

2.rośliny cieniolubne (scjofity)

3.rośliny cienioznośne ( rosną lepiej pełnym świetle ale mogą znosić pewien stopień zaciemnienia)

Zapotrzebowanie na światło przez roślinę zmienia się w ciągu jej życia. Młode rośliny wytrzymują większe zaciemnienie niż dojrzałe. Jednocześnie do zakwitania potrzebne jest większa ilość światła niż do rozwoju wegetatywnego. Szereg gatunków nasion np. tytoń kiełkuje tylko przy świetle. Rośliny z północy powinny być uprawiane przy mniejszym natężeniu światła np. na stokach północnych. Rośliny z krajów południowych muszą mieć najlepsze warunki świetlne. Należy je uprawiać na terenach płaskich lub na stokach południowych lub wschodnich. W gospodarce racjonalne stosunki świetlne uzyskuje się przez stosowanie różnej gęstości siewów; heliofity siejemy w mniejszej ilości lub w szerokim rozstawie rzędów.

DŁUGOŚĆ NAŚWIETLANIA A ROZWÓJ ROŚLIN

Reakcja roślin na działanie światła w ciągu doby nazywamy fotoperiodyzmem.

Wszystkie rośliny wyższe dzielimy na:

1.rośliny dnia krótkiego- (długiej nocy)- zakwitają przy dniu krótszym niż 12 godzin. Są to rośliny krajów południowych. Wydłużanie dnia u tych rośli hamuje ich rozwój generatywny i jednocześnie zwiększa asymilację CO2 co pociąga za sobą wzrost wegetatywny połączony z brakiem albo opóźnieniem kwitnienia. Rozwój - proces zmierzający do wytworzenia organów generatywnych. Wzrost - powiększanie masy wegetatywnej rośliny łodyg, liści lecz bez wytwarzania części do rozmnażania. Skrócenie dnia przyspiesza kwitnienie i owocowanie np. soja naświetlana 5h w ciągu doby kwitnie już po 25 dniach, a naświetlana 15h w ciągu doby zakwita po 60-110 dnia. Z roślin krajowych do dnia krótkiego zaliczamy: soje, proso, kukurydza, słonecznik, fiołki, astry i chryzantemy.

2.Rośliny dnia długiego- ich czas naświetlania w ciągu doby nie może trwać krócej niż 14h. Ten typ kwitnie i owocuje także przy nieustannie trwającym świetle w ciągu doby. Do roslin dnia długiego nalezą gatunki pochodzące z północy: zboża, len, ziemniaki, cebula, kończyna, trawy łąkowe

3.Rośliny obojętne- to tak zwane gatunki kosmopolityczne- długość dnia jest bez znaczenia, mogą kwitnąć przy dniu długim i krótkim np. gryka i fasola

Mechanizm

Akceptorem badania fotoperiodycznego są liście wystawione pewnej określonej liczbie dni krótkich lub długich by wywołać reakcję fotoperiodyczną. Ten proces nazywamy indukcją fotoperiodyczną. Po tym okresie. nie przepuszczającymi. Wydłużać dzień możemy poprzez dodatkowe oświetlanie żarowe. Światło jarzeniowe jest nieprzydatne. Praktyczne znaczenie fotoperiodyzmu roślin uprawnych polega na tym, że zmieniając rejon klimatyczny albo termin siewu przesuwamy wegetację na innej długości dnia. Dzięki temu możemy zmieniać właściwości użytkowe roślin np. uprawiając w naszych warunkach roślin dnia krótkiego (kukurydza, konopie) uzyskujemy bardzo wysokie plony masy wegetatywnej a niskie masy nasion.

TEMPERATURA POWIETRZA

Czynnik związany z ciepłem. Wzrost i rozwój roślin odbywa się przy niezbędnym minimum ilości ciepła i minimalną długością okresu cieplnego. Zakres temperatury w której może żyć roślina leży pomiędzy min a max termicznym. Min termiczne jest to taka temperatura poniżej której roślina przerywa funkcje życiowe, ale jeszcze nie ginie, różne są minima dla różnych roślin:

Poniżej minimum termicznego leży temperatura wymarzania, jest ona różna dla różnych roślin:

Podane temperatury dotyczą warunków bez okrywy śnieżnej.

Max termiczne jest to temperatura powyżej której roślina przerywa funkcje życiowe - około 40 stopni.

Optimum termiczne leży pomiędzy min a max termiczne, jest to najbardziej pożądana temperatura dla roślin gdyż w niej wszystkie procesy życiowe zachodzą z największą intensywnością, najkorzystniej wpływa na plon. Wymagania cieplne roślin uprawnych zależą od...................... i fazy rozwojowej rośliny. Nasiona kiełkują dopiero po fazie spoczynku w niskich temperaturach.

Proces przejścia nasion przez stadium niskich temperatua nazywamy stratyfikacją - w okresie............ początkach kiełkowania przyspiesza, zwiększa obfitość kwitnienia pszenicy, łubinu i grochu. Minimalna temperatura kiełkowania różnych gatunków waha się od +1- +13. temperatura wschodów jest wyższa od temp kiełkowania i wynosi +1- 20 stopni.

Jarowizacja- jest to drugi obok fotoperiodyzmu proces przez który roślina musi przejść by mogła wydać nasiona. Jarowizacja nazywa się inaczej stadium termicznym albo wernalizacją. Jarowizację przechodzą zarówno rośliny ozime jak i jare i dwuletnie. Rośłiny ozime przechodzą jarowizacje gdy temperatura jesienią wynosi +1 do +4 i trwa przez okres 40-60 dni. Rośliny jare przechodzą jarowizację w temperaturze +3 - +12 trwającą 5 do 15 dni.

Hartowanie roślin- jest to niezwykle ważna cecha roślin wieloletnich oraz ozimych. Gatunki nie mające zdolności hartowania nie mogą żyć w klimacie o ostrych zimach, albo tracą na okres zimy części nadziemne (drzewa, krzewy). Hartowanie roślin polega na wytworzeniu i magazynowaniu dużej ilości rozpuszczalnych cukrów, które mają niższy punkt zamarzania niż H2O. hartowanie ozimych odbywa się jesienią kiedy wzrost ich zostaje zahamowany a temperatura powietrza utrzymuje się powyżej 0. dobremu hartowaniu ozimin sprzyja długa, słoneczna, sucha i chłodna jesień. Natomiast ciepło i deszcze a zwłaszcza przenawożenie azotem utrudniają proces gromadzenia się cukrów \, a tym samym hartowania.

SPOSOBY WLKI Z NISKIMI TEMPERATURAMI:

Należą do nich zabiegi regulujące stosunki cieplne w okresach niezbędnych................

1.w sadach zagrożonych przymrozkami w okresie kwitnienia rozpala się ogniska tworząc zasłony dymne, które są jądrami kondensacji pary wodnej.

2.Bielenie drzew i okładanie ich słoma chroni je od niedogrzania wiosną

3.Obfite nawożenie obornikiem flory

4.Budowa inspektów, tuneli szklarni

5.Hodowla odpornościowa roślin- produkcja roślin mrozoodpornych

6.Stosowanie opóźnionych siewów wiosennych

7.Umiejętne nawożenia azotem.

Naturalnym czynnikiem chroniącym rośliny przed wymarzaniem jest okrywa śniegowa. Warstwa śniegu o grubości 20cm zabezpiecza oziminy przed temp -25oC.

TEMPERATURA GLEBY- jest taka sama jak temperatura powietrza.

Zależy od niej pobieranie H2O przez korzenie, pobieranie składników pokarmowych, wzrost i oddychanie korzeni, życie mikroorganizmów, powstawanie struktury gleby, ruch wody w glebie. Decydującym czynnikiem od którego zależy temperatura gleby jest zawarta w glebie woda. Woda ma bowiem dwukrotnie większą pojemność cieplną niż sucha gleba. Dlatego woda nagrzewa się wolniej niż gleba i stąd gleby o dużej zawartości wody zalicza się do gleb zimnych, natomiast gleby o małej zawartości wody oraz szybko wysychające np. gleby piaszczyste zaliczamy do gleb ciepłych. Od temperatury gleby zależy zjawisko suszy fizjologicznej. Ze zjawiskiem tym mamy najczęściej do czynienia na przedwiośniu kiedy temperatura powietrza jest dodatnia a gleby minusowa. W takiej sytuacji rośliny rozpoczynają życie po okresie zimy, asymilują i oddychają do czego potrzebna jest im woda. Wody nie mogą pobrać bo jest zamarznięta w glebie. Susza fizjologiczna jest często potęgowana przez wysuszające wiatry. Jeśli susza i wiatr zbiegają się w czasie wówczas dochodzi do groźnego w skutkach wysmalania ozimin. Nazwa zjawiska bierze się od barwy roślin bo są brudno szare i przestają żyć(pszenica, rzepak, żyto).

WODA I JEJ ZNACZENIE

Należy do podstawowych czynników w produkcji roślinnej. Reguluje ona wzrost, rozwój, asymilację i oddychanie roślin. Najważniejszym dla rolnictwa źródłem wody jest woda zmagazynowana w glebie oraz aktualne opady. Wielkość opadów podaje się w milimetrach słupa wody. Przeciętna suma rocznych opadów w Polsce wynosi od 450 do 700mm na równinach a na pogórzu 700-1200mm. Rozkład opadów jest bardzo zróżnicowany w poszczególnych miesiącach, a nawet w dekadach. Najwięcej opadów jest w lipcu, sierpniu i czerwcu, a najmniej w grudniu i styczniu. Lubelszczyzna otrzymuje w roku 500-700mm ale tereny południowe więcej niż północne. Najwięcej w Tomaszowie Lubelskim. Z punktu widzenia rolnictwa najkorzystniejsze są opady niewielkie ale częste. Opady w dużym natężeniu w krótkim czasie(opady burzowe) nie są w pełni wykorzystywane przez rośliny i mogą powodować szkody w postaci erozji wodnej oraz wylegania zbóż.

STOSUNKI WODNE E TYPY ROŚLINNOSCI:

Pod tym względem dzielimy rośliny na 3 typy:

1.hygrofity - są to rośliny siedlisk wilgotnych i mokrych, które nie mają zdolności ochronnych przed dużym parowaniem i nie znoszą znacznego deficytu wody. Nie są one przystosowane do suszy glebowej ani do suszy atmosferycznej. Z roślin użytkowanych należą tu rośliny łąkowe.

2Mezofity- rośliny siedlisk umiarkowanie wilgotnych, które przystosowują się zarówno do suszy atmosferycznej jak i do nadmiaru wody. Należy tu większość naszych roślin uprawnych.

3Kserofity- rośliny siedlisk suchych. Dzięki budowie i procesom fizjologicznym przystosowały się do życia w warunkach dużych deficytów wodnych. Ich charakterystyczną cechą są zredukowane liście, gruby nabłonek, owłosienie nawierzchni, powłoka woskowa na powierzchniach parujących, duża koncentracja soku komórkowego, zdolność zwijania liści w wysokiej temperaturze oraz silnie rozwinięty system korzeniowy. Skrajną formą kserofitów są sukulenty do których zaliczamy kaktusy.

ZAWARTOŚĆ WODY W ROŚLINIE

Cecha ta zależy od gatunku rośliny, jej wieku a także od pory dnia i pory roku. W młodych częściach rośliny, a zwłaszcza w owocach woda jest najwięcej. W niektórych owocach woda to około 95% ogólnej masy(ogórek). Korzenie buraka, marchwi, kapusty zawierają okoła 80% wody. W bulwach ziemniaka do 75%. Zielonka traw, kończyny, lucerny 70%. Najmniejszą ilość wody mają owoce suche i nasiona. Tam zawartość wody nie może być większa niż 20% np. ziarno zbóż nie więcej niż 15% wody, bo jak jest więcej to rozwijają się grzyby pleśniowe. Nasiona roślin oleistych muszą zawierać do 12% wody żeby można je było przechować.

ZASADA POBIERANIA WODY PRZEZ ROŚLINĘ:

Roślina pobiera wodę głównie za pomocą strefy włośnikowej korzenia na zasadzie osmozy. Roślina pobiera wodę z dużą siłą ssącą korzenia 5-35 atmosfer np. zboża 5-16 atmosfer, a łubiny 18-29 atmosfer.

POTRZEBY WODNE ROŚLIN:

Zapotrzebowanie roślin na wodę rośnie od fazy kiełkowania aż do fazy kwitnienia. Po tym okresie stale maleje. Potrzeby wodne określamy tak jak opady czyli w mm słupa wody. W okresie wegetacji roślin uprawnych zapotrzebowanie na wodę jest różne np. zboża zużywają do 300mm wody, okopowe 300-400mm, rośliny pastewne i warzywa 400-700mm. Porównując potrzeby wodne z wysokością przeciętnych opadów okazuje się że w wielu rejonach kraju występują znaczne niedobory wody, które przypadają dla różnych roślin na różne miesiące. Okopowe mają pokryte zapotrzebowanie na wodę przez opady tylko w kwietniu i w lipcu. Zboża w kwietniu, czerwcu i lipcu. Użytki zielone (łąki, pastwiska)cierpią na niedobór wody w każdym miesiącu, a w okresie wegetacji niedobór wynosi 210mm. W skutek braku wody rośnie liczba bezpłodnych kwiatów, oraz maleje liczba wykształconych nasion. Zmniejsza się wzrost, skraca okres wegetacji i obniża plon. Najkorzystniejszy wzrost i rozwój roślin zachodzi wtedy, gdy znajduje się do 60-70% wody w glebie w stosunku do jej całkowitej pojemności wodnej.

WIĘDNIĘCIE ROŚLIN

Spowodowane jest niedostatkiem wody w glebie. Może mieć charakter przejściowy spowodowany chwilową przewagą transpiracji nad pobieraniem. Stały wywołany deficytem.

Więdnięcie charakteryzuje współczynnik więdnięcia - jest to procentowa zawartość wody w glebie przy trwałym więdnięciu roślin w stosunku do suchej masy gleby. Zależy on od rodzaju gleby, a szczególnie zawartości w glebie cząstek najdrobniejszych, które zatrzymują wodę większymi siłami niż siła ssąca korzenia. Współczynnik więdnięcia określa ilość wody niedostępnej dla rośliny, wynosi on np.: -piasek gruby 0,9% -piasek drobny 2,6%

-glina średnia 13,9% -glina ciężka 16,2% -torf 30%

OKRESY KRYTYCZNE:

Okres krytyczny jest to faza wzrostu rośliny, w której jest ona najbardziej wrażliwa na niedobór wody. Najczęściej zbiega się z fazą wytworzenia przez roślinę narządów rozrodczych czyli kwiatów, ale nie tylko. Dla zbóż przypada on na okres od fazy strzelania w źdźbło do kłoszenia. -u kukurydzy od kwitnienia do dojrzałości mlecznej ziarna -u motylkowatych w fazie kwitnienia -u ziemniaków w fazie kwitnienia i zawiązywania bulw

TRANSPIRACJA

Jest to wyparowywane wody przez różne organy roślinne. Rośliny pobierają wodę z gleby w różnych ilościach. Z tego jednak na produkcję substancji organicznej zużywają ją tylko 0,5% reszta wody po spełnieniu ważnych procesów fizjologicznych wydalane jest w procesie transpiracji. Proces ten opisuje współczynnik transpiracji.

Współczynnik transpiracji- ilość jednostek wagowych wody, którą roślina zużywa na wyprodukowanie takiej samej jednostki suchej masy. Najniższy współczynnik traspiracji mają rośliny prosowate i kukurydza.

Rolnik może wpływa na zabezpieczenie roślinom wody przez zabiegi meriolacyjne (nawadnianie, deszczowanie) oraz zabiegi agrotechniczne(nawożenie właściwe zmianowanie).

POWIETRZE:

Powietrze jest to mieszanina gazów, w której znajduje się 78% azotu, 21% tlenu, 0,03% dwutlenku węgla, resztę stanowią inne gazy jak: organ, hel, wodór, metan oraz inne.

Powietrze wypełnia każdą wolną przestrzeń w glebie, w rezultacie więc tylko w głębszych warstwach gleb podmokłych nie ma powietrza.

Skład powietrza glebowego jest inny niż atmosferycznego. Na skutek zachodzącej tam fermentacji beztlenowej tworzy się dużo metanu, wodoru, siarkowodoru i fosfowodoru.

