Państwo - jest instytucją historyczną mającą ok. 6 tys. lat

WŁADZA I PAŃSTWO

Państwo musi mieć system prawa składający się z:

• Konstytucji (zawiera katalog zasad państwa - różny dla różnych państw)

• ustaw

• aktów niższego rzędu.

Władza występowała od zawsze, od momentu gdy się pojawił człowiek czyli od ok. 80 tys. Lat; wzbudzała zainteresowania badaczy różnych dziedzin. W XX wieku powstało ok. 500 definicji władzy na polu różnych nauk. Pogrupowane te definicje wg. kryteriów:

1. Kryterium racjonalne (wg socjologii- definicje behavioralne):

Władza - jest to zdolność jednostki lub grupy jednostek do modyfikowania zachowań jednostki lub grupy jednostek w pożądany przez siebie sposób. Podmiot < ------ >Przedmiot (relacja dwupodmiotowa, w socjologii bada się zewnętrzne relacje zachowań , twórca behavioryzmu - R.H. Tawney.

2. Kryterium instrumentalne

Władza - to zjawisko ograniczenia siły lub przymusu wg M. Duerger. Władza wg tego kryterium kojarzy nam się z zastosowaniem środka przymusu (sankcji), w tym konkretnym przypadku są to środki bierne czyli normy prawne w celu nadania pewnego charakteru działaniom ludzkim.

3. Kryterium strukturalno - historyczne

Zjawisko władzy powoduje podział na 2 struktury:

• podmiotów, które ja realizują

• przedmiotów, które się jej podporządkowują.

Te struktury mogą być historycznie zmienne.

Władza wg A. Gramsci - elementarną zasadą władzy, jest to, że istnieją rządzący I rządzeni, kierujący i kierowani.

4. Kryterium wpływu

Definicja władzy jako wpływ na sposób myślenia decydowania o zachowaniu innych podmiotów.

5. Kryterium konfliktowo - zadaniowe

Władza - elementem konstytutywnym jest konflikt, do którego dochodzi pomiędzy podmiotami, które chcą osiągnąć to samo dobro. Konflikty interesów pomiędzy grupami, tą struktura, która rozwiązuje problem jest władza. Konflikty nie rozwiązywane kumulują się i mogą stać się przyczyna podziału - my - społeczeństwo, oni- władza. Rozwiązaniem są radykalne zmiany (1989-1990),. Zmiany struktury władzy, konflikt jest elementem konstytucyjnym.

Warunki:

• zaistnienie dobra, o które jest konflikt

• ilość tego dobra jest ograniczona

• zasoby danego dobra są mniejsze od potrzeb obu stron występujących w konflikcie

• każda władza ma możliwość manipulowania dobrami - polega na lawirowaniu (coś za coś, chodzi o socjotechnicze zabiegi, które będą realizowane)

Władza - jest to taki zinstytucjonowany tryb lub sposób podejmowania decyzji, który określa rozdział dóbr będących przedmiotem konfliktu, przy czym decyzje te są obligatoryjne dla stron występujących w konflikcie.

Obligatoryjność może sobie zapewnić za pomocą właściwego manipulowania dobrami.

1. Socjotechnika władzy - od władzy państwowej do władzy rodzicielskij

2. Władza ma możliwość zastosowania przymusu.

3. Cel- decyzje władzy, żeby były przyswajalne ze względu tylko na autorytet władzy ( poprzez władzę możemy budować autorytet lub go tracić). Autorytet zależy od wcześniejszych decyzji władzy, które są oceniane przez społeczeństwo.

Wg definicji konfliktowo - zadaniowej (Francja - W. Brytania) nie zawsze podstawą jest konflikt. Władza opiera się na pewnych zadaniach, nie ma sytuacji konfliktowej o dane dobro, a o zadanie. W państwie jest podobnie celem jest szybko rozwiązywać, zażegnywać konflikty. W państwach demokratycznych istnieją pewne mechanizmy niekumulowania konfliktów.

Elementy władzy państwowej:

• organy państwowej

• normy prawne: regulacje

• urzędnicy, klasa polityczna

PAŃSTWO - geneza państwa - zdobycze nauk szczegółowych tj. chemia, fizyka, archeologia, powoduje, że wiemy więcej czyli rozwój cywilizacji , pojawiają się odpowiedzi na coraz częściej zadawane pytania. Rozwój państwa nie miał charakteru linearnego (jedno państwo), był to rozwój nie linearny czyli równocześnie powstawało kilka państw.

1. KONCEPCJA PATRYJARCHALNA ( pochodziły ze starożytności - Arystoteles, Platon)

Wg Arystotelesa państwo jest rezultatem naturalnego rozwoju, dziełem przyrody, powstawało etapami.

