14.10

Zachowanie różnorodności biologicznej w przestrzeni rolniczej.

Termin różnorodność biologiczna stworzony przez Lovejay'a w 1980r.

Konwencja o różn. biol. Podpisano w 1992r. w czasie Konferencji Narodów Zjednoczonych pn Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro.

Różnorodność biologiczna to zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi w ekosystemach lądowych, morskich, słodkowodnych oraz w zespołach ekologicznych, których są częścią.

Różn biol obejmuje różnorodność w obrębie gatunków, pomiędzy gatunkami oraz różnorodność ekosystemów.

Typy bioróżnorodności:

- ekosystemy i krajobrazy (różn siedliskowa)

- gatunki zwierząt, roślin, grzybów, bakterii ( różn gatunkowa)

- wszystkie geny (różn genetyczna)

Bioróżn obejmuje miedzy innymi lasy, środowiska wód słodkich i morskich, glebę, rośliny uprawne, zwierzęta domowe, dzikie gatunki i mikroorganizmy.

Bioróżn jest często stosowanym określeniem dla sumy gatunków lub ekosystemów analizowanych lub porównywanych obszarów.

Termin ten jest stosowany w kontekście zagrożeń dla środowiska naturalnego a w szczególności w odniesieniu do zagadnienia wymierania gatunków.

Różn biol to funkcjonalna integralność systemu biologicznego.

Każdy gatunek i każde siedlisko odgrywają określoną rolę w środowisku. Ponieważ są one wzajemnie powiązane ze sobą, utrata tylko jednego gatunku może spowodować negatywne skutki w różnych punktach.

Taka funkcjonalna luka w środowisku może spowodować załamanie całego ekosystemu prowadząc do większej ilości takich luk funkcjonalnych np. w rolnictwie, produkcji żywności.

Różn biol to zdolność systemu do dostosowywania się do zmiennych okoliczności

Zmiany środowiskowe wymagają od systemów zdolności do adaptacji. Jeżeli jeden gatunek nie może dłużej przetrwać w danym siedlisku inny gatunek musi przejąć jego rolę.

Bioróżn ma podstawowe znaczenie dla:

-ewolucji

-trwałości układów podtrzymujących życie w biosferze.

Trudno jest oszacować wartość ochrony i utrzymania bioróżn w sposób obiektywny, ponieważ ocena zależy bardzo od punktu widzenia oceniającego.

Wykorzystanie (elementów) bioróżn jako zasobu biologicznego.

Bioróżn jako taka pozwala nam na rozwój dochodowej działalności gospodarczej.

Wybór za ochrona bioróżnorodności jest wyborem za naszym własnym środowiskiem.

Jednostki ludzkie są częścią systemu ekologicznego i dlatego powinny szanować ten system.

28.10

Bogactwo przyrody krajobrazu rolniczego w Polsce

-różnorodność upraw na sąsiadujących ze sobą polach

-niewielkie rozmiary pól, mają długie brzegi (miedze) a stosunkowo niewielkie powierzchnie wewnątrz

-półnaturalne łąki na których wciąż żyją liczne gatunki dzikich roślin i zwierząt

Zadanie

-ochrona, utrzymanie i racjonalne użytkowanie naturalnych zbiorowisk roślinnych i zwierzęcych ma na celu zapewnienie odpowiednich warunków dla ginących roślin i zwierząt.

Elementy krajobrazu tworzą wespół mozaikę niewielkich, różnorodnych środowisk zapewniających możliwość bytowania wielu gatunkom zwierząt, roślin, grzybów i innych organizmów.

Rozmaitość składników tej mozaiki zwiększa przestrzeń możliwą do zasiedlenia, dostarcza miejsc do rozrodu, kryjówek, miejsc żerowania, zasobów różnorodnego pokarmu.

Same powierzchnie pól łąk i pastwisk są zbyt ubogie w elementy potrzebne do życia większości gatunków. Nawet znajdujące się na nich zasoby pokarmu są najczęściej niewystarczające.

Ptaki występujące na polach łąkach pastwiskach muszą mieć w najbliższym sąsiedztwie zasobniejsze w pokarm (owady i nasiona) pasy o charakterze nieużytku, porośnięte zróżnicowaną roślinnością.