Skład powietrza glebowego zależy również od rodzaju uprawianej rośliny i sposobu uprawy. Optymalna ilość powietrza w glebie wynosi od 20-40% objętości całkowitej gleby. Dobre warunki powietrzne w glebie występuje wtedy, gdy wymienia się ono z powietrzem atmosferycznym.

Oddychanie gleby- wymiana powietrza atmosferycznego z glebowym zachodząca na skutek:

-normalnej dyfuzji gazów

-zmiany temperatury między dniem a nocą

-zmiany zwierciadła wody gruntowej

Napowietrzaniu gleby nie sprzyjają: ulewne deszcze i zaskorupienie powierzchni gleby. W rolnictwie zawartość powietrza w glebie jest regulowana właściwa melioracją (rowy odwadniające i dreny umożliwiające odprowadzenie nadmiaru wody co sprzyja występowaniu właściwego stosunku powietrzno wodnego) agrotechnika (bronowanie, orki i inne zwiększają porowatość i jej napowietrzanie).

Najważniejsze składniki powietrza to tlen i dwutlenek węgla. Tlen jest niezbędny do oddychania części nadziemnych i korzeni.

Oddychają- liście i miazga twórcza, kora tylko w niewielkim stopniu. Tlen potrzebny jest do oddychania korzeni zależy to od gatunku. Najmniejsze zapotrzebowanie mają rośliny siedlisk bagiennych. Rośliny które rosną w stanowiskach o małej zawartości tlenu, mają dobrze rozwinięte przewody powietrzne, . którymi powietrze przeciska się do korzeni. Spadek zawartości tlenu poniżej 5% zabija roślinę. Tlen w środowisku glebowym potrzebny jest do życia organizmów glebowych które muszą utleniać związki organiczne i otrzymać energię do życia. Jeżeli jest brak tlenu to przerywają działalność pożyteczne organizm- bakterie brodawkowe, nitryfikacyjne.

Dwutlenek węgla - zawartość wynosi 0,03% - jest to podstawowy surowiec niezbędny do asymilacji tworzą glukozy- rozpoczyna się cykliczna produkcja materii organicznej rozkładu materii organicznej ulatnia się dwutlenek węgla. Zgubne dla zasobów dwutlenku węgla byłoby wycięcie lasów Amazonki - zawartość spadła by o 30%. CO2 istnieje w wodzie w postaci kwasu węglowego, w węglanie wapnia- w złożach torfu i próchnicy w kopalinach (ropa, węgiel) w organizmach żywych. Duża ilość dwutlenku węgla pochodzi z gazów ziemnych, źródeł mineralnych, ze spalania ropy i węgla. Dla roślin bezpośrednim źródłem CO2 jest mikroflora i mikrofauna glebowa, która wydziela CO2 w procesie oddychania. Życie mikrobiologiczne zależy od stopnia żyzności gleby- więcej CO2 w żyznej. Gleby piaszczyste wydzielają go mało. Doświadczalnie okazało się że koncentracja CO2 w powietrzu od 1-5% wpływa dodatnio na intensywność asymilacji tzw. Dokarmianie roślin CO2 w celu zwiększenia plonów roślin. W warunkach polowych najłatwiej można wzbogacić przyziemną warstwę powietrza w CO2 przez obfite nawożenie organiczne (kompost, obornik) oraz mineralne.

WIATR

Jako czynnik środowiska. Są to poziome ruchy powietrza wywołane różnicą ciśnień atmosferycznych. Powietrze mimo ciszy też jest w ruchu , występują w nim ruchy i zstępujące. Ruchy pionowe spowodowane nierównomiernym nagrzewaniem górnych i dolnych warstw powietrza. Dla rolnictwa niebezpieczne są prądy zstępujące- z góry w dół ponieważ stwarzają warunki do nagromadzania i zastoju chłodnego powietrza nad glebą. To zaś prowadzi do powstania mrozowisk- zjawisko to ma miejsce w kotlinach, polach otoczonych sadami. Rola wiatru może być dodatnia lub ujemna.

Dodatnia- wiąże się z umiarkowanym działaniem wiatru na rośliny, które zwiększają parowanie- sprzyja transportowi większej ilości wody i rozpuszczanie w niej składników pokarmowych. Działanie dodatnie sprowadza się do tego, że wiatr ułatwia zapylanie roślin wiatropylnych oraz ułatwia rozprzestrzenianie się nasion roślin a zwłaszcza gatunków anemochorycznych- owoce i nasiona mają aparaty lotne- mniszek lekarski. Wiatr osuszając łany roślin zmniejsza w nich zawartość pary wodnej dzięki czemu zmniejsza występowanie chorób grzybowych- mączniaka i rdzy.

Ujemna - działanie wiąże się z dużą siła wiatru w miarę wzrostu siły podczas wysokiej lub niskiej temperatury zwiększa się jego wysuszające działanie i następuje deficyt wody. Silne wiatry wiejące na przedwiośniu gdy temperatura gleby jest ujemna a powietrza dodatnia powodują zjawisko wysmalania ozimin . stale wiejący z tej samej strony wiatr 60% wiatr zachodni powoduje zamieranie pączków oraz całych organów roślin od strony stałego kierunku wiatru. Mechaniczne działanie wiatru, powoduj zginanie i łamanie drzew, źdźbeł zbóż, łodyg roślin uprawnych osiągających dużą wysokość - konopie, tytoń. Powoduje także: rozrywanie szerokich liści, wyleganie roślin zbożowych szczególnie podczas burzy, roznoszenie zarodników różnych chorób, zwiększanie nieużyteczności parowania, zwiewanie śniegu z pól oraz wywiewanie gleby z pól- erozja wietrzna. Wiatr przyspiesza rozkład agregatów glebowych czyli niszczy strukturę gleby.

CZYNNIKI TOPOGRAFICZNE ŚRODOWISKA:

Topografia- nauka o ukształtowaniu terenu.

Obszar Polski pod względem topograficznym możemy podzielić na 4 rodzaje terenu: górzysty, pagórkowaty, falisty, płaski.

Większość (80%) to tereny faliste i płaskie. Na tych terenach najczęściej znajdują się pola uprawne. W falistych ważne są dwie rzeźby terenu:

1.ekspozycja- wystawa stoku w stosunku do słońca; wyróżniamy 4 rodzaje: południe, północ, wschód, zachód na którym rozkład i ilość promieni słonecznych maleje w kierunku od wystawy południowej przez wschodnią zachodnią do północnej. Wynika z tego że najwięcej ciepła jest na południu, dlatego ta wystawa jest dogodna do uprawy roślin ciepłolubnych ale mniej wrażliwych na niedobory H2O w glebie np. tytoń, soja, proso, pomidor. Stoki północne nadają się pod rośliny motylkowe, trawiaste oraz okopowe, które mają mniejsze wymagania cieplne ale większe co do wilgotności gleby. Stok południowy nie w każdej porze roku może by korzystniejszy od innych. Na przedwiośniu warunki mogą być gorsze bo w dzień gleba nagrzewa się silniej i rozmarza pobudzając rośliny do życia. Noce są mroźne w skutek czego niskie temperatury uszkadzają rozhartowane drzewa, krzewy. Na stokach południowych źle zimują rzepak i rzepik, gdyż występują tam ruch gleby w skutek różnych temperatur w dzień i w noc które powodują obrywanie korzonków.

2.kąt nachylenia zbocza- decyduje o sposobie użytkowania terenu. Na terenach gdzie nachylenie nie przekracza 15% można prowadzi normalną gospodarkę rolną. Na pochyłościach 15-35% można prowadzi gospodarkę pastwiskową, natomiast pochyłości 35% należy zalesić. Nie przestrzeganie tych warunków prowadzi do erozji wodnej. Na terenach o dużym nachyleniu zmienia się skład gleby na linii podnóże - wierzchowina. Im wyżej tym gleby są uboższe w składniki pokarmowe, wodę i próchnicę. Dlatego na zboczach i wierzchowinach powinno się uprawiać rośliny na nasiona, np. zboża, a na podnóżu rośliny pastewne które mają duże zapotrzebowanie na wodę.

GLEBA - jako substrat nie jest konieczna. Może nim być H2O byle dostarczyć odpowiedniej ilości powietrza i składników mineralnych. Technika produkcji w której wykorzystuje się wodę nazywamy hydrofoniką. Wadą jej jest to że ulegają one stosunkowo szybko zatruciom spowodowanym przez wydzieliny korzeni i substancje pochodzące z rozkładu roślin. By hydrofonika w dłuższym czasie funkcjonowała należy często zmieniać wodę, zasilać pożywkami mineralnymi,O2 i odkwaszać. Należy tak postępować ponieważ środowisko wodne nie ma właściwości buforowych jakimi dysponuje gleba, a które niwelują czynniki odgraniczające rozwój i planowanie roślin. Metodą hydroniki można uprawiać wiele roślin w tym drzewa i krzew owocowe.

Gleba jest układem bardzo złożonym w której występują takie czynniki jak: -skład mechaniczny- struktura

-koloidy -składniki pokarmowe -odczyn - uwilgotnienie

Wypadkową działania tych czynników są 2 właściwości:

- żyzność - cecha naturalna, oznacza ona zasobności gleby materie org i składniki mineralne dzięki którym procesy fizyczne chemiczne i biologiczne przebiegają w normie stosunkowo szybko.

- urodzajność - jest to cecha nadana glebie przez człowieka najczęściej rolnika. Jest to żyzność modyfikowana zespołem czynników agrotechnicznych, celem uzyskania wysokich jakościowo dobrych plonów

Do czynników tych zaliczamy - właściwa uprawa roli -ochrona roślin -płodozmian

Środowiska glebowe w zależności od stopnia żyzności czyli profizmu dzielimy na:

1.środowiska eutroficzne- charakteryzujące się dużą żyznością dzięki którym rośliny produkują dużo biomasy z jednostki powierzchni (czarnoziemy)

2.środowisko mezotroficzne - żyzność mniejsza niż poprzednio (gleby brunatne utworzone z lessów pyłów i glinów)

3.środowisko dipotroficzne - ubogie w skł pokarmowe o niskiej produkcyjności (gleby bielicowe wytworzone z piasków)

Wartość użytkowo - rolnicza gleb:

Jest to cecha ważna z punktu widzenia rolniczego ekonomicznego. Są 2 czynniki wyradzające tą samą cechę:

1klasy bonitacyjne

W Polsce bonitacja gleb polega na podziale gruntów ornych na 8 klas które oznaczmy cyframi rzymskimi. I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb ,V, VI.

Do klasy I zaliczmy gleby najlepsze a do VI najsłabsze.

1kompleksy rolniczej przydatności gleby

Kompleksy tworzą zbiorcze typy siedliskowe roślin które w danych warunkach klimatycznych nie zależnie od jakiego materiału powstały. Rośliny te nazywamy roślinami przewodnimi. Do tego samego kompleksu mogą więc należeć różne jednostki ekologiczne gleb. Kompleksy dotyczą wyłącznie gruntów rolnych czyli pól ornych i ogrodów, nie dotyczy łąk i pastwisk. W Polsce wyróżniamy 14 kompleksów rolniczej przydatności gleb w tym 9 kompleksów nizinnych i 5 górskich:

KOMPLEKSY NIZINNE:

1Kompleks pszenny bardzo dobry - zajmuje 3.8% gruntów ornych. Należą do niego najlepsze gleby, które łatwo nabywają i długo zachowują wysoką kulturę. Dobór roślin do tego kompleksu jest szeroki (pszenica ozima i jara, jęczmień browarny, burak cukrowy, groch siewny, bobik, lucerna i koniczyna, rzepak ozimy, mak, słonecznik oleisty, len oleisty chmiel)

2Kompleks pszenny dobry - 18% GO. Pod względem żyzności podobny do poprzedniego z tym ze położony na polach podlegających erozji wodnej. Dobór roślin podobny ale należy ograniczyć uprawę słonecznika i lnu.

3Kompleks pszenny wadliwy- 3.1GO . Pod względem jakości podobny do poprzednich różni się ty6m ze są okresy suche gdyż leży na glebach o dużej przepuszczalności. (kukurydza, marchew lucerny koniczyny, unikać ziemniaka, buraka cukrowego i pastewnego)

4Kompleks żytni bardzo dobry - kompleks uniwersalny na którym można uprawiać wszystko (najlepiej jęczmień, tytoń jasny, pszenica jara)

5Kompleks żytni dobry - 15%GO mniej żyzny bardziej wrażliwy na susze (żyto owies kukurydza, gryka proso ziemniaki)

6Kompleks żytni słaby - 18%GO zdecydowanie słabszy gleby piaskowe oraz przepuszczalna dla H2O poziom plonów niski. Można uprawiać jedynie gatunki mało wymagające (żyto owies gryka ziemniak łubin żółty wyka kosmata seradela tytonie jasne)

7Kompleks żytni bardzo słaby - 11.5% są to gleby pod zalesienie bo plony są na granicy opłacalności

8Kompleks zbożowy pastewny mocny - 3.9%GO leżący w dolinach rzecznych i przyjeziornych. Mogą tworzyć zarówno gleby mineralne i organiczne. Dobór roślin zależy od rodzaju gleby mineralne (pszenica ozima i burak cukrowy - ryzyko w lata mokre), (owies, ziemniak burak pastewny brukiew rzepa koniczyna czerwona biała szwedzka, słonecznik pastewny kapusta pastewna). Na organiczne (marchew pastewna, rzepak jary konopie groch polny)

9Kompleks zbożowy pastewny słaby - 3%GO taki sam jak w 8 ale na glebach słabych piaszczystych mogą mieć pochodzenia mineralne (żyto, owies, ziemniak brukiew, rzepa, groch polny, wyka siewna koniczyna czerwona, szwedzka, kukurydza na zielonkę, burak i marchew pastewna, konopie słonecznik)

KOMPLEKSY GÓRSKIE

10Kompleks pszenny górski - 1.6% pod względem jakości jak kompleks 1 i 2 dobór gatunków ograniczają warunki górskie (mniej jęczmienia pszenicy buraka cukrowego)

11Kompleks zbożowy górski - 2% tworzą go gleby wietrzeniowe na których uprawia się (ziemniaka brukiew, rzepa koniczyna czerwona szwedzka kapusta pastewna trawy)

12Kompleks owsiano ziemniaczany górski - 1.2%GO warunki klimatyczne jeszcze bardziej ograniczają uprawę zbóż ozimych. Uprawiamy (owies, ziemniak, mieszankę koniczyny z trawami, komonicę, tymotkę łąkową)

13Kompleks owsiany pastewny górski - 700 m. n. p .m najwyżej położone grunty orne płytkie uprawa (owies, ziemniak dużo łąk i pastwisk)

14Kompleks gleb ornych przeznaczone na użytki zielone

SKŁAD MECHANICZNY GLEBY granulometryczny stan rozdrobnienia gleby wyraża się go w % udział frakcji w ogólnej masie gleby. Wyróżniamy 4 grupy frakcji glebowych:

1Części spłowiale- cząstki oś. Mniejszej od 0,02

2Części pyłowe - od 0,02- 0,1

3piasek - 0.1-1mm

4części szkieletowe - większe od 1mm

Stosunek poszczególnych frakcji do siebie decyduje o żyzności gleby oraz zawartości w niej H2O i powietrza. Skład mechaniczny decyduje o sposobie uprawy roli i doborze siły pociągowej maszyn i od niej zależy również rodzaj płodozmianu. Pod względem składu mechanicznego wyróżniamy 3 kategorie gleb uprawnych:

1.lekkie - należą gleby żwirowate i piaskowe które łatwo przepuszczają H2O są więc suche. Mało składników mineralnych. Materia organiczna ulega szybkiemu mineralizowaniu czyli spalaniu dlatego są to gleby ubogie w próchnice i wymagają częstego nawożenia organicznego. (gryka, łubin żółty, seradela, żyto, proso, ziemniak, wyka kosmata, facelia, tytoń jasny). Gleby te nie wymagają mocnych ciągników ciężkich maszyn i narzędzi oraz częstych uprawek zwłaszcza orek.

2.Średnie - gleby składające się z frakcji pyłowej. Są to gleby o średniej jakości dobrze zapotrzebowane w H2O, ale po deszczach ulegają zaskorupieniu. Uprawiane pszenica i burak.

