METODY WPROWADZANIA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO DO KRAJOWEGO PORZĄDKU PRAWNEGO
Transformacja - przekształcenie normy PM w normę Prawa krajowego za pomocą transformatora, najczęściej odpowiedniego aktu prawa wewnętrznego
J.Galster: w mysl tej metody PM wymaga zmiany hipotezy normy (zwłaszcza adresatów)
T.ogólna/ generalna - włączenie do wewnętrznego systemu całego bądź części PM na podstawie generalnej normy blankietowej, najczęściej konstytucyjnej danego panstwa
T.specjalna/szczegółowa - to każdorazowe przekształcanie źr PM, za pomoca konkretnego aktu wewnętrznego. Ma ona strukturę dwuczłonową gdyż zakłada : 1. Zgode opow. Org państwow wyrażoną w akcie prawotwórczym, 2 ogloszenie jej w oficjalnym dzienniku ustawowym
Paralelizacja - powtórzenie normy PM w prawie krajowym -> prawodawca stanowi własne normy zgodne z PM (powstaje norma równoległa)
Odesłanie - konieczność zastosowania w stos wew n Mn nie podlegającej recepcji wskazanej przez prawo krajowe (ustawa o prawie lotniczym z 62')
Adopcja/ inkorporacja - przyjęcie i obowiązywanie w prawie krajowym normy Mn w niezmienionym kształcie (formuła lorda W.Blackestone'a)
Ex proprio vi gore - z własnej mocy prof. Stefan Rozmaryn `jeśli konstytucja danego państwa nie zawiera przepisu o włączaniu p Mn to przejąc należy uznanie prawnej skuteczności u Mn w stos wewnętrznym
Teoria wykonania - niemiecki obszar językowy, odmiana adopcji. Normy Mn nie ulegają przekształceniu na prawo krajowe, a wykonanie polega na dopełnieniu państwowym nakazem wykonania
Admisja - nierecepcyjna metoda obowiązywania. Norma nie jest transformowana ani przekształcana jest jedynie dopuszczona do obowiązywania i stosowania
PODSTAWY WYROKOWANIA MTS A ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Artykuł 38. Statutu MTS
1. Trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, które będą mu przekazane, będzie stosował:
a) konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły, wyraźnie uznane przez państwa spór wiodące;
b) zwyczaj międzynarodowy, jako dowód istnienia powszechnej praktyki, przyjętej jako prawo;
c) zasady ogólne prawa, uznane przez narody cywilizowane;
d) z zastrzeżeniem postanowień artykułu 59, wyroki sądowe tudzież zdania najznakomitszych znawców prawa publicznego różnych narodów, jako środek pomocniczy do stwierdzania przepisów prawnych.
Postanowienie niniejsze nie stanowi przeszkody, aby Trybunał mógł orzekać ex aequo et bono, o ile strony na to zgadzają się.
W art 38 statutu MTS wymienia podstawy wyrokowania trybunału: umowy międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy, ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane, wyroki sądowe oraz opinie najwybitniejszych znawców PM jako środek pomocniczy do stwierdzenia istnienia przepisów prawa ( judykatura i doktryna jako źródła pomocnicze)
podstawy orzekania MTS a rt 38. mogą częściowo pokrywać się z normami PM, ale nie wymieniono źródeł formalnego prawa międzynarodowego w sposób wyczerpujący
Ewolucja prawa międzynarodowego doprowadziła do wykształcenia źródeł formalnych w postaci wiążących i prawotwórczych uchwał organizacji międzynarodowych oraz aktów jednostronnych państw
umowy międzynarodowe oraz zwyczaj międzynarodowe są źródłami formalnymi prawa międzynarodowego i jednocześnie podstawą orzekania
orzecznictwo i doktryna zostały wymienione jako środki pomocnicze do stwierdzenia przepisów prawa , więc nie są źródłami orzekania MTS oraz źródłami prawa międzynarodowego
-jeśli sądy międzynarodowe stwierdzają w wyrokach istnienie normy PM i opierają sie na niej to może być dowodem , że norma rzeczywiście istnieje, zwłaszcza jeśli orzecznictwo jest jednolite
- poglądy znawców PM mogą wskazywać na istnienie normy PM, zwłaszcza jeśli są jednolite ii reprezentowane w doktrynie pańśtw o różnych ustrojach społecznych
ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane interpretuje się szerzej niż zasady prawa międzynarodowego , ponieważ dotyczą zarówno prawa wewnętrznego jak i prawa międzynarodowego
-zasady te muszą być uznawane powszechnie, przez systemy prawne i praktykę wszystkich państw
- niektóre zostały sformowane w prawie rzymskim
- umożliwiają MTS rozstrzyganie sporów w przypadku braku norm umownych i zwyczajowych
PACTUM DE CONTRAHENDO
porozumienie państw co do zawarcia w przyszłości ostatecznej umowy - w formie postanowienia odrębnego (klauzuli) projektującego nowej umowy
również postanowienie ( zobowiązania) do istniejącej umowy (np. w Traktacie Wersalskim do przystąpienia do Berlińskiej Konwencji do transporcie kolejowym z 1890 r.)
