Wiatr jest to ruch powietrza w dolnej części troposfery w układzie pionowym bądź skośnym. Poziome ruchy powietrza występujące w górnej części troposfery i w stratosferze określa się mianem prądów.
Wiatr określają dwa parametry- kierunek, oznaczający , skąd wieje wiatr, określony m.in. za pomocą róży wiatrów, oraz prędkość, wyrażania najczęściej w m/s lub km/godz., węzłach (mila morska/godz.) oraz w umownej skali Beauforta.
Rodzaje wiatrów: stałe-(pasaty), okresowe-(monsuny, bryzy, wiatry górskie i dolinne)
Oraz nieokresowe-(lokalne), związane ze specyficznym ukształtowaniem terenu: halny, bora, mistral, chamsin, sirocco.
Wiatr odgrywa ważną rolę w atmosferze, przenosząc m. In. ciepło, parę wodną, zanieczyszczenia oraz powodując powstanie prądów morskich i falowanie zbiorników wodnych.
Działalność wiatrów
Działalność wiatru możemy podzielić na dwa etapy:
Niszczenie: może przejawiać się jako deflacja, czyli wywiewanie. Deflacja na obszarach pustynnych trwa aż do momentu , gdy cały drobny materiał ( pył, piasek) zostanie wywiany. Pozostałe na miejscu większe okruchy skalne noszą nazwę bruku pustynnego . Zgłębienia terenu powstałe w miejscu wywianego materiału to rynny lub misy deflacyjne.
Innym rodzajem niszczącej działalności wiatru jest korazja lub erozja eoliczna . Jest to niszczenie powierzchni skały okruchami skalnymi ( głównie piaskiem), niesionymi przez wiatr. Powstają wówczas formy korazyjne takie jak: wygłady wiatrowe - powierzchnia skały litej zostaje wygładzona przez drobny materiał skalny. Najbardziej charakterystycznymi formami terenu powstałymi wskutek akumulacji eolicznej są wydmy. Są to piaszczyste wzniesienia o asymetrycznych stokach.
Akumulacja: Materiał toczony, wleczony i niesiony przez wiatr jest osadzany, gdy zmniejsza się jego siła transportowa. Siła transportowa dolnych warstw powietrza zmniejsza się z powodu tarcia o powierzchnię Ziemi. Jeśli ta powierzchnia jest płaska, mogą powstawać wskutek równomiernej akumulacji równiny lotnych piasków. Takie równiny akumulacji piaszczystej są rzadkie, bowiem powierzchnia Ziemi jest przeważnie nierówna. Każda nierówność: krawędź, pagór, skałka, blok, okruch skalny, drzewo, krzew, kępa traw a nawet teren wilgotny stanowią przeszkodę, hamującą prędkość wiatru i zmuszającą do osadzania niesionego materiału, przede wszystkim piasku.
Wydmy: piaszczyste wzniesienie (wysokość od kilku do kilkuset m) usypane przez wiatr; wydmy powstają i rozwijają się na pustyniach (wydmy pustynne), piaszczystych wybrzeżach mor. (wydmy nadmorskie), w dolinach rzek, w miejscach nagromadzenia osadów fluwioglacjalnych (wydmy śródlądowe ); cechuje je asymetria stoków; stoki dowietrzne, po których wiatr przesuwa piasek, są łagodne (3-12°), stoki odwietrzne, po których ziarna piasku staczają się pod wpływem siły ciężkości, są strome (25-33°); nieustanne zwiewanie piasku ze stoku dowietrznego na odwietrzny powoduje przesuwanie się wydm (wydmy wędrujące), np. na wybrzeżu M. Bałtyckiego o 6-20 m w ciągu roku. Istnieją też wydmy ustalone, pokryte roślinnością. Zależnie od kształtu i ułożenia względem najczęściej panującego kierunku wiatru rozróżnia się: wydmy podłużne (seify) — wały przebiegające zgodnie z kierunkiem wiatru; wydmy poprzeczne — wały przebiegające prostopadle do kierunku wiatru; wydmy paraboliczne — wały w kształcie łuku o ramionach skierowanych pod wiatr; barchany — wydmy o kształcie sierpa z ramionami zwróconymi w kierunku wiatru; są także znane wydmy piramidalne, gwiaździste, kopulaste , o b. zróżnicowanych kształtach, usypane przez wiatry wiejące z kilku różnych kierunków.
Pustynie: Pustynie - to obszary, gdzie w ciągu roku spada na każde miejsce mniej niż 250 mm wody. Parowanie na tych terenach z powierzchni ziemi jest o kilka do kilkudziesięciu razy większe od sumy opadów.
Wyróżniamy trzy rodzaje pustyń:
pustynie kamieniste (hamada) -− całkowicie pozbawione drobnego materiału, który zostaje wywiany, a występują tylko nagie skały. Do tego rodzaju skał należą: znaczna część Sahary, większa część pustyni arabskiej znaczne obszary Tybetu w Azji oraz Gór Skalistych w Ameryce Północnej,
pustynie żwirowe (serir) - zbudowane głównie z nieco− grubszego materiału, mniej lub bardziej ogładzonego - taki charakter ma większość pustyń wchodzących w skład Sahary oraz większa część Gibsona w Australii,
pustynie piaszczyste (erg) - pokryte piaskami, stale− przemieszczanymi przez wiatry. Na obszarze tych pustyń występują suche doliny zwane wadi, którymi płynie woda w okresie rzadkich, ale gwałtownych opadów. Przykładem może być Wielki Erg Zachodni i Wschodni na Saharze, Nefud na Półwyspie Arabskim, pustynie australijskie - Wielka Pustynia Piaszczysta, Wielka Pustynia Wiktorii, pustynie azjatyckie - Karakum, Kyzył - kum, część Gobi, Takla Makan, pustynie amerykańskie - Słona, Mohwe, Atacama.
Na pustyni maksymalna temperatura osiąga 58°C (pustynia Mojave w USA), minimalnie spada poniżej 0°C (na pustyni środkowej Azji absolutne minima osiągają ?30°C); a średnia temperatura najcieplejszego miesiąca waha się w granicach 26?27°C; na pustyni jest małe zachmurzenie i niska wilgotność względna, jest małe zachmurzenie i niska wilgotność względna ? wyjątek stanowią pustynie leżące na zachodzie wybrzeżach kontynentów, wzdłuż których płyną zimne prądy morskie.
Solniska-występują tylko na obszarach obszarach klimacie suchym, gdzie parowanie przewyższa opady. Woda pochodzaca z okresowych opadów deszczeu gromadzi się w takich obniżeniach tworząc okresowe jeziora.
Przykładem są m.in. solniska w Ameryca Południowej zwane tu salarami np: Salar de Uyuni.
Bruki skalne: Skałki te powstały w wyniku wietrzenia warstw piaskowca o różnej odporności. Bardziej odporne piaskowca o spoiwie krzemionkowym tworzą dziś kapelusze grzybów, a mniej odporne formacje piaskowca marglistego to ich trzony.