RODZINA GMINA WIEJSKA PAŃSTWO

(więzy krwi) (więzy, stałość osiadłość) (zapewnienie bezpieczeństwa)

PAŃSTWO - jest pierwotne w stosunku do człowieka, ale w sensie logicznym, dopiero w pąństwie człowiek staje się istota w pełni społeczną, umożliwia mu wymianę myśli, najważniejszym elementem w tej teorii było uczłowieczeni człowieka dzięki państwu.

Arystoteles podzielił państwa na:

• dobre: monarchia, arystokracja, politea- RP

• złe : tyrania , oligarchia, demokracja

Wykład 2

2. KONCEPCJA TEISTYCZNA (Augustyn, Święty Tomasz z Akwinu)

• państwo - jest tworem boskim

• państwo jest pierwotne, Bóg ustanowił władzę w państwie ziemskim i dal ją anarchom- w celu wykonaniu, monarcha jeżeli jest tyranem zostanie ukarany przez Boga, ale nie powinni tego robić ludzi. Koncepcja obowiązująca w średniowieczu.

3. KONCEPCJA UMOWY SPOŁECZNEJ ( wczesne oświecenie XVI, XVII w. - Tomasz Hobbes, J. Locke, J. J. Rousseau)

Tomasz Hobbe , XVI i XVII zwrócił uwagę na to, że powstanie państwa było wynikiem racjonalnej umowy społeczeństwa, a nie miedzy Bogiem a ludźmi. Przed powstaniem był chaos, walka o przetrwanie co powodowało brak poczucia bezpieczeństwa. A tym samym było przyczyną zawarcia umowy społecznej, każdy człowiek przekazuje cześć swoich praw naturalnych - suwerenowi, który ma zapewnić poczucie bezpieczeństwa. W momencie nie wypełniania przez suwerena obowiązków istnieje możliwość pozbawienia go władzy , a na to miejsce wybrać kogoś innego.

PRAWA NATURALNE - są to prawa przysługujące każdemu człowiekowi nadawane w momencie urodzenia, nie mogą one być w żaden sposób odebrane lub ograniczone(np. Prawo do życia, wolności, równości, bezpieczeństwa), człowiek jest wyposażony niejako w te prawa przez naturę. Człowiek może się zrzec tylko części tych praw. (T. Hobbe, Lewiatan- 1651)

Locke (XVII) i Rousseau (XVIII) rozwinęli koncepcją umowy społecznej.

Locke powiadał, że stan przed powstaniem państwa był bardzo szczęśliwy, ludzie nie mieli problemów z zaspokajaniem potrzeb, nie było zakazów prawnych poprzez kierowanie się prawami naturalnymi nie było konfliktów.

Przyczyny zawarcia umowy społecznej:

• zagrożenie zjawiskami przyrodniczymi, których nie potrafili sobie wytłumaczyć.

• ludzi nie potrafili się przeciwstawiać w pojedynce zagrożeniom ze strony zwierząt.

Rousseau (XVIII) - koncepcja umowy społecznej miała nastąpić po rewolucji, która miała nastąpić, umowa miała być dopiero zawarta, aby ustanowić władzę sprawiedliwą na rzecz społeczeństwa (zrzeczenie się potrzeb na rzecz władzy sprawiedliwej). Władza zależna od społeczeństwa, aby mogo ono podejmować decyzje bezpośrednio poprzez demokrację.

KONCEPCJA PODBOJU (XIX w. - L. Gumplowicz, K. Kantsky)

Wskazywali na to, że państwo powstawało poprzez narzucenie władzy poprzez plemiona stojące na wyższym poziomie - narzucenie niższym plemionom pewnych zachowań, odnosili swoja koncepcję do państw azjatyckich. Wskazywali na odejście od linearnej koncepcji powstawania państw. Powstawanie państw jest procesem dyspresyjnym (jedno nie powstawało od drugiego) - ten pogląd był największym osiągnięciem koncepcji podboju, zaś największą słabością - używając podboju nie byli w stanie wyjaśnić jak powstało państwo.

KONCEPCJA MARKSISTOWSKA (F. Engels, L. H. Morgan - XIX w. II połowa) „O pochodzeniu rodziny, własności prywatnej i państwa”

Skąd się wzięło państwo?

• podkreślał ścisły związek pomiędzy siłami wytwórczymi (tzn. Jakością narzędzi I umiejętnościami posługiwania się nimi, narzędzia miały różne stopnie jakości) a sposobu zorganizowania danego społeczeństwa (sfera społeczno - polityczne)

• tym co zdecydowało o powstaniu państwa była ukształtowana nierówność społeczna w państwie (majątkowa). Wynikała z tego, że cześć społeczeństwa miała lepsze narzędzia I w umiejętny sposób je wykorzystywać. (Niewolnicy byli przyuczani do wykonywania pewnych czynności, dzięki temu zwiększona zostanie efektywność i ludzie będą się bogacić. Nastąpił podział na ludzi majętnych i biednych. Biedni zaczęli zastanawiać się dlaczego tak jest, chcieli, aby bogaci dzielili się z nimi, trzeba było coś z tym zrobić, wynaleziono państwo, ktory usankcjonował podział tych, którzy posiadają i nie posiadają.