rozróżnić należy zobowiązaniem do zawarcia umowy od zobowiązania do prowadzenia negocjacji - pactum de negotiando dobrej wierze i ze szczerą wolą do ich pomyślnego zakończenia
Rozróżnienie; STSM 1931 w sprawie ruchu kolejowego między Polską a Litwą
3 WARUNKI KONIECZNE:
tożsamość stron ( zamiar dla trzeciej strony)
wola realizacji pactum
wola odłożenia w czasie - ostateczne porozumienie
pactum w różnym stopniu określa przyszłe porozumienie
Typowe sytuacje:
przy rozwiązywaniu sporów - strony zawiązują porozumienie ( też co do oddania pod sąd)
w sprawach kontrowersyjnych, które nie dojrzały jeszcze do uregulowania w drodze umowy międzynarodowej
detale na późniejsze uzgodnienia
CO STANOWI PRAWO WEWNĘTRZNE ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH?
Uchwały odnoszące się tylko do zagadnień związanych z wewnętrzną strukturą i funkcjonowaniem samej organizacji - odnoszą się tylko do organów i państw członkowskich organizacji - jeśli maja charakter prawotwórczy to tworzą prawo wewnętrzne OM ( pro foro interno)
uchwały odnoszące się do postępowania państw poza organizacją międzynarodowa ( pro foro externo)
aby uchwała organizacji mogła być uznana za źródło PM musi spełnić jednocześnie 2 warunki: być prawnie wiążąca
tworzyć nowe normy prawne ( mieć charakter prawotwórczy)
uchwały posiadają prawotwórczy charakter gdy ustala reguły postepowania na przyszłość odnoszące się do takich sytuacji które moa wystąpić nieskończoną ilość razy
(dopisać)
Aby uchwały organizacji międzynarodowej mogły być uznane za źródło prawa międzynarodowego, musza one spełniać równocześnie dwa warunki: 1) być prawnie wiążące; 2) tworzyć nowe normy prawne.;
Normatywny charakter posiadają uchwały, które ustalają reguły postępowania na przyszłość, odnoszące się do sytuacji, które mogą występować nieokreśloną ilość razy. Co do uchwał odnoszących się do zagadnień związanych z wewnętrzną strukturą i funkcjonowaniem samej organizacji, to są one przeznaczone do regulowania tego wszystkiego, co dzieje się na forum organizacji ( są przeznaczone pro foro interno). Dotyczą one działalności organów organizacji, ich wzajemnych stosunków, jak również działalności państw członkowskich w samej organizacji i ich stosunków z organizacją. Nie odnoszą się natomiast do działalności państw członkowskich poza daną organizacją. Uchwały tego typu, jeśli mają charakter prawotwórczy, tworzą tzw. prawo wewnętrzne organizacji międzynarodowych, w którego skład wchodzą: 1) wewnętrzne regulaminy i przepisy proceduralne, 2) przepisy budżetowe i finansowe, 3) przepisy dotyczące personelu organizacji, 4) przepisy regulujące inne sprawy administracyjne organizacji, 5) przepisy dotyczące realizacji funkcji operacyjnych organizacji w zakresie jej kompetencji, 6) przepisy dotyczące tworzenia i funkcjonowania organów pomocniczych.
