Ogólna charakterystyka przestępstwa zabójstwa.
Zabójstwa z normatywnego i medycznego punktu widzenia.
Postać podstawowa - art.148 § 1 kk. Jest to przestępstwo materialne (skutkowe). Skutek może być bezpośrednio potem, ważny jest związek przyczynowy. Zabójstwo może być z działania lub zaniechania nie wykonanie zastrzyku potrzebującemu. Może być w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym. Jeżeli było dwóch sprawców i obaj mają zamiar nie jest ważne kto zadał cios śmiertelny.
Postać uprzywilejowana - silne wzburzenie usprawiedliwione okolicznościami Stan emocjonalny nie panuje nad sobą). Dzieciobójstwo - matka w okresie porodu i pod jego wpływem. Eutanatyczne - na żądanie i pod wpływem współczucia.
Pojęcie śmierci gwałtownej i jej rodzaje - śmierć to całkowite i nieodwracalne ustanie czynności mózgu. Medycyna wyróżnia 2 rodzaje śmierci 1. naturalna - czyli z przyczyn wewnątrzustrojowych, 2. gwałtowna - wywołana przez czynniki zewnętrzne, następuje wówczas, kiedy na ustrój lub ważne dla życia układy zadziała szkodliwy czynnik zewnętrzny, może być wynikiem zabójstwa, samobójstwa, wypadku.
Rodzaje śmierci gwałtownej - 1. uduszenie gwałtowne w postaci zagardlenia, utonięcia, unieruchomienia klatki piersiowej, śmierć w ciasnej przestrzeni, zatkanie otworu lub dróg oddechowych. Zagardlenie może być przez powieszenie, zadzierzgnięcie i zadławienie.
Przy zagardleniu następuje mechaniczne uciśnięcie narządów szyi.
2. inne rodzaje śmierci gwałtownej - zastrzelenie, wskutek urazów zadanych narzędziem, otrucie, działanie prądu, oparzenie, zamarznięcie, śmierć głodowa, upadek z wysokości, przejechanie, niedobór tlenu.
Ilości zabójstw - 1926 r. - 1100, 1938 r. - 3000, 1945 - 8000, 1947 - 800, obecnie ok. 1000.
W miastach najwięcej na tle rabunkowym, na wsi na tle nieporozumień rodzinnych. Ciemna liczba w zdarzeniach zanotowanych, czyli np. zgon naturalny, zaginięcie, kwalifikowane z innego przepisu.
Motywy zabójstw - różni autorzy różnie kwalifikują motywy zabójstw. Hołyst wyróżnia motywy: ekonomiczny, erotyczny, seksualne, w przypadku bójki i pobicia. Janowska wyróżnia 7 motywów: w obronie godności osobistej, motywów erotycznych, ekonomicznych, w obronie bezpieczeństwa własnego, w obronie wolności osobistej, zabójstwa nieślubnych dzieci, z różnych motywów patologicznych.
Od 1962 r. przyjmuje się motywy: rabunkowy, seksualny, chuligański, nieporozumienie rodzinne, nieustalone, inne. Wzrasta ilość zabójstw z motywów rabunkowych i seksualnych.
Zabójstwa o motywie rabunkowym - pozbawienie życia osoby dysponującej mieniem lub chroniącej mienie. Musi nastąpić jedność czynu tj. zabór mienia i zabicie człowieka. Symptomem motywu rabunkowego jest brak przedmiotów przy ofierze, w mieszkaniu, ślady penetrowania
się je z reguły po wykonaniu czynności wstępnych i stwierdzeniu, że wykrycie sprawcy będzie wymagać stosowania złożonych metod pracy operacyjnej, a proces wykrywania będzie długotrwały. Nie można też wykluczyć możliwości wszczęcia RO dopiero po umorzeniu śledztwa z powodu niewykrycia sprawców oraz w związku z planowanym przygotowywaniem zabójstwa. Zasadniczą przesłanką wszczęcia RO jest konieczność wykrycia i ujęcia sprawcy zabójstwa. RO może być prowadzone również, gdy sprawca jest znany, ale udowodnienie mu sprawstwa nastręcza duże trudności celem RO może być również stworzenie sytuacji dogodnej do przetworzenia informacji ujawnionych prostymi metodami, gdy ich procesowe przekształcenie na środki dowodowe jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.
