Etyka - teoria moralności

I Podział etyki:

Ogólna i szczegółowa

Ogólna -zajmuje się zagadnieniami ogólnymi, które są właściwe ludziom jako takie. Kradzież - zagadn. Etyki ogólnej

Szczegółowa- zagadnieniami wycinkowymi, problemami zawodowymi. Kupienie paczki papierosów zagadnienie etyki szczegół. II. podział

Etyka opisowa i normatywna. Opisowa - zdaje sprawę ze stanu faktycznego

Normatywna - odpowiada na pytanie jak być powinno. Zbiór nakazów i zakazów i uzasadnienie tego.

Zmysł moralny - określanie używane na rozróżnienie dobra i zła. Dyspozycja do właściwych i słusznych racji. Jest pewnego rodzaju instynktem. Sumienie - zdolność wydawania sądów dot. wartości moralnej czynów ludzkich, a zwłaszcza własnego postępowania. Sąd w którym moja wola decyduje o dokonaniu jakiegoś czynu.

12 kwestii jak ma się moralność do szczęścia?

1. szczęście i moralność jest tym samym

2. szczęście jest symptomem - oznaką moralności.

3. Szczęście zależy od moralności:

Poi - moralność jest warunkiem koniecznym chociaż nie wystarczającym szczęścia

Po 2 - moralność jest warunkiem wystarczającym chociaż nie jest koniecznym. Jeżeli jestem uczciwy to może sprawić, że będę szczęśliwy.

Po 3 - moralność jest warunkiem koniecznym i wystarczającym szczęścia.

4. Nie jestem szczęśliwym zależy od nie bycia moralnym

5. Szczęście jest nagrodą za moralność. Pogląd chrześcijański

6. Moralność zależy od szczęścia.

7. Zachodzi zasadnicza rozbieżność między szczęściem a moralnością.

Po l - moralność wyklucza szczęście. Można być albo szczęśliwym albo moralnym

Po 2 - moralność utrudnia osiągnięcie szczęścia. Za moralność trzeba płacić szczęściem osobistym

8. Szczęście nie jest zależne od moralności.

9. Szczęście jest celem moralności

10. Moralność jest jednym z czynników szczęścia.

11. Moralność traktuje szczęście, jak obowiązek.

12. Jedynie moralność daje prawo do szczęścia.

Pochodzenie norm moralnych.

1. Są dane człowiekowi przez Boga.

2. Normy moralne są wpisane w kosmos-we wszechświat

3. Są wytworem życia społecznego człowieka.

Cnoty osobiste - życzliwość, altruizm, sprawiedliwość

Społeczne - poczucie sprawiedliwości Zbiór zakazów i nakazów - norm -dekalog.

l. Nie będziesz miłował Bogów cudzych przede mną.

2. Nie będziesz używał Pana Boga swego na daremne.

3. Pamiętaj abyś dzień święty święcił

4. Czcij ojca swego i matkę swoją

5. Nie zabijaj

6. Nie cudzołóż

7. Nie kradnij

8. Niemów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu

9. Nie pożądaj żony bliźniego swego

10. Ani żadnej rzeczy, która jego jest.

Prawosławie: to jako 3 nie czyń sobie bożka ani żadnego podobieństwa rzeczy nie będziesz się im kłaniał

W Kościele Kalwińskim jedynym motywem jest motyw krzyża. W Kościele Prawosławnym nie przedstawia się motywów Boga.

Kościół Luterański: 9 przykazanie Nie pożądaj domu bliźniego swego

10 nie pożądaj żony ani bydła bliźniego swego.

Kazanie na górze

Zawarte w kazaniu nakazy i zakazy są

bardzo radykalne daleką idące. Rodzą się wątpliwości.

5 interpretacji kazania na górze.

1. Interpretacja katolicka - opiera się na rozróżnieniu moralności wszystkich chrześcijan - dekalog.

2. Moralność i jawy. Nauka zawarta w kazaniu jest wyrazem pewnego ideału. Ukazany został ideał a przez to droga, którą należy iść, dążyć do ideału. Etyka w kazaniu etyka uczucia, wewnętrzna, przeciwstawna zewnętrznej moralności prawnej. Zawiera pogłębienie w kierunku serca.

