Miasta-Słowniczek, Targ

Stałe miejsce i forma wymiany towarowej w skali lokalnej. T., funkcjonujące w Polsce przynajmniej od X w., były zakładane na skrzyżowaniu szlaków handlowych, przy grodach, klasztorach, przeprawach, ośrodkach produkcji górn.; na t. okoliczni producenci kontaktowali się w określonych terminach i w stałych miejscach z konsumentami, a kupcy zawodowi nabywali produkty lokalne i sprzedawali przywiezione produkty zagr.; wokół większych t. skupiała się stała zabudowa, obejmująca karczmy, kram rzem., niekiedy kościół, komory celne, punkty wymiany pieniędzy. Początkowo odbywane kilka razy do roku, w XI w. pojawiły się stałe t. cotygodniowe (stąd wiele miejscowości do dziś nosi nazwy dni tygodnia); w XII w. sieć t. liczyła (bez Pomorza) około 200 ośrodków i obejmowała cały kraj. T. oraz miejsca targowe stanowiły regale monarsze; dochody z ceł i opłat targowych, a także korzyści płynące z przyjeżdżania kupców skłaniały panujących do popierania rozwoju t.; od początku XII w. prawo utrzymywania t. było nadawane możnym duchowym i świeckim. W związku z praktyką targową zaczął się wytwarzać specjalny zakres jurysdykcji książęcej, egzekwowanej przez odrębnych urzędników (tzw. sędziów targowych) nie tylko wobec miejscowej ludność, ale i w stosunku do przybyłych na t. obcych; na t. obowiązywał tzw. mir monarszy; kontrolę obrotu pieniężnego sprawowali mincerze książęcy; niekiedy t. należącym do panów feudalnych książę nadawał zwolnienie immunitetowe od sądownictwa książęcego (tzw. t. wolny) i wówczas jurysdykcja przechodziła na pana.
T. związane z głównymi ośrodkami administracji państwowej stworzyły podstawy rozwoju życia miejskiego na długo przed lokacjami miast na prawie niemieckim; miasta lokowane na prawie niemieckim otrzymywały prawo targu w przywileju lokacyjnym (niekiedy w odrębnym przywileju). W dobie polokacyjnej t. zmieniły swój charakter: wolna sprzedaż ograniczona została tylko do określonych miejsc, dni, a nawet towarów, wymianę poddano ostrej kontroli rad miejskich i cechów. Do XIX w., kiedy dokonała się koncentracja obrotów handlowych w większych miastach, t. stanowiły gł. instytucję handlu lokalnego. W XIX w. pojawiła się specjalizacja t. w większych miastach (np. w Warszawie 1823 wyznaczono miejsca na t. owoców i kwiatów, a w1837 wiele specjalistycznych placów targowych). W 2 połowie tego stulecia znaczenie t. poważnie zmalało, asortyment zaś sprzedawanych towarów ograniczył się gł. do artykułów spożywczych oraz rzemiosła wiejskiego (np. gliniane naczynia, beczki); w większych miastach t. stały się miejscem codziennej sprzedaży, zatracając swój dawny charakter. W 1937 istniało w Polsce 1328 miejscowości targowych (737 wsi i 591 miast, w tym 24 powyżej 50 tyś mieszkańców), skupionych najgęściej w woj. warszawskim, poznańskim i pomorskim; odbyło się ok. 87,5 tyś. t. W XIX i XX w. mianem t. określa się także krajowe i międzynarodowe jarmarki oraz wystawy o charakterze handlowym (np. T. Poznańskie, Międzynarodowe T. Wschodnie we Lwowie).