Gruczoł tarczowy
Znany pod skróconą nazwą - tarczyca jest dużym, nieparzystym narządem, położonym w dolnej części szyi z przodu i po bokach krtani i tchawicy. Składa się z dwóch płatów bocznych oraz wąskiej części je łączącej, tzw. węziny. Tarczyca ma budowę zrazikową. Zraziki utworzone są przez zgrupowania pęcherzyków tarczycy, w których gromadzi się koloid tarczycy, z którego powstają hormony tarczycy: tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3).
Są to hormony będące aminokwasami, zawierające w swej budowie atomy jodu. W komórkach przypęcherzykowych tarczycy wytwarzany jest hormon peptydowy - kalcytonina.
Czynność tarczycy wiąże się z: wychwytywaniem z krwi jodu nieorganicznego, syntezą, magazynowaniem i uwalnianiem do krwi T3 i T4. Do czynników zwiększających wydzielanie hormonów tarczycy należą: hormon tyreotropowy wydzielany przez przysadkę, podwzgórzowy hormon uwalniający hormon tyreotropowy z przysadki - TRH (działanie na tarczycę pośrednio przez TSH), zimno. Wydzielanie hormonów tarczycy zmniejszają: długotrwały wzrost średniej temperatury otoczenia, wzrost zawartości we krwi wolnych T3 i T3, znaczny nadmiar lub niedobór jodu nieorganicznego w organizmie.
Hormony tarczycy pobudzają syntezę białek komórkowych, zwiększają poziom glukozy w surowicy krwi, zmniejszają zawartość cholesterolu we krwi, zwiększają zapotrzebowanie na tlen, przyspieszają spalanie wewnątrzkomórkowe, podnoszą podstawową przemianę materii. Poza tym hormony tarczycy odpowiadają za prawidłowy rozwój tkanki nerwowej, szczególnie mózgu i za prawidłowy przebieg laktacji.
Kalcytonina zmniejsza poziom wapnia i fosforanów w surowicy krwi poprzez: zmniejszenie uwalniania wapnia z kości, zmniejszenie wchłaniania wapnia i fosforanów z jelita, wzrost wydalania wapnia i fosforanów w nerkach.
Gruczoły przytarczyczne (glandulae parathyroideae)Znane też jako przytarczyce - niewielkie twory, mniej więcej wielkości ziarna pszenicy, przylegające do części tylnej płatów bocznych tarczycy. Najczęściej występują w liczbie dwóch par, mają barwę żółtoczerwonawą. Kształt może być różny - jajowaty, okrągły, nerkowaty. Hormonem wydzielanym przez przytarczyce jest parathormon (PTH).
Parathormon jest hormonem polipeptydowym odgrywającym istotną rolę w gospodarce wapniowo - fosforanowej organizmu. Sygnałem dla przytarczyc do wydzielania PTH jest zmniejszenie wapnia zjonizowanego we krwi. PTH zwiększa stężenie jonów wapniowych w osoczu krwi poprzez: uwalnianie Ca++ z kości, wchłanianie Ca++ do krwi w jelitach, resorpcję zwrotną Ca++ w kanalikach nerkowych. Poza tym zwiększa wydalanie z moczem fosforanów, zmniejszając w ten sposób ich ilość we krwi.