3. Kazanie przedstawia moralność na czasy wyjątkowe. Przedstawił ją Albert Szwajcer. Wg niego kazanie jest przesłaniem na czasy wyjątkowe. Głosi ono postawę bohaterską miała ona obowiązywać w krótkim okresie czasu.

4. Kazanie rozumiane jako przedstawienie programu społecznego. Lew Tołstoj przedstawia nowe społeczeństwo, w którym rządzi miłość. Tołstoj wywodził z kazania odmowę służenia w wojsku, odmowę składania przysiąg. Odczytał kazanie w sposób społeczny, polityczny, królestwo niebieskie znajduje się na ziemi i tu to kazanie należy stosować.

5. Interpretacja luterańska - od Martin Lutra. - nieskończona odległość dzieli od Boga do przyziemnego Boga. Człowiek jawi się jako byt istoty ułomnej grzesznej, bez łaski bożej człowiek nic nie jest w stanie zrobić. Bóg sądząc człowieka nie widzi jego grzechów bo patrzy na niego przez pryzmat miłosierdzia.. Sądził, że tylko Jezus wypełnił przykazania zawarte na górze za nas wszystkich.

Interpretacja katolicka i luterańska na pierwszy plan wysuwa się dekalog, a kazanie jest uznawane za coś

nierealizowanego.

Dekalog - normy społeczne formułowane religijnie.

Zdania opisowe - są prawdziwe wtedy gdy jest zgodne z rzeczywistością.

Zdania oceniające - zawierają element oceny. Dobre, słuszne, piękne.

Ocena prakseologiczna - „Jeżeli chcesz zrealizować A musisz zrealizować B. jeżeli chcesz zdać egzamin musisz opanować te zagadnienia"

Ocena aksjologiczna — przypisuje przedmiotowi pewną wartość.

Rodzaje sadów etycznych:

O wartości - ocenia czyn jako taki. Ten człowiek postąpił dobrze mówiąc prawdę - mówienie prawdy jest czymś dobrym -oceniamy to nie licząc się ze skutkami. Są oczywiste nie zawierają niepewności. Czyn jest czynem dobrym, nie wchodzi w to czy inne skutki byłyby lepsze.

O słuszności - traktuje czyn łącznie z jego skutkami. Oceniamy, że powiedzenie prawdy było dobrym rozwiązaniem wypowiadamy sąd o słuszności. Zawierają czynnik niepewności. Sięgają w przyszłość, tylko na podstawie doświadczenia możemy wiedzieć jaki pociągnie za sobą konsekwencje. Czyn w danej sytuacji jest najlepszy z możliwych.

O moralności — dotyczy intencji czynu. Musi być słusznym czynem.

O zasłudze dotyczy wysiłku, którego dokonujemy przy spełnianiu czynu moralnego. Musi być słusznym czynem Żaden z wyróżnionych sądów nie może być ważniejszy od innych przy wartościowaniu człowieka. Nie mamy możliwości aby jedną miarą ocenić człowieka.

W życiu codziennym posługujemy się sądami o wartości.

Podejścia do prawdy:

Realistyczne - w teorii poznania realiści odwołują się do zgodności z rzeczywistością. W sferze moralności— realista etyczny utrzymuje, że jest jeden zestaw spraw moralnych. Opowiada się za tym kościół katolicki. Odwołują się do klasycznej teorii prawdy. Konstruktywizm (koherencyjna) -zgodnościowa teoria prawdy. Zdanie jest prawdziwe jeżeli jest zgodne z innymi zdaniami prawdziwymi. Istnieją dwa typy konstrukty wistów: relatywiści i nieralitywiści.

Relatywiści - prawda jest względna. Sądy moralne są prawdziwe, gdy przy stają do innych moralnych twierdzeń. W różnych społecznościach istnieją różne prawdy moralne. W jednym społeczeństwie istniej ą prawdy moralne w różnym czasie.

Nierelatywiści - uznają, że istnieje jeden zespół tez etycznych, będą prawdziwe gdy obejmą wszystkie ludzkie wspólnoty. Spójność należy odnosić do ogólnego zespołu praw moralnych.