Państwo powstało wtedy, gdy ukonstytuowały się 3 cechy:

• władza

• terytorium

• podatki daniny - potrzebne, aby utrzymać pewną grupę osób, która sprawowała władzę.

FORMA PAŃSTWA

• Forma rządów

• Styl rządzenia

• Ustrój terytorialny.

PAŃSTWO - jest to suwerenna, terytorialna I przymusowa organizacja społeczeństwa globalnego, do której przynależność ma sformalizowany charakter.

SUWERENNOŚĆ:

• wewnętrzna - władza w państwie jest władzą najwyższą I nieograniczoną, jej akty prawne są bezwzględnie obowiązujące, ustanawia prawo

• zewnętrzna - oznacza, że dane państwo jest niezależne od innych państw, może przekazać część swojej suwerenności do innych instytucji w sposób dobrowolny (UE).

TERYTORIUM - jest szersze niż powierzchnia państwa, to co znajduje się pod ziemią, wody przybrzeżne ( pas wód terytorialnych 6-200 mil morskich - 200mil Chille, samoloty czy statki należące do danego państwa).

PRZYMUSOWOŚĆ- polega na tym, że nikt z nas nie może żyć poza państwem, podległość systemowi prawnemu. Sformalizowany charakter przynależności do danego państwa to obywatelstwo (dwu państwowiec, bezpaństwowiec)

FROMA PAŃSTWA - są to metody , instytucje I sposoby sprawowania władzy w państwie przez elitę polityczną)

Arystoteles - ilość osób sprawujących władzę, w czyim interesie władza jest sprawowana

DOBRE ZŁE

Monarchia Tyrania

Arystokracja Oligarchia

Politea Demokracja

Politea - na zasadzie zgody- sprawowania władzy

STYL RZĄDZENIA - reżim polityczny, sposoby I instrumenty sprawowania władzy.

FORMA RZĄDZENIA - struktura naczelnych organów w państwie I wzajemne relacje mięzy nimi.

MONARCHIA (król) REPUBLIKA (prezydent)

• despotyczna - ateńska

• stanowa - średniowieczna (Włochy, Florencja, Mediolan)

• absolutna - burżuazyjno - demokratyczna

• konstytucyjna (ograniczona) - ludowo - demokratyczna

• Parlamentarna - postindustrialna

Bierny instrument

• prawo

Czynny instrument:

• sądy

• policja

STYLE RZĄDZENIA:

Styl demokratyczny

Styl Totalitarne

Styl autokratyczny

USTRÓJ - sposób zorganizowania terytorialnego państwa, czyli istnieją w ramach państwa pewne autonomie (enklawy)

Ustrój unitarny - jednolity

Ustrój złożony:

1. Federacja (Niemcy, Austria)- duża niezależność (landy)

2. Konfederacja (Szwajcaria) - kantony duży zakres uprawnień. Jest, gdy istnieje luźny związek między władzą centralna I podmiotami (landy)

3. Autonomia funkcjonalna - państwa, w których istnieją pewne regiony autonomiczne (Włochy, Hiszopania)

Nauka o Państwie

`

WYKŁAD 3

PARTIE I SYSTEMY PARTYJNE W PAŃSTWACH WSPÓŁCZESNYCH

PARTIE - są głównymi organizacjami przez które następuje wymiana ekipy rządzącej. Partie na zachodzie mają ok. 200 lat, to samo dotyczy parti amerykańskich - demokratyczna i republikańska, ale w ewolucji nie zatraciły swoich zasadniczych cech. W Polsce nie ma trwałości struktury partii.

PARS - TIS słowo partia pochodzi od tego rzymskiego słowa.

Pod koniec XVIII wieku zaczęły się kształtować partie, w Anglii XVII w. - była ona prekursorem powstania partii. Te partie które isniały w starożytności - była to jakaś grupa ludzi skupiona wobec ważnej jednostki, osobistości - partia Cesara. Partia występowała zjawisk przyrodniczych ? W Polsce ok. 200, 300 lat temu, Partia Kmicica, Partia - Familia Czartoryskich.

PARTIA - dobrowolne organizacje w celu zdobycia władzy.

ETAPY ROZWOJU PARTII:

Koteria arystokratyczne - były grupami osób wyróżniających się statusem pochodzenia, współpracujące z Izbą Lordów, wpływające na jej decyzje.

Kluby (XVII w. Klub Jakubinów, Torysi- konserwatyści, Wikingowie - liberałowie) - osoby opowiadające się przeciwko monarchii (Izby Gmin). Była to głownie burżuazja opowiadająca się za handlem.