Uprawnienia organizacji do tworzenia konkretnych postanowień prawa wewnętrznego mogą wynikać ze statutu organizacji, a więc z umowy międzynarodowej która jest podstawą jej działalności. W praktyce organizacji międzynarodowych występuje jednak tworzenie norm prawa wewnętrznego, nawet w przypadkach wyraźnie nieprzewidzianych przez ich statuty. Dotyczy to zwłaszcza uchwalanie wewnętrznych regulaminów i przepisów proceduralnych. Praktyka ta doprowadziła do wysunięcia teorii kompetencji domniemanych organizacji w tym zakresie.
Tworzenie prawa wewnętrznego organizacji w drodze podejmowania uchwał przez ich organy stwarza pewne niebezpieczeństwo dla państw członkowskich. Uchwały te, podejmowane zazwyczaj większością głosów, mogą wbrew woli państwa niekorzystnie zmienić jego sytuację prawną w organizacji. Żeby temu zapobiec, niektóre najważniejsze zagadnienia funkcjonowania organizacji ujmowane są w statutach. Ostatecznym środkiem ochrony państw członkowskich przed narzucaniem im niewygodnych przepisów w drodze uchwał jest wystąpienie z organizacji.
SIŁA ZBROJNA W KARCIE NARODÓW ZJEDNOCZONYCH
Karta NZ w art. 45 mówi o możliwie najszybszym zawarciu układów dotyczących powołania kontyngentów narodowych pozostających pod strategicznym dowództwem ONZ. Mimo to do dziś, czyli przez ponad 60 lat, nie zawarto ani jednego. Na przeszkodzie stanęły sprzeczne interesy państw członkowskich.
Wojskowy Komitet Sztabowy (ang. Military Staff Committee), utworzony w 1947 na podstawie art. 45-47 Karty NZ, nie był praktycznie nigdy wykorzystany z tego samego powodu. Komitet jest organem doradczym RB w kwestiach wykorzystania sił zbrojnych dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. W jego skład wchodzą szefowie sztabów stałych członków RB lub ich przedstawiciele. Spotyka się raz na miesiąc, głównie w celu przekazania przewodnictwa.
Jest mało prawdopodobne, aby w niedalekiej przyszłości w oparciu o postanowienia Karty NZ, powstały siły wojskowe podporządkowane ONZ, a państwa były gotowe ponieść związane z tym konsekwencje, zarówno militarne, jak i finansowe.
W związku z niemożnością zastosowania w praktyce procedury wojskowej przez Wojskowy Komitet Sztabowy, powołano misje pokojowe (zwane także operacjami pokojowymi lub operacjami utrzymania pokoju). Karta NZ nie przewiduje takiej możliwości wprost, za ich podstawę prawną przyjmuje się jednak art. 40 i 48 Karty NZ.
Operacje pokojowe są to wielonarodowe siły wojskowe i cywilne pod nadzorem ONZ, których celem jest rozwiązywanie konfliktów wewnętrznych lub między państwami. Do ich zadań należy:
wprowadzanie lub nadzorowanie realizacji postanowień;
rozdzielanie wojsk;
kontrolowanie stref buforowych;
całkowite lub częściowe rozwiązanie konfliktu;
zabezpieczenie pomocy humanitarnej.
Pierwsza operacja pokojowa miała miejsce na Bliskim Wschodzie w 1948. Wysłano wówczas grupę mediatorów do Palestyny w celu udzielenia wsparcia mediatorowi ONZ. Klasyczne misje pokojowe dominowały do 1988 i przeprowadzono ich w tym czasie 13. Składały się głównie z kontyngentów wojskowych, które nadzorowały zawieszenie broni, kontrolowały strefy buforowe oraz zapobiegały ponownemu wybuchowi walk.
Współczesne operacje pokojowe (zwane operacjami nowej generacji) mają szerszy zasięg. Realizują nie tylko zadania wojskowe, ale i polityczne. Pierwszą taką operację przeprowadzono w Namibii w 1989-1990. Była to Grupa Pomocy NZ w Okresie Przejściowym (UNTAG). Miała nadzorować wszelkie aspekty powstawania niepodległego państwa na tym terytorium, bezprawnie zagarniętym przez RPA.