Rodzaje norm.

Norma nie zabijaj - broni biologicznego istnienia. Eutanazja bierna - lekarz zaniecha dalszego leczenia, eutanazja czynna - kiedy się pomaga w popełnieniu samobójstwa, eutanazja wobec nowonarodzonych - kalek, bezmózgowców, przerywanie ciąży, kara śmierci.

Normy moralne, które bronią naszej ludzkiej godności

Brak godności: narzucanie się, okazywanie ślepego posłuszeństwa, podlizywanie się, pobieranie wynagrodzenia za spełnienie czynu moralnego, wszelkiego rodzaju nałogi.

Godność ma ten. kto umie bronić wartości uznanych przez siebie, z których obroną ma związek poczucie własnej wartości. Norma miej godność i szanuj cudzą godność.

Normy moralne broniące naszej zależności: zaliczamy reguły chroniące przed przemocą i przymusem. Przejawy przemocy w stosunkach: przemoc rodziców do dzieci, mężczyzn w stosunku do kobiet, przez tych co mają władzę polityczną lub ekonomiczną. Presja opinii publicznej, presja na mniejszości seksualne, narodowościowe, obyczajowe.

Przymus jest złem naraża na ból poniża człowieka

Normy dotyczące prywatności. Prywatności zagraża: komunikacja, wynalazki techniczne- podsłuch, środki chemiczne np. narkotyki, formy ubezpieczeń.

Obrona prywatności: przeciwstawiająca się stadności - możemy zastrzec adres telefon. Przeciwstawianie się ludzkiej kontroli: nienaruszalności mieszkań. Przeciwstawiająca się niechcianej poufałości: chwalimy delikatność, dyskretność, narzucanie się odrzucamy. Wartość- jest światem dobra i zła, zgody i niezgody, rozpusty i nie. Wartości istnieją. Jest słowem wieloznacznym może oznaczać albo rzeczy albo rzecz. W języku filozoficznym mówimy o wartości pozytywnej i negatywnej. Wartość w sensie ekonomicznym — w szczególności cena.

1. subiektywizm aksjologiczny - my ludzie nadajemy wartości tym rzeczom.

2. Relatywizm aksjologiczny - rzeczy posiadają wartości, ale w odniesieniu do czegoś lub kogoś. Wartości są zależne od czasu, miejsca np. choroba jest zła dla pacjenta, dobra lekarza.

3. Sceptycyzm aksjologiczny -przekonanie, że o wartościach nie możemy nic powiedzieć.

4. Obiektywizm aksjologiczny wartości istnieją obiektywnie nie zależnie od naszych zachowań.

5. Absolutyzm aksjologiczny - wartości

są absolutne.

Rodzaje wartości wg podziału Tatarkiewicza:

Wartości własne - piękno, zdrowie. Wartości własne dzielimy na ludzkie-przysługujące tylko ludziom. Na wartości ludzkie składają się wartości:

1. intelektualne: - twórcze

2. moralne - szlachetność, sprawiedliwość

3. hegonistyczne - na odczuwaniu

przyjemności

rzeczy - przysługujące tylko rzeczom. Składają się wartości estetyczne.

Wartości witalne - zdrowie, sprawność fizyczna. Wg Maxa Szelera:

1. Wartościami najwyższymi są wartości sakrum - to co święte, profum - to co nie święte

2. Wartości duchowe (kulturowe) -estetyczne (piękno, wdzięk) wartości prawne (wartości słuszne lub niesłuszne) wartości poznawcze: (sprawiedliwość, obiektywność)

3. Wartości witalne (biologiczne) -zdrowie, choroba, rześkość, świeżość

4. Wartości utylitarne -użytecznościowe: funkcjonalność, sprawność, nie sprawność

5. Najniższe wartości to wartości przyjemnościowe - hedonistyczne:

przyjemność, przykrość, ból, rozkosz, smaczne, nie Wg niego każda wartość ma swoje przeciwieństwo. Im wyższa wartość tym bardziej trwała i niepodzielna. Wartości materialne sąpodzielne duchowe nie.