Parti Elitarne (Początek XIX w. 1830-1880, Notabli, Max Webber) - osobami zainteresowanymi, aby dostać się do elity sprawującej władzę były elity arystokracji i burżuazji, miały środki i możliwości piastowania urzędu parlamentarzysty, gdyż to zajęcie nie było jak obecnie rzeczą intratną, nie przynosiło żadnych dochodów. Na początku XIX w. Jedynie ok. 4% osób posiadało prawo wyborcze do Izby Gmin w Anglii, podobnie było innych państwach. 6-8% odsetek osób w Europie posiadających prawa wyborcze, posiadały zarys swojego programu.

Zmiany na przełomie 1830 - 1880

Dochodzi do poważnych przemian społecznych - industrializacja

Zwiększa się liczba ludności w miastach

Powiększa się odsetek osób mających czynne i bierne prawo wyborcze do ok. 30%.

Prawo wyborcze kobiet - Finladia - 1907, Norwegia - 1913, Nowa Zelandia - 1892, USA - 1869.

Wzrost oświaty, edukacji - obowiązek uczestniczenia w szkołach podstawowych, co raz mniej analfabetów.

Pojawienie się wśród partii politycznych ugrupowań robotniczych (konserwatyści, robotnicze, liberalne).

Ukształtowanie się partii masowych - lata 70, 80,90 XIXw.

PARTIE MASOWE - grupują się wśród trzech nurtów:

konserwatywnego;

liberalnego - rozwój przemysłu, gospodarki - strukturę państwa dostosowywać do rozwoju, budować państwa wobec nowych republikańskich zasad;

robotniczy - liczyły na poprawę swojego stanu.

Wiek XIX dokonuje się wśród partii masowych zróżnicowanie na partie których jeszcze nie było.

PARTIE (WIEK XX)

KONSERWATYWNE ROBOTNICZE LIBERALNE

Monarchiczne Republikańskie Chrześcijańsko-Demokratyczne (po I wojnie swiatowej pierwastek konserwatywny z solidarnym)

Socjalistyczne Komunistyczne Lewackie Socjal-Demokratyczne

(skrajnie

lewicowe)

Chłopskie Zielonych Środowiskowe

(agrarne) (ochrony (partie

środowiska) mniejszości narodowych,

p. regionalne, kobiece

PARTIE FASZYSTOWSKI - nie będą pasować do żadnego z nurtów (konserwatywno - robotniczy).

Definicja partii

PARTIA (M. Duverger) - partia stanowi swoistą istytucję o której charakterze decyduje struktura. Celem tej instytucji jest zdobycie i wykorzystanie władzy państwowej.

PARTIA (J. Banaszkiewicz) jest to grupa ludzi zespolona więziami: organizacyjną, ideologiczną i psychologiczną, dążąca do zdobycia bądź utrzymania władzy państwowej w celu realizacji określonych interesów, głównie grupowych.

Istota partii- dążenie do zdobycia lub utrzymania władzy:

dobrowolny charakter

członkostwo zbiorowe

Cele partii w dążeniu do zdobycia władzy:

realizacja pewnych interesów grupowych, narodowych - cele grupowe;

powinność - realizowanie celów członków i ich środowiska.

W różnych państwach istnieje różna ilość partii , II połowa lat 90 w Polsce zarejestrowano ok.. 200 partii. Państwa będą się różnić sposobem konkurencji czy rywalizacji, układy między partiami mogą być różne. Programy są zróżnicowane , zawierają zracjonalizowane hasła, zmniejszenie haseł o ideologicznym charakterze - raczej jest biznes plan.

Kryterium ilości partii legalni działających w Państwie.

System partyjny - warunki funkcjonowania i egzystencji legalnie działających partii w państwie, np.:

Systemy monopartyjne (jednopartyjny, postkolonialny, system afrykański) - jest to system w którym występuje tylko jedna partia

istnieje zakaz powstawania innych partii - ZSRR, Jugosławia, Węgry - okres socjalizmu, Hiszpania, Portugalia, Niemcy - partia faszystowska

istnieje jedna partia, nie chce uchwalać prawa zakazu powstawania innych partii, nie powstają nowe partie bo nie na nie zapotrzebowania (Afryka - odzyskanie niepodległości, powstały partie które wywodziły się z ruchu narodowowyzwoleńczego, Algieria, Maroko, Tunezja, Gwinea, Gama, Tanzania; partia instytucjonalno-rewolucyjna przez ok. 80 lat w Meksyku);

Systemy dwóch partii dominujących - istnieje szereg partii, natomiast 2 z tych partii mają decydujące znaczenie, mają one udział we władzy (W. Brytania, USA)

