Służba BHP - zarys kontrowersji

luty 13, 2010 przez Redakcja  
Opublikowano w kategorii: Prawo pracy

Zadaniem służby bezpieczeństwa i higieny pracy („służba bhp”) jest pełnienie funkcji doradczych i kontrolnych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Obowiązek powołania przez pracodawcę służby bhp wynika z Kodeksu Pracy („KP”) (art. 23711 § 1 KP). Uszczegółowieniem przepisów KP w zakresie uregulowania służby bhp są przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.97.109.704) („Rozporządzenie”).

Wspomniany przepis art. 23711 § 1 KP nakazuje utworzenie służby bhp pracodawcy, który zatrudnia więcej niż 100 pracowników.

Stanowi on także, iż pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Z kolei art. 23711 § 2 zd. 1 KP stwierdza, iż pracodawca - w przypadku braku kompetentnych pracowników - może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy.

Przy tym Rozporządzenie precyzuje liczbę pracowników, którzy powinni wchodzić w skład służby bhp.

Zgodnie z podstawową zasadą w tym zakresie liczbę pracowników służby bhp ustala pracodawca, biorąc pod uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy (§ 1 ust. 2 Rozporządzenia).

Niemniej, Rozporządzenie precyzuje, iż pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę albo zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy (§ 1 ust. 3 Rozporządzenia).

Z kolei pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 1 pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników (§1 ust. 4 Rozporządzenia).

Na tle powyższego uregulowania wyłoniła się kontrowersja odnośnie określenia przesłanek, których ziszczenie aktualizuje obowiązek powołania przez pracodawcę służby bhp lub powierzenia jej zadań specjalistom spoza zakładu pracy.

W tym zakresie istnieją dwa poglądy.
Zgodnie z pierwszym poglądem, wyrażonym w Wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 października 2006 r. (sygn. akt I OSK 263/06): „możliwość powierzenia wykonywania służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy uzależniona jest od:
- liczby pracowników zatrudnianych przez pracodawcę (do 100 pracowników) i
- braku kompetentnych pracowników, którzy mogliby wykonywać zadania służby bhp w zakładzie zatrudniającym do 100 pracowników”.

Wynika stąd, iż nie w każdym przypadku pracodawca ma możliwość powierzenia zadań bhp specjalistom spoza zakładu pracy, a jedynie po łącznym spełnieniu powyższych warunków.

W zgodzie z tym poglądem pozostaje również stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy, który stwierdził, iż niedopuszczalne jest zastąpienie służby BHP podmiotem nie będącym pracownikiem pracodawcy (np. podmiotem zewnętrznym) w zakładach zatrudniających powyżej 100 osób (Pismo z dnia 9 sierpnia 2007 r. Główny Inspektorat Pracy Departament Prawny GNP/426/4560-402/07/PE).

Zdaniem zwolenników tego poglądu argumentów na jego poparcie dostarcza również treść Rozporządzenia.

Jest tak, gdyż w § 1 ust. 3 i 4 Rozporządzenia mowa o pracownikach, jako osobach wchodzących w skład służby bhp.

Pracownikiem zaś, zgodnie z przepisem art. 2 KP jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Natomiast nie jest pracownikiem specjalista spoza zakładu pracy, który zatrudniany jest na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Drugi pogląd wyrażony został w Wyroku NSA w Warszawie z dnia 23 września 2005 r. (sygn. akt I OSK 40/05).

Zgodnie z nim: „Zgodzić bowiem należy się z poglądem przyjętym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że stanowisko uzależniające możliwość powierzenia zadań bhp specjalistom nie będącym pracownikami dotyczy jedynie pracodawców zatrudniających do 100 pracowników, nie znajduje oparcia w przepisach art. 23711 § 1 i 2 Kodeksu pracy.

Ustawodawca w § 2 tego artykułu formułuje wyłącznie jedną przesłankę odstąpienia powierzenia wykonywania zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy - brak kompetentnych pracowników”.

Zgodnie z tym poglądem, możliwość powierzenia wykonywania zadań służby bhp istnieje w przypadku każdego zakładu pracy, po spełnieniu jednej przesłanki - braku kompetentnych do wykonywania zadań służby bhp pracowników wewnątrz spółki.

Dodatkowym potwierdzeniem tej tezy jest treść § 4 ust. 4 Rozporządzenia. Stanowi on, iż w przypadku, o którym mowa w art. 23711 § 2 Kodeksu pracy, pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy […].

Wynika z tego, iż jedynym warunkiem, który aktualizuje możność pracodawcy do powierzenia wykonywania zadań z zakresu BHP podmiotowi zewnętrznemu jest brak odpowiednio wykwalifikowanych pracowników.

Widać zatem, iż opisywane przepisy prawa pracy w praktyce powodują trudności interpretacyjne.

Z reguły na komplikacje z tym związane narażony jest zakład pracy, który zastosował się do drugiego poglądu.

Jest to bowiem pogląd sprzeczny ze stanowiskiem Państwowej Inspekcji Pracy, która może zakwestionować zastosowanie tego rozwiązania przez konkretny zakład pracy.

W rezultacie sprawa trafić może do sądu.

Stanowisko sądu, wobec niejednoznaczności stanowisk prezentowanych w doktrynie i judykaturze, również może być trudne do przewidzenia.

Wydaje się, iż przedmiotowe przepisy wymagają doprecyzowania.

Autor: Łukasz Obzejta, prawnik w Kancelarii STOPCZYK & MIKULSKI

---