Zadania Dyżurnego Jednostki Policji.
pouczenie osoby zawiadamiającej telefonicznie o przestępstwie w jaki sposób powinna zabezpieczyć miejsce do czasu przybycia policjantów oraz ustalenie danych personalnych tej osoby a także numeru aparatu z którego telefonuje.
bezzwłoczne skierowanie na miejsce zdarzenia policjantów z patrolu celem potwierdzenia prawdziwości informacji, zabezpieczenia tego miejsca, ujęcie sprawcy itp.
zawiadomienie pogotowia ratunkowego (szczególnie ważne gdy z informacji wynika że ofiara może jeszcze żyć).
zorganizowanie i zarządzanie działań zmierzających do ujęcia sprawcy, a przede wszystkim działań pościgowych
powiadomienie o zdarzeniu kierownika własnej jednostki, dyżurnego jednostki nadrzędnej, prokuratora.
przekazanie jednostkom podległym oraz sąsiednich niezbędnych w danym wypadku zadań do wykonania, organizowanie współdziałania
zorganizowanie grupy operacyjno - dochodzeniowej
zorganizowanie w czasie działań wymiany informacji, zapewnienie środków transportu, łączności itp.
Czynności przeprowadzać w zależności od rozwoju sytuacji i wiarygodności pierwszych źródeł informacji. Czas jaki upłynął między zdarzeniem a zawiadomieniem.
Zadania policjanta na miejscu znalezienia zwłok -
udzielenie lub zorganizowanie pomocy lekarskiej ofierze zabójstwa usiłowanego,
stwierdzenie bądź upewnienie się z jakiego rodzaju zdarzeniem mamy do czynienia (zabójstwo, samobójstwo, nieszczęśliwy wypadek itp.)
zatrzymanie, jeśli to możliwe sprawcy zabójstwa,
zabezpieczenie przed zniszczeniem, uszkodzeniem śladów,
zwrócenie uwagi na nienormalne zapachy w pomieszczeniach zamkniętych,
zawiadomienie lub spowodowanie zawiadomienia
rozpoznania, znajomości terenu i osób.
Podstawy typowania sprawców zabójstw - w toku wstępnych czynności oper-doch typowanie podejrzanych następuje przy uwzględnieniu pierwszych ustaleń w sprawie spośród:
Środowiska ofiary,
Środowiska przestępczego,
Innych osób przebywających czasowo w miejscowości, w której popełniono zabójstwo,
Do najczęściej wykorzystywanych podstaw sprawców zabójstw należy:
dane z badania miejsca zdarzenia (badania śladów pozostawionych przez sprawcę),
dane z materiałów zebranych w sprawie (motyw zabójstwa, okoliczności przed, w trakcie i po popełnieniu zabójstwa, informacje o kontaktach ofiary, rysopisy domniemanych sprawców, dane o osobach dysponujących środkami i narzędziami służącymi do popełnienia zabójstwa)
zaszłości śledcze (szczególnie przy zabójstwach seryjnych),
dane z ewidencji kryminalno rozpoz.
informacje pochodzące z pracy operacyjnej,
skutki czynu przestępnego w postaci zmian na ciele i odzieży osób podejrzanych, skutków psychicznych, a także posiadania przez dane osoby przedmiotów należących uprzednio do ofiar,
dane z placówek podległych służbie zdrowia,
dane o osobach przebywających na przepustkach lub uciekinierów z zakładów karnych i poprawczych,
informacje od społeczeństwa,
dane z Interpolu.
Jakie informacje należy poddać analizie - analizą należy objąć informacje zawarte w następujących dokumentach -
zawiadomienie o przestępstwie lub w pierwszych informacjach pochodzących z innych źródeł,
sprawozdanie policjantów, którzy pierwsi zetknęli się z miejscem przestępstwa, zabezpieczali je prowadzili działania pościgowe,
informacje z rozmów, wywiadów dokonanych w rejonie przestępstwa, informacje np. dzielnicowych,
ustaleniach dokonanych w środowisku, z którego wywodzi się ofiara,
wynikach oględzin miejsca znalezienia zwłok, oględzin zewnętrznych zwłok, z innych czynności związanych z oględzinami,
wynikach penetracji terenu, rozpoznania posesyjnego, poza ewidencyjnego.
przesłuchania świadków,
wynikach sprawdzeń w środowiskach kryminogennych,
wynikach czynności dochodzeniowych nie cierpiących zwłoki (zatrzymania osób, przeszukania, oględzin, okazania, przesłuchania),
wynikach konfrontacji ustaleń w sprawie z danymi zawartymi w ewidencji kryminalno rozpoznawczej, teczek rozpracowania, inwigilacji, a
a. powieszenie (ucisk na szyję wywiera pętla zaciskająca się na skutek ciężaru ciała,
b. zadzierzgnięcie (działanie pętli na szyję zaciskanej siłą ręki ludzkiej- wynik działania zbrodniczego),
c. zadławienie (działanie rąk ludzkich bezpośrednio na szyję).
utonięcie (zamknięcie dróg oddechowych przez płyn),
unieruchomienie klatki piersiowej ciężarem.
