AD.49
Przyczyny, przebieg i skutki I wojny światowej.
1. Przyczyny wybuchu wojny
Na początku XX wieku nastąpił wzrost napięć pomiędzy blokami: Trójprzymierza ( Niemcy, Austrio-Węgry i Włochy ) i Trójporozumienia ( W.Brytania, Francja i Rosja ) wywołany kolejnym kryzysem na Bałkanach. Sytuacja na kontynencie europejskim poważnie skomplikowała w latach 1912-1913 kryzys bałkański ( W 1912 r. wybuchła wojna między Serbią, Bułgarią, Grecją, Czarnogórą a Turcją. Klęska Turków w wojnie na Bałkanach rozpoczęła nowy konflikt, na tle zdobytych ziem. W 1913 roku wybuchła kolejna wojna gdzie przeciwko Bułgarii połączyły się Serbia, Grecja, Rumunia i Turcja. Przegrana Bułgarów i wzrost znaczenia Serbii popieranej przez Rosjan zaniepokoiło Austrio- Węgry. ). 28 czerwiec 1914 roku w Sarajewie ginie w zamachu austriacki następca tronu, arcyksiążę Franciszek Ferdynand. W końcu lipca rząd austro-węgierski kierują ultimatum do rządu serbskiego i ten mimo przyjęcia żądań 28 lipca 1914 roku przystępuje do wojny wypowiedzianej przez Austrio-Węgry które mają poparcie Niemiec. Serbię poparła Rosja, ogłaszając mobilizację, a 31 lipca Niemcy wystosowały ultimatum do rządu rosyjskiego o odwołanie mobilizacji, odpowiedź była odmowna więc 1 sierpnia Niemcy wypowiadają wojnę Rosji, a 3 sierpnia Francji, 4-W.Brytanii.
2. Przebieg wojny
a) front zachodni
Niemcy, realizując plan po zaciętych walkach w Flandrii dotarli nad rzekę Marnę we Francji i tam stoczona bitwa 6-9 września 1914 roku zakończona klęską odparła ich nad linię rzeki Aisne. W październiku 1914 roku Niemcy postanowili odciąć Francje od Anglii lecz się nie udało. Wojna zaczęła przybierać charakter wojny pozycyjnej, nawet próba zdobycia Verdun 1916 roku nie przyniosła rezultatów. Czerwiec 1916 rok ta ofensywa aliancka nad Somms, podczas której użyto czołgów ( W.Brytania ). 6 kwietnia 1917 roku po stronie Ententy do wojny przystąpiły Stany i w kwietniu i maju 1917 roku przeprowadzono akcje zaczepne w rejonie Arras. Niemcy starali się wygrać wojnę ostatecznie w marcu 1918 roku lecz inicjatywę przejęli alianci i od lipca wojska austro-węgier znalazły się w rozsypce, a rewolucja listopadowa w Niemczech 1918 rok zmusiła do podpisania rozejmu w Compiegne 11 listopada 1918 roku.
b) front wschodni
Rosyjskie uderzenie ( lato-jesień 1914 roku ) w kwietniu na Prusy Wschodnie ( bitwa pod Tannenbergiem i nad jeziorami mazurskimi ) nie przyniosła rezultatów, lecz atak w kierunku południowo-zachodnim przesuną wojska rosyjskie na Podkarpacie. W 1915 roku ofensywa armii niemieckiej i austro-węgierskiej ustawiła linię frontu od Zatoki Ryskiej przez Pińsk po Tarnopol. 6 czerwca 1916 roku ruszyło natarcie rosyjskie, które po początkowych sukcesach zostało powstrzymane. Rewolucja lutowa i październikowa w Rosji zmusiła ją do podpisania zawieszenia broni w Brześciu Litewskim ( listopad 1917 ) a w konsekwencji pokoju brzeskiego 3 marca 1918 roku.
c) front pozaeuropejski
Rosjanie w 1914 pobili Turków i odnosili lokalne sukcesy aż do 1917. W Mezopotamii Anglicy ponosili klęski w latach 1914-1916, w 1915 połączony korpus australijsko-angielski uległ Turkom w cieśninie Dardanele. Od 1917 roku Turcy zaczęli ustępować z Mezopotamii i w Palestynie, kapitulując ostatecznie w 1918. Od 1918 Brytyjczycy opanowali większość kolonii niemieckich, Japończycy zajęli kolonie niemieckie w Chinach.
3. Skutki wojny
I Wojna Światowa trwała 4 lata 3 miesiące i 14 dni. Liczba zabitych cywili sięgnęła 10 mln., ponad 8 mln. żołnierzy. Obalono władców, proklamowano republiki: przed wojną w Europie było 19 monarchii i 3 republiki, a po wojnie - odpowiednio 13 i 14.
Skutki wojny były wielorakie, wpłynęły bowiem na stan gospodarki, kultury i na ludzką świadomość. Większe nastawienie się państw na produkcję wojskową. Powszechna mobilizacja mężczyzn przyczyniła się do dużego zatrudniania kobiet i wydłużenia czasu pracy.