W latach 90tych ONZ przeprowadziła więcej operacji pokojowych niż w ciągu ostatnich 40 lat. Wypracowano nowe metody tworzenia pokoju po zakończeniu konfliktu. Zmianom uległy też formy organizowania operacji pokojowych. Przykładem Misja Tymczasowa Administracji NZ w Kosowie (UNMIK). Misja w Kosowie jest najnowszym typem misji pokojowych. ONZ sprawuje tylko mandat cywilny realizowany zbiorowym wysiłkiem ONZ, UE i OBWE. Natomiast kontyngent wojskowy (KFOR) nie podlega Sekretarzowi Generalnemu ONZ. Został on wydzielony przez NATO.
NORMATYWNY CHARAKTER UCHWAŁ ZO ONZ
Nie wszystkie uchwały org. międzynar. zawierają normy prawne, dlatego nie wszystkie mogą zostać zaliczone do źródeł prawa międzynar. W doktrynie przyjęto podział na: decyzje (tworzą normy prawne) i zalecenia (nie tworzą norm). Uchwały tworzące normy muszą spełniać łącznie 2 warunki:
a) są wiążące w stos. Do państw członkowskich - wiążący chrakt. wynika z woli państw założycielskich org. międzynar. wyrażonej w umowie międzynar. tworzącej organizację (statut). Ukształtowała się zasada kompetencji domniemanych tzn. możliwość stanowienia norm prawnych w sprawach nie przewidzianych w statucie, jeśli jest to konieczne do prawidłowej realizacji celów i zadań org.
b) są prawotwórcze - ustalają reguły postępowania na przyszłość w stos. międzynar. mające zastosowanie do nieokreślonej liczby przypadków
Uchwały nie tworzące norm (tzw. soft law):
a) uchw. wiążące, ale dotyczące jednorazowej sytuacji (np. przyjęcie państwa w poczet członków org.)
b) uchw. niewiążące, dot. określonej liczby sytuacji (np. w sprawie pomocy państwu dotkniętemu klęską żywiołową)
c) uchw. niewiążące, dot. nieokreślonej liczby sytuacji (np. Powszechna Deklaracja Pr. Człowieka)
Sposoby podejmowania uchwał:
głos. jednomyślne - zgoda wszystkich przedstawicieli państw
głos. większością - większość zwykła/kwalifikowana, wiąże wszystkie państwa
sys. contracting out - zgoda większości przedst. państw, jednak państwa głosujące przeciw mogą przez oświadczenie wyłączyć się od stosowania uchwały w całości lub w części.
SANKCJE MIĘDZYNARODOWE
Problem istotny z punktu widzenia oceny prawa międzynarodowego jako systemu norm prawnych (porządku prawnego). Hegel i jego poplecznicy, absolutyzujący suwerenność państwową, nad którą nic nie może stać, negowali istnienie prawa międzynarodowego (prawny charakter jego norm), powołując się na brak przymusu. Mówili oni o systemie „moralności pozytywnej”, nie zaś o prawie międzynarodowym.
Obecnie, po drugiej wojnie światowej, nie neguje się już prawnego charakteru norm międzynarodowych. Zdecydowanie stwierdzić też można, że przymus (sankcje) w porządku tych norm występuje, choć nie ma on takiego charakteru jak w prawie krajowym.
Nie można oczywiście twierdzić, że każda norma regulująca stosunki międzynarodowe jest zaopatrzona w sankcję (przymus bezpośredni), to jednak system norm, jako całość, sankcją taką rozporządza. Istnienie pojedynczych norm i ich prawny charakter nie jest w tej sytuacji zależny od sankcji. Podobnie w prawie krajowym, nie każda norma zaopatrzona jest w sankcję. Dostrzec należy istotną różnicę, w prawie międzynarodowym brak jest władzy nadrzędnej, stojącej nad podmiotami prawa, która ustanawiałaby normy i zapewniała ich stosowania przy wykorzystaniu odpowiedniego aparatu. Tu państwa (podmioty prawa) tworzą normy i stosują sankcje.