3.Ciężkie - składają się z dużej ilości części spławianej. Głownie gleby wytworzone z glin i iłów. Są żyzne ale wymagają dużej siły pociągowej i mocnych maszyn i narzędzi. Zabiegi uprawowe można wykonywać jedynie w stanie optymalnej wilgotności trwa ona bardzo krótko tylko kilka godzin. Uprawa tych gleb na mokro powoduje mazanie się i utratę struktury a na sucho jest niemożliwa lub prowadzi do powstawania brył. Gleby ciężkie zatrzymują duże ilości H2O i trudno oddają je roślinom. Podczas suszy głęboko pękają rozrywając korzenia roślin uprawnych. Można na nich uprawiać najbardziej wymagające rośliny (pszenica, burak, rzepak, lucerna, warzywa)

Każda gleba bez względu na skład mechaniczny zyskuje na wartości wraz ze zwiększenie w niej materii organicznej która charakteryzuje się właściwościami buforowymi.

MAKRO I MIKROELEMENTY:

Makro - potrzebne w dużych ilościach N, K, P, Ca, S.

Mikro - niezbędne ale w małych ilościach Br, Cu, Zn, molibden.

Zawartość składników pokarmowych w glebie:

Naturalna zasobność gleb w składniki pokrywa tylko ¼ potrzeb żywieniowych roślin. 75% składników należy dostarczyć z zewnątrz nawożeniem mineralnym i organicznym. Wśród nawozów mineralnych najważniejsze są: azotowe (mocznik, selera) fosforowe (suprefosforaty) i nawozy potasowe (sole potasowe 50% 60%). Ważnym nawozem jest wapno palone lub węglan wapnia CaCO3. Nawozy organiczne - obornik, kompost, gnojowica, ścieki komunalne i przemysłowe przeorywana słoma. Zużycie nawozów mineralnych w Polsce 90kg NPH/ha w krajach przodujących 300NPH/ha. Potrzeby nawożenia określa się różnymi metodami. Najbardziej dokładne pobranie próbek gleby oraz materiału zielonego i analiza w stacjach chemiczno- rolniczych. Zakładanie doświadczeń nawozowych w których porównuje się z obiektem kontrolnych. Właściwości produkcyjne gleb można określić na podstawie występowania niektórych roślin (chwastów) które nazywany roślinami wskaźnikowymi.

- Chwasty kwaśnolubne - sporek polny, czerwiec roczny, iglica pospolita, rzodkiew świrzepa, szczaw polny. Występowanie wymienionych gatunków wskazuje na nadmierne zakwaszenia gleby i potrzebę stosowania nawozów wapniowych.

- Chwasty wapniolubne - ostróżeczka polna, owies głuch, mak polny, miłek letni i wiosenny, jaskier polny. Duża zawartość Ca.

- Azotolubne - gwiazdnica pospolita, wiechlina roczna, komosa biała, pokrzywa zwyczajna, szarłat szorstki, psianka czarna, żółtnica drobnokwiatowa.

Odczyn gleby - określamy wskaźnikiem pH wpływa na procesy biologiczne roślin skład organizmów i rozwój systemu korzeniowego. Można odczytać w warunkach polowych wskaźnik Cheliga lub stacjach rolniczo- chemicznych. Odczyn określa się w roztworze KCL lub H2O bez KCL:

- gleby bardzo kwaśne ph poniżej 4 (5,0)

- gleby kwaśne - ph 41-4,5 (5,1-5,5)

- średnio kwaśne - 4,6-5,0 (5,6-6,0)

- słabo kwaśne - 5,1-6,0 (6,1-6,8)

- obojętne - 6,1-6,5 (6,9-7,2)

- zasadowe - powyżej 6,5 (7,2)

Poszczególne gatunki roślin mają różne wymagania względem odczynu. Odpowiednie dla nich pH seradela i łubin4-5, żyto 4-7, owies ziemniaki len 5-6,5 pszenica groch 6-7, lucerna burak kukurydza.

Struktura gruzełkowata gleb- stan w którym gleba składa się ze zlepków zwanych gruzełkami o wymiarach 0,25-10mm. Gruzełki takiej wielkości powstają ze zlepienia się ze sobą elementarnych cząstek stałej fazy gleb. Struktura gruzełkowata jest jedną z najważniejszych cech decydujących o żyzności i urodzajności gleby. Taka struktura zapobiega glebie korzystna ilość porów kapilarnych, które retencjonują H2O użyteczną dla rośliny. Gleba charakteryzuje się wysoką właściwością mikrobiologiczną oraz stwarza roślinom korzystne warunki do kiełkowania i wschodów nasion struktura chroni także przed zaskorupieniem powierzchni. Aby tworzyła się struktura gruzełkowata potrzebna jest obecność lepiszcza wiążącego elementarne cząstki gleby gruzełki glebowe. Najlepszym lepiszem są koloidy oraz kationy Ca. Powstanie struktury zależy od wielu czynników:

- niska temp, zamarzająca woda rozsadza glebę od wew. powoduje skupienie cząstek gruzełki glebowej, bytujące w glebie bakterie które wydzielają śluz.

- dżdżownice

- rośliny strączkowe

- okopowe destruktywnie

Zabiegi poprawiające strukturą: nawożenie obornikiem, kompostem wapniowanie gleb.

Czynniki wpływające na trwałość struktury są częste i intensywne zabiegi uprawowe.

Biocenoza -zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych żyjących ze wzajemnych zależności na określonym środowisku. Na użytkach roślinnych współżycie to jest modyfikowane działalnością człowieka.

Agrocenoza - jest to łam pszenicy, buraka łąk. Rośliny żyjące w danym siedlisku podlegają wzajemnie wpływom które mogą mieć charakter dodatni ujemny lub obojętny. Dodatni to mykoryza współżycie roślin wyższych z grzybami, symbioza z bakteriami. Zachodzi także wtedy gdy jakiś gatunek rośliny rozwija się bujnie w sąsiedztwie innego gatunku (pszenica gdy niewielka ilość chabra bławatka). Stosunek obojętny wówczas gdy gatunki nie oddziaływają na siebie ani dodatnie ani ujemnie. Ujemny stosunek gdy rośliny na sobie pasożytują (jemioła). Rośliny na których pasożytują wymienione grupy obniżają żywotność. W wyniku konkurencji roślin zmienia się ich pokrój zwartych łanach gdzie brak miejsca i światła rośliny słabo się krzewią i rozgałęziają są wiotkie tym samym są podatne na wyleganie. Żywe organizmy roślin mogą oddziaływać na siebie przez wydzielanie swoistych substancji chemicznych. ten rodzaj oddziaływania nazywamy allelopatią.

Wyróżniamy 4 grupy związków allelopatycznych:

1antybiotyki - zw. chemiczne wydzielane przez drobnoustroje i oddziaływujące na nie

2fitoncydy - zw. wydzielane przez rośliny wyższe działające na mikroorganizmy (czosnek, cebula)

3marasminy - wydzieliny drobnoustrojów działające na rośliny

4Koliny - zw. chemiczne roślin wyższych i działające na rośliny wyższe

Mogą mieć charakter dodatni lub ujemnie

MIKROFLORA I MIKROFAUNA ŚRODOWISKA

Mikroorganizmy siedliska dzielimy na:

- mikroflorę (bakterie, wirusy, promieniowce, grzyby, glony)

- mikrofauna (pierwotniaki dżdżownice stawonogi)

Bakterie - w środowisku roślin uprawnych dochodzi do 200 mln szt./1g gleby. Występują wszystkie bakterie łącznie z chorobotwórczymi. Odżywiają się one różnymi substancjami organicznymi a niektóre powodują groźne choroby roślin. Są tez bakterie pożyteczne np. brodawkowe, nitryfikacyjne.

Wirusy - atakują tkanki roślin i powodują trudne do zwalczania choroby roślin zwane Wizorami. Występują w postaci mozaikowatości kędzierzawości (ziemniak, tytoń pomidor)

Bakteriofagi - są to wirusy niszczące bakterie brodawkowe współżyjące z uprawianymi roślinami motylkowatymi. Wywołują one zmęczenie gleby (motylkowate w monokulturze).

Promieniowce - stanowią organizmy przejściowe pomiędzy bakteriami a grzybami ich działalność jest pożyteczna gdyż rozkładają celulozę ligninę i inne zw. Najlepiej rozwijają się w glebach bogatych w zw.org, suchych ciepłych o odczynie obojętnym.

Grzyby - występują w każdym środowisku znoszą kwaśny odczyn gleby. Mogą rozwijać się w różnych substratach a także pasożytować na roślinach i zw. Mogą powodować groźne choroby roślin (mączniak). Niektóre gatunki współżyją z roślinami - mikoryza.

Glony - rośliny chlorofile mogą asymilować CO2 i tworzyć materię organiczną. Najlepiej rozwijają się na powierzchni gleby oraz do głębokości 5-10cm tam gdzie dochodzą promienie słoneczne. Sprzyja im środowisko umiarkowane wilgotne.

Pierwotniaki - najmniejsze organizmy zwierzęce występujące głównie w glebach umiarkowanie wilgotnych. Odżywiają się innymi mikroorganizmami a szczególnie bakteriami i w ten sposób ograniczają ich liczebność.

Dżdżownice - pełnią pozytywną role drążą wielokierunkowe i sięgające do 1.5 m w głąb gleby kanaliki dzięki którym następuje przewietrzenie i przesiąkanie gleby. Rozdrabniają w przewodzie pokarmowym część organizmów oraz wydzielają śluzy pełniące ważną rolę w powstawaniu struktury gruzełkowatej. Prowadzą one naturalną melioracje środowiska glebowego. Lubią gleby średnio wilgotne zasobne w materię organiczną i Ca.

Nicienie - robaki o dł. 0,5-1,5mm na 1ha może być ok. 400 mln szt. Żywią się resztkami roślin są drapieżnikami a niektóre pasożytami roślin. Najgroźniejszy to mątwik burakowy żerujące na włośnikowych korzeniach. Powoduje rodzaj zmęczenia gleby pod nazwą wyburczenia. Zjawisko to objawia się selerowatością korzeni która polega na tym że burak skręca korzeń palowy. Polon korzenia spada nawet do 70%.

Stawonogi - najliczniejsze to owady. Znaczenie różne rozluźniają glebę rozkładają zw. Org. trawią pokarm białkowy do innych org. są zapylatorami roślin a także szkodnikami.

CZYNNIKI ANTROPOGENNE SIEDLISKA

Pochodzą z działalności rolnika. Działalności człowieka w siedlisku powoduje duże zmiany często o charakterze ujemnym. Zmiany te (wywierają?) działalności przemysłu, melioracji, agrotechniki. Oddziaływanie przemysłu: fabryki, kopalnie, aglomeracja miejska z którymi związane jest m.in. ścieki przemysłowe, miejskie, emisje pyłów gazów, kwaśne deszcze. Metale ciężkie kumulujące się wokół szlaków komunikacyjnych. Czynniki te obniżają jakość środowiska przez zatrucie wody, powietrza, gleby.

Zabiegi melioracyjne:

Ich celem jest zmiana dotychczasowych warunków środowiska na warunki korzystniejsze, umożliwiające wyższe plony. Główne zadanie melioracji prowadzone w postaci…………………………………. Jest zmiana stosunków powietrzno wodnych gleb. Melioracja powinna zmierzać w kierunku dodatnich warunków fizycznych gleb piaskowych, podnosić ich żyzność.

Agromelioracja- odmiana melioracji, należy tu użyźnianie gleb piaskowych ziemią spławiakową z cukrowni z wysokimi dawkami Ca i obornika .

Do zabiegów melioracyjnych zaliczamy:

Deszczowanie i nawodnienie pól i łąk czystą wodą i (ściekami ?)

AGROTECHNIKA

Zaliczamy tu wszelkie zabiegi uprawowe, nawozowe, pilęgnacyjne, walkę z chwastami, chorobami, szkodnikami i konstruowanie racjonalnych płodozmianów.

KLIMAT A PRODUKCJA ROŚLINNA

Ma on duży wpływ na produkcje roślinna. Poszczególne klimaty preferuja rózne kierunki. W Polsce są 3 rodzaje klimatu:

morski

górski

kontynentalny

Morski- duża wilgotność powietrza, duże zachmurzenie, duża siła wiatru, mała roczna i dobowa amplituda temperatury. Klimat ten sprzyja produkcji zielonek I roślin pastewnych ale utrudnia ich zbiór i suszenie. W zasięgu tego klimatu jest dużo pastwisk I uzytków zielonych, istnieją tu dogodne warunki rozwoju chorób I grzybów bakteryjnych roślin. W Polsce występują w Pn, PN -Zach części. Nie jest to klasyczny klimat morski.

Kontynentalny- ma małą wilgotności powietrza, niewielkie opady, duże nasłonecznienie, duże wahania temp rocznej I dobowej. Panują tu korzystne warunki do produkcji owocowej I nasiennej, bo jest tu mniejsze zakwaszenie, mniej chorób roślin, ale więcej szkodników roślin uprawnych. Klimat ten jest obecny na Pn, Pn- wsch Polski.

Górski- zajmuje rejony górskie, podgórskie. Duże opady w tym śniegu, duże wahania temp, duża wilgotność powietrza. Silne wiatry gł. nocą oraz duża I późno schodząca okrywa śniegowa cechy te powodują, że klasa gleb jest pod względem rolniczym mało korzystny z uwagi na krótki okres wegetacyjny jest tam ograniczona liczba upraw roślin. Dodatkowe niedogodności to: utrudnienia dojazdu do pól, mechanizacji polowych w uprawie gleb bo są to gleby gl kamieniste płytkie. Przeważają tu użytki zielone i kierunki produkcji zwierząt.

Kierunkami wiąże się Długość Okresu Wegetacji - Liczba dni bez okrywy śniegowej oraz o średniej temperaturze dobowej powietrza powyżej 5s C jest to okres w którym możliwa jest wegetacja roślin. Najdłuższy okres wegetacji jest na Pn- Zach Polski, najkrócej na Pn- Wsch np Lublin. W rejonach o długich okresach wegetacyjnych istnieje większa dowolność w doborze roślin a także możliwość dokładniejszej I dłuższej uprawy roli, ponadto istnieje możliwość dodatkowego………

Produkcji dzięki uprawie międzyplonów ścierniskowych, ozimych , wsiewkowych, dostarczają dodatkowej paszy dla inwentarza bez ograniczenia powierzchni uprawy roślin (towarowych)

Teoria I praktyka uprawy roli

Rola - powierzchniowa warstwa gleby poddana działalności rolnika, gł. pługu wraz z pogłębiaczem jako narzędzia pracującego najgłębiej. Grubość utożsamiana jest wg grubości poziomu próchnicznego gleby, na piaskowych ok 10cm, na czarnoziemach nawet do 40 cm. Średnia grubość roli 20-30cm. Pojęcie roli odnosi się wyłącznie do powierzchni pól uprawnych I ogrodów czyli tereny gdzie prowadzi się gospodarkę płużna nie dotyczy lasów, sadów pastwisk.

Rola składa się z 3 faz: stała, płynna, gazowa

FAZA STAŁA - składa się z cząsteczek mineralnych I organicznych I jest magazynem pokarmów dla roślin. Składają się na nią 3 grupy połączeń chemicznych:

odłamki I okruchy (minerałów skał?)

koloidy glebowe

materia organiczna

odłamki I okruchy - stanowią podstawowa masę roli I podlegają ciągłemu wietrzeniu fiz, chem I biol W wyniku czego tworzą się różnej wielkości cząsteczki mineralne: kamienie, piasek, żwir, ił, pył. Ich procentowa zawartość w całej masie roli stanowi skład mechaniczny (granulometryczny). Od składu mechanicznego zależy jakość roli, wysoka zawartość frakcji grubszych(żwir piasek)sprawia, że rola jest luźna, przewiewna, słabo przepuszcza wodę jest trudna do uprawy I nazywa się Gleba Ciężka Zimna.

Koloid glebowy- cząsteczki ciała stałego o średnicy poniżej 0,001mm rozproszone w wodzie. Taki układ koloidu nazywamy zolem. Zol pod wpływam różnych czynników np. Parowania, wody , dodania kationów Ca, może koagulować I przechodzić w stan galaretowatego osadu = żel. Żel pod wpływem dodania cieczy np. wody może znowu przejść w stano zolu = peptyzacja koloidów.