Definicja śmierci:
śmierć ustroju to nieodwracalne ustanie czynności całego organizmu.
Śmierć to całkowite i nieodwracalne ustanie czynności mózgu.
Etapy śmierci:
Agonia - proces poprzedzający śmierć. Polega na powolnym i stopniowym zanikaniu istotnych dla życia czynności (krążenia, oddychania i ośrodkowego układu nerwowego).
Śmierć kliniczna - nieodwracalne ustanie jakiegokolwiek z trzech wymienionych czynności:
układu krążenia,
układu oddychania,
ośrodkowego układu nerwowego,
na ogół prowadzi do śmierci w krótkim czasie. Śmierć kliniczna objawia się ustaniem czynności krążenia i oddychania. Charakteryzuje się następującymi objawami:
1.zmniejszenia napięcia tkanek, zwłaszcza mięśni, 2.bierne ułożenie ciała, 3.brak ruchów oddechowych, 4.brak tętna i tonów serca, 5.bladość powłok, 6.brak świadomości i odruchów, 7.ochłodzenie ciała. - żaden z tych objawów, ani wszystkie razem nie sta nowiom dostatecznej podstawy do stwierdzenia zgonu. Objawy te mogą również towarzyszyć tzw. śmierci pozornej. Polega ona na tym, że czynności układów krążenia i oddychania przebiegają na bardzo niskim poziomie, ale wystarczającym dla zachowania życia.
Znane są przypadki mylnego uznania takich osób za zmarłe a osoby te „powracały do życia”.
Śmierć osobnicza - to śmierć mózgu. Na tym etapie śmierci mózgu istnieje możliwość pobierania narządów do przeszczepów. Do tego celu powołuje się komisję w składzie neurochirurg, anestezjolog i medyk sądowy którzy podejmują decyzję.
Śmierć biologiczna - charakteryzuje się nieodwracalnymi zmianami w narządach ważnych dla życia a zwłaszcza w tkance mózgowej. Kryteria całkowitego i nieodwracalnego wygaśnięcia funkcji mózgowych zostały poddane przez Radę Międzynarodowych Nauk Medycznych. Śmierć biologiczna to ostateczna śmierć całego organizmu.
Znamiona śmierci biologicznej:
Wczesne znamiona: plamy opadowe, stężenie pośmiertne, oziębienie ciała, bladość pośmiertna
Późne znamiona śmierci: 1.wysychanie, zmiany pośmiertne o charakterze 2.rozkładowym, które z kolei dzielą się na: - autoliza, rozkład gnilny, zmiany pośmiertne o charakterze utrwalającym 3.przemiana tłuszczowo woskowa, 4.struposzczenie.
Sposoby określania czasu śmierci:
a. wysychania i oziębienie ciała 1-2godz. od zgonu,
mieszkania, torturowania, zabójstwo osoby zamożnej. Motyw powinien wynikać z oględzin, nierzadko ukrywanie motywu poprzez zacieranie śladów np. podpalenie. Przeważnie zabójstwo na tle rabunkowym jest planowane. Sprawcami przeważnie są mężczyźni. Kobiet jest ok. 14% (na tle nieporozumień). Wiek sprawców 25 - 40 lat. 45 % uprzednio karanych, 50 % bezrobotni lub nie uczący się. Większa cześć to żonaci i pochodzący ze środowisk robotniczych.
Zabójstwa o motywie seksualnym - wyróżnia się 2 postacie - 1. na tle seksualnym, mają zatajać fakt stosunku seksualnego albo, gdy sprawca po stosunku zabija lub zatyka drogi oddechowe, aby wyciszyć krzyk. 2.zabójstwo z lubieżności - popełnione zamiast stosunku płciowego, zabicie dostarcza sprawcy satysfakcji seksualnej. Jest to patologia i sadyzm.
