Temat: Uczymy porozumiewać się ze sobą
Cele lekcji:
pokazanie znaczenia precyzyjnego komunikowania się,
dostarczenie podstawowych wiadomości na temat komunikacji interpersonalnej,
analiza przyczyn zakłóceń w procesie komunikacji,
rozwijanie umiejętności aktywnego słuchania,
poznanie i ćwiczenie stosowania komunikatu "JA",
poznanie i zastosowanie informacji zwrotnej.
Podstawowe treści:
Komunikacja interpersonalna:
definicja, jasność celu, jasność wyrażania się, umiejętność słuchania, zwalczanie złości, zyskiwanie zaufania, bariery komunikacyjne,
Aktywne słuchanie,
Komunikat "JA" - komunikat "TY",
Informacja zwrotna.
Spodziewane efekty:
Uczeń wie, na czym polega komunikacja interpersonalna, potrafi wyjaśnić na czym polega dobra komunikacja i zaproponować sposoby zapobiegania powstawaniu zakłóceń w komunikacji.
Uczeń rozumie na czym polega i potrafi zastosować precyzyjne komunikowanie, aktywne słuchanie, stosowanie komunikatu "JA" i informację zwrotną.
Materiały:
kartki z tekstem do głuchego telefonu,
kartki z rysunkami,
plansze z tekstem - komunikat "JA", komunikat "TY",
karty do ćwiczeń,
kartki z instrukcją do ćwiczeń informacji zwrotnej
przybory do pisania
Metody:
gra wprowadzająca,
praca w grupach
odgrywanie ról
praca indywidualna
rozmowa kierowana
"burza mózgów"
miniwykład
Czas trwania: 2 x 45 min
PRZEBIEG LEKCJI:
1. Nauczyciel wita uczniów i wprowadza ich w temat lekcji:
Na dzisiejszych zajęciach mówić będziemy o porozumiewaniu się z innymi ludźmi, specjalnym porozumiewaniu się, dzięki któremu osiągamy to, co chcemy w sposób bezpośredni i otwarty, ale respektujący prawa innych.
Jeżeli mówimy o porozumiewaniu się, to co to jest komunikacja interpersonalna i jakie znacie sposoby porozumiewania się?
Uczniowie odpowiadają
Ciekawa jestem jak Wy radzicie sobie z przekazywaniem i odbieraniem informacji? Proponuję Wam zabawę. (czas 5 min.)
2. Ćwiczenie: 1. "Głuchy telefon"
Nauczyciel wybiera dwie grupy uczniów. Prowadzący wręcza tekst pierwszej osobie w grupie. Odczytują one szeptem tekst osobie stojącej siedzącej obok, a ta przekazuje informacje dalej. Ostatnie osoby zapisują usłyszany tekst na kartkach i potem odczytują. Osoby, które czytały tekst oryginalny odczytują go ponownie, tym razem głośno.
Grupa I: "W czasie meczu finałowego nasza złota jedenastka strzeliła trzy gole."
Grupa II: " Kobieta poszła na targ kupić zielony, słomiany kapelusz, ser dla myszy i kurę dla męża oraz szesnaście czerwonych papryk do posadzenia w ogródku".
Porównujemy komunikaty pierwotne i ostateczne. Stosując metodę "burzy mózgów" uczniowie podają przyczyny powstawania zakłóceń w komunikacji (np.: szum, różnice językowe, różnice w postrzeganiu, stany emocjonalne (gniew, lęk, zakłopotanie), nieuważne słuchanie, możliwości pamięci, umiejętność koncentracji.
3. Ćwiczenie: 2 "PANTOMIMA"
Chętny uczeń przedstawia pewne czynności:
oglądanie telewizji
robienie zakupów
jazda na łyżwach
nakrywanie do stołu
Nauczyciel pyta odgrywającego scenkę czy trudno jest przekazać informację w sposób niewerbalny, a pozostałych uczniów jak odczytuje się takie informacje.
Jakie są warunki dobrego porozumiewania się między ludźmi?
Uczniowie odpowiadają:
I warunek: Chęć porozumienia u obu stron.
II warunek: Zyskiwanie zaufania.
III warunek: Umiejętność aktywnego słuchania.
IV warunek: Zwalczanie złości - własnej i innych
V warunek: Jasność wyrażania się.
