SKOLIOZA, JEJ OBIAWY, SKUTKI I METODY LECZENIA.

Skolioza (potocznie nazywana bocznym skrzywieniem kręgosłupa) jest chorobą, której towarzyszą zmiany w całym narządzie ruchu, a w przypadkach bardzo zaawansowanych staje się chorobą ogólnoustrojową, której towarzyszą zmiany w układzie oddechowym i krążenia. Nie leczona skolioza postępuje nawet po zakończeniu wzrostu pacjenta doprowadzając do ucisku na korzenie nerwowe.

Zniekształcenie klatki piersiowej może prowadzić do ucisku na narządy wewnętrzne - głównie na płuca i serce, a w konsekwencji do upośledzenia wydolności krążenia i oddychania. Pacjenci są mniej sprawni, mniej wydolni niż rówieśnicy, skarżą się na uczucie duszności. W skrajnych przypadkach może prowadzić to do przedwczesnej śmierci pacjenta.

W praktyce klinicznej skoliozę rozpoznaje się na podstawie zdjęcia RTG wykonanego w projekcji przód-tył w pozycji stojącej stwierdzając obecność krzywizny o wartości liczbowej powyżej 10° wg Cobba.

Wnikliwe badanie kliniczne stanowi podstawę diagnostyki skolioz. Dominującą rolę odgrywa badanie lekarza pierwszego kontaktu (szczególnie podczas badań bilansowych wykonywanych przez lekarza pediatrę czy lekarza rodzinnego) we wczesnym wykrywaniu deformacji kręgosłupa. Opanowanie podstawowego schematu badania w kierunku skrzywień kręgosłupa pozwala na wczesne stwierdzenie wady. Badanie kliniczne dziecka powinno obejmować:

• ogólną ocenę symetrii sylwetki

• ocenę symetrii klatki piersiowej w pozycji stojącej

• ocenę krzywizn fizjologicznych kręgosłupa tj. kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej

• ocenę symetrii talii przy swobodnie opuszczonych kończynach górnych

• ocenę symetrii barków przy swobodnie opuszczonych kończynach górnych

• ocenę długości kończyn dolnych: w pozycji stojącej ocena wysokości kolców biodrowych przednich górnych oraz ocena wysokości kolców biodrowych tylnych górnych.

• ocenę linii wyrostków kolczystych kręgów

• tzw. test zgięciowy tj. wizualną ocenę symetrii okolic przykręgosłupowych w odcinku piersiowym i lędźwiowym kręgosłupa podczas skłonu do przodu - w kierunku obecności garbu żebrowego oraz wału lędźwiowego

Stwierdzenie nieprawidłowości w badaniu lub jakiekolwiek wątpliwości powinny kwalifikować dziecko do wizyty u lekarza ortopedy, który po ponownym badaniu klinicznym decyduje o dalszej diagnostyce. Standardowo wartość skrzywienia kręgosłupa ocenia się w pozycji stojącej (W pozycji leżącej skrzywienie częściowo koryguje się).

Ze względu na występowanie skolioz w różnych okresach wzrostu dziecka dzieli się je na:

1. wczesnodziecięce (1/2 - 3 roku życia)

2. dziecięce (6 - 8 roku życia)

3. dorastających (występuje w okresie dojrzewania płciowego).

Ze względu na wielkość kąta skrzywienia kręgosłupa (mierzony metoda Cobba) przyjęto czterostopniowy podział skolioz:

1. - 0 - 30 stopni

2. - 31 - 60 stopni

3. - 61 - 90 stopni

4. - powyżej 90 stopni

Wśród wielu podziałów skolioz najczęściej przyjmuje się podział zaproponowany w 1948 roku przez I. R. Cobba, który wyróżnia:

1. - skoliozy czynnościowe - nie mają charakteru zmian utrwalonych - są wynikiem np. różnicy długości kończyn, przykurczów stawów biodrowych, podrażnienia korzeni rdzeniowych np. procesem zapalnym lub nowotworowym. Usunięcie przyczyny eliminuje skrzywienie.

