Co to jest CPT i CAT?

Europejski Komitet Zapobiegania Torturom” albo skrótowo „CPT”

Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (art. 1) ustanowiła Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu, określany zwykle jako Europejski Komitet Zapobiegania Torturom „CPT” (ang. Committee for the Prevention of Torture).

Konwencja przewiduje niesądowy mechanizm prewencyjny, którego celem jest ochrona osób pozbawionych wolności.

Mechanizm ten jest oparty na systemie wizytacji dokonywanych przez Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom.

Wizytacje Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom

Mandat Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom obejmuje zapobieganie torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Nie jest natomiast zadaniem Komitetu potępianie traktowania konkretnych osób pozbawionych wolności.

Poprzez wizytacje w miejscach przebywania osób pozbawionych wolności, Komitet ocenia warunki pozbawienia wolności oraz uzyskuje informacje na temat obowiązujących procedur i praktyk.

Jakie miejsca może wizytować Komitet?

Komitet jest upoważniony do wizytowania wszystkich ośrodków w Państwach związanych Konwencją, w których znajdują się - lub mogą się znajdować - osoby pozbawione wolności przez władzę publiczną.

Takimi ośrodkami są przykładowo:

1. zakłady karne,

2. ośrodki dla nieletnich przestępców,

3. komisariaty policji,

4. ośrodki imigracyjne,

5. szpitale psychiatryczne,

6. domy starców,

7. ośrodki dla osób niepełnosprawnych.

Dwa rodzaje wizytacji

Wizytacje Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom mogą być okresowe lub doraźne.

Wizytacje okresowe umożliwiają Komitetowi wizytowanie Państw w sposób regularny, na podstawie corocznie ustalanego planu. Początkowo większość wizytacji przeprowadzanych przez Komitet miała charakter okresowy. Nowe Państwa-Strony Konwencji mogą oczekiwać wizytacji Komitetu wkrótce po wejściu w życie Konwencji w stosunku do danego Państwa.

Wizytacje doraźne mogą być przeprowadzane, jeśli „wymagają tego okoliczności”. Tego typu wizytacje umożliwiają Komitetowi szybkie reagowanie, jeśli otrzymał on informację wskazującą na potrzebę niezwłocznego zwrócenia uwagi na określony problem lub miejsce przebywania osób pozbawionych wolności. Ponadto wizytacje doraźne pozwalają Komitetowi na zbadanie stopnia implementacji wcześniejszych zaleceń. W ostatnich latach Komitet coraz częściej korzystał z możliwości przeprowadzania krótkich, bardzo ściśle określonych wizytacji doraźnych. Niekiedy wizytacje doraźne są przeprowadzane na żądanie samego Państwa.

Lustracja (okresowa lub ad hoc) przeprowadzana przez członków Komitetu (minimum dwóch) oraz ekspertów i tłumaczy może nastąpić po uprzednim zawiadomieniu zainteresowanego państwa. Czyni się to najczęściej dwa tygodnie przed zaplanowanym terminem, wskazując miejsca, które Komitet zamierza odwiedzić (możliwe jest także lustrowanie miejsc wcześniej nie określonych) oraz nazwiska członków Komitetu, ekspertów i innych towarzyszących im osób. W sytuacjach wyjątkowych władze państwa mogą przedstawić swoje zastrzeżenia co do czasu lub miejsca zamierzonej przez Komitet lustracji. Jednakże mogą być one poczynione jedynie przez wzgląd na obronę narodową, bezpieczeństwo publiczne, poważne zakłócenie porządku w miejscu lustracji oraz w indywidualnych przypadkach - na konieczność przeprowadzenia nie cierpiącego zwłoki przesłuchania dotyczącego ciężkiej zbrodni.

Jakie sankcje może stosować Komitet?

Komitet może stosować środki nacisku na państwa - strony Konwencji, które nie stosują się do jego zaleceń lub odmawiają współpracy.

Art. 10 ust. 2 Konwencji przewiduje - w przypadku odmowy przez państwo współpracy lub zmiany stosowanych praktyk, zgodnie z zaleceniami Komitetu - możliwość podania do wiadomości publicznej oświadczenia Komitetu w tej sprawie.

Sankcją jest upublicznienie sprawy dotychczas poufnej i poddanie jej osądowi społeczności międzynarodowej. Jest to na pozór "miękka" sankcja, choć znalezienie się pod pręgierzem społeczności międzynarodowej pod zarzutem stosowania tortur na własnym terytorium wobec obywateli pozbawionych wolności grozi wykluczeniem ze wspólnoty państw przestrzegających zasady rządów prawa oraz standardów praw człowieka (z art. 10 ust. 2 Komitet skorzystał w 1992 r. stosując przewidzianą w nim "sankcję" wobec Turcji).

Komitet Przeciwko Torturom „CAT”

Komitet Przeciwko Torturom (CAT) został utworzony na podstawie artykułu 17 Konwencji w Sprawie Zakazu Stosowania Tortur oraz Innego Okrutnego, Nieludzkiego lub Poniżającego Traktowania albo Karania.

Celem Komitetu jest nadzorowanie realizacji postanowień Konwencji. Komitet, złożony z dziesięciu członków, rozpoczął działalność 1 stycznia 1988 r., po wejściu w życie Konwencji, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne NZ 10 grudnia 1984 r.

Państwa przystępujące do Konwencji zobowiązane są, rok po jej przyjęciu, przedstawić Komitetowi swoje sprawozdanie.

Kolejne sprawozdania składane są co cztery lata.

Komitet:

1. rozpatruje sprawozdania,

2. wyciąga wnioski,

3. formułuje zalecenia dla państwa członkowskiego.

Konwencja ustanawia również trzy inne mechanizmy wzmacniające funkcje kontrolne Komitetu:

1. procedurę zasięgania informacji,

1. badanie skarg międzypaństwowych,

2. badanie skarg indywidualnych.

Komitet spotyka się w Genewie i odbywa 2 sesje w roku.

Sankcje

1. Jeżeli Komitet otrzyma wiarygodną informację, która jego zdaniem zawiera w pełni uzasadnione dane o systematycznym stosowaniu tortur na terytorium Państwa Strony, zwraca się do tego Państwa Strony o współpracę w zbadaniu tej informacji i przedłożenie w tym celu swych uwag odnoszących się do tej informacji.

2. Komitet może, jeżeli uzna to za celowe, wyznaczyć jednego lub kilku swoich członków dla przeprowadzenia poufnego dochodzenia i pilnego przedłożenia Komitetowi odpowiedniego sprawozdania. Za zgodą tego Państwa Strony dochodzenie takie może być połączone z przybyciem na jego terytorium.

---