Podział wg Romana Ingardena

1. Wartości witalne i wartości utylitarne i hedonistyczne

2. Wartości kulturowe — poznawcze, estetyczne, obyczajowe (socjalne)

3. Wartości moralne - szlachetność, życzliwość, odwaga, prawość, wierność, największe w hierarchii. Pojęcie ważności-jest przeciwieństwem neutralności czy obojętności. Mój zły stan zdrowia nie jest mi obojętny, zdany egzamin - cieszy. Ważność ma charakter pozytywny lub negatywny, czyni to przedmiot dobrem lub złem. Dietrech Hildebrand rozróżnił 3 rodzaje dóbr.

1. Ważność tego co piękne lub subiektywne zadowalające czyli przyjemne.

2. Ważność wewnętrzna czyli wartość

3. Ważność, która znamionuje obiektywne dobro dla osoby.

Jakościowe - istnieje kilka rodzin wartości jakościowych:

1. Witalne — życiowe zdrowie

2. Estetyczne - piękno, wdzięk

3. Intelektualne - bystrość, pamięć

4. Moralne - sprawiedl. wierność Najmniej ważne 1,2, 3,4

Ontyczne - to tak wartość, która wiąże się z samą istotą pewnego rodzaju bytu. Wartość osoby jako osoby. Między wartościami jakościowymi i ontocznymi zachodzą różnice. Wartościom ontycznym nie przeciwstawia się żadna wartość. Wartości jakościowe wykazują niezależność od bytu, który je ucieleśnia. Wartości ontyczne są w sposób ściślejszy związane ze swoimi osobami. Jakościowe mogą się ucieleśniać w różnym stopniu. Ontyczne są hierarchizowane najwyższą wartościąjest Bóg.

3 rodzaj dóbr wg Hildebrandta

obiektywne dobra dla osoby dzielą się na

4 grupy:

1. dobra osobowe - posiadanie

wartościnp przystojny, inteligentny

2. dobra polegające na obcowaniu z wartościami np. dobrze jest obcować z dziełami sztuki, lepiej obcować z osobami.

3. Dobra elementarne- nieodzowne do życia: pożywienie użyteczne np. telefon

Prawo naturalne - przeciwstawia się prawu stanowionemu. Istnieją normy prawa naturalnego. Prawo naturalne jest pewnym zaleceniem czynności, które wspomaga nas w ochronie dobra od zła. Fundamentem prawa jest etyka.

O prawie naturalnym mówił Arystoteles:

Sprawiedliwość przyrodzona i stanowiona.

Stanowiona — ustala, że okup za więźnia będzie wynosił tyle a tyle.

Przyrodzona - to ta, która ma wszędzie ten sam walor. Wiązał ją z prawem natury.

Prawo naturalne musiało być systemem norm zmiennych i zmiennych

Sprawiedliwe - zmienne.

II koncepcja stoików: - byli zwolennikami prawa naturalnego, filozofia głosiła, że w przyrodzie istnieje

idealny porządek. Uważali, że człowiek pozostawiony sam sobie żyje dobrze w zgodzie z naturą.

Przedstawiciel Marek Juliusz Cyceron.

Św. Tomasz z Akwinu - uznał, że prawa naturalne dzielą się na dwa rodzaje:

pierwotne i wtórne.

Pierwotne - są wrodzone, wspólne dla wszystkich gatunków, nieomylne u niższych istot ujawniają się instynktem u wyższych w sumieniu. Należy czynić to co dobre a nie to co złe. Wtórne - nie są wrodzone ani powszechne stanowią rezultat wyuczenia, zawierają szczegółowe zalecenia na temat realizacji dobrych celów. Uznał, że wielożeństwojest nie zgodne z wtórnymi zasadami prawa naturalnego. Zmienił sens istnienia prawa naturalnego. Głosi, że zasady pierwotne powinny być podporządkowane wtórnym. Hoobs - powołał się również na wrodzoną racjonalność człowieka.

Systemy etyczne

Zasada użyteczności głosi postępowanie jest słuszne jeśli prowadzi do uzyskania największej ilości szczęścia. Istotą utylitaryzmujest podkreślenie skutków postępowania. Utylitar. twierdzi, że aborcja nie jest niczym dobry ani złym zależy od jakich czynników zależy. Utylitaryzm -jest zasadą użyteczności, kładzie nacisk na skutki działania. Są one słuszne wtedy gdy dostarczaj ą więcej skutków korzystnych niż szkodliwych. Możliwe są krytyki utylitaryzmu. Zasada użyteczności jest czymś obiektywnym, każdy może ocenić czyjego postępowanie było czymś dobrym czy złym.

