WYKŁAD 4 SEM. X, 16 marca 2010 (dr Dejneka)

NIEKTÓRE NIEZAKAŹNE SCHORZENIA OKRESU CIĄŻ

literatura: M. Dzięcioł: Ciąża pozamaciczna u zwierząt [dostępny PDF], Medycyna weterynaryjna maj 2008; Lecznica dużych zwierząt styczeń 2008 (??) i luty2010 (Badanie kliniczne pochwy u bydła)

W trakcie trwania ciąży już od momentu zapłodnienia mogą występować różnego rodzaju zaburzenia w jej przebiegu. Największe znaczenie maja tu ronienia o charakterze zakaźnym, niemniej jednak mogą występować i innego rodzaju zaburzenia.

Stany patologiczne ciąży:

- anomalie i schorzenia błon płodowych

- zaburzenia ciążowe związane z obecnością płodów

- powikłania ciążowe na tle zaburzeń w matczynym narządzie płciowym

- ciążowe zaburzenia przemiany materii

- problemy czasu trwania ciąży.

1. ANOMALIE I SCHORZENIA BŁON PŁODOWYCH:

a) zaśniady (mole)

Są to anomalia błon płodowych, którym zazwyczaj towarzyszy obumarcie zarodka we wczesnych fazach rozwojowych. Są to bezkształtne, różnej wielkości twory powstające ze zwyrodniałej kosmówki. Nie mają znaczenia w weterynarii.

b) wodnica = puchlina błon płodowych = wielowodzie

jest to nagromadzenie większych niż zwykle ilości płynu omoczniowego (hydrallantois) lub owodniowego (hydramnion), przy czym możliwa jest również akumulacja oby tych płynów w postaci mieszanej. Ilość nagromadzonych płynów może wynosić nawet ponad 200l. Wielowodzie może dotyczyć różnych gatunków, ale największe znaczenie ma u bydła. Objawy kliniczne: rozszerzenie i napięcie powłok brzusznych, spadek apetytu, trudności przy chodzeniu, niechęć do kładzenia się, problemy ze wstawaniem. W zaawansowanym stadium choroby zwierzę zalega. Stękanie jest wyrazem utrudnionego oddychania. Wskazania: cesarskie cięcie lub spuszczenie płynu.

Porównanie hydrallantois i hydramnion wg autorów amerykańskich (Drost 2007)
CECHA	HYDRALLANTOIS	HYDRAMNION
szybkość narastania procesu	szybko, na przestrzeni 1m	wolno, miesiącami
występowanie	85-95%	do 10-15%
kształt brzucha	okrągły, napięty	gruszkowy, nienapięty
rektalne wyczucie płodu	raczej niemożliwe, bo napięta macica	można wyczuć
płód	mały i normalny	zaburzenia rozwojowe
rodzaj płynu	wodnisty, klarowny, barwy bursztynowej	lepki, może zawierać smółkę
komplikacje	występują	nie występują
konsekwencje	może wystąpić poronienie lub śmierć matki	przeważnie poród w terminie

c) obrzęk błon płodowych

rzadka przypadłość występująca samoistnie lub towarzysząca wielowodziu. Błony płodowe są galaretowato nacieczone płynami przez co mogą ważyć nawet do kilkudziesięciu kilogramów.

d) zapalenie błon płodowych (placentitis)

przyczyna to głównie infekcje bakteryjne (często przy brucelozie), grzybicze, rzadziej zaburzenia przemiany materii. Proces obejmuje zwykle matczyną i płodową cześć łożyska. Najczęstszym następstwem są ronienia.

e) łożysko dodatkowe

Anomalia spotykana czasem u Ru. Obecność dodatkowych kosmków zgrupowanych w nieprawidłowych liścieniach zlokalizowanych pomiędzy prawidłowo wykształconymi kotyledonami. Zmiany mogą być rozległe imitując typ łożyska rozsianego.

f) małowodzie

Rzadka przypadłość polegająca na bardzo małej ilości płynu owodniowego. Przyczynami są prawdopodobnie zaburzenia krążenia i zwyrodnienie nabłonka owodni. Małowodzie utrudnia prawidłowy rozwój płodu i może być przyczyną ronienia w drugiej połowie ciąży.