Do objawów symptomów zabójstwa seksualnego zaliczamy: obnażenie zwłok, charakterystyczne ułożenie zwłok, ślady spermy, obrażenia w okolicy narządów płciowych, śmierć w wyniku uduszenia, ustronne miejsce. Cechy dystynktywne zabójstwa z lubieżności to - przypadkowość w doborze ofiar, seryjność, wysoki stopień podobieństwa działania, starannie dobrane miejsce popełnienia zbrodni.
Cechy sprawcy zabójstwa na tle seksualnym - psychopatia, frustracja wynikająca z kontaktów seksualnych (niewydolność, wady narządów, nieumiejętność w nawiązywaniu kontaktów), spryt i przebiegłość, nieśmiałość, wczesna demoralizacja, przeciętny wygląd zewnętrzny, wiek poniżej 50 lat.
Charakterystyka sprawców zabójstw seksualnych - mężczyźni, wiek 17 - 25 lat, stanu wolnego, niskie wykształcenie, najwięcej pochodzi z rodzin robotniczych, ok. 50 % uprzednio karanych, z tego 2/3 za gwałty, bójki itp. 72 % pod wpływem alkoholu.
Ofiary zabójstw seksualnych - najczęściej kobiety, też mężczyźni i dzieci, ogólnie wiek 11-40 lat.
Zabójstwo o charakterze chuligańskim - sprawcy to najczęściej ludzie młodzi i sprawni fizycznie. Często działają w grupach wieloosobowych, używają niebezpiecznych narzędzi, działają publicznie bez zahamowań, bardzo groźne społecznie.
Zabójstwa na nieporozumień rodzinnych - sprzeczki, konflikty, (najczęściej pod wpływem alkoholu). Wysoka wykrywalność tych zdarzeń ok. 100 %. Wymykają się spod działalności profilaktycznej.
Zabójstwa o motywie nieustalonym - organom ścigania nie udało się sprecyzować motywu. Wykrywalność tylko ok. 50 %. Czynności przy tym rodzaju polegają na dokładnym, detalicznym odtworzeniu ostatnich godzin życia.
Zabójstwa z innych motywów - porzucenie przez kochanka, odmowa małżeństwa, współżycia seksualnego, zatargi finansowe, nieporozumienia towarzyskie.
Przesłanki wszczęcia rozpracowania operacyjnego w sprawie o zabójstwo - w odniesieniu do zabójstw na tle rabunkowym, seksualnym i z motywów nieustalonych niemal stała zasadą jest wszczynanie rozpracowań. Wszczyna
najbliższej jednostki policji o zdarzeniu i aktualnej sytuacji,
ochrona śladów przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych,
ochrona mienia znajdującego się na miejscu przestępstwa przed kradzieżą,
ustalenia świadków zdarzenia oraz wszelkich innych osób które mogą być pomocne w procesie wykrywczym.
zebranie wstępnych informacji o okolicznościach i przebiegu zdarzenia, osobach pokrzywdzonych, o sprawcach, świadkach i wszelkich faktach mających lub mogących mieć związek z przestępstwem,
Jakie czynności o charakterze operacyjnym i rozpoznawczym można wykonać na miejscu znalezienia zwłok - czynności te są najczęściej kontynuacją bądź rozszerzeniem działań operacyjno - rozpoznawczych wykonywanych przez policjantów zabezpieczających miejsce zdarzenia do czasu przybycia grupy operacyjno - dochodzeniowej. Z reguły są wykonywane przez policjantów wchodzących w skład zespołu operacyjnego a zakres i sposób wykonania czynności określa kierownik grupy operacyjno - dochodzeniowej. Działaniami nie cierpiącymi zwłoki wymagającymi zawsze niezwłocznego podjęcia są :
działania pościgowe i penetracja terenu prowadzone w miarę potrzeby z użyciem psa tropiącego (droga przyjścia, odejścia, miejsce ukrycia przedmiotów i sprawcy, ustalenie osób, które mogły się zetknąć z nim na trasie ucieczki
przeprowadzanie rozmów najczęściej w formie prostego, jawnego wywiadu z osobami przebywającymi w rejonie miejsca zdarzenia, zamieszkania ofiary lub miejsca jej pobytu, a ukierunkowane na ustalanie osób przebywających w tym rejonie stale lub czasowo, zbieranie danych dot. ofiary, spostrzeżenia poczynione przez rozmówców.