BERTHON - rachunek hedoniczny przyjął 7 kryteriów rachunku użyteczności:

1. Intensywność,

2. Długotrwałość - jak długo trwa dana przyjemność

3. Pewność

4. Głębokość

5. Odroczenie - po jakim czasie dane działanie przyniesie skutek przyjemny lub nieprzyjemny

6. Bogactwo-jak bogata jest dana przyjemność

7. Czystość

Te kryteria miały służyć do przeprowadzenia rachunku

Utylitaryści -powiadają należy podejmować działania kierujące się prawdopodobieństwem.

Stuart uznał że wartości moralnej czynu decydują skutki społeczne im są lepsze tym ma większą wartość moralną

Mili rozróżnił przyjemności wyższe -

związane z umysłem i niższe — związane z ciałem,

Dwa typy utylitaryzmu:

Czynów i zasad.

Czynów- metoda utylitarystyczna powinna wchodzić do pewnych zachowań czynów moralnych

Zasad - chce najpierw nakreślić ramy ogólnych norm.

Czynów od ogólnych działań przechodzi do reguł, a zasad odwrotnie od ogólnych reguł do zasad.

Teoria Benthona i Mila uznawana jest za utylitaryzm czynów. Dobro czy zło ocenia się ze względu na cel jakiemu jest podporządkowany.

UTYLITARYZM - to system etyczny podkreśla powszechną równość. Jest postrzegany jako filozofia polityczna opowiadająca się za demokracją. Walczyli o wolność obywatelską kobiet.

System etyczny stworzony przez Emanuela KANTA

Wiedzę wyrażamy w zdaniach języka.

W zdaniach dwojakiego rodzaju:

I zdania - w których prawdziwość stwierdzamy nie odwołując się do żadnego doświadczenia np. drzewo ma

parzystą lub nieparzystą liczbę liści. To zdanie jest z konieczności prawdziwe, nie poszerza naszej wiedzy.

II zdania - przy których musimy wykonać doświadczenie aby sprawdzić czy ono nie jest koniecznie prawdziwe.

Powiększają naszą wiedzę, stawiają nas w niepewności. Nie dają gwarancji prawdziwości. Nie możemy być pewni naszej wiedzy. Tezy nauki są tworem naszych form poznawczych. Tezy filozoficzne nie mogą

być ani pewne ani konieczne. Pojęcia naukowe opisuj ą świat ukształtowany przez poznanie. Wyrażaj ą rzeczy jako dane nam. Pojęcia filozoficzne wykraczaj ą poza doświadczenia. W sferzezjawisk przyrodniczych każdy skutek ma swój ą przyczynę. Nie widzimy żadnych zjawisk wolności w przyrodzie, ale my ludzie jako istoty same w sobie mamy zachowywać się jak istoty wolne.Uznał, że jedynie dobra wola nie może obrócić się w zło, jest uznawana przez rozum za dobro bezwzględne. Aby prawo moralne było prawem powszechnym musi

obowiązywać niezależnie od jakichkolwiek okoliczności życia. Jedynym bezwarunkowym nakazem jest

zasada by postępował tak aby stała się prawem powszechnym.

Imperatyw kategoryczny - postępuj tak aby chciałbyś żeby to się stało zasadą etyczną. On jest obecny w nas i jego konsekwencją są wszelkie prawa moralne. Nadajemy kształt światu w naszym poznaniu. Człowiek jako istota moralna jest rzeczą samą w sobie. Nie można nigdy używać człowieka jako środka do celu on jest celem samym w sobie. Świat nie jest nam dany lecz my go tworzymy. Nigdy nie udowodnimy, że Bóg istnieje

ale postępować możemy tak jakby on istniał. Z tej filozofii wynika moralność autonomiczna. Prawo moralne powstaje z czystego rozumu.

Wolność jest postulatem rozumu

---