Systemy wielopartyjne

system rozbicia wielopartyjnego (system wielopartyjności nieuporządkowanej) - wiele partii politycznych, które biorą udział w wyborach, żadna nie ma 50% mandatów - tworzenie koalicji rządowej ( 3, 4, 5 patii) - aki rząd jest nie stabilny - Włochy do początku lat 90, Holandia, Belgia, Dania, Estonia, Litwa, Węgry. Charakter partii demokratyczny;

system dwublokowy ustabilizowany - ( uporządkowany) w dwa bloki. Bloki są czymś stabilnym, długi okres czasu współpracy pomiędzy nimi ( Niemcy, SLD + zieloni, Francja - lewica, centroprawica), lepszy dla stabilności państwa;

system jednej partii dominującej - wiele partii może zwyciężyć jedna i ta sama partia przez kilka lat - Szwecja, sprawowanie władzy niepewne (1932-1976), Japonia, Indie 1948-1986 - partia kongresowa;

system kooperacji partii - dominuje współpraca, współdziałanie w formułowaniu władzy - Szwajcaria.

WYKŁAD 4

Ustrój prezydencki - USA

Instytucja prezydencka - republikańska forma rządów, określony zbiór zasad za których instytucja się opiera, może występować w państwach o ustroju prezydencko - parlamentarnym.

Zasady ustroju Państwa:

• konstytucja

• organy państwowe

• głowa państwa

• parlament

• premier

• rząd

ISTOTA USTROJU PREZYDENCKIEGO

1. Zasada trójpodziału władzy - (monteskiusz) władza, aby nie uległa degeneracji nie powinna spoczywać w rękach jednego człowieka. Powinna być podzielona na władzę ustawodawczą - parlament, wykonawczą - prezydent, sądowniczą - sądy, Sąd Najwyższy

USTAWODAWCZA (USA) - Kongres - Izba Republikańska

- Senat

WYKONAWACZA - Prezydent

SĄDOWNICZA - Sąd Najwyższy w USA

Powiązania pomiędzy władzami opierają się na zasadzie równowagi i hamowania.

2. Zasada równowagi i hamowania -

Zasada równowagi - w systemie tak podzielonej władzy, jeden element władzy nie może zdobyć przewagi nad pozostałymi elementami w długim okresie. Układ dynamiczny.

Zasada hamowania - żadna z instytucji nie posiada uprawnień o charakterze decyzyjnym, musi mieć powiązania z pozostałymi elementami władzy, muszą podejmować decyzje wspólnie; uzyskanie 2/3 głosów w kongresie jest nie realne w USA ze względu na dwie partie dominujące. Sąd Najwyższy orzeka o zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent limitowany jest przez Kongres głównie przez Ustawę Budżetową.

INPEACHMEN - stan, który polega na tym, że można postawić prezydenta w stan odpowiedzialności przed Trybunałem Konstytucyjnym.

KONSTYTUCJA 1787 uchwalona przez konwencje filadelfijską. Konstytucja to taki akt prawny, który zawiera regulacje praw i wolności obywatelskich.

1791 - poprawki do Konstytucji, był zagwarantowany katalog praw obywatelskich; 27 popraek do Konstytucji - aneks.

Gubernator Prezydent wpływa na funkcjonowanie zgodnie z zasadą

Stany Kongres federalizmu

Sąd Sąd Najwyższy

Istota modelu ustroju w USA - mamy w nim do czynienia z zasadą federalizmu , która określa relacje między władzą centralną i federalna.

36 stanów - zakazywane wykonywanie kary śmierci

14 stanów - dozwolone wykonywanie kary śmierci.

UPRAWNIENIA PODMIOTÓW

PREZYDENT spełnia 4 funkcje:

• głowa państwa

• szef władzy wykonawczej

• główno dowodzący sił zbrojnych

• twórca polityki zagranicznej.

Do realizacji tych funkcji służą uprawnienia i kompetencje:

• głowa państwa

• podpisuje ustawy

• reprezentuje USA wewnątrz i na zewnątrz państwa

• traktaty i umowy międzynarodowe podpisywane są przez prezydenta.

• szef władzy wykonawczej - mianuje na najważniejsze stanowiska w państwie ( stanowiska patronalne) 14 ministerstw, inne organy rządowe, 16000 - 60000 stanowisk - obsadza prezydenta.

WYBORY PREZYDENT USA:

• zgłaszanie kandydatów

• prawybory

• konwencje ogólnokrajowe partii

• kampanie wyborów właściwych

• głosowanie powszechne

• głosowanie elektorów

• ogłoszenie wyników

• objęcie urzędów

Wybory odbywają się w ramach wielkich wyborów co 4 lata, zawsze w lata przestępne, wybiera się Kongres, Gubernatorów, vice- prezydenta.

W latach parzystych małe wybory , frekwencja ok. 49- 50% w wyborach wielkich.

Zgłaszanie Kandydatów:

• obywatel USA od urodzenia

• wiek 35 lat

• 14 lat zamieszkiwania w USA

• poprzez zgłaszani są poprzez grupy obywateli.

(od lutego do czerwca) prawybory, ustalić ranking kandydatów, sprawdza się aparaturę do głosowania.

