Św. Augustyn - studiował retorykę. Spośród wielu dzieł filozoficznych najbardziej przemówiły do niego pisma Cycerona. Pod wpływem kazań Św. Ambrożego, dokonał się w nim głęboki przełom wewnętrzny i odtąd gorliwe zajął się problemami wiary chrześcijańskiej. Augustyn był najwybitniejszym teoretykiem chrześcijaństwa starożytnego. Podobnie jak i inni filozofowie zajmował się problemami szczęścia, ale rozpatrywał je na płaszczyźnie wiary i dlatego twierdził, że szczęśliwym może być tylko ten kto pozna Boga i własną duszę. Stąd też jego dewiza: "Pragnę znać Boga i duszę". Bóg w świetle teorii Augustyna jest "najwyższym bytem" dlatego powinien być najwyższym przedmiotem poznania i najwyższym dobrem. Aby poznać Boga trzeba najpierw zbadać własną duszę. "Wejdź w samego siebie we wnętrzu człowieka mieszka prawda". Augustyn zerwał ze starożytnym intelektualizmem i oparł się na woli. Bo nie rozum lecz wola jest bliższa wiary, a Boga można poznać bardziej przez wiarę niż rozum. Rozumu w poznaniu Boga nie zanegował, przyznał mu tylko rolę drugorzędną. "Nie pojmujesz patrząc staraj się zrozumieć wierząc", "Zrozum byś mógł wierzyć, wierz byś mógł zrozumieć". Augustyn stworzył nową chrześcijańską filozofię opierając ją przede wszystkim na introspekcji i woli.
Św. Tomasz z Akwinu - pochodził z włoskiej rodziny hrabiowskiej. Studiował u benedyktynów w klasztorze na Monte Cassino. W roku 1243 wstąpił do zakonu dominikanów i poświęcił się pracy naukowej. Tomasz oddzielił wiedzę od wiary i dziedzinę rozumu od zakresu objawienia. Sądził, że rozum może poznać wiele atrybutów Boga, jednakże są prawdy dla rozumu niedostępne. Można je poznać tylko dzięki objawieniu. Ale między rozumem a objawieniem nie może być sprzeczności bo wszelkie prawdy pochodzą z tego samego źródła. „Prawda boska jest miarą wszelkiej prawdy”, „Skoro tylko Bóg jest pierwszym umysłem i pierwszym przedmiotem rozumienia, wszelka prawda rozumowa musi być mierzona Jego prawdą”. Człowiek zatem powinien dążyć do poznania Boga zarówno poprzez prawdy nauki oparte na doświadczeniu i rozumie, jak i poprzez prawdy objawione gdyż Bóg jest najdoskonalszym przedmiotem poznania. Akcentując znaczenie rozumu w poznaniu zbliżył Tomasz filozofię chrześcijańską do antyku arystotelesowskiego
Epikur z Samos -był twórcą doktryny filozoficznej którą nazwano epikureizmem. Podobnie jak inni filozofowie interesował się szczęściem i traktował je jako najwyższe dobro człowieka. Szczęście człowiek osiąga wtedy kiedy doznaje przyjemności. Hedonizm Epikura wyróżnia się jednak pewnymi cechami. Według niego szczęśliwy jest ten kto nie cierpi. Właśnie ów brak cierpienia jest już odczuwalny jako przyjemność. Sam życie zatem jest radością i to radością wrodzoną. Epikur starał się uwolnić ludzi od obawy śmierci; twierdził, że dusza jest zniszczalna, a wiara w nieśmiertelność jest złudzeniem. „Śmierć nas nic nie obchodzi, bo zło i dobro jest tylko tam, gdzie można coś odczuwać zmysłami, śmierć zaś jest końcem zmysłowego odczuwania”.
George Berkley - zradykalizował założenia empiryzmu i normalizmu, wyprowadził z nich paradoksalne konsekwencje kwestionujące obiektywność świata. Nadał empiryzmowi postać skrajnie sensualistyczną
( istnieć to być postrzeganym ) Realne istnienie przyznaje tylko poznającemu podmiotowi, wszystko zaś inne uznaje za jego wyobrażenie.
Jean-Jacques Rosseau - wybitny przedstawiciel oświecenia, podjął zadanie ratowania człowieka przed niszczącym wpływem cywilizacji. Głosiła hasło kultu natury. Zajmował też wrogą postawę wobec intelektualizmu, ale z uznaniem wypowiadał się o uczuciu. "Wartość prawdziwa człowieka leży nie w rozumie lecz w sercu, a wartość serca nie niezależna od wartości rozumu".
Sokrates - intelektualizm etyczny Sokratesa - uważa, że zajmowanie się filozofią jest bezużyteczne i bezbożne, filozofia ma zajmować się człowiekiem. Cnota jest wiedzą, a skoro tak więc można się jej nauczyć. Cnota jest wartością niewymierną. Sokrates uważał, że złe zachowanie bierze się z braku wiedzy. "Szukaj wiedzy, mądrości a będziesz dobrym człowiekiem"
Niccolo Machiavelli - pragnął stworzyć teorię państwa silnego i niezależnego od kościoła. Za idealny ustrój uznał republikę, gdyż tylko ona może zapewnić bezpieczeństwo i dobre prawa obywatelom. Rozróżniał moralność prywatną i polityczną, moralność polityczna oparta na sile, przebiegłości i zachowaniu układu. Moralność prywatna wrażliwa, współczująca i troskliwa. Moralność prywatna wewnątrz państwa, polityczna na zewnątrz.