Charakterystyczną właściwością koloidów jest pęcznienie (powiększanie objętości) zjawisko to następuję na skutek pobierania wody przez zel droga dyfuzji.

Znaczenie koloidów w glebie polega na tym że czynią one glebę bardziej zwięzłą, zapobiegają wysychaniu, wiążą składniki mineralne w postaci jonów, które mogą być pobrane przez korzenie roślin, oraz poprawiają strukturę gleby gdyż koloidy są tzw. lepiszczem sklejającym cząsteczki gleby w gruzełki glebowe.

Wśród koloidów wyróżniamy:

1koloidy organiczne- produkty rozkładu I przeobrazen resztek organicznych roślinnych, zwierzecych. Najważniejszy to próchnica zawartosc jej w polskich glebach wynosi 0,6%- gleby piaskowe, do 4% -czarnoziemy( a czarnoziemy Ukrainy do 12%)

2koloidy nieorganiczne np krzemionka koloidalna

3koloidy organiczno-mineralne - skomplikowana związki I połączenia prochnicy z koloidami nieorganicznymi, ten rodzaj połączeń ma jeszcze wieksze znaczenie struktorotwórcze niż k. organiczne.

Substancje organiczne w glebie- tworzą tzw. Resztki pożniwne które składają się z korzeni I części nadziemnych roślin, pozostające na polu po zbiorze roślin oprócz tego tworzą ją: nawozy organiczne, obornik, gnojówkę, gnojowica, naw. zielone, kompost, obumarłe organizmy glebowe.

Z punktu widzenia rolniczego ważne są:

Ich ilość jest różna I zależy od gatunku rośliny, warunków glebowych i klimatu, sp nawożenia, sposobu uprawy gleby. Najwięcej resztek pożniwnych pozostawiają po sobie wieloletnie rośliny motylkowe(lucerna, koniczyna, esparceta, I inne) rośliny te pozostawiają na polu 50 - 100q/ha powietrzne suchej masy resztek. Następne miejsce po nich zajmują rośliny strączkowe(grochy, lubiny, bobik, wyki itp) pozostawiają one 30-50q/ha resztek pożniwnych. Zboża pozostawiają 25-30q/ha, a okopowe 10q. ilości te są bardzo duże w porównaniu z dawkami obornika, gdyż obornik stosuje się na 4-5 lat w dawce 300q/ha. Które to ilości jest tylko1/4 powietrzne suchej masy. Pod wpływem mikroorganizmów glebowych substancja organiczna podlega różnym przemianom, w ich wyniku następuje mineralizacja substancje organicznych do związków prostych wśród których są składniki pokarmowe roślin. Ok 25% substancji podlega procesom humifikacji w wyniku których powstaje próchnica. Im gleba bardziej przewiewna tym silniejszy proces mineralizacji I słabszy humifikacji, tym tłumaczy się fakt, że na glebach lekkich przewiewnych jest bardzo trudno zwiększyć zawartość próchnicy w glebie. W glebach zwięzłych ciężkich rozkład substancji organicznej przebiega wolniej i tworzy się więcej próchnicy.

FAZA PŁYNNA ROLI

Składa się z r-r właściwych I koloidalnych zawierających zw. mineralne I organiczne rozproszone w wodzie. Faza ta składa się głównie z wody która w glebie znajduje się pod wpływem różnych sił w wyniku których niecała woda glebowa jest dostępna dla roślin.

Rodzaje wody glebowej:

-higroskopowa-(niedostepna dla roślin)

-błonkowata-(niedostepna dla roślin)

-kapilarna-(dostępna dla roślin)

-wolna(grawitacyjna)-zajmuje przestwory wieksze nizkapilary dostępne dla roślin.

-gruntowa-znajduje się na pewnej głębokości gdzie wypełnie wszystkie pory glebowe, gromadzi sie ona na nieprzepuszczalnych warstwach gleby np na glinielub ile. Wysokość do jakiej sięga w glebie=zwierciadło lub poziom wody gruntowej. Poziom jen ma duże znaczenie w uprawie roślin, zbyt wysoki poziom jest szkodliwy bo utrudnia dostep powietrza do korzeni. Dla większości roślin poziom ten powinien leżeć 1,5m do powierzchni pola. Na łąkach poziomwody gruntowej powinien zalegać na głębokości 70cm, zaś na pastwiskach nieco głębiej( by zwierzęta się nie zapadały).

FAZA GAZOWA:

Powietrze glebowe które ma inny skład niż atmosferyczne bo zawiera mniej tlenu, więcej CO2, amoniaku, siarkowodoru, metanu , butan I inne.

Optymalny wzrost korzeni zachodzi gdy stężenie CO2 w glebie dochodzi do 1%. Spadek zawartości O2 w powietrzu glebowym poniżej 5% całkowicie hamuje wzrost korzeni I życie mikroorganizmów glebowych w tym pożytecznych bakterii.

WŁAŚCIWOŚCI AGRONOMICZNE ROLI:

1.sprawność roli

2.kultura roli

Sprawność roli- stan w którym warunki życia roślin są optymalne. Rola sprawna nie jest nadmiernie (pulchna?) Jest umiarkowanie wilgotna, a wilgotność utrzymuje się tez podczas susz.

Sprawność roli zależy od:

-uprawy

-naworzenie organicznego

-uprawy roslin straczkowych

-dzialanie mrozu

-wapnowanie

-zacienienie gleby przez lany roslin

-mulczowanie(przykrycie materiałem organicznym)

Rola świeżo zaorana nie jest sprawna gdyż posiada zbyt dużo porów I jest mało osiadła.

Osiadanie roli po orce I nabieranie sprawności nazywamy dojrzewanie lub dobrzenie roli. Okres dobrzenia(czas osiadania roli możemy przyspieszyć stosując wały Kampbella lub strunowe. Do czynników degradujących sprawność roli zaliczamy:

długotrwałe działanie deszczu

gwałtowne ulewy

stagnowanie wody

ugniatanie roli ciężkimi maszynami

zbyt duże dawki soli potasowej

Kultura roli - Zdolność łatwego nabywania I długiego zachowania stanu sprawności, doprowadzenie gruntów ornych do wysokiej kultury wymaga kilku lub kilkunastu lat starannej gospodarki. Sprzyja temu staranna uprawa roli, wysokie nawożenie organiczne I mineralne, systematyczne wapnowanie, staranna walka z chwastami. Duży udział w strukturze zasiewów roślin motylkowych pastewnych I strączkowych. Gleby będące w kulturze są łatwiejsze do uprawy niż gleby zaniedbane. Są one przewiewne, zasobne w wilgotność I składniki pokarmowe oraz urodzajne.

TECHNOLOGIA UPRAWY ROLI:

Uprawka ( zabieg uprawowy)

Zespół uprawek ( zsp zabiegów uprawnych)

Całokaształt uprawy roli pod daną roślinę

Uprawka- każda czynnośc wykonywana jakimkolwiek narzędziem, maszyna. Pod pojęciem tym rozumiemy: - orkębronowanie

kultywatorowanie

walowanie itp

wszystkie uprawki dzielimy na 3 rodzaje:

1odwracające rolę - orki wykonywane pługami lemieszowymi lub talerzowymi, oraz uprawki zastępujące orke wkonywane glebogryarka lub brona talerzowa albo gruberami.

2Uprawki spulchniające albo wyrównujące role

-kultywatorowanie

-drapaczaowanie

-bronowanie

-włókowanie

3uprawki ugniatające lub kruszące role, zaliczamy tu:

-wałowanie- wykonywane wałami ugniatającymi, kruszącymi, powierzchownymi, wgłębnymi.

Wyróżniamy też uprawki specjalne wykonywane rzadko, raz na kilka lat, taką uprawka jest orka melioracyjna gleb lekkich połączona z wgłębnym stosowaniem dużych dawek obornika.

Zespół uprawek- szereg uprawek wykonywanych w określonej porze roku . wyróżniamy 5 zsp uprawek

1.zsp upr. Pożniwnych ( pod ozime I jare)

2.zsp.upr. przedsiewnych( pod ozime oraz międzyplony ścierniskowe letnie lub ozime)

3.zsp.upr. przedzimowych (pod jare)

4.zsp.upr. wiosennych (pod jare)

5.zsp.upr. pielęgnacyjnych (od siewy do zbioru

całokształt uprawy roli:

obejmuje zsp upr. Wykonywanych w związku z uprawą I wymaganiami określonej rośliny.

Uprawki odwracające role:

Orki:

Zadanie: podstawowy zabieg uprawowy w polskim systemie uprawy roli. Przykrywa glebą ścierń, resztki pożniwne, darń, powodując jej rozłożenie. Wydobywa I przemieszcza ku powierzchni pola koloidy glebowe, ktore zostały wypłukane w głąb roli przez wodę.

rozluźnia glebę

przykrywa głęboko nasiona I rozłogi przez co ich kiełki nei moga wydostać się na powierzchnie

przykrywa I miesza z rolą rozrzucone po powierzchni pola nawozy organiczne I mineralne.

Przykrywa materiał nasienny niektórych roślin np ziemniaki

W teraenach erodowanych? Przeciwdziała erozji wodnej.

Orki wykonuje się pługiem lemieszowym. Praza pługa polega na wycinaniu pasm roli tzw. Skibami a następnie na odwracaniu, kruszeniu, mieszaniu skib. W miejscu wyciętej skiby odkładanej zawsze w prawo! Powstaje bruzda, jeśli przez szereg lat wykonuje się orkę na tę samą głębokość to dno bruzdy przekształca się w tzw. Podeszwę płużną która utrudnia korzenienie roślin gł okopowych obniżając plony nawet o 20%.

Parametry orki

1 .głębokość ( zależy od celu jaki stawimy orce I rodzaju gleby)

pod względem głębokości wyróżniamy orki:

płytkie do 15 cm

średnogłębokie 20-25cm

głębokie 25-30cm

pogłębione powyżej 30cm, maja one na celu zwiększenie miąższości warstwy uprawnej, pogłebianiu orki powinno towarzyszyć obfite naworzenie organiczno mineralne, aby nei wydobyć na wierzch warstwy nieurodzajnej= martwica glebowa. W roku można pogłębiać orke tylko o 2 cm.

2.szerokość skiby(stosunek szerokości skiby do głębokości orki)

wpływa na odwrócenie skiby im ten stosunek jest większy tym skiba jest bardziej odwracana. Regulacja szerokości skiby jest możliwa tylko w pługach jednoskibowych. Pługi wieloskibowe maja stałą szerokość skiby.

3.predkośc orki

zależy od celu stawianego orce. Orkę wykonujemy wolniej jeśli chcemy by była dobrze wyskibiona. Orki szybkie pozostawiają role bardziej wyrównaną oraz powodują płytsze zaoranie resztek pożniwnych( ścierni, słomy, przyciętych chwastów).

4.termin wyknania orki

powinna byc wykonana wtedy gdy mamy do czynienia z optymalną wilgotnościa uprawową , wilgotnośc taka występuje wtedy gdy podczas orki glkeba stawia najmniejsze opory, wilgotnośc ta na glebach cięzkich trwa bardzo krótko, natomiast na lżejszych dłużej, dlatego dleby cięzkie nazywamy minutowymi lub godzinowymi. Orka tych gleb poza optymalną wilgotnościa uprawową jest niemożliwa, podczas susz powoduje powstanie dużych brył, podczas zbyt dużej wilgotności powoduje zamazywanie I zagęszczanie skib co prowadzi do utworzenia sie groźnej dla roślin skorupy glebowej

oddziaływanie orek w zależności od pełnionej funkcji

1.zasadnicze (podorywka, orka siewna, orka przedzimowa)

2.uzupełniające ( odwrotka, orka wiosenna)

3.specjalne ( razówka, orka melioracyjna, o. po zbiorze wieloletnich motylkowych)

Podorywka- Pierwsza orka wykorzystywana po siewie roślin schodzących z pola, wykonywana po zbiorze zbóż roślin oleistych, strączkowych oraz wczesnych ziemniaków. Jej główne zadanie to zahamowanie strat wody z gleby, przykrycie ścierni, rozpoczęcie zwalczania chwastów oraz zniszczenie chorób I szkodników. Wykonujemy ją możliwie jak najwcześniej jest to orka płytka w granicach od 6-8 cm. Gdy chodzi o zwalczanie rozłogów perzu należy ją wykonać na głębokości 15-17cm bo rozłogi zalegają w glebie do 13- 15 cm. Stosunek głębokości do szerokości skiby podorywki wynosi jak 1:2 I więcej, oznacza to, że gdy głębokość wynosi 10cm podorywkę należy natychmiast podbronować by przerwać parowanie wody z gleby.

Orka siewna - Wykorzystywana przed siewem ozimym na głębokość 15-22cm. Należy ją przeprowadzić 3-4 tyg przed siewem ozimym po to by rola dobrze osiadła, w przeciwnym razie uszkodzone są korzenie ozimin (zwłaszcza żyta oraz uszkadzany jest węzeł krzemieniowy zbóż lub szyjki korzeniowe rzepaku I rzepiku ozimego. Wszystko to prowadzić może do wymarzania ozimin podczas zimy. Stosunek głębokości do szerokości skiby u orki siewnej wynosi jak 1:1,4??

Orka przedzimowa - W praktyce nazwę nosi Ziębla jest to orka wykonywana późna jesienią pod rośliny jare należy ją wykonać na głębokość całej warstwy ornej, a w przypadku roślin korzeniowych gł buraka cukrowego należy ją dodatkowo pogłębić. Najczęściej jej głębokość wynosi 25-30cm. S stosunek głębokości do szerokości skiby jak 1:1. Orkę tę pozostawia się na zimę w tzw. Ostrej skibie, co oznacza, że jest ona nie bronowana. Dzięki temu ziębla dobrze przemarza, gromadzi dużo wody pochodzącej z topniejącego śniegu i lodu.

Odwrotki - Orka średnio głęboka służy do przykrycia obornika wnoszonego pod rośliny okopowe w okresie pomiędzy podorywką a zięblą.

Orka wiosenna - Wykonywana na wiosnę, traktowana jako `zło konieczne” ponieważ silnie wysusza role I zwiększa zachwaszczenie pola. Uzasadniona bywa w przypadku:

-gdy wiosną stosuje sie obornik

-gdy rola nadmiernie się zagęści? Po okresie zimy ( gleby zlewne)

-gdy uprawia się rośliny jare późnego siewy pod które bronowanie I drapaczowanie nie zdają egzaminu

-gdy gleby sa bardzo wilgotne wtedy orka podsusza ją wykonywana na średnią głębokość najlepiej pług z przedpłużkiem.

ORKI SPECJALNE

Razówka - Zastępuje w jednym przejeździe podorywkę I siewna, wykonywana gdy okres od zbiory przedplonu do siewu rośliny następnej jest bardzo krótki.

Stosowana bywa pod oziminy po późno zbieranych przedplonach, pod międzyplony ścierniskowe oraz pod plony wtóre ( pozbawione poplonu ozimego). Jest to orka średnio głęboka najlepiej jest wykonywana pługiem z przedpłużkiem.

Melioracyjna Orka bardzo głęboka do 40cm. I więcej zaleca się ją do agromelioracji gleb piaskowych poprzez błędne nawożenie obornikiem. A także na glebach ciężkich( gliny lub iły). Polega ona na tym, że sw pierwszym roku na głębokości 60 cm umieszcza się 60 ton obornika a po 3 latach na głębokości 45cm 30 ton obornika a po dalszych 3 latach na głębokości 30 cm znowu 30 ton obornika. Taka melioracja wystarcza na 15 lat dobrego plonowania nawet roślin wymagających burak pszenica rzepak.

Orka po wieloletnich roślinach motylkowych - Jest to orka razówka, może pełnić funkcję orki siewnej pod ozimini lub ziębli pod…… w pierwszym przypadku wykonuje się ją na średnia głębokość a w drugim jest orką głęboka. Ten rodzaj orki wykonujemy po zbiorze ostatniego pokosu koniczyny lucerny lub innej roślin motylkowej wieloletniej.