W prawie międzynarodowym nie można sankcji zawężać do pojęcia przymusu fizycznego. Sankcja w prawie międzynarodowym to negatywna reakcja społeczności międzynarodowej, z jaką spotyka się państwo naruszające normy prawa międzynarodowego.
KLASYFIKACJA SANKCJI W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM:
ze względu na podmiot stosujący sankcję:
sankcje indywidualne - uruchamiane przez poszczególne państwa;
sankcje zbiorowe (kolektywne) - nakładane przez społeczność międzynarodową, zwykle działającą pod auspicjami organizacji międzynarodowej
ze względu na stopień zorganizowania:
sankcje zorganizowane - wyraźnie przewidziane w umowach międzynarodowych, określających dokładnie sytuacje, w jakich można je zastosować, ich rodzaj, sposób, w jaki mają być podjęte (indywidualnie przez państwo, kolektywnie) oraz organ decydujący o ich zastosowaniu
sankcje organizacyjne
sankcje korygujące
środki przymusu bezpośredniego
sankcje niezorganizowane - choć nie są przewidziane wyraźnie w umowach międzynarodowych, państwa liczą się z ich zastosowaniem
sankcje socjologiczne (psychologiczne)
środki odwetowe
ze względu na rodzaj sankcji, np:
wojskowe
ekonomiczne
SANKCJE ZORGANIZOWANE:
1. SANKCJE ORGANIZACYJNE
Polegają na zawieszeniu lub wykluczeniu z organizacji międzynarodowej, a także w łagodniejszej odmianie (tzw. środki wstępne), na ostrzeżeniu państwa naruszającego prawo międzynarodowe lub wezwaniu do przestrzeganiu postanowień umowy.
Przykład 1: art. 6 Karty NZ, przewidujący wykluczenie z ONZ członka, który uporczywie łamie zasady Karty NZ. Decyzję podejmuje Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa.
Do chwili obecnej nie podjęto takiej decyzji, jednak w 1974 delegacja RPA została pozbawiona prawa udziału w pracach XXIX sesji ZO, właśnie z uwagi na łamanie praw Karty NZ (środek wstępny?).
Przykład 2: art. 8 statutu Rady Europy, umożliwiający wykluczenie państwa z tej organizacji.
2. SANKCJE KORYGUJĄCE
Grupa sankcji polegających na usunięciu skutków naruszenia postanowień umowy przez państwo, będące w tej sytuacji nielojalnym kontrahentem. Istota tych sankcji ma godzić w założenie, przyjęte przez takie państwo, jakoby naruszenie warunków umowy mogło być „opłacalne”, tzn. mogło rodzić dla państwa naruszającego określone korzyści, nie koniecznie natury finansowej. W takiej sytuacji sankcje korygujące mają na celu pozbawienie państwa tych korzyści, np. poprzez nałożenie odpowiedniej kary lub wycofanie pomocy.
Przykład 1: art. 5 Karty NZ - ZO może na zalecenie RB zawiesić w korzystaniu z praw i przywilejów członkowskich członka ONZ, przeciwko któremu RB zastosowała akcję prewencji lub przymusu
Przykład 2: art. 19 Karty NZ - umożliwiający pozbawienie prawa głosowania w ZO ONZ członka organizacji, który zalega z zapłatą składek na jej rzecz
Przykład 3: art. 9 statutu RE - możliwość zawieszenia prawa reprezentacji w organach RE państwa niedopełniającego swoich zobowiązań finansowych względem organizacji
Przykład 4: art. 7 traktatu ustanawiającego UE - członek UE może zostać zawieszony w korzystaniu z niektórych praw członkowskich, w tym prawa głosu w Radzie UE, jeśli stwierdzone zostanie poważne i stałe naruszenie przez niego zasad, na których opiera się UE
podział na sankcje organizacyjne i korygujące nie jest wyraźny - mogą one mieć również mieszany charakter
3. ŚRODKI PRZYMUSU BEZPOŚREDNIEGO
Stosowane są przeciwko państwu naruszającemu zakaz uciekania się do groźby lub użycia siły w stosunkach międzynarodowych, popełniającemu przestępstwa lub zbrodnie międzynarodowe (sankcje o wyjątkowo represyjnym charakterze, mający zastosowanie jedynie w nadzwyczajnych sytuacjach).