By utrzymać pełny układ gatunkowy ptaków w krajobrazie rolniczym na ogół wystarczają przylegające do pól miedze lub pasy ugorów o szerokości 5-10m oraz krzewy i drzewa.

Zadanie dla rolników

Trwałe użytki= pół naturalne zbiorowiska

Użytkować ekstensywnie:

-wypas zwierząt

-dostosować obsadę do użytku roślinnego

-opóźniać terminy koszenia

-ograniczać inwazję drzew i trzciny

Mozaika środowisk o różnej strukturze przestrzennej i zróżnicowanym składzie gatunkowym zapewnia utrzymanie całego układu przyrodniczego w sprawności.

Wszystko to odróżnia tereny wiejskie polski od sztucznego ujednoliconego krajobrazu europy zachodniej która w najbliższym czasie będzie podejmować wysiłek wzbogacania swego krajobrazu w poprzednio usunięte jego składniki.

Znacznie mniejsze nakłady finansowe wystarczą aby zachować istniejącą na naszym terenie rolnym zasoby przyrodnicze.

Bardzo ważną sprawa jest rozsądne wykorzystanie ciągle istniejącej tradycji i umiejętności współpracy rolnika z siłami przyrody.

Aby zwiększyć różn biol na gruntach ornych:

-wielogatunkowy płodozmian

-zakładanie i pielęgnowanie śródpolnych pasów zadrzewień

-utrzymywanie w należnym stanie gruntów ugorowanych i odłogowanych

Korzyści

Rolnictwo przyjazne przyrodzie w globalnym rachunku kosztów jest:

-tańsze

-wywołuje mniej nieprzewidzianych negatywnych skutków środowiskowych

-wytwarza bezpieczniejsze produkty

-przynosi dodatkowe korzyści ekonomiczne wynikające z wartości przyrodniczych krajobrazu (np. agroturystyka i inne formy wypoczynku).

Wykład 4.11.2010 rok

Program rozwoju obszarów wiejskich PROW 2007-2013

To unijny program oferujący wsparcie na inwestycje w rolnictwie i przetwórstwie poprawiający konkurencyjność sektora rolno spożywczego w programie tym są również środki finansowe na udzielenie pomocy …………..który tworzą nowe miejsca pracy na obszarach wiejskich na rozwój ekologicznych metod gospodarowania oraz na przedsięwzięcie chroniące naturalne środowisko i walory wiejskiego krajobrazu z PROW 2007 -2013, można uzyskać dofinansowanie także na odnowę wsi na działanie promujące jakość życia i mieszkańców oraz wdrażanie zespołowych inicjatyw rozbudzających aktywność lokalnej społeczności.

Oś I poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego

Oś II poprawa środowiska naturalnego na obszarach wiejskich

Oś III Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej

Oś II poprawa środowiska naturalnego na obszarach wiejskich

- wsparcie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania ONW

- program rolno - środowiskowy

- zadrzewianie gruntów rolnych oraz zadrzewianie gruntów inne niż rolne

- odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych

W ramach programu rolno - środowiskowego będą realizowane następujące pakiety:

Pakiet 1 rolnictwo zrównoważone

Pakiet 2 rolnictwo ekologiczne

Pakiet 3 ekstensywne TUZ

Pakiet 4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków, siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000

Pakiet 5 ochrona zagrożonych gatunków ptaków siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000

Pakiet 6 zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie

Pakiet 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie

Pakiet 8 ochrona gleb i wód

Pakiet 9 Strefy buforowe

Realizacja programów rolno środowiskowych powoduje że rolnictwo staje się bardziej przydatne środowisku.

Programy rolno - środowiskowe weszły w 1992 roku która polega na tym że rolnicy otrzymują środki finansowe za podejmowanie się ściśle określonych działań na rzecz ochrony środowiska lib ochrony krajobrazu wiejskiego albo jako rekompensatę za utracone dochody w wyniku ekstensyfikacji w produkcji rolnej.

Przekazywane rolnikom płatności obejmują też na ogół niedużą dodatkową kwotę stanowiącą swego rodzaju zachętę do 20% wyliczonych kosztów i utraconych potencjalnych dochodów by rolnicy chętniej podejmowali się tych działań.