Wykonanie orki zależy od:

Kształtu pola

Rzeźby terenu

rodzaju pługa

na polach w kształcie kwadratu lub prostokąta oraz na terenach równinnych najczęściej orze sie w składy czylitzw szerokie zagony. Na polach nieforemnych I małych wykonuje sie bardzo trudne orki figurowe.

Na polach o terenie falistym I górskim wykonujemy orkę jednostronną odkładającą skiby w jierunku wierzchowiny stoku po to by przeciwdziałać erozji wody. W takim terenie najlepiej używać pługu obracalnego ( mającego prawy I lewy korpus, normalny pług ma tylko prawy)

1. wzgon (wzwał,wskład)

2. wrozgon (wrozorywka, wrozwał)

wzgon- orkę rozpoczynamy od środka pola wyrównując na środku tzw grzbiet na który składają sie pierwsze 3 lub 4 skiby następnie oracz posuwa się ku brzegom pola I ostatnie wyrównuje obok miedzy lub ku brzegu pola, zatem na środku pola będzie ukształtowany brzeg a na środku 2 bruzdy.

W skład- zaczyna się od brzegu pola oraz z każdym przejazdem posuwa się ku środkowi pola w rezultacie bruzda będzie wyorana na środku pola.

Uprawki dzielą się na:

  1. uprawki spulchniające

  2. uprawki ugniatające i kruszące

ad.2

Zaliczamy tu:

Drapaczowanie - to uprawka wykonywana przy użyciu drapaczy(grujerów, kultywatorów). Zadania drapaczowania:

-przyspiesza równomierne osiadanie roli

-niekiedy zastępuje pług

-miesza nawozy mineralne z glebą

-spulchnia rolę i poprawia jej strukturę

-zwalcza siewki chwastów krótkotrwałych

-pobudza drobnoustroje glebowe do życia

-wydobywa na powierzchnie pola rozłogi perzu i korzenie innych chwastów wieloletnich

Podstawowym elementem drapacza są jego łapy, które mają różną budowę i funkcje dlatego są różne typy drapaczy.

Typy łap:

- zęby sprężynowe (mają je kultywatory- służą do mieszania roli i wyciągania rozłogów i korzeni chwastów wieloletnich)

- zęby sztywne w kształcie klina (grubery- zastępują pługi- kruszą, spulchniają i mieszają rolę)

- zęby w kształcie gęsio stopek (ekstyrpatory- podcinają chwasty już wzeszłe, stąd wykorzystywane są głównie w pielęgnowaniu roślin uprawnych w szerokich rzędach)

- zęby w kształcie noży

Technika pracy drapaczami - najlepszy kierunek pracy to kierunek poprzeczny do orki. Nie drapaczować roli zbyt luźnej bo się zakopuje. Głębokość drapaczowania 6-20cm. W tym 6-10cm ma miejsce wtedy gdy chodzi o zniszczenie skorupy glebowej i do zniszczenia siewek chwastów. 12-15cm w walce z rozłogami perzu; 15-20cm wtedy gdy drapacz zastępuje pług.

Bronowanie - jest to płytkie zruszenie roli, które rozbija większe bryły i tworzy pulchną warstwę powierzchniową pola.

Znaczenie :

- ostateczne przygotowanie roli do siewu

- przykrycie zasianych ziaren lub nasion

- ograniczenie parowania wody z gleby

- przyspieszenie ogrzewania roli na wiosnę

- zniszczenie skorupy glebowej tworzących się po ulewnych deszczach

- niszczenie chwastów w już posianych roślinach

- przykrywanie glebą rozsianych nawozów mineralnych

Każda brona zaopatrzona jest w zęby które nazywają się broniakami. W zależności od głębokości na jaką zagłębiają się brony wyróżniamy:

1.brony ciężkie - zęby osiągają głębokość roli 6-10cm; ważą one 120kg i więcej; zęby mają rzadko rozstawione na przekroju kanciaste z naciskiem na jeden ząb 2kg.

2.Brona średnia- waży do 80kg; zęby zagłębiają się na 4-6cm; zęby kanciaste; nacisk na jeden ząb 1,5kg

3.Zęby na przekroju okrągłe; nacisk na jeden ząb 1kg

4.Brony specjalne zbudowane co najmniej z dwóch belek napędzanych przez wał przekaźnika mocy ciągnika. Brony te wykonują ruch poprzeczny do kierunku jazdy ciągnika; służą do pielęgnacji gleb bardzo ciężkich np. rędziny. Zaliczamy tu bronę chwastownik - brona ta zbudowana jest z wysokich dwusiecznych zębów połączonych zawiasowo w zębatą siatkę (siatka dostosowuje się kształtem do powierzchni pola).

Technika bronowania- szybkość bronowania zależy od celu. Jak chcemy pole wyrównać przed siewem lub zaraz po siewie to bronujemy powoli. Jak rozbijamy bryły to bronuje się szybko. Najlepszy kierunek- skośny do kierunku skib. Bronuje się co najmniej dwa razy bo zęby bron są rzadko osadzone. Nie wolno bronować gleb mokrych z wyjątkiem gleb lekkich.

Włókowanie- włókuje się przy użyciu włóki; włóka powinna być pierwszym narzędziem stosowanym wiosną. Jest to narzędzie powierzchowne, wygładzające powierzchnie pola, kruszy skorupę glebową i tworzy grudki. Wyciąga i zasypuje skiełkowane chwasty. Od bron różni się tym, że nie wyciąga na wierzch brył, ale wtłacza je w rolę. To sprawia zaliczamy ją do narzędzi przejściowych między wałami a bronami. Są dwa typy włók: drewniane- zrobione z jednej lub dwóch belek okutych lub nieobutych; żelazne(szynowe)- kawałek szyny ciągniętej za ciągnikiem, używana do gleb ciężkich.

UPRAWKI UGNIATAJĄCE I KRUSZĄCE ROLĘ( wałowanie)

Zadania wałowania:

- zagęszcza rolę

- poprawia stosunki wodne w wierzchniej warstwie roli- zwiększa podsiąkanie wody z wierzchnich warstw glebowych.

- sprzyja lepszemu zetknięciu nasion z glebą, dzięki czemu szybciej kiełkują

- ugniata wierzchnią warstwę roli co daje możliwość płytkiego siewu

- poprzez wyrównanie pola ułatwia znakowanie pola

- przyspiesza osiadanie roli po późno wykonanej orce siewnej

- ochrania niektóre rośliny przed wymarzaniem wciskając je głębiej w glebę np. kończyna w pierwszym roku.

Typy wałów:

1.ugniatające i wyrównujące pole- są to wały gładkie najczęściej wykonane z blachy stalowej, ale mogą by drewniane lub betonowe. Mogą by puste w środku lub lite. Nie kruszą one brył lecz wtłaczają w glebę, gdzie po nasiąknięciu wodą same się rozpadają.

2.kruszące- zbudowane z krążków pierścieniowych pierścieniowych różnej średnicy, nałożonych na jedną oś. Dzięki temu bryły skruszone są pod wpływem ciążeń wałów i pomiędzy……zaliczamy tu wały pierścieniowe kombinowane, kolczaste.

3.działające wgłębnie- to tego rodzaju wałów zaliczamy:

- wał Campbella- składa się z wąskich kręgów osadzonych na osi. Wał ten przyspiesza osiadanie roli po późno wykonanej orce siewnej; dociska nawozy mineralne i obornik do głębszych warstw roli przyspieszając rozkład.

- wał strunowy- zbudowany ze stalowych drutów lub prętów naciągniętych między krzyżakami ………. Na wspólną oś. Ma podstawowe znaczenie w przedsiewnej uprawie roli pod zasiew buraka cukrowego.

Zespół uprawek składa się z szeregu uprawek wykonywanych w określonej porze roku dla osiągnięcia optymalnego stanu gleby. W całokształcie uprawy w warunkach polskich wyróżniamy pięć zespołów uprawek:

1.zespół uprawek pożniwnych

2.zespół uprawek przedsiewnych

3.zespół uprawek przedzimowych

4.zespół uprawek wiosennych

5.zespół uprawek pielęgnacyjnych

Zespół uprawek pożniwnych- rozpoczyna całokształt uprawy roli pod każdą roślinę w przypadku gdy jej przedplonem jest wcześnie zbierany. Zespół ten wykonuje się od połowy do końca lata oraz pod rośliny ozime i jare.

Wykonujemy go tylko wtedy gdy jest dostateczna ilość czasu na jego przeprowadzenie i na wykonanie 2 orki- orki siewnej pod rośliny ozime lub orki przedzimowej dla roślin jarych. Najczęściej wykonywana po zbiorze zbóż ozimych jarych, roślin oleistych, strączkowych uprawianych na zielonkę i nasiona i wczesnych ziemniaków.

Stan pola- rola jest wtedy pokryta resztkami przedplonu (np. ściernia) przetkana korzeniami roślin uprawnych i chwastów, na powierzchni rosną chwasty przycięte podczas zbioru oraz chwasty piętra przyziemnego. Przyziemnego warstwie ornej jest duża liczba nasion chwastów, w roli zanikła struktura gruzełkowata i jest rola przesuszona. Zespół ten ma odbudować prawidłowy stan roli.

Cele:

1.zniszczenie darni lub ścierni

2.przyoranie masy organicznej ścierni, chwastów i darni

3.zwiększenie wilgotności roli

4.walka z chwastami, szkodnikami i chorobami

Wykonanie zespołu- należy wykonać następujące uprawki: podorywka, bronowanie podorywki (drapaczem). Czasem wykonanie drugiej orki. W zespole uprawek pożniwnych można najlepiej pole odchwaścić. Z tego względu ostateczny kształt zespołu zależy od tego czy na polu dominują chwasty nasienne czy wieloletnie ( nasiona i części wegetatywnych roślin). Jeśli dominują chwasty nasienne to kolejność uprawek jest następująca: podorywka (odwracanie skiby), kilkakrotne bronowanie. Każde następne bronowanie trzeba wykonywać coraz cięższymi bronami wtedy gdy rola zaczyna się zielenić od zeszłych chwastów. Kolejne bronowania wyciągają na wierzch kolejne porcje nasion chwastów i zmuszają je do skiełkowania. Bronowanie powtarzamy do orki siewnej pod oziminy lub orki przedzimowej pod jarzyny. Jeśli na polu jest więcej chwastów wieloletnich (gł. Perz) to wtedy zespół wykonuje się 5 różnymi metodami:

1.polega na wyciąganiu rozłogów perzu z roli; warstwę roli przetkaną rozłogami perzu należy poorać pługiem lemieszowym, poczekać aż skiby obeschną, wyciągnąć z nich kultywatorem lub broną ciężką rozłogi perzu i je usunąć z pola. Kolejność uprawek: podorywka pogłębiona (na głębokość 14-17cm- rozłogi w glebach ciężkich są do głębokości 12cm, w glebach lekkich do głębokości 15cm. Skiby tej podorywki trzeba wysztorcować żeby szybko wyschły. Po wyschnięciu pole kultywatorujemy co wyciąga rozłogi na wierzch. Potem wprowadzamy bronę ciężką, która zgarnia rozłogi w jedno miejsce. Jeśli pole jest bardzo zaperzone to kultywatorujemy 2 razy( drugi raz głębiej). Metoda ta daje najlepsze rezultaty w walce z perzem, ale ma wady: zbytnio przesusza rolę; niszczy strukturę roli; zubaża glebę w materię organiczną.

2.polega na zaduszeniu rozłogów (met. Williama). Przyoruje się głęboko wcześniej pocięte i skiełkowane rozłogi perzu. Rozłogi należy pociąć broną talerzową albo pługiem talerzowym na odcinki o długości 2-3cm. Następnie wykonujemy podorywkę i czekamy do momentu aż rola się zazieleni od zeszłych rozłogów perzu. Taką rolę należy zaorać na głębokość 30cm pługiem lemieszowym zaopatrzonym w przedpłużek. Perz skiełkowany i głęboko przyorany nie może ponownie skiełkować bo ma za mało substancji pokarmowych krótkich odcinkach rozłogów. Jest to metoda bardzo skuteczna w klimacie wilgotnym i na glebach o grubej warstwie próchnicznej. Gleby z płytką warstwą próchniczną nie nadają się dla tej metody bo może ona wydobyć na wierzch pola tak zwaną martwicę glebową czyli warstwę nieurodzajną.

3.polega na zmęczeniu rozłogów perzu; kilkakrotne zaoranie pola, z każdą następną orką czekamy do momentu gdy rozłogi perzu wzejdą. W ten sposób perz jest zmuszony do wyczerpania składników pokarmowych i w konsekwencji ginie. Przy tej metodzie zazwyczaj wystarczą trzy orki. Kolejność uprawek: podorywka- bronowanie- zazielenienie się perzu- orka średnia- bronowanie- ponowne zazielenienie się perzu- orka siewna lub przedzimowa na głębokość 25-30cm.

4.metoda mechaniczno- chemiczna- na pooraną rolę stosuje się tu herbicydy np. azotop w dawce 5-8kg/ha. Opryskaną rolę pozostawia się nienaruszoną na okres 4-6tygodni a następnie wykonuje się orkę głęboką pługiem lemieszowym w celu głębokiego przykrycia rozłogów. Herbicyd osłabi rozłogi tak że nie są one w stanie ponownie skiełkować. Wadą jest to że jesienią nie Wilno nic uprawiać bo jest to herbicyd o długim działaniu. Wiosną można uprawiać tylko buraki, len, słonecznik, rzepak, marchew, pietruszkę.

5.metoda chemiczna- bezpośrednio na ściernię lub nawet na rosnący łan zboża tuż przed zbiorem stosuje się gramicydy lub herbicydy. Po około 6 tygodniach od zastosowania wykonuje się orkę głęboką na 30cm, która przykrywa zniszczone herbicydem rozłogi perzu. Metoda ta daje 100% zniszczenie perzu, ale jest droga.

ZESPÓŁ UPRAWEK PRZEDSIEWNYCH:

termin jego wykonania zależy siewu ozimin. Termin wczesny ozimy rzepaku, rzepiku wykonuje się wcześniej, a ozime później (pszenica ozima, szenżyto ozime wykonuje się nieco później

Cele:

1.doprowadzenie roli do ostatecznej sprawności.

2przygotowanie wierzchniej warstwy roli do materiału siewnego

3.zniszczenie reszty chwastów

4.wymieszanie nawozów mineralnych z glebą, a w przypadku rzepaku ozimego

przykrycie dodatkowo obornika

Zespół składa się z następujących uprawek: -orka siewna - bronowanie - siew - bronowanie posiewne - wyciągniecie przegonów.

Orka siewna - wykonujemy ją na średnią głębokość czyli 1720cm. Stosunek głębokości do szerokości skiby przy tej orce powinien wynosić 1:1. Ważny jest termin orki 3-4tyg

przed siewem oziminy ten czas potrzebny na naturalne odleżenie orki. Jeśli nie ma czasu na naturalnie odleżenie orki siewnej to należy zastosować wał Cambella - jest to wał o działaniu wgłębnym, który przyspiesza osiadanie roli. Proces osiadania orki siewnej powinien się zakończyć w czasie wschodów roślin ozimych. Jeżeli posiadanie orki zakończy się później to zboża ozime maja odkryte węzły krzemienne zaś rzepak i rzepik szyjki korzeniowe co ujemnie wpływa na przezimowanie tych roślin.

ZESPÓŁ UPRAWEK PRZEDZIMOWYCH:

Wykorzystuje się pod rośliny jare późną jesienią w optymalnych warunkach. Zespół ten powinien następować po zespole uprawek pożniwnych lub po zbiorze roślin okopowych (burak cukrowy, ziemniak marchew)

Cele:

1wykorzystanie zimowego okresu strukturalnego. Mróz pełni ważna role woda zamarza i rozsadza glebę.

2zniszczenie resztek chwastów

3przyoranie obornika pod rośliny okopowe, albo resztek pożniwnych gdy nie był wykonany zespół uprawek pożniwnych albo przyoranie darni po zbiorze wieloletnich roślin motylkowych i pastewnych (lucerna, koniczyna trawy w uprawie polowej). Najczęściej ten zespół składa się z 1 orki głębokiej tzw zięblą rzadziej z 2 orek: odwrotki i ziębli. Ostateczny wygląd zależy od terminu stosowania obornika pod rośliny jare.