W okresie LN: środki przymusu o charakterze sankcji ekonomicznej miały charakter indywidualny (decyzję podejmowały państwa), o charakterze sankcji wojskowej - centralizm mechanizmu, tzn. na zlecenie Rady Ligii.
W okresie ONZ: rozdział VII Karty NZ - zasada centralizacji - decyzję o zastosowaniu tego rodzaju sankcji, nie tylko wojskowych, podejmuje RB.
Przykład: Sankcje wojskowe RB zastosowała przeciwko Irakowi w latach 1990-1991
SANKCJE NIEZORGANIZOWANE:
Nie są przewidziane w umowach międzynarodowych, toteż często mają charakter pozaprawny. Są jednak zwykle nie mniej skuteczne niż sankcje zorganizowane.
Przykład 1: Bojkot produktów eksportowych danego państwa lub zmniejszenie ruchu turystycznego do tego państwa wywiera takie skutki ekonomiczne, że państwo to zmuszone jest zmienić swoje postępowanie
Sankcja niezorganizowana przez swoją intensywność może też implikować zastosowanie sankcji zorganizowanej (np. organizacyjnej):
Przykład 2: Kampania medialna powszechna przeciwko państwu naruszającemu masowo prawa człowieka może skłonić inne państwa do jego zawieszenia w prawach członka organizacji międzynarodowej
1. SANKCJE SOCJOLOGICZNE (PSYCHOLOGICZNE)
Polega na negatywnej reakcji opinii publicznej, tak międzynarodowej, jak i krajowej, w odniesieniu do postępowania danego państwa. Może przejawiać się we wspomnianym bojkocie zakupu towarów eksportowych, bojkocie turystycznym, czy kampanii medialnej.
Przykłady:
1. Bojkot produktów francuskich (głównie wina) w USA po reakcji Francji na interwencję USA w Iraku;
2. bojkot eksportu z Danii w państwach muzułmańskich po publikacji karykatur Mahometa
3. Kampania medialne USA-Wlk. Brytania na temat broni masowego rażenia w Iraku
4. Bojkot turystyczny przeciwko reżimowi wojskowemu w Birmie
Sankcje socjologiczne mogą też być stosowane w ramach organizacji międzynarodowych.
Przykład: rezolucja uchwalona na XXXI sesji ZO ONZ w 1977 w sprawie proklamowania roku walki z apartheidem. Jej celem oddziaływanie na opinię publiczną. Zachęcała m.in. do wydawania w tej sprawie oświadczeń przez przewodniczących organów wykonawczych organizacji wyspecjalizowanych NZ.
2. ŚRODKI ODWETOWE
Stanowią odpowiedź państwa na zachowania bezprawne (niezgodne z prawem międzynarodowym) innego państwa, choć czasem i na działania zgodne z prawem.
Czasem są one przewidziane w umowach międzynarodowych.
Możliwość odwetu ma przede wszystkim znaczenie prewencyjne - państwo nie podejmie pewnych działań, licząc się z możliwością zastosowania wobec niego środków odwetowych.
Środki odwetowe mogą też zmierzać do pozbawienia państwa naruszającego prawo międzynarodowe korzyści płynących z tego naruszenia i pod tym względem podobne są do środków korygujących.
Wśród środków odwetowych wyróżnia się RETORSJE i REPRESALIA (nazywane czasem zbiorczo „indywidualnymi środkami przymusu”).
A) RETORSJE (z łac. zwracać, tu - odpłacać pięknym za nadobne)
Zgodny z prawem międzynarodowym środek odwetowy podejmowany przez państwo w odpowiedzi na również zgodne z prawem, ale sprzeczne z jego interesem, zachowanie drugiego państwa.
