FINANSE PUBLICZNE
publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące;
ogół zjawisk i procesów związanych z tworzeniem i wydatkowaniem funduszy publicznych , a w szczególności budżetu państwa, budżetów samorządowych, funduszy ubezpieczeń społecznych i innych funduszy publicznych.
Finanse publiczne tworzą złożony system w przekroju podmiotowym, organizacyjnym, prawnym, instytucjonalnym, instrumentalnym i in. (obejmującym tzw. techniczne elementy warunkujące funkcjonowanie systemu finansów publicznych do których należą m.in.: klasyfikacja budżetowa, procedura budżetowa, metody planowania dochodów i wydatków).
W przekroju podmiotowym najważniejszymi elementami systemu finansów publicznych są:
- władze ustawodawcze szczebla centralnego (parlament) oraz władze szczebla pośredniego (rady regionalne)
i szczebla samorządowego (rady gminne);
- władze wykonawcze (rządy, zarządy itp.) wymienionych wyżej szczebli;
- władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących, których zasięgiem kontroli objęte są wszystkie dziedziny życia gospodarczego i społecznego implikujące finanse publiczne (Najwyższa Izba Kontroli, Regionalne Izby Obrachunkowe);
- aparat skarbowy (finansowy) realizujący dochody i wydatki publiczne, kontrolujący (np. tzw. policja skarbowa)
i częściowo zarządzający budżetem, funduszami ubezpieczeniowymi itd.;
- jednostki finansowane z funduszy publicznych, zwłaszcza jednostki budżetowe (np. szkoły, szpitale, policja, jednostki wojskowe itp.)
Przedmiotową strukturę finansów publicznych stanowią fundusze publiczne, przyjmujące najczęściej formę:
- budżetu państwa;
- budżetów samorządowych;
- funduszy ubezpieczeń społecznych;
- pozostałych funduszy publicznych;
- fundacji publicznych.
W przekroju instrumentalnym funkcjonowanie systemu finansów publicznych zapewniają następujące narzędzia:
- podatki centralne,
- podatki lokalne,
- opłaty,
- cła,
- dochody z majątku publicznego (np. dywidendy, renty),
- składki na ubezpieczenie społeczne,
- subwencje,
- dotacje,
- kredyty państwowe i pożyczki publiczne.
A. Majchrzycka-Guzowska: Finanse i prawo finansowe, PWN, Warszawa 1997, s. 12
Szerzej S. Owsiak: Finanse publiczne. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2001, s. 19
S. Owsiak: Finanse publiczne, Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 100