Rodzaje ran
Rany tkanek mogą być OTWARTE (gdy doszło do przerwania ciągłości skóry; zwykle wtedy obserwuje się krwawienie) lub ZAMKNIĘTE (gdy skóra jest nienaruszona).
Rany tłuczone- powstają w wyniku uszkodzenia skóry przez uderzenie tępym narzędziem. Krwawienie jest stosunkowo niewielkie, brzegi rany są nierówne.
Rany szarpane- powstają przez rozdarcie skóry w wyniku kontaktu z ostrzejszym przedmiotem. Dochodzi do rozległego uszkodzenia naczyń. Krwawienie jest zwykle obfite, a rana często brudna.
Rany cięte- powstają w wyniku działania ostrej krawędzi- brzegi rany są równe i czyste. Istnieje znaczne ryzyko uszkodzenia głębiej leżących tkanek- naczyń i ścięgien. Krwawienie jest obfite.
Rany kłute- są spowodowane cienkim i ostrym przedmiotem. Istnieje duże ryzyko uszkodzeń głęboko położonych tkanek i narządów oraz ryzyko zakażenia (tym większe, im głębsza rana).
Rany postrzałowe- powstają w wyniku przejścia pocisku z broni palnej przez ciało. Wyróżnia się ranę wlotową i wylotową. Rana wylotowa jest zwykle większa. Wokół toru lotu pocisku dochodzi do poważnych uszkodzeń tkanek- w promieniu wielokrotnie przekraczającym średnicę pocisku.
Rana kąsana - jest to rana zadana zębami ludzi lub zwierząt, wiąże się z tym duże niebezpieczeństwo zakażenia ze względu na bogatą florę bakteryjną jamy ustnej; szczególnie niebezpieczne są wirusy wścieklizny, które wraz ze śliną zwierząt mogą wniknąć przez najdrobniejsze otarcie naskórka, nawet wtedy, gdy ukąszenie nastąpiło przez ubranie.
Otarcie naskórka - powstaje najczęściej wskutek działania na skórę twardego, tępego narzędzia, upadku lub uderzenia o twarde chropowate podłoże; uszkodzeniu ulega tylko powierzchowna warstwa skóry.
Rodzaje złamań:
a) Złamanie zamknięte - kość jest złamana, ale powłoki skórne nie są naruszone.
b) Złamanie otwarte - złamana kość przebija skórę lub coś przebija skórę od zewnątrz i łamie kość.
Oprócz tych dwóch rodzajów złamań możemy wyróżnić złamania:
- pojedyncze - jeżeli kość uszkodzona jest w jednym miejscu,
- mnogie - jeżeli kość jest uszkodzona w kilku miejscach,
- proste - jeśli uszkodzona jest jedynie tkanka kostna,
- skomplikowane - jeśli uszkodzona jest również tkanka nerwowa.
Podstawowe reguły, dotyczące zaopatrywania złamań kończyn na miejscu wypadku
Głównym zadaniem pierwszej pomocy w złamaniach jest zapobieganie powikłaniom (przemieszczenie odłamów, przebicie skóry, uszkodzenie naczyń i nerwów, zakażenie).