Przykłady:
1. wprowadzenie wiz dla obywateli tego państwa
2. podniesienie taryf celnych
3. uznanie przedstawiciela dyplomatycznego za persona non grata
4. zerwanie stosunków dyplomatycznych
Przykład: Po decyzji władz Warszawy o nazwaniu ulicy (lub placu) imieniem Dżohara Dudajewa (pierwszego prezydenta Czeczenii), Rosja (uznała to za akt wrogi politycznie) przemianowała nazwę ulicy przy Ambasadzie RP w Moskwie na Murawjowa, gubernatora carskiego na Litwie krwawego dla powstańców styczniowych, zwanego przez Polaków „Wieszatielem”
3 warunki legalności retorsji:
celem ich stosowania jest wyrażenie dezaprobaty lub skłonienie drugiego państwa do postępowania zgodnego z prawem (nie może zmierzać do podporządkowania sobie drugiego państwa!!!);
muszą pozostawać w zgodzie z prawem;
muszą być proporcjonalne do zachowania drugiego państwa (wręcz identyczne) - oznacza to, że muszą to być takie same lub zbliżone środki do tych, jakimi posłużyło się drugie państwo (kwestia ocenna, nie doprecyzowana w sądownictwie międzynarodowym - zazwyczaj MTS mówi tylko autorytarnie „proporcjonalny” lub „nieproporcjonalny”).
Środki odwetowe powinny być podjęte dopiero po wezwaniu odpowiedzialnego państwa do działania zgodnego z prawem lub po notyfikowaniu mu decyzji o podjęciu środka odwetowego wraz z ofertą negocjacji.
Państwo pokrzywdzone może tych warunków nie dopełnić, gdy zastosowanie środka odwetowego jest konieczne dla zabezpieczenia jego praw.
Środki odwetowe nie mogą być podjęte lub muszą zostać zawieszone w przypadku zaprzestania przez drugie państwo działania niezgodnego z prawem lub w przypadku poddania sprawy pod rozpoznanie przez sąd międzynarodowy.
B) REPRESALIA (z łac. pochwycić)
Środek odwetowy polegający na zawieszeniu stosowania pewnej normy (norm) prawa międzynarodowego przez państwo poszkodowane (podmiot represaliów) w odpowiedzi na sprzeczne z prawem międzynarodowym zachowanie innego państwa (obiekt represaliów).
Celem działania podmiotu represaliów musi być:
zmuszenie obiektu represaliów do naprawienia szkody;
zapobieżenie dalszym naruszeniom prawa;
przywrócenie zgodnego z prawem działania.
Represalia przyjąć mogą formę:
pozytywną - aktywne działanie podmiotu naruszające prawnie chroniony interes obiektu;
negatywną - zaniechanie wypełniania obowiązku prawnego względem obiektu.
Represalia mają długą tradycję. Wiele z klasycznych form represaliów jest obecnie zakazanych, jak np.:
angaria - użycie obcych statków w celach transportowych bez uiszczenia opłaty;
androlepsja - zatrzymanie obywateli obiektu jako zakładników;
blokada pokojowa - uniemożliwienie przez flotę wojenną dostępu do portu lub wybrzeża;
ksenalazja - masowe wydalenie obywateli obiektu;
okupacja pokojowa - zajęcie czasowe terytorium, ewentualne bombardowanie.
Przykład: 1923 Włochy bombardują wyspę Korfu, Francja okupuje Zagłębie Ruhry - w odpowiedzi na trudności z wypłatą reperacji wojennych).
Dopuszczalne współcześnie są represalia kolektywne (zbiorowe), nakładane przez organizacje międzynarodowe, np. embargo handlowe.
Wymogi prawne:
również proporcjonalność;
równoczesne roszczenie reperacji i próba negocjacji.
Ze względu na z istoty sprzeczny z prawem międzynarodowym charakter represaliów - ich stosowanie niedopuszczalne obecnie, jeśli towarzyszy mu użycie siły lub groźba jej użycia, lub zagrożona jest ochrona praw człowieka.