-Stosowanie obornika jesienią: najkorzystniej jest go przyorać orką odwrotną czy o9rką na średnią głębokość którą umiejscawiamy pomiędzy podorywką a zięblą. Gdy można wykonać odwrotkę pole powinno być wolne od chwastów i należy pamiętać o tym że pomiędzy orkami upłynęły 4 tyg. podczas których obornik ulegnie częściowemu rozłożeniu. Zięblę po odwrocie należy wykonać pługiem z przedpłużkiem tak by cześć obornika dostała się głębiej a reszta została przemieszana z powierzchniową warstwą gleby. Zięblę na okres zimy pozostawiamy w tzw. ostrej skibie dzięki temu orka bardziej przemarza i staje się bardziej strukturalna. Wariant ten stosuje się w sytuacji uprawy tzw. roślin towarowych dających duże zyski (burak cukrowy, konopie) pod okopowe jare (ziemniak, burak, marchew pastewna)

-Stosowanie obornika wiosną: każde gospodarstwo mat tylko 50% obornika reszta jest produkowana zimą

ZESPÓL UPRAWEK WIOSENNYCH:

Wykonuje się go po zakończeniu zimy gdy tylko można wejść maszynami na pole. Wykonanie tego zespołu trwa do czasu siewu rośliny jarej w optymalnych warunkach. Zespół powinien być poprzedzony zespołem uprawek przedzimowych czyli zięblą.

Cele:

1doprowadzenie roli do ostatecznej sprawności

2.zachowanie wody zimowej i oszczędne gospodarowanie tą wodą

3.przyspieszenie ogrzania roli

4.zniszczenie resztek nasion chwastów

5.przygotowanie wierzchniej warstwy roli do przyjęcia materiału siewnego

6.przykrycie obornika

7.w szczególnie zaniedbanym gospodarstwie przyoranie ścierni.

Zatrzymanie dużej ilości wody i jej ogrzanie wiąże się z terminem siewu jarych i szybkości wschodu. Jest to ważne gdyż w Polsce jest mało opadów oraz 60% tzw. gleb lekkich, które ulegają silnemu przesuszeniu. Spełnienie tych zadań osiągnie się poprzez przerwanie wyparowywania wody z gleby. Przejście 1g wody ze stanu ciekłego w stan pary pochłania z gleby ok590 KC gram ciepła. Zabezpieczenie przed utrata wody i ogrzanie roli uzyskuje się przez jak najważniejsze zruszenie roli za pomocą włóki lub brony.

Rośliny jare dzielą się na wczesnego siewu i późnego siewu.

- Wczesnego siewu - kiełkują one w niskiej temperaturze i znoszą wiosenne przymrozki, należy je wysiewać jak najwcześniej. Zaliczamy tu owies, pszenice jarą, bobik, groch i inne. Zespół uprawek wiosennych pod te rośliny jest następujący: włóka - brono ciężka - siew - brona lekka (posiewna).Na glebach zlewniejszych powłóce stosujemy gruber - brona - siejemy. Do roślin wczesnego siewu zaliczamy także marchew, pietruszkę brukiew, burak cukrowy (mają drobne nasiona te gatunki). Nasion tych nie wolno umieszczać głęboko w roli bo nie wzejdą. Płytkie umieszczenie tych nasion zapewnia stosowanie wałów. Kolejność uprawek: włókno - bronowanie - wałowanie wałem gładkim - bronowanie broną lekką - siew -brona posiewna .

- jare późnego siewu - są wrażliwe na przymrozki wiosenne .zaliczamy do nich ziemniak, soja, gryka, proso, kukurydza. Pod te gatunki dłuższy czas na uprawę. Proces osiadania gleby bardziej

zaawansowany. W przypadku kolejność uprawek jest: włókna - brona niszcząca skorupę glebowa - gruber - brono średnia - siew - brona posiewna. Orkę na wiosnę (zło konieczne, bo przesusza glebę) wykonujemy gdy likwidujemy ścierń lub darń. Kolejność: orka pługiem - przedpłużkiem - wał kruszący - brona przedsiewna - ponownie wał - siew - brona posiewna.

ZESPÓŁ UPRAWEK:

Do tego zespołu należą takie zabiegi:

- po główne nawożenie roślin azotem

- mechaniczne niszczenie chwastów

- stosowanie herbicydów

- defoliacja

- desykacja

- stosowanie retandartów

- obsypywanie roślin oraz obławianie i pasynkowanie

Najczęściej dawkę N stosuje się w kilku częściach:

1. dawka przedsiewna 30kgN/ha albo rezygnuje się z tego

2. pozostała dawkę dzieli się na 2części:

- w zbożach ozimych tuż po wegetacji

- drugą cześć N stosuje się w fazie strzelania zboża w źdźbło lub nawet na początku kłoszenia potrzebne są ścieżki technologicznie.

Nawozy fosforowe i potasowe stosuje się przed siewem roślinnym.

Mechaniczne niszczenie chwastów:

-jest możliwe w szerokiej rozstawie rzędów burak ,ziemniak, rośliny strączkowe służą ekstylpatory

- w roślinach tj. zboża mechaniczne niszczenie chwastów to stosowanie bron w fazie 3-4 listków w przypadku zbóż ozimych wiosna po ustąpieniu mrozów.

STOSOWANIE HERBICYDÓW:

Chemiczne środki do zwalczania chwastów w Polsce jest Oki 400 rodzajów.

Fungicydów - środki zwalczające grzyby

Insekcydy - do niszczenia owadów

Defoliacja - chemiczne podsuszanie roślin

Desykcja - chemiczne przyspieszanie dojrzewania nasion stosuje się w regionach o dużej ilości opadów.

Retandary - środki chemiczne typu regulatorów wzrostu przeciwdziałające wyleganiu. Najczęściej stosuje się w siewie pszenicy, czasami stosuje się do zasiewów jęczmienia.

Obsypywanie:

- zabieg mechaniczny przy użyciu obsypników w uprawie ziemniaków. Dzięki temu mamy uformowane redliny im wyżej obsypana tym więcej bulw

- w uprawie słonecznika tytoniu ma nadać większą sztywność tych roślin

- zaleca się obsypywać rzepak i rzepik ozimy bo są atakowane prze groźne pchełki ziemne, atakują też rzodkiew samica pchełki ziemnej składa jaja do szyjki korzenia.

Ogławianie - Ścinanie szczytowych kwiatostanów prowadzi się w uprawie tytoniu i pomidora. Przyśpiesza dojrzewanie roślin a tytoń liście nabierają większej treściwości i maja więcej nikotyny.

Pasynkowanie - Zabieg polegający na odrywaniu pędów bocznych (tytoń, pomidor, chmiel w sadach)

CAŁOKSZTAŁT UPRAWEK ROLI:

Zależy od szeregu czynników w szczególności od rodzaju przedplonu (im wcześniej jest zbierania tym więcej czasu na uprawę)

- termin nawożenia obornikiem

- właściwości biologiczne roślin Np. wielkość i sposób ukorzeniania się roślin np. marchew, burak, pietruszka duża głębokość orki, zboża małe

- wielkość nasion (drobne nasion nie wysiewać głęboko np. mak, trawy, koniczyna lucerna ok. 2cm głębokości i stosować wał.

- różny sposób kiełkowania:

Epigeniczne -rośliny wynoszą liścienie nad powierzchnie pola wiec płytko wysiewać Np. soja, fasola, koniczyna

Hipogeicznie - liścienie pod powierzchnia pola a na wierzchu sam kiełek np. bobik i bób na głębokość 8-10cm

CALOKSZTALT UPRAWY ROLI POD ROŚLINY JARE NIEOKOPOWE:

1. Jare wczesnego siewu -pszenica jara, owies, jęczmień, grochy, wyka jara, bobik, mak, len (boja się mrozów). Uprawki włókowanie, bronowanie, siew. Na glebach zlewnych trzeba

stosować kultywator, bronę i dopiero siew. Unikamy orki wiosennej bo wysusza pole.

2. Jare późnego siewu - kukurydza, proso, soja, soczewica. Najczęściej stosowany jest zespół uprawek późniejszych- ziębla - okres zimy - włóka - brona -drapacz -brona- siew. W przypadku kukurydzy przed drapaczem należy wywieść obornik i wykonać orkę wiosenna, która go przykryje.

CALOKSZTALT UPRAWY PODROSLINY OKOPOWE:

- nawożony wysokimi dawkami

- rodzaj przedplonu nie ma znaczenia

- uprawia się je po zbożach

- zaliczamy :ziemniak, burak, marchew, kapusta pastewna, tytoń, konopie.

- Uprawa: zespół uprawek pożniwnych - zespół uprawek przedzimowych (2 orki: odwrotna i ziębla) - na wiosnę włókowanie, bronowanie, wal strunowy, brona, siew

- są to gatunki czule na odleżenie orki

-orka siewna na 4 tyg. przed ich siewem

-rzepak i rzepik ozimy, jęczmień ozimy, pszenica, przeszyto ozime.

Uprawa : uprawa pożniwna, orka na 4 tyg. przed ich siewem.

POD MIĘDZYPLONY

- roślina przychodząca pomiędzy 2 plonami głównymi.

1. Wsiewki międzyplonowe - wsiewa się w juz rosnące żyto, pszenica, jęczmień szczególnej uprawy nie ma.

2. Międzyplony ścierniskowe- wysiewa się koniec lipca lub początek sierpnia orka

razówka, bronowanie, siew.

3. Miedzy plony ozime - wysiewa się w terminie wysiewu zbóż ozimych Uprawa roli taka jak pod żyto lub pszenice ozima.

PLON WTÓRNY

Jest to plon przychodzący na pole po zbiorze międzyplonu ozimego. Najczęściej uprawia się żyto-zbiera się w maju faza strzelanie w źdźbło po zbiorze żyta wywozi się obornik wykonuje orkę i wysadza ziemniaki, kukurydza, gryka, burak pastewny.

AGROTECHNIKA ROŚLIN UPRAWNYCH:

Rośliny zbożowe - stanowią 75% GO

1.stanowią podstawę wyżywienia ludzi i zwierząt

2.charakteryzują się specyficznym składem ziarna, które zawiera wszystkie składniki potrzebne dla ludzi i zw.

3.ziarna zbóż dają się najłatwiej przechować, wilgotność ziarna nie może być więcej niż 15% wody

Właściwości biologiczne zbóż:

- należą do rodziny traw (gryka zwyczajna do rdestowatych ale zaliczana do zbóż)

Cechy morfologiczne zbóż:

1.wiązkowy system korzeniowy, główna masa korzeni to 40cm w profilu gleby, ale najdłuższe do 2m

2.łodyga zbóż jest źdźbłem składa się z pustych międzywęźli oddzielonych węzłami tzw. kolankami wyjątek kukurydza i proso mają wew. źdźbeł miękisz gąbczasty. Z węzłów wyrastają liście. Każdy liść składa się z wydłużonej blaszki liściowej oraz pochwy. Na granicy blaszki liściowej i pochwy są cechy które pozwalają identyfikować zboża w stanie bezkwiatowym są to uszka czyli ostrogi ale ma języczek błoniasty.

3.kwiaty u zbóż i rodziny traw są zebrane w kłoski a te tworzą kłosy (pszenica, żyto, jęczmień, pszenżyto) lub wiechy (proso owies). Kwiaty kukurydzy są rozdzielno płciowe. U kukurydzy na końcu łodygi są kwiaty męskie w postaci wiechy a w kontach liści kwiaty żeńskie w postaci kolby. 4.Kwiatostan gryki nazywa się gronem.

owoc jest to ziarniak. Owoc suchy niepękający tzw. u pszenicy, żyta lub pozorny u prosa. Owocem gryki jest trójgraniasty orzeszek suchy niepękający.

Wzrost i rozwój zbóż:

Wyróżniamy fazy rozwojowe

kiełkowanie - objawia się pojawieniem korzonków zarodkowych. Do zaistnienia taj fazy niezbędne są takie czynniki jak: woda temperatura i tlen. Ziarniak aby skiełkować musi pobrać wodę w ilości co najmniej 50% własnej masy min temp kiełkowania 1-3C. wyjątek stanowią zboża termofilne (gryka, proso, kukurydza)które kiełkują w temp 8-10C

wschody - pojawiają się pierwszy liść na powierzchni gleby

krzewienie - rozpoczyna się z chwila pojawienia się 3 liścia W tym czasie na dolnym kolanku które występuję 1cm nad powierzchnia gleby powstaje węzeł krzewienia z którego wyrastają korzenie przybyszowe oraz wzrost pączków kontowych dają one początek źdźbłom.

strzelanie w źdźbło - wzrost źdźbeł liści odbywa się bardzo szybko. Okres silnego wzrostu systemu korzeniowego. Dlatego w tej fazie należy pogłównie nawozić zboża azotem bo jest zapotrzebowanie na składniki pokarmowe i wodę. W tej fazie jest największy liść tzn. liść flagowy. Odgrywa bardzo ważną role w fotosyntezie.

kłoszenie - uważa się wysuniecie do połowy z pochwy liścia flagowego kłosa na źdźble głównym.

kwitnienie - następuję równoległe z kłoszeniem (jęczmień i owies) na początku (pszenica) lub po wykłoszeniu (żyto).

kształtowanie i dojrzewanie ziarna

dojrzałość mleczna - ziarniak jest miękki i zielony półpłynny barwy mlecznej. W tym czasie zaczynają żółknąć liście od dołu.

dojrzałość woskowa - ziarniaki barwy żółtej maja konsystencje wosku cała roślina z wiecha jest żółta a zielony pozostaje tylko liść flagowy pod koniec tej dojrzałości są zbiory wielo etapowe: kosą, kosiarką, snopowiązałka.

dojrzałość pełna - ziarno twarde łamie się pod naciskiem roślina w całości żółta, zaczyna ciemnieć w tej fazie zbiera się kombajnami.

Skład chemiczny ziarna: - sucha masa - 85%, w tym 11% białko, 2% tłuszcz, 2% włókno, 70% skrobia. Zawiera dużo witamin i soli mineralnych. Najwartościowsze z punktu żywienia zwierząt jest warstwa aleuronowa pod łupina nasienną. Podczas przemiału przechodzi ona do otrąb.

Jęczmień jary - najlepiej udaje się w rejonach o możliwym wczesnym siewie (połowa marca). Najbardziej odpowiednie gleby to głębokie ciepłe bogate w składniki pokarmowe i o odczynie obojętnym lub zasadowym. Należą tu gleby od klasy 1-4. Najlepsze kompleksy pszenne 1-3 i 4 żytni. Kompleks 4 nadaje się dl jęczmienia browarnego. Najlepszy przed plon to rośliny okopowe i rzepak, pozostawia żyzne stanowisko wolne od chwastów.

Uprawa roli podstawowym zabiegiem jest orka przedzimowa na pełną głębokość. Wiosenne uprawy włókowanie - bronowanie - siew. Na glebach ciężkich brona ciężka - drapacz sztywny - brona - siew.

Nawożenie:

- jęczmień jary - N 30-40kg/ha, P 60-70kg/ha, K 80-70kg/ha

- jęczmień jary pastewny - N 60-70kg/ha, P 60-70 kg/ha, K 80-100kg/ha

Ziarno jęczmienia browarnego musi mieć jak najmniej białka 12%;nadmiar służy do produkcji słodu i zmniejsza wydajność ekstraktu browarniczego powoduje psucie i mętnienie piwa. Nie powinno być porośnięte. Jęczmień browarny nie wolno wsiewać roślinom motylkowym bo zwiększa białko w ziarnie. SIEW przypada na druga i trzecia dekadę marca w środkowej i wschodniej Polsce. Jęczmień browarny 140-160ziarna/ha, pastewny 120-140ziarna/ha

Zbiór jęczmienia pastewnego prowadzi się w 3 dekadzie lipca a browarnianego przełomie lipca - sierpień.

Jęczmień pastewny odmiany:

- gworek

- nadek

- filadelfia

- prestiż

- sezam

- star

Jęczmień browarny;

- antek

- nagrad

Jęczmień ozimy;

- uprawiana na zachodzie Polski na wschodzie wymarzła

- forma mniej popularna

Wymagania glebowe jak jęczmień jary. Jęczmień ozimy wysiewamy najwcześniej ze zbóż. Podorywka bronowana - orka siewna na 3tyg. przed siewem.