2. - Skoliozy strukturalne - są spowodowane zmianami w obrębie kręgosłupa. Zmiany te mogą dotyczyć jednego z układów: kostnego i więzadłowego, nerwowego, mięśniowego. Zmiany te mogą być wrodzone lub nabyte. Ogólnie dzieli się je na:

1. Kostnopochodne

1. wrodzone

2. torakopochodne

3. układowe

2. Nerwopochodne

1. wrodzone

2. porażenne wiotkie (mięśnie mają zbyt słabe napięcie)

3. porażenne spastyczne (mięśnie mają nadmierne napięcie)

4. inne (nerwiako-włókniowatośc)

1. Mięśniopochodne

1. wrodzone

2. dystrofie mięśniowe

3. inne

1. Skoliozy idiopatyczne - o nie ustalonej etiologii.

Na podstawie wieloletnich doświadczeń i obserwacji stwierdza się powszechnie, że każda skolioza jest inna, z tego wynika indywidualny program leczenia dla każdego przypadku. Przyjmuje się, że skoliozy o wartości kąta do 30 stopni (tzw. małe), należy leczyć zachowawczo wyłącznie ćwiczeniami. Niektóre ośrodki rozpoczynają leczenie stosując oprócz ćwiczeń gorsety ortopedyczne lub gipsowe. Przy kącie skrzywienia 30 - 60 stopni dominuje leczenie ortopedyczne z intensywnymi ćwiczeniami. Skoliozy od 60 stopni wzwyż z możliwością dalszego pogłębiania się są z reguły leczone operacyjnie. Technika operacyjna, stosowana szeroko na świecie, polega na redresji skoliozy podczas zabiegu operacyjnego, wprowadzeniu wyprostnej rozpórki metalowej i jednoczesnym usztywnieniu kręgów wiórami kostnymi. Możliwości korekcyjne na stole operacyjnym są większe po uprzednim przygotowaniu pacjenta, przede wszystkim przez różnego rodzaju wyciągi zwiększające ruchomość patologicznych krzywizn kręgosłupa.

Kinezyterapia w bocznych skrzywieniach kręgosłupa

Kinezyterapia w skrzywieniach bocznych kręgosłupa stanowi obecnie niezbędną składową ich kompleksowego leczenia. Prowadzona jest ona w różnych ośrodkach odmiennymi metodami, niekiedy na podstawie przeciwstawnych założeń biomechanicznych. Założeniem podstawowym prezentowanej metody jest wytworzenie przez symetryczny trening mięśni posturalnych ( mięśni utrzymujących postawę ciała w pionie) mocnego gorsetu mięśniowego oraz odruchu wyprostowanej postawy ciała. Przez intensywny i systematyczny trening uzyskuje się najczęściej zahamowanie postępu choroby, a w przypadkach wcześnie wykrytych i wolno narastającego skrzywienia nawet istotna poprawę skoliozy.

Podstawowymi formami kinezyterapii, które należy stosować są:

1. ćwiczenia indywidualne

2. ćwiczenia oddechowe

3. ćwiczenia ogólnokondycyjne

4. ćwiczenia stacyjne - 90 min,

5. ćwiczenia w basenie - 45 min,

6. wyciągi w pozycji zwisu głową w dół - 60 min; stosowane są wyłącznie u dzieci skoliozami przygotowywanymi do operacyjnego usztywnienia kręgosłupa.

Uzupełniającą formą ćwiczeń podstawowych są gry i zabawy ruchowe, ćwiczenia rytmiczne i wybrane dyscypliny sportowe. Oprócz pływania stosuje się gry w siatkówkę i koszykówkę z wyłączeniem kozłowania, wyskoków i biegu zastąpionego krokiem poślizgowym w pantoflach filcowych oraz łucznictwo, które okazało się dobrym ćwiczeniem symetrycznym mięśni utrzymujących prawidłową postawę. Dzienne obciążenie dziecka wszystkimi ćwiczeniami w warunkach szpitalnych wynosi 4,5 - 5 godzin.

Dobrzańska Elżbieta

Kuś Roksana

Fizjoterapia III sem. gr.1

---