Podawanie leków różnymi drogami

Leki to związki chemiczne, środki roślinne, substancje pochodzenia zwierzęcego działające pobudzająco lub hamująco na fizjologiczne czynności komórek, tkanek

i narządów, stosowane w celach leczniczych, diagnostycznych

i profilaktycznych.

Podstawowe informacje

Środek farmakologiczny (leczniczy) to substancja aktywna biologicznie, zawarta w określonej postaci leku. Lek zatem jest środkiem farmakologicznym, któremu nadano określona formę (postać) farmaceutyczną.

Preparat farmaceutyczny to konkretny, przygotowany według określonej receptury lek, lub kombinacja leków.

Leki zawierające ten sam środek farmaceutyczny, ale przygotowane

w różnych postaciach i/lub przez różnych producentów stanowią różne preparaty farmaceutyczne.

Zdecydowana większość leków wywiera nie tylko efekty pożądane, ale również mniej lub bardziej niebezpieczne działania uboczne. Działania niepożądane leków nie mogą przekraczać pozytywnych efektów jakie przynoszą.

Aby lek mógł być podany pacjentowi trzeba nadać mu określoną postać, np. roztworu, tabletek, tab. musujących drażetek, kapsułek, kropli, syropu, maści, czopków, granulatu, aerozolu, proszku, lub inną.

Forma w jakiej podany jest lek ma istotny wpływ na skuteczność leku.

Skuteczność leku w leczeniu danej choroby zależy od bardzo wielu czynników. Najważniejszymi z nich są: budowa chemiczna i zastosowana dawka.

Aby lek mógł wywrzeć swoje działanie, musi dotrzeć do odpowiedniego dla siebie miejsca w ustroju - miejsca docelowego. Po podaniu leku, w organizmie zachodzą różnorakie, skomplikowane procesy wpływające na jego stężenie, formę, rozprzestrzenienie i aktywność.

Czynniki wpływające na działanie leków

Szybkość działania leku zależy od drogi podania, tzn. lek podany dożylnie działa szybciej niż lek podany doustnie.

1. Wiek

Zmiany zależne od wieku dotyczą głównie noworodków, dzieci i młodzieży do lat 18, oraz ludzi w podeszłym wieku, tj. powyżej 65 roku życia.

Mała produkcja HCl i pepsynogenu w żołądku, słaba aktywność enzymów trzustkowych i słaba wydzielanie żółci zmieniają warunki wchłaniania niektórych leków

u noworodków. U noworodków i dzieci częściej występują działania niepożądane. U osób w wieku podeszłym zachodzą zmiany w dystrybucji, metabolizmie i wydalaniu jest to związane ze zmniejszeniem ilości białek we krwi oraz upośledzeniu czynności wątroby i nerek.

2. Masa ciała
Nieprawidłowa masa ciała może zmieniać rozmieszczenie leku w organizmie. Dotyczy to osób nadmiernie otyłych i osób z obrzękami.

3. Płeć
Biotransformacja niektórych leków z uwagi na odmienny „garnitur” hormonów u kobiet i u mężczyzn jest różna, np. u mężczyzn wykazano mniejszą wrażliwość na działanie niektórych leków i jest to spowodowane przyśpieszeniem biotransformacji w skutek działania testosteronu. Testosteron zwiększa aktywność enzymów mikrosomalnych wątroby.

4. Okres ciąży
W okresie ciąży zmienia się większość parametrów farmakokinetycznych określających działanie leków.

5. Czynniki środowiskowe

Zanieczyszczenie środowiska może wpływać na działanie leków w organizmie człowieka. Do czynników indukcyjnych enzymu, a tym samym przyśpieszających metabolizm leku należą środki owadobójcze, chwastobójcze, olejki eteryczne, konserwanty żywności, czy substancje chemiczne zawarte w dymie papierosowym. Palenie tytoniu obniża stężenie wielu leków zastosowanych w chorobach układu sercowo-naczyniowego.

6. Rytm dobowy
Leki współdziałają z rytmami biologicznymi, stąd w zależności od pory dnia lek może wywierać działanie silniejsze lub słabsze. Szybkość biotransformacji w wątrobie też zależy od pory dnia, np.glikozydy nasercowe cechują się większą skutecznością jeżeli są podawane wieczorem
działanie leków uspokajających jest silniejsze po podaniu wieczorem, leki nootropowe pobudzające ośrodkowo takie jak: PIRCETAM lub Kofeina nie powinny być stosowane po godzinie 16.

7. Przebieg choroby
Współobecność innych chorób wpływa na (szybkość) działanie leków, np. zaburzenia czynności wątroby zmniejszają biotransformację leków a niewydolność nerek upośledza ich wydalanie.

8. Interakcja z innymi lekami jednocześnie podanymi
Jeżeli chory przyjmuje więcej niż 1 lek to współdziałanie może zmienić efekt farmakologiczny poszczególnych leków. Jeżeli działanie leków (2,3) podawanych jednocześnie zwiększa się, mówimy o synergizmie działania. Mamy:
Synergizm addycyjny, zachodzi on wówczas, gdy działanie dwóch leków jest sumą działań każdego z nich;
Synergizm hiperaddycyjny - jeżeli oddziaływanie dwóch leków jest silniejsze niż suma obu, np. BISEPTOL, AUGMENTIN.