Lipiec - sierpień konwencje ogólnokrajowe partii, zjazdy

• wybór kandydata na prezydenta

• program wyborczy

• wybór ogólnokrajowego komitetu partii.

Kampania Powszechna 1 września do końca października trwa kampania.

Wybory prezydenta - wybory powszechne, pośrednie, 538 elektów.

270 - wielkość nieoficjalna, wiadomo kto zostanie prezydentem, każdy z elektów ma 2 głosy - 1 na prezydenta i 1 na vice - prezydenta.

Ogłoszenie wyników 1 stycznia o godzinie 12 następnego roku. Prezydent elekt obejmuje urząd 20 stycznia

KONGRES

Dwuizbowy, klasyczny wynikający z zasady federalizmu;

IZBA REPREZENTANTÓW - reprezentuje wszystkich ludzi proporcjonalnie do liczby ludności (435 kongresmenów), bierne prawo wyborcze - 25 lat, kadencja 2 lata;

SENAT - reprezentacja poszczególnych stanów bez względu na wielkość stanu, 100 senatorów ( po 2 na stan) - 6 lat kadencja, co 2 lata wymieniana jest 1/3 ilości senatorów, bierne prawo wyborcze 30 lat, 9 lat czas zamieszkiwania na terenie stanu, którego chce się zostać senatorem;

Funkcje Kogresu:

• ustawodawcza - polega na tworzeniu ustaw, podstawowy wymiar prawa, projekty ustaw muszą pochodzić od kongresmenów, prezydent nie ma prawa przedstawić projektu ustawy - ustawy są projektami poszczególnych posłów, a także są to projekty rządowe, ustawa aby mogła wejść w życie musi zostać podpisana przez prezydenta.

• budżetowo- finansowa - uchwalenie budżetów i sposobów finansowania ( Texas budżet > budżetu Francjii), najpierw ustalane są ustawy podatkowe (1 wrześnioa do 15 grudnia) później określa się budżet uposażenia kongresmenów, zarobki w armii.

• kreacyjna kongresu - kongres wyraża opinię na temat osoby, która ma być mianowana

• f. egzekwowania odpowiedzialności - prezydent i vice- Prezydent odpowiedzialny jest przed Trybunałem Konstytucyjnym.

WYKŁAD 5

Państwo o ustroju parlamentarno - gabinetowym (Wlk. Brytania)

Model ten występuje nie tylko w państwach monarchistycznych, ale również w państwach o republikańskiej formie ( z prezydentem) - Włochy, Polska, Estonia, Czechy, Węgry.

Ustrój kanclerski - charakterystyczny dla państw niemieckojęzycznych (Niemcy, Austria) ze względu na:

uwarunkowania historyczne - silna władza Kanclerza

wiąże się ze specyficzną konstrukcją urzędu kanclerskiego;

odmienna odpowiedzialność parlamentarna.

Zasady ustroju parlamentarno- gabinetowego:

Zasada podziału władzy - głównym segmentem podzielonej władzy jest władza ustawodawcza i wykonawcza

Władza ustawodawcza - Izba Gmin

Izba Ludów

Królowa

Władza wykonawcza - Monarcha

Od XVII w. Gabinet (Premier i 20 Ministrów)

Goverment- rząd

2. Konstytucja Wlk. Brytania nie posiada konstytucji w formie jednego aktu prawnego. Konstytucja składa się z 4 żródeł:

akty stanowione

konwenanse kostytucyjne

prawo powszechne

precedensy sądowe oraz traktaty naukowe

Część dokumentów jest pisana (akty stanowione) część jest nie pisana (konwenanse)

Akty stanowione - dotyczą różnych kwestii prawnych, określają relację pomiędzy monarchą a parlamentem oraz monarchą a poddanymi.

Pierwszy akt stanowiony - 1215 r. Od tego roku następne, były uchwalane przez parlament; potem w postaci konsensusu pomiędzy monarchą a parlamentem. Najwięcej aktów stanowionych powstało w XVII wieku. Każdy kolejne akt zmniejszał władzę wykonawczą monarchy.

Akt o petycjach - nakładał na monarchę obowiązek odpowiedzi na petycje poddanych - 1628r.

1641 Trennial Akt - związany z długim parlamentem - król nie ma prawa do rozwiązania parlamentu przed zakończeniem obrad.

1649 - Akt o nietykalności osobistej

- Bill of Light - ustawa o prawach; formułował katalog praw człowieka, praw obywatelskich;

1701 - Akt o Następstwie Tronu - urzędnikami Korony będą tylko osoby urodzone w Anglii.

1911, 1949 Akty o parlamencie - dotyczą relacji między izbą Gmin i Izbą Lordów.

Izba Gmin jest dzisiaj Izbą pierwszoplanową.