Przeprowadzenie na szeroką skalę rozpoznania posesyjnego polegającego na dotarciu przez policjantów do wszystkich osób zamieszkujących w danym rejonie i przeprowadzenie z nimi stosownych rozmów. (w celu zdobycia danych o ofierze, przebiegu zdarzenia, osobach podejrzanych, osobach które po dniu zabójstwa opuściły miejsce zamieszkania bez uzasadnionego powodu, typowanie spośród rozmówców osób podejrzanych lub ich eliminacja),
W sytuacji gdy ze wstępnej analizy danych wynika że zabójstwa dokonały osoby z konkretnego znanego środowiska zasadą jest podejmowanie operacyjnych działań rozpoznawczych w tym środowisku za pośrednictwem agentów lub informatorów.
We wstępnych czynnościach trzeba również wykorzystać informacje z ewidencji kryminalno - rozpoznawczej.
Należy zainteresować się miejscami zbytu zrabowanych przedmiotów oraz znanymi paserami.
Wykorzystanie wiedzy policjantów z miejscowej jednostki policji, ich
także w aktach spraw karnych prowadzonych o podobne przestępstwa obecnie i w przeszłości,
informacjach uzyskanych od społeczeństwa oficjalnie, anonimowo, po apelach w mas mediach.
opiniach konsultantów, ekspertów, w tym wynikach sekcjach zwłok,
uogólnieniach naukowych kazuistyki krajowej i zagranicznej.
Rozpoznanie posesyjno osobowe - polega na dotarciu przez policjantów do wszystkich osób zamieszkujących w danym rejonie i przeprowadzenie z nimi rozmów. Planując przeprowadzenie należy określić jego rozmiary, teren na którym będzie przeprowadzany oraz siły niezbędne do jego przeprowadzenia (policjantów należy podzielić na grupy, zespoły). Ujednolicenie rozpoznania można zapewnić przez wcześniejsze opracowanie ankiety dostosowanej do realiów danego zdarzenia, która powinna zawierać pytania dot.:
danych osobowych ankietowanego,
stosunku do ofiary (krewny, sąsiad, znajomy z pracy, obcy),
utrzymywane kontakty z ofiarą (rodzinne, towarzyskie, sąsiedzki, służbowe),
czas ostatniego spotkania oraz jego rodzaj (osobiste, telefoniczne),
opinia o ofierze (własna, zasłyszana, dot. jej cech osobowo poznawczych, zamożności trybu życia kontaktów)
wiadomości o zabójstwie (własnych i zasłyszanych),
sugestii co do sprawców personalnych i środowiskowych.
Rozpoznaniem posesyjnym należy objąć wszystkich mieszkańców danego rejonu, szczególnie osoby dorosłe.
Tanatologia sądowo-lekarska /nauka o śmierci/
Rodzaje śmierci:
-śmierć naturalna; jest to śmierć na skutek starzenia się organizmu, z przyczyn wewnętrzno ustrojowych,
-śmierć z przyczyn chorobowych; jest następstwem choroby organizmu, może być powolna lub nagła.
-śmierć gwałtowna; na skutek działania różnego rodzaju urazów, może być powolna lub nagła (jest w zainteresowaniu medycyny sądowej), wywołana przez czynniki zewnętrzne. Następuje wówczas, gdy na cały ustrój lub na ważne dla życia układy bądź narządy zadziała szkodliwy czynnik zewnętrzny w postaci urazu mechanicznego, cieplnego, chemicznego, elektrycznego powodując niemożność zachowania życia w zmienionych warunkach. Śmierć gwałtowna jest wynikiem zabójstwa, samobójstwa, nieszczęśliwego wypadku.
Rodzaje śmierci gwałtownej:
- uduszenie gwałtowne- polega na tamowaniu lub utrudnieniu czynności układu oddechowego lub procesów związanych z wymianą gazową w płucach.
Rozróżniamy następujące rodzaje uduszenia gwałtownego:
Zagardlenie (mechaniczne uciśnięcie narządów szyjnych),
b. plamy pośmiertne (na całym ciele) 1-2 godz., hemoliza krwi po 12 godz.
c. stężenie pośmiertne (całe ciało) 6-8 godz., ustąpienie po 72 h.
d. późne zmiany w zwłokach:
gnicie 2 dni,
zanikanie części miękkich 3-7 lat,
otłuszczenie kości po 5-10 latach,
e. żywe larwy much na zwłokach:
po 10 h.,
poczwarki 10-14 dni
flora wodna po 4 dni.