9. Pożywienie

Stopień wypełnienia żołądka, rodzaj przyjmowanego pokarmu, obfitość posiłku, rodzaj, czas między posiłkiem a przyjęciem leku będzie oddziaływać na efektywność terapeutyczną danego leku. Leki ulegają absorbcji w jelicie cienkim, duża objętość płynów zwiększa tę absorbcję. Szybkość absorbcji poprawia zwiększony przepływ krwi przez naczynia jelita cienkiego. W obecności pożywienia niektóre środki lecznicze mogą być absorbowane wolniej.

Drogi podawania leków

Przez przewód pokarmowy tj.

• Doustnie - per os; p.o.

• Doodbytniczo - per rectum;

• Podjęzykowo - sublinguae,

• okołopoliczkowo - pro bucca

Drogi podawania leków

Do tkanek i jam ciała i narządów tj.

• Podskórnie - injectio subcutanea - s.c.

• Domięśniowo - injectio intramuscularis - i.m.

• Dożylnie - injectio intravenosa - i.v.

• Śródskórnie - injectio intracutanea - i.c.

Drogi podawania leków

• Rzadziej dokonuje się wstrzyknięć dotętniczych, dosercowych, doszpikowych, donerkowych, do kanału nerkowego, do jam ciała np. do jamy otrzewnej, opłucnej, dostawowo.

• Lotne substancje i aereozole podaje się drogą wziewną przez drogi oddechowe.

Drogi podawania leków

• Leki działające miejscowo stosuje się na powierzchnię skóry - incutis

i śluzówek np.

dopochwowo - per vaginam,

na spojówkę oka - pro okulis,

na błonę śluzową nosa - pro nasi,

do ucha - intraauris

Zasady przechowywania leków

1. Leki przechowuje się w oryginalnych opakowaniach, w zamkniętych szafach bez dostępu światła, w pomieszczeniach wydzielonych (temp. poniżej 25şC)

i zabezpieczonym przed dostępem osób nieupoważnionych.

2. Czas przechowywania leku określony jest na jego opakowaniu (na ogół 3 lata).

3. Trwałość leków zależy od warunków ich przechowywania i postaci leku.

4. Niektóre leki (np. insulina, antybiotyki, surowice, szczepionki) wymagają przechowywania w lodówce (2 - 8 °C).

5. Leki narkotyczne, psychotropowe podlegają ścisłej ewidencji, za ich wydanie i dokumentowanie odpowiada lekarz.

Zasady stosowania leków

• Należy znać leki, które podaje się pacjentowi tzn. nazwę, dawkę, sposób

i częstość podania, termin ważności, postać i wygląd, działanie, skutki uboczne, objawy przedawkowania i nietolerancji, odczyny polekowe, sposób udzielania pierwszej pomocy.

Zasady stosowania leków

• Przed przystąpieniem do przygotowania

i podania leków należy zadbać o dobre oświetlenie w miejscu pracy, skompletować sprzęt, umyć ręce

i skoncentrować się na wykonywanej czynności której nie należy przerywać.

• Lek należy przygotować i podać na podstawie indywidualnej karty zleceń lekarskich.

• Przygotowywany lek należy sprawdzić trzykrotnie!!!

(w czasie szukania w apteczce, po wyjęciu z apteczki, po przygotowaniu na tacy oraz bezpośrednio przed podaniem pacjentowi).

• Kontrola leku dotyczy: nazwy, dawki, postaci, daty ważności, wyglądu, drogi podania.

• Należy przestrzegać ustalonych godzin podawania leków:

1x dziennie podaje się rano lub wieczorem;

2x dz. podaje się rano i wieczorem;

3x dz. - rano - w południe - wieczorem.

• Leki podajemy 30 min. po głównych posiłkach; niektóre leki ze względu na ich działanie należy podać przed posiłkiem; leki nasenne - 30 min. przed snem; leki przeczyszczające silnie działające - rano na czczo, łagodnie działające na noc; antybiotyki w dokładnie określonych odstępach czasowych ( co 6, 8, 12 godzin)

Kowalski Jan s.12

Cavinton 2 x 50 mg

Nootropil 1,2g 1 - 1 - 0

Molsidomina 4mg 0 - 0 - 1

Westibo 1 x 2,4 mg

Nowak Maria s.15

Metocard 25mg 0 - 1 - 0

Kalipoz 3 x 1

Furosemid 40 mg 1 x 1

Relanium 5mg 1 x N

Mucosolvan 15ml 7⁰⁰ - 12⁰⁰ - 17⁰⁰

• Każdy lek należy podawać odpowiednią dla niego drogą.

• Osoba która przygotowuje leki powinna je osobiście podać pacjentowi.

• Po zakończeniu przygotowania i podaniu leku należy uporządkować użyte przybory, umyć ręce i udokumentować podanie leków.

Zasady stosowania leków

Pamiętaj o regule „pięciu W”

• Właściwy lek

• Właściwa dawka

• Właściwy czas

• Właściwa postać

• Właściwy pacjent

Niebezpieczeństwa podawania leków

• Omyłkowe podanie niewłaściwego leku

• Podanie leku innemu pacjentowi

• Zbyt duża lub zbyt mała dawka leku

• Podanie leku przeterminowanego

• Wprowadzenie zakażenia przy wykonywaniu iniekcji

• Złamanie igły

• Niewłaściwe łączenie leku.

2

---