Akt z 1911 zawierał 3 elementy, które umocniły znaczenie Izby gmin:

jeśli Izba Gmin 3 krotnie w ciągu 2 lat uchwali jakąś ustawę w tym samym brzmieniu to za trzecim razem (bez względu na stanowisko Izby Lordów) jest podpisywana przez Króla

ograniczenie władzy finansowo - budżetowe, ustawy finansowe uchwala Izba Lordów bez możliwości wprowadzenia na nich poprawek.

Spiker Izby Gmin ustala które ustawy są finansowe, a które budżetowe Spiker kieruje się kryterium: czy wejście w życie pociągnie za sobą wydatki państwa.

Sposób określenia kadencji Izby Gmin - nie może być dłuższa niż 5 lat

Konwenanse konstytucyjne- patronalne zachowania pomiędzy monarchą a parlamentem bezpodstawne. Zwyczajem konstytucyjnym monarcha mianuje premiera, leadera partii, która wybrała ostatnie wybory.

Prawa powszechne - oparte jest na mądrości ludowej, na poczucie tego co jest sprawiedliwe a co nie jest

Precedensy rządowe - pierwsze rozstrzygnięcia sądów w danych sprawach.

Traktaty

3 Najważniejsz organy władzy:

Parlament składa się z izby Gmin i Izby Lordów

Izba Gmin - wybory są powszechne, kadencja do 5 lat po 1 mięsiącu od rozwiązania powoływana jest nowa Izba Gmin, 1 kandydat z okręgu 659 deputowanych (miejsc jest 520 pozostali stoją). Spiker -przewodniczący Izby Gmin, udziela głosu, przewodniczy obradom, musi znać wszystkich deputowanych z imienia i nazwiska. Spiker wygłasza wynik głosowania , nie bierze udziału w głosowaniu. Jeżeli głosy się równoważą , wtedy głosuje spiker, zawsze tak jak jest partia rządząca. Izba Gmin wybiera Spikera na pierwszym posiedzeniu.

Frakcje - frakcja partii rządzącej

Frakcja opozycji jej Królewskiej Mości

Liderem frakcji partii rządzącej jest premier. Liderem frakcji opozycji JKM jest lider JKM. Frakcja przygotowuje decyzje dotyczące projektów, kto zabierze głos, itd.

Rzecznik Dyscypliny Partyjnej - WHIP - jest w każdej frakcji. Utrzymuje dyscyplinę partyjną we frakcji . Jeśli ktoś będzie nie obecny na posiedzeniu musi poinformować rzecznika.

Dobieranie par - w trakcie głosowania rzecznicy znają liczbę obecnych w każdej frakcji.

I frakcja - 280 obecnych, II frakcja 295 obecnych, 15 nie głosuje bo nie ma pary. Musi być identyczna proporcja we frakcjach

WYKŁAD VI

USTRÓJ PREZYDENCKO - PARLAMENTARNY (Francja - najświeższy ukształtował się około 50 lat temu)

Zalety usroju prezydencko - parlamentarnego

• efektywność

• pozytywne stabilizująca działanie prezydenta.

1958 V Republika Francuska - Portugalia, Grecja, Litwa, Słowenia , Irlandia

Geneza ustroju prezydenco - parlamentarnego

Po II wojnie światowej od 45 roku ustanowiono ustrój V republiki francuskiej - parlamentarno - gabinetowy- -brak ograniczeń systemowych.

Doprowadzono do rozdrobnienia politycznego parlamentu, rząd 5-6 partyjny, 1946- 1958 w latach tych faktycznie władzę sprawowało 14 rządów, żaden rząd nie przetrwał roku, brak stabilności polityki wewnętrznej, demokracja parlamentarna.

1946 - 1950 - dochodzą do głosu próby rozliczania okupacji.

WYKŁAD VII

SZWAJCARIA - Ustrój parlamentarno - komitetowy (Rządów Zgromadzenia)

GENEZA

1 VIII 1921r. próba utworzenia konfederacji szwajcarskiej (Schwyz, Uri , Unterwalden) - umowa dotyczyła przeprowadzenia towarów przez alpejskich przełęcze, zawarta była pomiędzy trzema kantonami Schwyz, Uri i Unterwalden, korzyści z tej umowy czerpały właśnie te trzy kantony. Poszczególne wsie tworzą coraz większe wspólnoty - powstają nowe kantony.

Habsburgowie starali się opanować te tereny. W 1499r. pod Dornach kantony obroniły swoją niezależność. XVI w. Wzrost gospodarczego znaczenia tego regionu (15 kantonów). Reformacja dotarła na te tereny. Po zawarciu pokoju w 1648 - zapewnienie o wiecznej neutralności, ale tylko od Księstwa Niemieckiego i oni zaniechali podbojów Szwajcarii. Koniec XVIII w. wojska francuskie opanowały kantony

Od 1798 pod rządami Napoleona???????