CESJA I JEJ RODZAJE
CESJA TERYTORIALNA
Odstąpienie na podstawie umowy międzynarodowej przez jedno państwo części swojego terytorium drugiemu państwu (lub w wyniku plebiscytu)
PODMIOTEM CESJI - TYLKO PAŃSTWA
TREŚĆ CESJI - przeniesienie suwerenności terytorialnej (państwo cedujące zrzeka się wszelkich praw i tytułów do obszaru terytorium na rzecz innego państwa, które obszar ten nabywa)
Zwykle CESJA - w traktatach pokojowych, kończących stan wojny między państwami
RODZAJE CESJI:
CESJA ODPŁATNA polega na przeniesieniu w drodze umowy międzynarodowej zwierzchnictwa nad danym terytorium z jednego państwa (cedenta) na drugie (cesjonariusza) w zamian za określoną kwotę pieniężną;
Cesja ta jest skuteczna z chwilą faktycznego rozciągnięcia zwierzchnictwa nad terytorium przez cesjonariusza.
Przykład: USA kupiło Luizjanę od Francji, Alaskę od Rosji (w 1867 za 7,2 mln dolarów), Niemcy kupują od Hiszpanii Karoliny, Mariany i Palau (1899).
CESJA WZAJEMNA polega na zamianie w drodze umowy międzynarodowej części terytoriów dwóch państw, czyli wzajemne przeniesienie zwierzchnictwa terytorialnego (suwerenności terytorialnej).
Ponownie, cesja jest skuteczna z chwilą faktycznego rozciągnięcia zwierzchnictwa nad terytorium przez cesjonariusza
Przykład: 1951 PRL i ZSRR - 480 km2 wymieniły (część Bieszczad dla PRL za część woj. lubelskiego dla ZSRR)
CESJA PLEBISCYTARNA polega na przeniesieniu w drodze umowy międzynarodowej zwierzchnictwa nad danym terytorium z jednego państwa (cedenta) na drugie (cesjonariusza), pod warunkiem uzyskania zgody ludności zamieszkującej to terytorium (plebiscyt).
Obecnie przyjmuje się, że warunkiem legalności cesji odpłatnej lub wzajemnej jest plebiscyt.
ALE -> Bierzanek i Symonides negują ten pogląd, podobnie jak i ten, mówiący o potrzebie uznania cesji przez państwa trzecie
ZASADA SUPREMACJI PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO (EUROPEJSKIEGO)
(jeśli w prawie międzynarodowym sesnu largo)
wynika z zasady pacta sunt servanda
państwo dobrowolnie przystępuje do umowy międzynarodowej, ale
wg art 27 konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów- strona nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznego dla usprawiedliwienia nie wykonywania przez nią traktatu
(jeśli w prawie europejskim - z jego ksiażki)
zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym, w przypadku kolizji normy prawa krajowego z normą prawa wspólnotowego
wiąże się z zasada bezpośredniego stosowania i bezpośredniego skutku
nie jest zawarta w pierwotnym prawie wspólnotowym - traktatach
została wprowadzona przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniach i stała się zasadą prawa wspólnotowego
ma wymiar ustrojowy, organizacyjny, strukturalny
przesłanki wg ETS:
traktaty stworzyły własny system prawny który stał się integralną częścią systemów prawnych pańtw członkowskich
państwa ustanawia jace ten porządek prawny zarazem wyposażyły instytucje wspólnotowe w rzeczywisty władze wypływającą z „ograniczenia własnej suwerenności oraz transferu władzy dla organów wspólnoty
duch i cele traktatu byłyby niemożliwe do osiągnięcia bez zgody państw na pierwszeństwo prawa wspólnotowego prze prawem krajowym
treść zasady supremacji sprowadza się do obowiązku zapewnienia normom europejskiego prawa wspólnotowego pierwszeństwa w przypadku kolizji z jakąkolwiek wcześniejsza lub późniejsza normą prawa krajowego
celem zasady supremacji jest trwałe zagwarantowanie pełnej skuteczności i jednolitości stosowania prawa wspólnotowego w systemach prawnych wszystkich państw członkowskich
zasad supremacji odnosi się do całego prawa wspólnotowego, w szczególności dotyczy rozporządzeń
nakaz kierowania się zasadą supremacji jest adresowany do wszystkich organów państwowych państwowych , lokalnych i centralnych, w przypadku kolizji normy wspólnotowej z krajową
REGIONALNE PRAWO MIĘDZYNARODOWE I JEGO IMPLEMENTACJA DO PRAWA KRAJOWEGO
1