NAWOŻENIE gleby kwaśne bezwzględnie zwapnowanie dawki nawozów N60kg/ha z tego 20kg przed siewem (jesienią) 40kg pogłównie na wiosnę w momencie ruszania wegetacji na wiosnę. P60-70kg/ha K100-120kg/ha. Termin siewu pierwsza dekada września. Ilość wysiewu od 140-150kg ziarna 1ha. Zabiegi pielęgnacyjne na wiosnę: bronowanie plantacji likwidacja skorupy i chwastów. Termin zbioru bardzo wczesny w okresie tzn. małych żniw pierwsza dekada lipca. Jest bardzo .dobrym przedplonem dla rzepaku ozimego. Można uprawiać po nim miedzy plony ścierniskowe. Odmiany: bursztyn, bażant, carola, gil

OWIES

- różni się bo ma kwiatostan wiechę. Znaczenie gospodarcze w Polsce 0,5mln gospodarstw. Wśród jarych zajmuje 2 miejsce. Maleje uprawa owsa bo maleje liczba hodowli owies. Służy do żywienia trzody chlewnej i gęsi służy do wyrobu płatków i mąki owsianej.

WYMAGANIA

- najlepiej w chłodnym klimacie

- ma duży współczynnik transpiracji

- musi mieć dużo wilgoci w interfazie i kiełkowania

- jedyna roślina zbożowa, która udaje się w górach 700m.n.p.m.

- zaleta jest niewybredny względem gleb nawet gleb nawet piaszczystych tylko żeby była woda.

- owies współżyje z grzybami - mikoryza

- nie uczestniczy w przenoszeniu chorób.

- jest dobrym przedplonem dla innych zbóż

- jest to roślina fitosanitarną w płodozmianie.

WYMAGANIA PRZEDPLONOWE

- ma silnie rozbudowany system korzeniowy i pobiera trudno dostępne dla innych roślin składników pokarmowych

- dobrym przedplonem jest też ziemniak i burak

- orka przedzimowa (ziębła-magazynuje wodę)

- orka wiosenna wykluczona bo przesusza role ograniczone są włókowania bronowania siewu przed siewem nawozy szczególnie N60kg/ha 40przedsiewne i 20kg pogłównie P60-70kg/ha K do 100kg/ha.

SIEW termin najwcześniejszy wśród zbóż jarych gdy tylko można wejść z maszynami na pole.{Siej owies w błoto będziesz zbierał złoto!!!:))))} Zbiór;1 i 2 dekada sierpnia.

ODMIANY HODOWLANE - bohun, góral, dersz, polar, rajtar, flaminks, profinks

PROSO

- kwiatostan wiech

- najstarsza roślina w Polsce znaleziono w Biskupinie

- obszar uprawy maleje bo małe zapotrzebowanie na kasze jaglaną

- dawniej ze słomy prosa wyrzeźbiło się pędzle do bielenia

- wymaga ręcznego pielenia

- na karmę dla kur

- nie znosi wiosennych przymrozków

- można uprawiać na nowinach pola pierwszy raz pod uprawę

Przedplon wymaga czystej odchwaszczonej roli wiec po okopowych i strączkowych i po plonach ozimych. Uprawa - orka przedzimowa magazynuje H2O. Nawożenie - koniec maja gdy temp. gleby jest 8C. Ilość wysiewu 20-25kg/ha. Zabiegi pielęgnacyjne - zwalczanie chwastów, rozstaw rzędu 30-40cm to opielanie

Zbiór - dojrzewa nierównomiernie i późno gdy górne ziarniaki maja dojrzałość pełna a dolne mleczne późny sierpień.

OKOPOWE

- rośliny te uprawia się w dużych rozstawach rzędów, wzrost początkowy jest powolny (należy zwalczać chwasty okopując każdą roślinę)

- wymagają bardzo starannej, głębokiej uprawy roli (korzenią się głęboko)

- wymagają intensywnego nawożenia obornikiem, stosowanym w pełnej dawce 300 kwintali na hektar.

Zaliczamy tu gatunki bulwiaste i korzeniowe.

Bulwiaste to:

Korzeniowe to:

Niekiedy zaliczamy tu kapustę pastewną. Rośliny okopowe są dobrym przedplonem dla roślin zbożowych (od nich zaczyna się płodozmian). Pole po okopowych jest wolne od chwastów i zasobne w składniki pokarmowe.

ZIEMNIAK

Podobnie jak topinambur gromadzi substancje zapasowe w postaci wielocukrów. Główną substancją zapasową ziemniaka jest skrobia. W toponamburze insulina (dobra dla diabetyków).

Ziemniak jest podstawową rośliną okopową, należy do rodziny psiankowate. Jest t roślina jednoroczna, rozmnaża się generatywnie i wegetatywnie. Owoc to dwukomorowa jagoda w której jest około 300 nasion barwy białej. Rozmnażanie generatywne stosuje się w celu uzyskania nowych odmian. W praktyce stosowane jest rozmnażanie za pomocą bulw (bulwa- podziemna łodyga). Po wysadzeniu bulw z oczek umieszczonych tylko w wierzchołkowej części bulwy wyrastają kiełki z których tworzy się wiązkowy system korzeniowy sięgający do 50cm (dlatego wymaga intensywnego nawożenia). Część nadziemna to krzak zbudowany z 4-8 łodyg z których każda ma system korzeniowy. Barwa łodygi może by: czerwona, fioletowa. Liście ułożone są spiralnie i zawsze lewoskrętnie. Z pochwy górnych liści wyrastają kwiatostany w postaci grona. Barwa kwiatów jest biała, niebieska, niebiesko fioletowa lub czerwono fioletowa.

Agrotechnika ziemniaka:

- rozstaw rzędów 62,5cm x 20 30 40 cm

- frakcja sadzeniakowa średnia bulwy 3-6cm większych i mniejszych nie sadzimy ze względów technicznych ekonomicznych występują wirusy w tych bulwach

- najlepsze bulwy o masie 50-70g na 1ha sadzimy 2,5-3,5t bulw

- nie powinno się stosować krojenia ziemniaków jeśli już to wzdłuż bulwy na 2-3 dni przed sadzeniem by zdążyły skorkowacieć - w przeciwnym razie atakują je grzyby

- przechowywanie bulw w kopcach nie jest dobre - zbyt wysoka temp, gniją kiełkują skrobia przechodzi w cukry proste

Budowa bulwy:

Jest to łodyga o czym świadczy budowa anatomiczna i morfologiczna. Na bulwie z kątów liści wystają wąsy(?) nazywane stolonami. W początkowym okresie rosną one tylko na długość, ale przed kwitnieniem zaczynają grubieć i rozpoczyna się tworzenie bulwy. Proces tworzenia bulwy to tuberyzacja. Cechy świadczące o tym, że bulwa jest łodygą:

-spiralny układ oczek na bulwie czyli taki jak liści na łodydze

-budowa oczka i występowanie pod oczkiem łukowatych linii (brwi), które są bliznami po odpadniętych łukowatych liściach

-identyczny rozkład tkanki jak w łodydze nadziemnej

-zielenienie się bulw ziemniaka na słońcu (leukoplasty przekształcają się w chloroplasty)

W bulwie wyróżniamy część wierzchołkową gdzie zgrupowane są spiralnie ułożone oczka i część pępkową (dolną) którą łączy się ze stylonem. Każde oczko składa się z brwi otaczającej od dołu pączki. Pączków jest zawsze 3 w tym jeden główny (środkowy) i dwa boczne tzw. zapasowe. W przypadku uszkodzenia pączka głównego kiełkuje jeden z dwóch zapasowych pączków. Kształt bulwy jest różny i zależy od układu temperatury i wilgotności. Podczas powtarzających się okresów suszy na przemian z silnymi opadami u wielu odmian występuje zjawisko tzw. dzieciuchowatości. Polega ono na tworzeniu dodatkowych bulw lub zgrubień na bulwie. W takich warunkach tworzą się niekiedy bulwy paciorkowate. Barwa miąższu jest biała, biało szara, biało żółta, czasem fioletowa (ziemniaki sałatkowe).

Skład chemiczny bulwy:

- 75% woda

- 25% sucha masa w tym

- skrobia 17,5%

- włókno 0,7%

- tłuszcz 0,1%

- białko 2%

- związki popielne 1%

W bulwie są też alkaloglikozydy, a wśród nich solanina, która może być trująca dla ludzi i zwierząt (jest głównie w skórce). Solanina podczas gotowania przechodzi do wody. Cenną zaletą jest to, że ma dużo witaminy C.

Ziemniak jest bardzo różnorodny pod względem okresu wegetacji. Na tej podstawie wyróżnia się grupy wczesności odmian ziemniaka. Są to odmiany:

- bardzo wczesna- to takie które dojrzałość fizjologiczną osiągają do 60-80 dni.

- odmiany wczesne - 90-120 dni

- średnio wczesne - 120-135 dni

- średnio późne - 135-150 dni

- późne - 150-170 dni

Fazy rozwojowe ziemniaka:

  1. okres spoczynku- zawiera się w przedziale czasu od oderwania się bulwy od stolonu (od zbioru) do kiełkowania

  2. okres od sadzeń do wschodów- obejmuje też kiełkowanie bulw przed wschodem. Do kiełkowania nie jest potrzebna woda z zewnątrz bo w bulwie jest jej 75%. Niezbędna jest odpowiednia temperatura i wilgotność powietrza. Nie jest niezbędne światło choć decyduje o sposobie kiełkowania:

- bulwa kiełkując w ciemności wytwarza białe długie, kruche kiełki

- w sposób sztuczny prowadzi się przed wysadzeniem tzw. rozbudzanie bulw; podkiełkowywanie- jest to zabieg, który przeprowadza się w świetle rozproszonym około 5tyg przed wysadzeniem. Prowadzi do wytworzenia grubych kiełków świetlnych o długości 25mm. Rozbudzanie bulw prowadzi się w niższej temperaturze przez krótki czas; prowadzi do wytworzenia krótkich białych kiełków 1-2mm. Są one szczególnie ważne przy ziemniakach konsumpcyjnych, bo zwiększają plon o 20% i przyspieszają zbiór o 2tyg.

3. okres od wschodu do zawiązywania bulw- tworzą się stolony

4. okres od zawiązywania bulw do kwitnienia- ziemniak jest tu szczególnie wrażliwy na niedobory wody

5. okres od kwitnienia do dojrzałości bulw

Znaczenie gospodarcze:

- w skali światowej uprawia się go głównie na cele konsumpcyjne

- powierzchnia uprawy w Polsce wnosi około 800tys hektarów

- struktura ziemniaków zajmuje około 7% (7% gruntów rolnych jest przeznaczonych pod uprawę ziemniaka)

Bilans zużycia ziemniaka w Polsce:

- konsumpcja 11%

- pasza 60%

- sadzeniaki 12%

- cele przemysłowe 5%

- straty i ubytki w czasie zbioru i przechowywania 12%

W przemyśle wykorzystuje się ziemniaka do wyrobu:

Wymagania klimatyczne

Ziemniak jest stosunkowo wrażliwy na chłód. Jego części nadziemne obumierają w temperaturze -1,5°C. Jeszcze bardziej wrażliwe są bulwy bo przemarzają w temp -0,7°C. optymalna temp kiełkowania wynosi 8-10°C (temp gleby). Wzrost bulw najlepiej odbywa się w temp 15-20°C. Temperatura powyżej 26°C hamuje wzrost ziemniaka. Ziemniak ma duże potrzeby wodne, stąd najlepiej plonuje w rejonach gdzie suma opadów przekracza 60-800mm. W okresie wegetacji powinno być co najmniej 250mm. Tak zwany okres krytyczny przypada na fazę kwitnienia (lipiec, sierpień).

Wymagania glebowe

Jest to roślina gleb lekkich lub średnich. Najwyżej plonuje na lessach i glebach wytworzonych z pyłów. Najlepszy odczyn gleby to 6-6,5. Nieprzydatne pod ziemniak są gleby bardzo ciężkie, zimne- powoli ogrzewające się na wiosnę. Jest to roślina mało wymagająca, gdyż uprawia się ją po oborniku, stanowiska po zbożach ozimych głównie po życie. Ziemniak może być uprawiany w monokulturze, ale trzeba wybierać odmiany mątwikoodporne. Na polach zamątwiczonych przerwa powinna wynosić 6-7 lat.

Uprawa roli:

Wymaga on gleby głęboko spulchnionej, gdyż bulwy wymagają dużo tlenu. Dlatego trzeba wykonać orkę przedzimową na 30cm i najczęściej tą orkę pogłębić. Pod orkę trzeba zastosować obornik 30t/ha. Wiosną wystarczy spulchnić glebę broną, uformować redliny i sadzić. Często obornik stosuje się wiosną, wtedy trzeba go przyorać orką wiosenną na głębokość 20cm, potem pobronować zrobić redliny i sadzić.

Nawożenie:

Potrzeby nawozowe ziemniaka są duże. Pobieranie pokarmu z gleby zaczyna się na 3-4tyg od sadzenia, a max. pobieranie przypada na fazę kwitnienia. Przez pierwsze 3tyg siewki ziemniaka żywią się materiałami zapasowymi zgromadzonymi w bulwie. Nawożenie pod ziemniak powinno być organiczne i mineralne. Obornik 30t/ha obowiązkowo bo jest to nawóz wolno rozkładający się (zdąży się rozłożyć do czasu gdy zostaną wykorzystane materiały zapasowe z bulwy.

Nawożenie mineralne zależy od kierunku użytkowania ziemniaka. Powinno wynosić:

- sadzeniaki - N-70kg/ha P - 80kg/ha K - 110kg/ha

- jadalne - N- 80-100kg/ha P - 120 -160kg/ha K - 140-180kg/ha

- przemysłowe - N- 100-120kg/ha P- 150-180kg/ha K- 180-220kg/ha

- pastewne - N- 120-150kg/ha P - 180-220kg/ha K- 240-300kg/ha

Ziemniak jest wrażliwy na chlor, dlatego nawozy potasowe w których jest chlor są nieprzydatne. Chlor utrudnia gromadzenie skrobi, a w większych ilościach powoduje fizjologiczne zatrucie roślin. Objawem jest zwijanie się liści. Najlepszym nawozem potasowy jest siarczan potasu (K2SO4).

Wielkość bulw do sadzenia 50-70g wysadza się ich 2,5-3,5t/ha. Często w praktyce prowadzi się krojenie bulw- nie jest ono wskazane bo podczas krojenia łatwo zarazić zdrowe bulwy chorobami bakteriologicznymi, grzybowymi i wirusami. Krojone bulwy często gniją zwłaszcza gdy są obfite opady. Przed sadzeniem trzeba bulwy rozbudzić lub podkiełkować (3tyg wcześniej są plony).

Termin sadzenia dla większości kraju to II dekada maja, Polska południowo- wschodnia III dekada maja. Optymalna obsada powinna wynosić 40-60tyś roślin na ha.

Pielęgnacja:

Najważniejszą czynnością jest walka z chwastami - podnosi plon o 20-70%. Obecnie można ją prowadzić mechanicznie ale najczęściej stosuje się walkę chemiczną (herbicydy). W przypadku sadzeniaków nie można stosować metod mechanicznych bo można je uszkodzić i roznosić choroby. Drugim ważnym zabiegiem jest obsypywanie. Zabieg ten ma głównie zniszczyć chwasty i obsypać rośliny (im wyżej roślina obsypana tym więcej roślina wyda bulw) na uformowane prostolinijnie redliny co ułatwi zbiór. Pierwsze obsypywanie robimy tuż po posadzeniu na 5cm. Po 10 dniach jest drugie obsypywanie na kolejne 10cm. Około tydzień przed wschodami jest 3 obsypywanie- zwiększamy przykrycie bulw do 15cm. Obsypujemy jeszcze 2 razy (każde obsypywanie o kolejne 5cm.).

Walka z chwastami:

- sto9suje się insektycydy i fungicydy

Zbiór rozpoczyna się w czasie dojrzałości fizjologicznej bulw, która występuje na kilka dni po zaschnięci łęków. Plon dochodzi do 500 kwintali z ha.