Co to znaczy umieć słuchać? - to być uważnym, nie przerywać rozmówcy, utrzymywać z drugą osoba kontakt wzrokowy (a więc nie rozglądać się cały czas na boki) nie dawać rad jeśli nas o to nie proszą.
Czy znasz dużo osób, które potrafią słuchać i przy których łatwo ci się wypowiedzieć?
4. KOMUNIKAT "JA" - KOMUNIKAT "TY"
Rozwiązywanie konfliktów jest wielką sztuką i raczej wszyscy się z tym zgadzamy. Ale każdy może się tej sztuki nauczyć.
Podstawowa umiejętnością jest nadawanie, tzw. komunikatów "ja", tj. nie agresywnego informowania rozmówcy jak ja "widzę, czuję i odbieram" problem.
Co to jest konflikt i jak zachowują się ludzie w sytuacji konfliktowej?
Najczęściej krzyczą, wyzywają się, przybierają groźne pozy mające zastraszyć rozmówcę, niekiedy popychają się lub biją. Zdarza się, że tłuką przedmioty znajdujące się w zasięgu ręki lub trzaskają drzwiami. Oskarżają się wzajemnie. Mówią w sposób, który jest obraźliwy, krytykujący i bardzo nieprzyjemny dla rozmówcy. Tak wyglądają komunikaty "Ty"; sugerujemy, że ktoś inny ponosi odpowiedzialność za sytuację. Taka wypowiedź nie przynosi informacji, tylko daje upust emocjom.
Można nauczyć się innego sposobu wyrażania swoich myśli, polegającego na tym, że mówimy co my czujemy, jak odbieramy tę sytuację bez oceniania rozmówcy, mówimy o swoich uczuciach w związku z sytuacją. Przyjmujemy odpowiedzialność za siebie. Ten sposób wypowiedzi jest Komunikatem "JA".
Przykład tworzenia komunikatów "Ja":
Czuję (jakieś emocje)...........................................................
kiedy Ty (robisz coś)............................................................
ponieważ (przyczyna)...........................................................
Np. czuję złość, gdy mówisz innym to, co powiedziałam Ci w tajemnicy. Było to przeznaczone tylko dla Ciebie.
Poniżej znajdują się przykłady, jak przekształcać komunikat "TY" w komunikat "JA". Zwróć uwagę na to, którą wypowiedź wolałbyś usłyszeć.
Ważne jest, by w sytuacji konfliktu mówić co czujesz, czego pragniesz, a potem poszukać sposobów zaspokojenia pragnień obu stron.
Komunikat "TY"
komunikat "JA"
- nie odzywaj się do mnie
- jest mi przykro, gdy się do mnie tak zwracasz
- daj mi szybko zeszyt
- chciałbym skorzystać z twojego zeszytu
- oddawaj mój długopis
- chciałbym żebyś odłożył mój długopis do piórnika
- nie niszcz tych kwiatków
- jest mi przykro, gdy ktoś niszczy rośliny
Zwróć uwagę na to, którą wypowiedź chciałbyś usłyszeć.
Szukanie rozwiązań, które zadowolą obie strony wymaga pomysłowości, a więc myślenia. Jeśli przeważają emocje wyjście z konfliktu będzie niemożliwe.
Omówienie scenek rysunkowych
Ćwiczenie: 3
Nauczyciel rozdaje karty do ćwiczeń prosząc, by uczniowie w grupach wypełnili swoimi propozycjami tabelę. (załącznik nr 1 i 2)
Uczniowie przykleją swoje tabele do tablicy i omawiają je.
5. Informacja zwrotna.
Dobra komunikacja występuje wówczas, gdy przekazywanie wiadomości jest dwustronne. Nadawca informacji powinien dawać odbiorcy okazję do sprzężenia zwrotnego tj. do zadawania pytań i formułowania komentarzy, w celu wyjaśnienia istoty przekazywanej wiadomości. Jednocześnie powinien uwzględniać właściwości osoby lub osób, do których się zwraca.
Nauczyciel prosi trzy osoby o zgłoszenie się do przedstawienia prognozy pogody. Każdej z osób podaje na kartce instrukcję:
A - ma mówić szybko, czytając z kartki, używając fachowych określeń np. front atmosferyczny, amplituda, izobary, itd.
B - ma mówić dowcipnie
C - ma mówić wolno, niepewnie, ale podawać informacje takie, jak w typowej prognozie pogody.