Program rolno - środowiskowy

W Ramach tych umów rolnicy zobowiązują się także do postępowania zgodnie z określonymi wymogami ochrony środowiska mającymi na celu główni przeciwdziałanie zanieczyszczeniom wód i erozji wodnej)

Działania:

- rezygnacja ze stosowania środków ochrony roślin w pracach bieżących pól przy zadrzewieniach lub zakrzewieniach aby poprawić warunki żerowania gatunków mających swe rewizy w tych miejscach.

- zmniejszenie obsady zwierząt hodowlanych i opóźnienie pierwszego wprowadzenia zwierząt na pastwiska również do czasów zakończenia lęgów wiosennych

- pozostawienie fragmentów odłogowych pól aby ptaki i inne grupy zwierząt miały więcej pożywienia

- prowadzenie koszenia min 1 raz w roku lub raz na dwa lata na terenach opuszczonych i nie użytkowanych łąk w celu przeciwdziałania naturalnej sukcesji zamianie tych otwartych siedlisk na lasy

- zamian pól uprawnych na TUZ szczególnie na terenach zagrożonych na erozję i spływy zanieczyszczeń do wód powierzchniowych

- zakładanie miedz wprowadzenie zieleni buforowej wzdłuż cieków wodnych porów zadrzewień lub zakrzewień śródpolnych i przydrożnych oraz ich pielęgnacji

- odtwarzanie dawnych oczek wodnych i mokradeł śródpolnych w celu poprawy stosunków wodnych i nie nawożenia ich najbliższego otoczenia

18.11

Pakiet1 Rolnictwo zrównoważone

Zrównoważony rozwój

-prawo do zaspokajania aspiracji rozwojowych obecnych generacji bez ograniczania praw przyszłych pokoleń do zaspokajania ich potrzeb rozwojowych

-gospodarowanie zasobami przyrody ich ochrona i takie ukierunkowanie zmian technologicznych i instytucjonalnych aby zabezpieczyć potrzeby ludzi obecnie i w przyszłości

Zrównoważony rozwój w odniesieniu do rolnictwa

-ochrona gruntów, wód, zasobów genowych roślin i zwierząt

-brak degradacji środowiska

-techniczna poprawność

-ekonomiczna trwałość

-społeczna akceptowalność

Powiązanie gosp ze środowiskiem przyrodniczym

Stopień oddziaływania rolnictwa na środowisko zależy od:

-intensywności produkcji roślinnej

-koncentracji zwierząt na jednostce powierzchni

-jakości pokrywy glebowej

-ukształtowania ternu, ilości opadów, warunków hydrologicznych

-infrastruktury i gęstości zabudowy na obszarach wiejskich

Rodzaje zanieczyszczeń wód:

-punktowe rozproszone

-obszarowe

Punktowe źródła zanieczyszczeń

-składowiska nawozów naturalnych (stałych i płynnych)

-wycieki z silosów i pryzm kiszonkowych

-nieszczelne szamba i inne instalacje sanitarne na obszarach bez kanalizacji

-ścieki bytowe odprowadzane bezpośrednio do wód powierzchniowych lub do ziemi

Obszarowe źródła zanieczyszczeń

Rodzaj zanieczyszczenia	Wpływ na jakość wody	Źródła zanieczyszczenia
Składniki pokarmowe roślin (azotany, fosforany)	Eutrofizacja, pogorszenie jakości wody pitnej	Nawozy mineralne, naturalne stosowane w nadmiernych ilościach i w niewłaściwy sposób
Substancje toksyczne ( związki organiczne, metale ciężkie)	Zagrożenie dla życia biologicznego w wodach, pogorszenie jakości wody do picia	Osady ściekowe, środki ochrony rośln
Organiczne i nieorganiczne cząstki gleby, mikroelementy	Zamulenie wód, zagrożenie dla życia biologicznego, utrudniony przepływ i przesył wody	Erozja wietrzna i wodna, stosowanie nawozów naturalnych