Odmiany: frezja, irga, bryza

MARCHEW PASTEWNA

Należy do rodziny baldaszkowate, kwiatostan to baldach a owoc to rozłupnia (rozpada się na 2 niełupki pokryte haczykowatymi wyrostkami). Jest obcopylna zapylana przez owady. Stanowi bardzo cenną karmę dla zwierząt, zawiera witaminę A i C. w korzeniach jest tylko 15% suchej masy, reszta to woda (pasza objętościowa soczysta). Plon korzeni dochodzi nawet to 1000 kwintali z ha. Może mieć korzenie barwy białej, żółtej i czerwonej.

Wymagania glebowe i klimatyczne:

Udaje się na wszystkich glebach oprócz suchych i ciężkich (kiełki marchwi są bardzo delikatne). Uprawia się ją po każdych roślinach. Uprawa roli musi być bardzo staranna bo marchew nie lubi chwastów. Stosuje się głęboką orkę przedzimową unikać orki wiosennej. Niełupki aby wykiełkowały muszą pobrać 4x ilość wody. Termin siewu: możliwie jak najwcześniejszy (przed owsem) w wilgotną rolę. Siewki znoszą przymrozki do -5°C. Ilość wysiewu 3-4kg/ha w rzędach o odległości 30-40cm na głębokość 0,5-1cm. Nawożenie:

- N- 50-70kg/ha

- P- 40-60kg/ha

- K- 100-120kg/ha

Pielęgnacja:

Ponieważ marchew wschodzi 2-3tyg i bardzo powoli podstawowym zabiegiem jest walka z chwastami. Ważną czynnością jest też przerywanie, wykonujemy je gdy marchew ma 5-7cm. Zostawiamy rośliny w odległości 10-15cm od siebie. Marchew nie boi się przymrozków dlatego jest zbierana pod koniec października. Odmiany: Krystyna, lobo.

MOTYLKOWE DROBNOZIARNISTE

Zaliczamy tu:

- bobik

- łubiny

- grochy

- wyki

- soja i soczewica

Główną zaletą roślin strączkowych jest wysoka zawartość białka w nasionach. Białko zawiera aminokwasy egzogenne - brak jest tylko metioniny. Strączkowe mają bardzo dużo lizany (mają jej mało zboża). Groch siewny i polny zawierają bardzo dużo lizany dlatego nazywa się je soją północy. Zawartość białka w niektórych strączkowych:

- bobik - 28,5%

- groch 22-24%

- łubin żółty 46%

- łubin wąskolistny 32%

- łubin biały 36%

- wyka siewna 29%

- soja 30-59% (skład chemiczny nasion soji jest bardzo podobny do składu mięsa).

Niektóre nasiona strączkowych stanowią pożywienie ludzi (soja, soczewica, bób, fasola).

Zalety roślin strączkowych:

Większość strączkowych uprawia się zarówno na nasiona i zieloną masę, siano. Na nasiona (wyłącznie na cele reprodukcyjne) uprawia się tylko wykę siewną i ozimą (mają glikozydy w nasionach które w zetknięciu z wodą uwalniają kwas pruski, który jest bardzo szkodliwy). Trujące substancje zawierają też łubiny (alkaloidy). Najwięcej zawierają ich łubiny gorzkie (nie uprawiane); uprawia się tylko łubiny słodkie.

BOBIK

Daje dobre plony nasion (porównywalne z plonami zbóż). Nasiona jego zawierają 24% białka strawnego, a udział jego w mieszankach dla zwierząt może wynosić do 25%. Jest to roślina bardzo przydatna ze względów organizacyjnych- do siewu, zbioru i pielęgnacji używa się tych samych maszyn co przy zbożach. Słoma tych roślin po zwilżeniu i rozdrobnieniu może być skarmiana.

Wymagania:

- roślina klimatu morskiego

- gleby klasy I-III żyzne i zasobne w Ca

- nie uprawiać bobiku na glebach szybko zeskorupiających się i suchych

- przedplonem mogą być różne rośliny; najczęściej uprawiane po okopowych na oborniku i jako wsiewka w zbożach

- nie uprawiać po innych okopowych (zmęczenie gleby)

Nawożenie:

- N- 40-60kg/ha - tylko na stanowiskach o małej zawartości azotu, tam gdzie jest dużo azotu nawozu nie stosować

- P 90kg/ha

- K- 100-14-kg/ha

Uprawa roli jest taka sama jak pod zboża jare. Przed zimą musi być wykonana ziębla. Siew: należy wysiewać zaraz po zejściu śniegów- pierwsze dni marca; nasiona kiełkują powoli- pierwsze wschody po 5tyg; znoszą przymrozki do -11°C, nawet jeśli mróz je uszkodzi to odbiją; głębokość siewu 6-9cm- tak głębokie sianie jest niezbędne bo roślina ta kiełkuje hypogenicznie. Rozstaw rzędów: 15-20cm, zbiór gdy 80-90% strąków ma barwę czarną.

Odmiany: Olga, nadwiślański bobik

GROCH SIEWNY

Jest cennym gatunkiem ze względu na zawartość lizany. Wszystkie inne zalety takie jak u i8nnych roślin strączkowych. W zależności od długości łodygi wyróżniamy formy niską, średnią i wysoką.

Pod groch siewny przeznacza się stanowiska po zbożach w 3-4 roku po oborniku. Na tych samych polach nie można go uprawiać przez 4-6 lat ze względu na występowanie zjawiska zmęczenia gleby. Uprawa roli taka jak pod zboża jare. Najlepsze gleby to IIIb - IVa.

Nawożenie:

- N-25kg/ha

- P-do 120kg/ha

- K- do 240kg/ha

Wszystkie nawozy stosuje się przedsiewnie. Siew w marcu bo kiełkuje już w temperaturze +2°C. Wczesne siewy sprzyjają jarowizacji. Siew zależy od wielkości nasion i wynosi od 120-300kg/ha. Optymalny rozstaw rzędów 25-30cm na głębokość 8-10cm. Zbiór w momencie zbrunatnienia strąków, zwykle II dekada lipca. Plon nasion 3t/ha, słomy 6t/ha.

Odmiany : ametyst, brylant, turkus

GROCH POLNY

Są to inaczej groch barwnie kwitnące (groch siewny kwitnie tylko na biało). Jest to jedna z najbardziej rozpowszechnionych roślin pastewnych. Agrotechnika taka jak groch siewny (czyli taka jak zboża jare). Gleby IVa - IVb. Wymagania przedplonowi takie jak groch siewny.

Nawożenie:

- N- 20kg/ha

- P- 60-80kg/ha

- K- 120-160kg/ha

Ilość wysiewu 110-160kg/ha, rozstaw rzędów 25cm, głębokość 8cm. Termin siewu na przełomie marca i kwietnia. Zbiór gdy dolne strąki są brunatne czyli II dekada lipca do II dekady sierpnia. Plon 24t/ha nasion i 4-5t/ha słomy. Odmiany: pomorska, Wenus.

ŁUBIN BIAŁY

Ma największe wymagania glebowe wśród łubinów. Udaje się na glebach żyznych , zwięzłych; kompleksy I-II lub IV klasy IIIa- IVa. Nieodpowiednie są dla niego gleby silnie próchniczne gdyż ma tendencję do przedłużania wegetacji. Najlepsze stanowiska po zbożach. Uprawa i zabiegi takie jak w przypadku zbóż jarych. Nawożenie:

- N- nie stosujemy

- P- 80kg/ha

- K- 160kg/ha

Termin siewu na przełomie marca i kwietnia. Ilość wysiewu 200-280kg/ha. Rozstaw rzędów 25cm; głębokość 3cm (kiełkowanie epigeiczne). Zbiór gdy wszystkie strąki na pędzie głównym oraz na bocznych rozgałęzieniach dojrzeją - III dekada sierpnia do I dekady września i później. Plon nasion 7t/ha. Odmiany: wat, butan

ŁUBIN WĄSKOLISTNY

Uprawiany na glebach słabszych niż łubin biały- kompleksy IV-V. najlepsze stanowisko po zbożach. Nawożenie:

- N- brak

- P- 80kg/ha

- K- 160kg/ha

Termin siewu jest bardzo wczesny. Ilość wysiewu 140-200kg/ha; rozstaw rzędów 25cm, głębokość 4-5cm. Zbiór gdy wszystkie strąki są dojrzałe. Plon 3t/ha nasion 6t/ha słomy. Odmiany: cezar, bourta, atu

ŁUBIN ŻÓŁTY

Jest najbardziej rozpowszechniony ze wszystkich łubinów uprawianych w Polsce. Często uprawiany na zielony nawóz- zastępuje obornik, dostarcza 300kwintali zielonki, która jest źródłem materii organicznej. Kompleksy VI-VIII oraz IX. Wymagania podobne tak jak u innych łubinów. Nawożenie:

- N- brak

- P- 60-80 kg/ha

- K-120-160 kg/ha

Termin siewu jak najwcześniejszy bo jest to roślina odporna na przymrozki. Głębokość siewu 3cm, wysiew 120-180kg/ha. Można go uprawiać w plonie głównym albo jako wsiewkę w żyto. Zbieramy go w II dekadzie sierpnia nawet do I września. Odmiany: troton, markiz

WYKA SIEWNA

Uprawiana wyłącznie na zielonkę lub suchą masę. Na nasiona uprawia się tylko w celach reprodukcyjnych. Nasiona mają trujące glikozydy, które w zetknięciu z wodą wydzielają kwas pruski. Uprawiana na glebach które utrzymują wodę i są zasobne w składniki pokarmowe- kompleksy II, IV, VIII, X. uprawa taka sama jak pod zboża jare. Wczesny termin siewu przełom marca i kwietnia. Nawożenie:

- N- stosuje się tylko wtedy gdy wsiana w zboża (ilość taką jak dla zboża w którym jest wsiana)

- P- 60-80kg/ha

- K- 120-160kg/ha

Ilość wysiewu: gdy siew czysty (bez innej rośliny) 100-150kg/ha, głębokość siewu 6cm; zbiór w II dekadzie sierpnia, gdy strąki wyki są dojrzałe;

Gdy jest uprawiana z owsem (owies jako roślina ochronna zapobiegająca wyleganiu wyki) wysiew 30kg/ha wyki 130kg/ha owsa. Jako mieszankę wysiewa się co 15cm na głębokość 4cm (taka na jaką się sieje owies). Odmiany: nitra, niwa, Hanka

WYKA OZIMA

Jest to jedyny gatunek ozimy z rodziny motylkowatych. Uprawia się ją na glebach lekkich (piaszczystych), jest uprawiana rzadko. Najczęściej jako wsiewka w żyto chlebowym, można ją uprawiać w międzyplonie ozimym, wtedy zbieramy ją w maju i stanowi wartościową paszę głównie dla bydła mlecznego. Wyka ta wchodzi w skład mieszanek ozimych uprawianych też w międzyplonach ozimych - mieszanka poznańska- składa się z 40kg wyki ozimej, 20kg inkarnatki i 20kg życicy trwałej;

Mieszanka gorzowska- 40kg wyki ozimej, 20kg inkarnatki i 20kg życicy wielokwiatowej. Na nasiona bywa uprawiana dla celów reprodukcyjnych. Na nasiona wysiewa się ją zawsze w mieszance z żytem 140kg a wyki 10kg. Rozstaw rzędów 15cm, głębokość siewu 4cm. Nawożenie takie jak pod żyto. Odmiany: rea, wista

SOJA

To roślina o wartościowym składzie nasion, ma podobny skład chemiczny jak mięso stąd wykorzystywana jest w przemyśle mięsnym jako substytut. Może być traktowana jako roślina oleista (bardzo dużo kwasu lanolinowego, brak kwasu ……..). jest ot roślina dnia krótkiego- dojrzewa wtedy, gdy dzień jest krótki- w naszym klimacie jest już wtedy zimno. Zawiera nawet do 59% białka a tłuszczu do 20%. Ma mało błonnika 3-5%. Białko sojowe jest strawne w 80%, zawiera lecytynę, kazeinę i liczne witaminy.

Agrotechnika

Najlepsze stanowisko po roślinach zbożowych, w trzecim roku po oborniku.

- N- 30kg/ha

- P- 60-80kg/ha

- K- 120-160kg/ha

Nasiona przed siewem trzeba zaszczepić szczepem bakterii brodawkowych (konieczny warunek uprawy w Pl). Termin siewu przypada na przełom kwietnia i maja - jest to roślina ciepłolubna, nie znosi wiosennych przymrozków. Ilość wysiewu 90kg/ha; rozstaw rzędów 30-40cm dzięki temu można używać opiekaczy. Głębokość siewu na 3cm. Zbiór gdy strąki są dojrzałe, udana plantacja daje 20 kwintali z ha.

SOCZEWICA

W Polsce jest rzadko uprawiana, ma wysokie walory smakowe nasion. Jest to roślina termofilna dlatego wysiewamy ją na przełomie kwietnia i maja. Wymagania glebowe i zabiegi takie jak u soji. Soczewica na tym samym polu może być uprawiana dopiero po 4-6 latach (zmęczenie gleby). Nawożenie:

- P- 60-80kg/ha

- K- 80-100kg/ha

- N- brak

Ilość wysiewu zależy od wielkości nasion:

- forma gruboziarnista wysiew 100kg/ha

- forma drobnoziarnista 80kg/ha

Rozstaw rzędów 20cm co pozwala na mechaniczne opielanie. Głębokość siewu 3cm. Zbiór jak wszystkie strąki brunatnieją.

ROŚLINY MOTYLKOWE DROBNOZIARNISTE

Zaliczamy tu:

- kończyna czerwona

- kończyna biała

- kończyna biało-różowa (szwedzka)

- kończyna perska (nie uprawiana w Polsce)

- kończyna krwistoczerwona (inkarnatka)

- lucerna mieszańcowa

- lucerna chmielowa

- lucerna siewna, sierpowata (rzadko uprawiane)

- esparceta siewna

- komonica zwyczajna

- seradela

Zalety:

-rośliny wysokobiałkowe (dużo białka w zielonej i w suchej masie)

-rośliny te dla nasion są uprawiane tylko w celach reprodukcyjnych (nasiona są bardzo drobne)

-w ciągu roku dostarczają kilku pokosów

-uprawiane są przez wiele lat (do jednorocznych należą tylko seradela i kończyna perska)

-mają bardzo rozbudowany system korzeniowy, który po obumarciu dostarcza dużo materii organicznej, która ulega procesowi mineralizacji i przekształca się w związki dostępne dla roślin; w 25% ulega humifikacji i przekształca się w próchnicę

-rośliny te są najbardziej strukturotwórcze

-zacieniają glebę i niszczą chwasty

-zachowują wodę w glebie

-w mieszance z trawami zapobiegają erozji gleby

-zwiększają żyzność gleby


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ZASOBY NATURALNE I SZTUCZNE W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM I KUJAWSKO
charakterystyka naturalna i sztuczna
Wyk  Karmienie naturalne i sztuczne niemowląt
235706nowotwory-czynniki, Wszelkie czynniki i sytuacje, które powoduję zwiększenie prawdopodobieństw
14 fitochrom, Czynniki zewnętrzne oddziaływujące na wzrost roślin:
Pediatria. Zasady żywienia naturalnego i sztucznego, Wykłady, PEDIATRIA
Korozja materiałów budowlanych pod wpływem działania chemicznych czynników zewnętrznych, Budownictwo
Wpływ czynników zewnetrznych i wewnętrznych na skórę, Moje;p, Kosmetyka, Dermatologia, Skóra
ladunki 06 wplyw czynnikow zewnetrznych
czynniki zewnętrzne wplywające na skórę, Kosmetologia
3 a Źródła naturalne i sztuczne ultradźwięków
Naturalne i sztuczne przemiany atomowe, Notatki i materiały dodatkowe, Chemia, materiały dodatkowe
Wpływ czynników zewnętrznych na skóre - wolne rodniki, Kosmetyka, Kosmetologia
Korozją nazywamy zjawisko niszczenia materiałów spowodowane działaniem czynników zewnętrznych
czynniki zewnętrzne wpływające na skórę
Identyfikacja leśnych siedlisk przyrodniczych NATURA 2000 na przykładzie Nadleśnictwa Oleśnica Śląsk
ŚCIĄGA Promieniotwórczość naturalna, sztuczna, rozpady, okres półtrwania
promieniotwórczość naturalna i sztuczna, Chemia(1)
Wpływ czynników zewnętrznych na skórę

więcej podobnych podstron