Podczas badania wstępnego BTLS należy zaopatrzyć większe krwotoki z ran kończyn;
Podczas badania szczegółowego należy szybko zbadać każdą kończynę, poszukując zniekształceń, stłuczeń, ran przenikających a także ciał obcych, oparzeń, tkliwości, laceracji i obrzęków; obmacywaniem poszukuje się niestabilności stawów i kości oraz trzeszczeń spowodowanych tarciem odłamów kostnych o siebie;
Kolejno należy zbadać stawy: zakres ruchów i bolesność a następnie zbadać i zanotować obecność tętna oraz czucia a także możliwość poruszania dystalnymi częściami kończyn (PMS); podczas oceny tętna miejsce badania można oznaczyć długopisem - ułatwi to późniejszą identyfikację punktu, w którym jest najlepiej wyczuwalne;
Trzeszczenia i wyczuwalne przesuwanie się fragmentów kostnych są dowodem na złamanie kości; po ich stwierdzeniu należy niezwłocznie unieruchomić kończynę w celu uniknięcia dalszych uszkodzeń tkanek miękkich;
Prawidłowe zaopatrywanie złamań i zwichnięć zmniejsza dolegliwości bólowe, późniejsze kalectwo pourazowe i ryzyko wystąpienia powikłań; leczenie przedszpitalne polega głównie na prawidłowym unieruchomieniu złamanej lub zwichniętej części ciała;
Cel unieruchamiania złamań: unieruchomienie ma na celu zapobieżenie poruszaniu się odłamów kostnych; zakończenia nerwowe odpowiedzialne za ból złamanej kończyny znajdują się w okostnej; ich drażnienie przez fragmenty kostne powoduje silny ból;
Unieruchomienie złamania lub zwichnięcia nie tylko zmniejsza dolegliwości bólowe, zapobiega także dalszemu uszkadzaniu mięśni, nerwów i naczyń krwionośnych;
Kiedy należy stosować unieruchomienie - nie ma reguły, która określałaby prawidłową sekwencję postępowania u każdego chorego z obrażeniami ciała; generalnie u chorego w ciężkim stanie najlepiej unieruchomić przed transportem tylko kręgosłup; w przypadku chorego podlegającego kategorii „załaduj i jedź” wystarczające jest delikatne, ale dokładne unieruchomienie na sztywnych noszach ortopedycznych; nie oznacza to, że należy rezygnować z rozpoznawania i zaopatrywania złamań kończyn, ale ich zaopatrywanie powinno się odbywać w drodze do szpitala; nigdy nie należy poświęcać cennego czasu na unieruchomienie w celu zapobieżenia kalectwu, jeśli ten czas może mieć wpływ na przeżycie chorego; jeśli stan chorego jest stabilny złamania unieruchamia się przed przeniesieniem chorego do środka transportu;
Zasady unieruchamiania:
1)uwidocznić uszkodzoną kończynę; odzież należy przeciąć i zdjąć a nie zsuwać; wyjątek stanowi izolowane uszkodzenie, które nie utrudnia utrzymania unieruchomienia podczas rozbierania poszkodowanego;
2)przed podjęciem jakichkolwiek działań sprawdzić obecność tętna i czucie na dystalnych częściach kończyny; w miarę możliwości należy sprawdzić obecność ruchów obwodowej części kończyny; miejsce badania tętna oznaczyć;
3)na otwarte rany przed unieruchomieniem należy założyć jałowy opatrunek; szynę unieruchamiającą zakłada się po stronie przeciwnej do rany, aby uniknąć ryzyka martwicy skóry spowodowanej uciskiem;
4)szyna powinna unieruchamiać dwa stawy sąsiadujące ze złamaniem;
5)należy obficie wyłożyć szynę watą; jest to szczególnie ważne, jeśli współistnieją obrażenia skóry lub stwierdza się ucisk odłamów kostnych od wewnątrz na nieuszkodzoną skórę;
6)nie należy podejmować prób umieszczenia z powrotem pod skórą wystających fragmentów kostnych; jeśli odłam kostny schowa się pod skórę podczas stosowania wyciągu nie należy zwiększać jego siły; oczywiście nie wolno starać się wyciągać odłamu ponownie na zewnątrz; należy powiadomić lekarza w SOR, że kości znajdowały się na zewnątrz; odłamy kostne przed założeniem szyny pneumatycznej należy dokładnie obłożyć opatrunkiem; gojenie złamania przebiega lepiej jeśli zachowa się wilgotność tkanki kostnej;
7)w przypadku zagrożenia życia złamania należy stabilizować podczas transportu; u chorego w stanie stabilnym wszystkie złamania trzeba unieruchomić przed przeniesieniem do karetki;
8)w przypadku wątpliwości należy unieruchomić kończynę;