Polowa pojemność wodna gleb w warstwie 0-100cm

Kategoria gleby

Bardzo lekkie 110-145

Lekkie 145-210

Średnie 210-270

Ciężkie 270-460

Jakość wody

- azotany skażające wody gruntowe wg polskiej normy 10mg N-NO3 w 1 litrze wody, w UE 50 mg NO3, 11,3mgN-NO3

-związki azotu i fosforu powodujące eutrofizację wód powierzchniowych i przybrzeżnych

-pozostałości środków ochrony roślin przenikające do wód gruntowych i powierzchniowych

Mechanizmy powstawania zanieczyszczeń

-wymywanie azotu do wód gruntowych

-odpływ N i P z wodami drenarskimi do wód powierzchniowych

-przemieszczenie N i P z cząsteczkami gleby do wód pow w wyniku erozji wodnej i wietrznej

Przyczyny zanieczyszczeń

-straty składników nie wykorzystanych przez rośliny

• Zbyt wysokie dawki nawozów

• Nieodpowiednie terminy stosowania

• Niewłaściwa technika

Skutki

-gospodarcze

• Straty finansowe rolnika

• Nieprzydatność wody do picia, pojenia zwierząt, dla przemysłu

• Obniżenie atrakcyjności turystycznej(kąpieliska)

-środowiskowe

• Zaburzenia równowagi ekologicznej

9.XII

Pakiet 1 rolnictwo zrównoważone

Ochrona powietrza

Głównymi substancjami zanieczyszczającymi powietrze mogącymi pochodzić z rolnictwa są pyły w tym cząstki gleby i dymy różne związki o przykrym zapachu zwane w skrócie substancjami odorowymi pochodzące z odchodów zwierzęcy oraz gazy cieplarniane metan tlenki azotu amoniak.

Ochrona powietrza przed zapyleniem

Aby uniknąć zapylenia powietrza należy :

- wszystkie zabiegi agrotechniczne a szczególnie uprawowe wykonywać przy optymalnej wilgotności gleby

- nawozy stałe przewożone luzem zabezpieczyć przed rozsypywanie oraz przed pyleniem

- nawozy produkowane w formie pylistej rozsiewać w okresach bezwietrznej pogody i stosunkowo dużej wilgotności powietrza a najlepiej w godzinach wieczornych

- utrzymywać powierzchnię gleby z po……… przez max długi okres w ciągu okresu wegetacyjnego

Ochrona powietrza przed zadymianiem:

Zadymianie stanowi znaczną uciążliwość dla otoczenia niż zapylenie powietrz a ze wzg na wydzielające się substancje toksyczne oraz coraz większą ilość odpadów w gospodarstwie rolnym które likwiduje się poprzez spalanie.

Ochrona powietrza przed zadymianiem:

- spalać tylko te części odpadów które nie można zagospodarować w żaden sposób a w czasie spalania nie będzie powstawał dym zawierający toksyczne produkty

- proces powinien odbywać się pod stałym odpowiednim nadzorem

- tam gdzie to możliwe ograniczyć i kontrolować ilość odpadów i rzeczy zbędnych

- śmieci i odpady które mogą być poddane kompostowaniu powinny być wprowadzane do wtórnego obiegu substancji na miejscu w danym gospo

- nabyć artykuły w opakowaniach lub folie które ulegaja procesowi biodegradacji w sposób bezpieczny dla środowiska

Substancje odorowe i amoniak;

Podstawą w ograniczeniu przykrych zapachów jest utrzymanie na wysokim poziomie higieny w pomieszczeniach inwentarskich i czystości w ich otoczeniu oraz sprawne urządzenia wentylacyjne które będą utrzymywały temp i wilgotność powietrza oraz koncentracje gazów na poziomie zapewniającym dobre samopoczucie i zdrowie zwierzat.

Gazy cieplarniane;

- Do gazów cieplarnianych zaliczamy jest metan co2 i tlenki azotu. Gazy te nagromadzają się w warstwach atmosfery i powodują stopniowe ocieplenie się klimatu kuli ziemskiej. Szacuje się że 5)% zanieczyszczeń metanu pochodzi z rolnictwa rolnictwo ma również znaczący udział w zanieczyszczeniu Tl azotu.

- Emisja metanu jest największa od krów mlecznych ze wzg na wysokie wymagania energetyczne. Możliwość ograniczenia wydzielenia metanu przez zmianę diety są dla przeżuwaczy niewielkie .