1848 r. po upadku Napoleona, Szwajcaria odzyskuje neutralność, który gwarantują ją Francja, Prusy, Austria, Węgry, W. Brytania, Rosja. W równięż i Szwajcarii była widać skutki Wiosny Ludów.

KOSTYTUCJA (po Kongresie Wiedeńskim) - pierwsza demokratyczna konstytucja

określony szeroki zakres praw obywatelskich

określone zostały relacje pomiędzy władzą konfederalną i kantonami

Przetrwała do 1874 roku - pierwsze zmiany do konstytucji, dokonano decentralizacji władzy, Sąd Federalny miał rozstrzygać spory pomiędzy konfederacją i kantonami. Manifest zdecentralizowanego państwa - nie przeszkadza a pomaga.

18VII 1998r. - konstytucja uchwalona przez parlament

18IV 1999r. - referendum przeprowadzone wśród ludności - za czy przeciwuchwalonej konstytcji. Udział w referendum wzięło ok. 35% ogółu uprawnionych do głosowani, za opowiedziało się 59%, a przeciwko 41%.

SYSTEM PARTYJNY - System koooperacji partii

Szwajcarski system opiera się na zasadzie współpracy, wpółdziałania partii, odrzuca zasadę konkurencji partii, stałe umowy pomiędzy partiami.

Poniższe partie wchodzą w skład rządu ok. 30 lat:

Szwajcarska Partia Socjademokratyczna

Chrześcijańska - demokratyczna Partia Szwajcarska

Szwajcarska Partia Radykalno- Demokratyczna

Szwajcarska Partia Ludowa - 13%- 16%

Te partie które w głosowaniu otrzymają ponad 20% głosów mają po 2 przedstawicieli w Radzie Związkowej, ponad 10% jednego.

Partie te są podzielone wg wielu kategorii:

kryterium językowego - na kantony niemieckie, włoskie, retroromańskie

kryterium religijne - ludność protestancką, albinów, katolików.

Kryterium tożsamościowe, narodowościowe - przywiązanie do miejsca życia - budzi pewną wrogość przeciwko imigrantom.

Demokracja bezpośrednia - instytucje demokracji bezpośredniej

referendum

veto ustawodawcze społeczeństwo może nie zgodzić się z proponowaną przez parlament ustawą musi wtedy zebrać ok. 50 tys podpisów lub poparcie 8 kantów, potem przeprowadzone jest referendum, jeżeli wynik referendum będzie pozytywny - większośc osób za ustawą to wchodzi ona w życie, jeżeli nie uchwałą musi zostać zmieniona. Wyłaczonych z poza veta ustawodawczego jest ok. 15%-20% ustaw : ustawa budżetowa, ustawa podatkowa, ustawy dot. ceł ustawy socjalne.

Inicjatywa ustwodawcza- aby wnieść projekt ustawy do parlamentu potrzeba 100 tys. osób bądź poparcie 8 kantonów.

Zgromadzenie obywateli

PARLAMENT

(ZGROMADZENIE FEDERACJI)

Rada Związkowa Rada Narodowa Rada Kantonów

7 członków 200 członków 46 członków

BERNO proporcjonalne większościowe

ZURICH

VAND

Zawsze WYBORY: bezpośrednie, tajne, powszechne

W trakcie wyborów współpraca pomiędzy czterema partiami. Każdy z 2 kantonów ma prawo do 2 przedstawiciel, półkantony 1 przedstawiciel - 23 kantony.

Wybory są przeprowadzone w sposób uporządkowany i sytabilne.

Po wyborach moment wybierania rządu:

Rada Związkowa - partie które uzyskały ponad 20% głosów 2 przedstawicieli, ponad 10% jeden. Odpowiadają oni przed Radą Narodową, w przypadku odwółania jednego członka można wybrać drugiego ale tylko z tej samej partii. Każdy z członków rady Związkowej musi pochodzić z innego kantonu, w każdym składzie muszą znaleźć się przedstawiciele 3 największych kantonów.

Na czele rządu stoi prezydent federacji wybierany z 7 członków rady związkowej na okres 1 roku.

Funkcje:

szef rządu

głowa państwa

Po upływie roku zmiana, nie ma możliwości powtarzani kadencji ( 4 lata kadencja rządu).

Władza wykonawcza jest oszczędna jest 7 ministerstw

m. Spraw zagranicznych

m. Spraw wewnętrznych

m. Finansów i Ceł

M. Sprawiedliwości i policji

M. Obrony

M. Gospodarki publicznej i transportu

M. Energetyki i komunikacji

Pozostałe kwestie - kantony

Rządy kantonalne ok.. 25% kompetencji znajduje się na szczeblu konfederacji

45% kantony.

Rada Narodowa -nie ma wniosku o votum nieufności - nigdy w całości nie odwoływalna - stabilność sytuacji przyczynia się do stabilizacji gospodarczej , nie ma rządu mniejszościowego.

15

---