2. ZABURZENIA CIĄŻOWE ZWIĄZANE Z OBECNOŚCIĄ PŁODÓW

a) patologiczna wielopłodowość

b) nadpłodnienie

Ca, Fel, Su; potomstwo 1.mitu ma różnych ojców w wyniku krycia samicy przez różne samce

c) zapłodnienie dodatkowe = superfetatio

ruja w czasie ciąży →krycie/ AI →ponowne zapłodnienie → ciąża podwójna;

występuje głównie u bydła mięsnego, bo wychów haremowy; nie mówi się o zapłodnieniu dodatkowym u suk (bo sezonowo monoestralna)!

d) ciąża pozamaciczna

ciąża pozamaciczna (graviditas extrauterina)
pierwotna (primaria)	◄	wtórna (secundaria)
ciąża jajnikowa (g. ovarialis)			zawsze jest ciążą brzuszną
ciąża jajowodowa (g. tubaria)
ciąża brzuszna (g. abdominalis)
- nikłe znaczenie w weterynarii, odnotowano kilka przypadków u Fel			- częstsza u zwierząt, ale występuje incydentalnie

Istnieje 1 udokumentowany przypadek pierwotnej ciąży pozamaciczcynych u zwierząt gospodarskich. W 1992r opisano przypadek ciąży jajowodowej u klaczy.

Ciąża pozamaciczna u ludzi pierwotna>wtórna

Zdecydowanie częściej występuje ciąża jajowodowa (95-98% przypadków), przy czym w większości przypadków zarodek zagnieżdża się w bańce jajowodu (70-80%), nastepnie w cieśni (12-28%) oraz w pozostałych lokalizacjach, np. na jajniku. Przyczyn rozwoju ciązy jajowodowej upatruje się w zburzeniach kurczliwości mięśniówki jajowodu, będących konsekwencją lokalnych zaburzeń endokrynologicznych bądź wynikających z silnego stresu.

Ciąża trzonowa u suk = rozwój zarodka w obrębie trzony macicy, co jest niekorzystne dla płodu i ok. 4/5t może dojść do krwistego wypływu z pochwy, co jest związane ze śmiercią płody. Pozostałe płody mogą być donoszone. Występuje dość rzadko.

Ciąża pochwowa nie istnieje. Czasami zmumifikowany płód, w wyniku pojawienia się rui = otwarcie szyjki macicy, zostaje wydalony z macicy i może utkwić w pochwie, co stwarza przesłanki do mylnej diagnozy przy badaniu per rectum.

e) obumarcie płodu w czasie ciąży: mumifikacja/ maceracja/ gnicie płodu

f) freemartinizm

Proces maskulinizacji płodu powodujący niepłodność samic niektórych ssaków, np., Ov, Cap, Bo zachodzący u bliźniąt dwujajowych różnej płci. Freemartinizm wynika z mieszania się kwi płodów. Podczas rozwoju ciąży mnogiej może dojść do wytworzenia połączeń naczyniowych = anastomoz między łożyskami rozwijających się płodów i w przypadku płodów różnopłciowych u płodu żeńskiego pod wpływem hormonów produkowanych przez męską gonadę może dojść do zaburzenia wytworzenia narządów rozrodczych żeńskich oraz zawsze do niepłodności.

Jeśli gonada męska rozwija się w jądro wcześniej niż jajniki powoduje wystawienie gonady żeńskiej na działalnie czynnika transkrypcyjnego SRY, który powoduje, że u osobnika żeńskiego może dojść do wytworzenia typowej gonady męskiej.

Gdy do połączeń tętniczo-żylnych dojdzie później to AMH (hormon antymullerowski) i testosteron spowodują zaburzenia wytworzenia przewodów wyprowadzających gamety żeńskie i budowy zewnętrznych narządów płciowych (zaburzenia formowania się macicy, pochwy> jajowodu)

Cechy płciowe męskiego bliźniaka pozostają prawidłowe, mimo że nasienie samców rozpłodowych czasem wykazuje obniżoną wartość hodowlaną na skalę przemysłową.

U 1-4t, zdrowych cieliczek długość pochwy wynosi 13-15cm, podczas gdy u frymartynów mniej niż 5cm. Do sondowania pochwy cieliczek używa się zagłębnika (najlepiej plastikowego), którego koniec nawilża się lubrykantem. Początkowo sondę wkłada się pod kątem 45°, następnie prostuje do pozycji poziomym i popycha w kierunku doczaszkowym. U zdrowych samic sonda może być przepychana do przodu o następne kilka (do 10) cm, podczas gdy i frymartynów głębsza penetracja jest niemozliwa ze względu na krótka, niedorozwinięta pochwę.