- Rolnictwo ma większe możliwości odgraniczenia tl azotu niż metanu do atmosfery.

Chemiczne środki ochrony roślin:

- Mogą być stosowane tylko na powierzchnię i rośline uprawna na której zbieg miał być wykonywany a ilość zastosowanego środka zapewni wysoką skuteczność zabiegu

- Sprzęt stosowany do wykonywania zabiegów ochrony roślin musi być zbadany przez wyspecjalizowane jednostki organizacyjne uprawnione przez wojewódzki inspektorat ochrony roślin.

Żywność i urodzajność gleby - czynniki degradujące:

- Chemiczne (spadek zaw próchnicy nadmierne zakwaszenie 8i wyjaławianie ze składników pokarmowych)

- Mechaniczne (nadmierne zmęczeni oraz pogorszenie struktury gleby)\

- Biologiczne( spadek i biologiczna aktywność i zubożenie składu gat mikroflory gleby)

- Nasilenie procesów erozyjnych

Krajobraz i bioróżnorodność czynniki degradujące:

- Eliminacja nieprodukcyjnych struktur krajobrazu: tereny bagienne i mokradłowe, małe zbiorniki wodne, miedze i skarpy, zadrzewienia

- Zmniejszenie liczby gat uprawianych roślin.

Strategia ochrony środ na obszarach wiejskich zakłada że stosowanie przez rolnika zasad dobrego gospodarowania wyeliminuje zagrożenia dla środowiska generowane prze rolnictwo

PR rolno - środowiskowy

Gospodarstwo rolne jest podstawową jednostką społeczno ekonomiczną oraz …….. .

Ideą rol zrównoważonego jest zracjonalizowanie intensywności produkcji co wpłynie nijakość środowiska naturalnego. Wprowadzenia zmianowania ograniczenia zużycia nawozów azotowych , stosowanie nawozów w ilości niezbędnej roślinom na podstawie wyników analiz chemicznych powoduje nie tylko korzystny efekt środowiska ale także stopniowo poprawia urodzajność gleby. Rolnictwo zrównoważone realizuje dowolną liczbę pozostałych pakietów po za pakietem rolnictwo ekologiczne.

Kto może przystąpić do programu rolno - środowiskowego?

Każdy kto jest posiadaczem własnego lub dzierżawionego gospodarstwa rolnego o pow uprawy nie mniejszej niż 1 ha gospodarstwo ma nadany numer w systemie identyfikacji armir.

Jakie zobowiązania podejmuje rolnik przystępujący do programu?

Realizuje program rolno - środ zgodnie z planem działalności prze okres 5 lat . Jeżeli przed upływem 5 lat nastąpi zmiana stanu gospodarowania jak sprzedaż, przekazania następcy itp. To następca może dalej realizować program jeśli złoży odpowiedni wniosek w terminie do 2 miesięcy od przyjęcia gospodarstwa.

Jakie zobowiązania podejmuje rol przystępujący do programu?

Przestrzeganie podst. Wymogów dla programów rolno - środowiskowego na obszarze całego gospodarstwa rol.

Są to wymogi wzajemnej zgodności:

- Odpowiednie przechowywanie obornika gnojówki, gnojowicy oraz właściwe ich stosowanie

- Zachowanie min wymogów dotyczących środowiska ochrony roślin\

- Utrzymanie porządku i czystości w gospodarstwie………………

Wymogi pakietu 1:

-przestrzeganie prawidłowego doboru i nastepstwa roślin stosując co najmniej trzy gat roślin każdy z innego gat roślin wieloletnich

- opracowanie co roku planu nawozowego opartego na bilansie azotu oraz analizie gleby z określeniem zawartości P, K Mg i potrzeb wapnowania gleb oraz realizacji tego planu.

- koszenie lub wypasani na TUZ w terminie pokreślonym palnie działalności rolno - środowiskowym

- maks dawka azotu pochodzące z nawozów naturalnych kompostów i nawozów min na gruntach rolnych nie powinno przekraczać 15kg N/ha a na UZ 120kgN/ha

- nie stosowanie osadów ściekowych

---