Michael de Montaigne - sztuka życia, wielkie humanista odrodzenia. Był sceptykiem, jednakże nie patrzył na życie tragicznie, doradzał korzystać z jego darów, aprobować je takim jakie jest i dążyć do doznawania przyjemności. Filozofia w myśl jego zasad powinna uczyć dobra i zachęcać do cieszenia się życiem.
Tomasz Campanella - był jednym z prekursorów komunizmu utopijnego. Interesował się filozofią, teologią, astrologią. Na skutek nieortodoksyjnych przekonań posądzony o herezje i więziony. Opublikował szereg traktatów filozoficzno-moralnych, jednak najbardziej znanym jego dziełem jest "Państwo Słońca". Przedstawił w nim wizję idealnego ustroju państwa-miasta w którym nie ma własności prywatnej. Wyobrażał sobie państwo rządzone przez księcia kapłanów, państwo miało trzy ministerstwa; administracji, mądrości i miłości. Jego zdaniem jednostka i państwo to jedno.
Francis Bacon - angielski filozof i mąż stanu, uchodził za jednego z głównych twórców nowożytnej koncepcji nauki. Wprowadził indukcję eliminacyjną. twierdził, że aby dojść do wiedzy empirycznej ( prawdziwej ) należy wyzbyć się złudzeń gatunku. Jako pierwszy chciał uczynić z nauki siłę produkcyjną, nauka ma służyć praktyce. Wiedza to potęga tyle mamy władzy nad światem co wiedzy. Wiedza i potęga ludzka to jedno i to samo gdyż nieznajomość przyczyny pozbawia nas skutku.
Immanuel Kant - Doszedł do wniosku, że rozum ludzki nie może zbadać takich idei z dziedziny metafizyki jak dusza, wszechświat, Bóg, ponieważ nie mogą one być składnikami doświadczenia. Idee te są celami do których rozum dąży, ale nie jest zdolny ich dosięgnąć.
Natywizm - kierunek który głosi, że wiedza jest człowiekowi wrodzona. natywizm w teorii prawdy głosi, że wiedza jest człowiekowi dana, ale trzeba do niej dojść.
Ontologia - nauka o „pierwszych zasadach i ostatecznych przyczynach” bytu. W takim ujęciu nauka o bycie jako takim której zadaniem jest dociekanie natury wszystkiego, cokolwiek istnieje, czyli „tego co jest” zarówno w sferze realnej - przedmioty jak też wyabstrahowanej - pojęcia, kategorie, terminy. Zajmuje się obok teorii poznania
( gnozeologii ) i aksjologii - teorią bytu, problemami jego natury, sposobami istnienia i przejawienia, stosunkami pomiędzy bytami, itp.
Absolut - byt doskonały, idealny, istniejący sam z siebie bez żadnej przyczyny czy ingerencji zewnętrznej, niczym nie ograniczony, nieskończony
Teoria poznania - teoria filozoficzna usiłująca sformułować odpowiedź na pytania: czym jest poznanie, jaka jest jego geneza, jakie są jego warunki, czym jest podmiot, przedmiot i akt poznania, czy istnieją granice poznania. Prawie każdy filozof przedstawia własną teorię dotyczącą tych kwestii. Ogólnie można stwierdzić, że teorie poznania dzielą się na racjonalne, przyjmujące za kryterium poznania sprawdzalność lub falsyfikowalność wysuwanych twierdzeń i irracjonalne uznające za kryterium poprawności specyficzne przeżycie poznawcze np. oświecenie, ekstazę itp.
Racjonalizm - wywodził się z krytycyzmu, cechował go kult rozumu. Odrzucał dogmaty wiary, których nie można rozumowo uzasadnić.
Deizm - uznaje istnienie Boga jako stwórcy świata bez dalszej ingerencji w nim. Uznaje także nakazy moralne płynące z religii, odrzuca objawienie i wyznaniowe formy wiary.
Ateizm - odrzuca istnienie Boga, uznaje tylko materię.
Empiryzm - Pogląd kładł nacisk na rolę doświadczenia w poznawaniu świata. Preferował rozumowanie indukcyjne.
Utylitaryzm - typowa postawa oświecenia która za najwyższy cel jednostki uznawała jej pożytek. Każde działanie powinno dawać jak największe szczęście jak największej liczbie ludzi. Utylitaryzm spowodowany był wiarą w człowieka jako wolną, rozumną jednostkę która może zbudować lepszą przyszłość
Filozofia odrodzenia:
zrywa ze średniowieczem
głosi wolność we wszystkich dziedzinach
reformacja w religii i kulturze
odrzucenie autorytetów
propagowanie prawdy i myśli
prostota
skierowanie się ku scholastyce
Teorie prawdy:
Teoria koherencji - to zdanie jest prawdziwe, które jest zgodne z systemem zdań przyjętych za prawdziwe
Teoria oczywistości - prawdziwe jest to, co jest oczywiste, a oczywiste jest to co rozumiemy jasno i wyraźnie
Teoria eksperymentów
- to zdanie jest prawdziwe, które pochodzi od autorytetu
3