Wybrani uczniowie wychodzą za drzwi, aby przygotować swoje wystąpienia. W tym czasie nauczyciel opowiada uczniom na czym polega informacja zwrotna. Rozdaje kartki z tekstem dotyczącym informacji zwrotnej.
UDZIELANIE INFORMACJI ZWROTNEJ
Informacja zwrotna to mówienie drugiej osobie o tym jak reagujemy na jej zachowanie, jak przeżywamy kontakt z nią. Powinna odbywać się według poniższych zasad:
Mów, jakie odczucia wywołują w tobie zachowania drugiej osoby - zaczynaj wypowiedzi od informacji o swoich uczuciach,
Mów o konkretnych zachowaniach drugiej osoby, a nie o tym jaka ona jest,
Nie oceniaj i nie dawaj rad,
Unikaj uogólnień typu zawsze, każdy,
Mów tylko o tych sprawach, na które rozmówca ma wpływ.
Zapraszamy uczniów przedstawiających prognozę pogody do wystąpienia. Po prezentacji każdej z osób nauczyciel prosi uczniów o udzielenie informacji zwrotnej z zachowaniem zasad.
N. prosi osoby prezentujące prognozę pogody o wypowiedź na temat tego co czuły w trakcie wypowiedzi kolegów.
6. Zakończenie
Nauczyciel podsumowuje lekcję: Znacie sposób porozumiewania się z innymi ludźmi, który daje nam zadowolenie. Mówimy, co czujemy, myślimy, a nie obrażamy nikogo. Sposób ten wiąże się z wiarą w siebie, siłą woli i odwagą. Poznane umiejętności na pewno pomogą nam zdobywać zaufanie u innych, rozwiązywać konflikty, zjednywać sobie przyjaciół.
Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywny udział w zajęciach i prosi by w pięciostopniowej skali (pięć palców u ręki) odpowiedzieli na pytania. Jeden palec w górze oznacza jedynkę, dwa dwójkę itd.
Na ile oceniasz zajęcia?
Na ile oceniasz swój udział w tych zajęciach?
N. podaje uczniom wynik mówiąc, że zajęcia ocenili od.... do.....
N. prosi, by uczniowie zapisali w zeszytach, co na tych zajęciach zwróciło ich szczególną uwagę.
Nadawanie komunikatów "JA"
Karta nr 1
Po przeczytaniu opisu sytuacji i komunikatu "TY" w ostatniej rubryce wpisz komunikat "JA".
Sytuacja
Komunikat "Ty"
Komunikat "Ja"
Twój kolega jest cichy i nadąsany jak rzadko kiedy.
Nie możesz się tak zachowywać. Albo przestaniesz, albo powiesz mi,. o co chodzi
Kolega wypowiada się na jakiś temat, a jego pogląd jest niezgodny z Twoim.
Jesteś głupi.
Mama/tata nie pozwalają Ci wyjść na spotkanie z rówieśnikami.
Jesteście okropni, ciągle mi wszystkiego zabraniacie.
Jesteście na prywatce. Twoja koleżanka jest zmęczona i chce wyjść.
Widać, że jesteś zmęczona. Lepiej już chodźmy.
Siedmioletnia siostra/brat ciągle Ci przeszkadza, kiedy odrabiasz lekcje.
Czego się tak uczepiłeś? Spływaj i daj mi święty spokój.
Karta ćwiczeń 2
Nadawanie komunikatów "JA"
Po przeczytaniu opisu sytuacji i komunikatu "TY" w ostatniej rubryce wpisz komunikat "JA".
Sytuacja
Komunikat "Ty"
Komunikat "Ja"
Twój kolega namawia Cię do wypicia piwa.
Co Ty sobie wyobrażasz.
W czasie przerwy na obiad przeprowadzasz zebranie organizacyjne w sprawie wieczorku tanecznego w szkole. Ktoś zapomina na nie przyjść.
Ależ Ty jesteś roztargniony! Mógłbyś się w końcu jakoś zorganizować.
Mama/tata prosi Cię, żebyś zdjął niektóre plakaty ze ścian swojego pokoju.
Dlaczego wtrącacie się w nie swoje sprawy.
Jesteście organizatorami dyskoteki klasowej a koleżanka cały czas dyktuje wam co macie robić.
Ty się nie wymądrzaj.
Kolega wypowiada się na jakiś temat, a jego pogląd jest Ci bliski. Jesteś dobry.