3. POWIKŁANIA CIĄŻOWE NA TLE ZABURZEŃ W MATCZYNYM NARZĄDZIE PŁCIOWYM

a) ruja w czasie ciąży

- nie jest patologią!, ale może powodować zaburzenia →smierć płodu w wyniku AI lub zapłodnienie dodatkowe

- u niewielkiego odsetka zwierząt (ok. 5%) w pierwszej połowie ciąży może pojawić się śluzowy wypływ związany z wystąpieniem rui. Krowy takie są mylnie traktowane jako nieciężarne, gdyż większość systemów postępowania w stadzie bazuje na przesłankach, aby w kierunku cielności badać tylko te samice, które „nie powtórzyły”. AI takich samic powoduje utratę ciąży jeśli instrument inseminacyjny przejdzie przez kanał szyjki i przebije błony płodowe. Krycie buhajem nie prowadzi do utraty ciąży, bo penetracja dopochwowa. [dlatego zaleca badać się wszystkie kryte krowy przed 30d]

b) niedostateczne zamknięcie kanału szyjki macicznej

c) wypływy pochwowe

d) wgłobienie i wypadnięcie pochwy

e) skręt ciężarnej macicy w czasie ciąży

f) przepukliny ciążowe

g) pęknięcie ciężarnej macicy (raptura uteri)

Wynik urazów, upadków, gwałtownych ruchów lub jako wtórna sprawa przy skręcie macicy. Konsekwencją może być ciąża pozamaciczna. Czasami objawy: brak apetytu, przyśpieszenie tętna i oddechów. Rozpoznanie per rectum (wielkość macicy, bliska obecność kończyn płodu)

h) przedwczesne bóle porodowe

i) obrzęki ciążowe

j) przeładowanie macicy

Bardzo duża liczba płodów, która stanowi nadmierne obciążenie organizmu matki, przez ucisk na narządy jamy brzusznej (samice nie jedzą, leża i dyszą); głównie u zwierząt wielopłodowych (w normie Fel 1-8, u Ca 1-9)

4. CIĄŻOWE ZABURZENIA PRZEMIANY MATERII

a) stany przedporażenne i porażenia w czasie ciąży

b) tężyczki ciążowe

c) ketoza ciążowa

d) przedporodowy zespól tłustej krowy

5. PROBLEMY CZASU TRWANIA CIĄŻY

a) ronienia zakaźne

u Fel: 3-4t lub 5-6t, bo wtedy możliwa ruja

- herpeswirusy, pan leukopenia (brak objawów żołądkowo- jelitowych), FIP, białaczka (śmiertelność zarodków/ poronienia/ słabe noworodki, bo słabo wykształcona grasica)

b) ronienia niezakaźne

NIEWYDOLNOŚĆ LUTEALNA u suk i kotek: zbyt niskie stężenie progesteronu w czasie ciąży może prowadzić do jej przerwania i wydalania płodów. Sam fakt stwierdzenia niskiego poziomu u roniących suk nie świadczy wcale, że pierwotną przyczyną jest dysfunkcja jajników, dlatego tylko w uzasadnionych przypadkach można rozważyć terapię hormonalną.

SUKI	KOTKI
- PROGESTERON 1-2mg/kg mc im co 2-3d podawany do ok. 50d - PROGESTERON 2mg/kg mc im co 10d w 35, 45, 55d ciąży - MAP 2,5-10mg/ sukę co dzień do 50d ciąży	- PROGESTERON 1-2mg/kg mc im na tydzień, ostatnia iniekcja tydzień przed spodziewanym porodem - MAP 10mg/ kotkę na tydzień, ostatnie podanie ok. 50d ciąży
wchodzi się z progesteronem przed terminem spodziewanego poronienia, nie po 50d, bo nie nastąpi poród w terminie; nigdy nie podajemy preparatów długodziałających, bo działają za długo

c) zapobieganie i przerywanie ciąży:

- uniemożliwienie wczesnego rozwoju zarodkowego i implantacji

- indukowanie wczesnego poronienia

- indukowanie późnego poronienia

- indukowanie porodu

d) poród opóźniony (patologicznie wydłużony okres ciąży)

Większość opisywanych przypadłości dotyczy bydła.

ŁOŻYSZCZE to pęczek kosmków tworzących liścień = kotyledon przytwierdzony do brodawki macicznej

octan medroksyprogesteronu

1

---