FARMAKOLOGIA wykład 3 (5 XI 01) LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
Cechy rozpoznania „dużej depresji”:
Współwystępowanie w tym samym czasie co najmniej 5 spośród wymienionych niżej objawów, w tym 1. i/lub 2. Objawy utrzymują się niemal przez cały dzień, co najmniej 2 tygodnie.
nastrój depresyjny
wyraźne zmniejszenie zainteresowań lub satysfakcji z wykonywanych czynności
wyraźna zmiana masy ciała (chudnięcie lub tycie)
bezsenność lub wzmożona senność
pobudzenie lub zahamowanie ruchowe
zmęczenie
poczucie małej wartości
zaburzenia koncentracji
nawracające myśli o śmierci, samobójstwie
Klasyfikacja chorób afektywnych:
- choroba afektywna dwubiegunowa (psychoza maniakalno-depresyjna)
- choroba afektywna jednobiegunowa (depresja nawracająca)
- dystymia (przewlekła subdepresja)
- psychoza schizoafektywna
Schorzenia organiczne OUN z towarzyszącą depresją:
procesy zwyrodnieniowe - zanik mózgu
choroba Alzheimera
pląsawica Huntingtona
zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe
choroba Parkinsona
stwardnienie rozsiane
guzy mózgu (zwłaszcza płata czołowego i skroniowego)
stany pourazowe (zwłaszcza płata czołowego i skroniowego)
choroby naczyniowe mózgu:
miażdżyca naczyń mózgowych, niewydolność krążenia mózgowego, krwiak
Leki:
β-blokery
leki hipotensyjne
antagoniści kanałów wapniowych
steroidy nadnerczowe, ACTHHHhj
leki przeciwgruźlicze
leki przeciwnowotworowe
doustne środki antykoncepcyjne
neuroleptyki
leki wpływające na receptor opioidowy
leki o działaniu dopaminergicznym
leki o działaniu przeciwserotoninowym
leki przeciwhistaminowe
środki hamujące syntezę katecholamin
środki wywierające wpływ cholinergiczny
leki o wpływie GABA-ergicznym
środki o działaniu noradrenergicznym
Choroby somatyczne:
endokrynopatie:
nadczynność lub niedoczynność tarczycy lub przytarczyc
choroba Cushinga, choroba Addisona
niewydolność przedniego płata przysadki
cukrzyca
porfirie
okres okołoporodowy, klimakteryjny, przedmiesiączkowy, przerwanie ciąży
infekcje wirusowe: AIDS, grypa, WZW
przewlekłe infekcje: gruźlica, kiła, malaria, mononukleoza
choroby miąższowe: uszkodzenie nerek lub wątroby (z niewydolnością)
choroby układowe: RZS, SLE, łuszczyca
nowotwory złośliwe (phaeochromocytoma)
hemodializa, pozaustrojowa niewydolność nerek
zabiegi chirurgiczne: przeszczepy narządów i tkanek, zabiegi na otwartym sercu
choroby przewlekłe (nieuleczalne)
niedobory witamin (B12, B1, kwasu foliowego)
przewlekłe zatrucia: tal, ołów
Leki przeciwdepresyjne - leki usuwające objawy zespołu depresyjnego niezależnie od ich etiologii.
Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych (budowa chemiczna):
leki o budowie trójpierścieniowej (TLPD), m.in. imipramina, amitryptylina, klomipramina (częstość poprawy ok. 70%)
leki o budowie innej niż powyższe (dwu-, czteropierścieniowe): mianseryna, moklobemid, sertralina, paroksetyna, fluoksetyna, tianeptyna (Koaxyl) - hicior! Hamuje nadmiernie pobudzoną oś podwzgórze-przysadka
Profil działania leków przeciwdepresyjnych:
leki o wyraźnym działaniu przeciwlękowym i uspokajającym, bez wyraźnego wpływu na napęd psychoruchowy (doksepina, trimipramina)
leki o słabszym działaniu przeciwlękowym i umiarkowanym wpływie na napęd (amitryptylina, imipramina, klomipramina, fluoksetyna)
leki nie wykazujące działania przeciwlękowego i uspokajającego, a działające odhamowująco na napęd (dezypramina, nortryptylina, protryptylina)
Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych (mechanizm działania):
leki, których mechanizm działania związany jest głównie z hamowaniem wychwytu zwrotnego niektórych monoamin, pełniących rolę neuroprzekaźników w OUN (NA, 5-HT)
inhibitory wychwytu obu monoamin
inhibitory nieselektywne NA i 5-HT działające również na inne układy przekaźnikowe (ACh, dopamina) - wszystkie TLPD
inhibitory selektywne NA i 5-HT nie wpływające na inne rodzaje przekaźnictwa - wenaflaksyna
inhibitory wychwytu 5-HT, do których należą niektóre nowe LPD - fluoksetyna (Prozac), paroksetyna, sertralina
leki, których mechanizm działania związany jest hipotetycznie z bezpośrednim wpływem na receptory neuronów, głównie noradrenergicznych - mianseryna
leki, których wpływ leczniczy wiąże się z hamowaniem aktywności monoaminooksydazy (MAO) i zmniejszeniu degradacji amin katecholowych i indolowych - inhibitory MAO
nieselektywne inhibitory MAO - hamują aktywność MAO A i B - fenelzyna
selektywne inhibitory MAO - hamują aktywność jednego enzymu:
MAO A - moklobemid
MAO B - selegilina
inne leki:
niektóre neuroleptyki wykazujące poza działaniem przeciwpsychotycznym umiarkowany wpływ przeciwdepresyjny - chlorprotyksen, sulpiryd, trioridazyna, lewomepromazyna
węglan litu
Leczenie LPD:
Leczenie rozpoczyna się do mniejszych dawek (TLPD - 50-70 mg/dobę), a następnie zwiększa się do dawki optymalnej (2-4 tygodnie)
Wyraźne działanie lecznicze uzyskuje się po 12-14 dniach stosowania
W przypadku uzyskania utrwalonej poprawy dawkę stopniowo zredukować do ½ dawki terapeutycznej
Leczenie podtrzymujące prowadzi się co najmniej 6 miesięcy
Brak działania przeciwdepresyjnego po 6-8 tygodniach można traktować jako „niewrażliwość” chorego na lek
Efekt synaptyczny - kilka dni
Efekt terapeutyczny - 6-8 tygodni
Okno terapeutyczne - powyżej pewnej dawki efektywność spada, przekroczenie dawki powoduje nasilenie objawów depresji
Wskazania:
depresje endogenne
lęk napadowy - zapobieganie epizodom lęku (imipramina, dezipramina)
zespół natręctw (klomipramina)
zespoły bólowe (tzw. ból psychogenny - klomipramina, amitryptylina)
moczenie nocne u dzieci (imipramina)
zespół hiperkinetyczny z zaburzeniami uwagi u dzieci
nerwice pourazowe (amitryptylina, imipramina)
Przeciwwskazania:
jaskra (zamknięcie kąta przesączania)
znaczne zaburzenia rytmu serca (tachykardia, migotanie przedsionków) (kardiotoksyczność)
ostra niewydolność naczyń wieńcowych, okres bezpośrednio po zawale
znaczne nadciśnienie tętnicze i hipotonia
Działania niepożądane i powikłania podczas stosowania selektywnych inhibitorów 5-HT ?
utrata łaknienia
nudności, wymioty, biegunka
bezsenność
bóle głowy
pojawienie się niepokoju, lęku, podniecenia ruchowego
osłabienie orgazmu, brak ejakulacji
zespół serotoninowy: zaburzenia świadomości, niepokój, mioklonie, drżenia mięśniowe, wzmożenie odruchów ścięgnistych i okostnowych
MOKLOBEMID (AURORIX)
Mechanizm działania: odwracalne hamowanie MAO A (zahamowanie metabolizmu NA, DA, 5-HT i wzrost ich
stężenia w szczelinie presynaptycznej
Charakterystyka:
skuteczność przeciwdepresyjna na poziomie TLPD
szybsza odpowiedź kliniczna niż po innych inhibitorach wychwytu zwrotnego serotoniny
poprawa dysfunkcji seksualnych
lek dobrze tolerowany
nie zaburza sprawności psychomotorycznej
szybsze działanie przeciwlękowe
WĘGLAN LITU
Mechanizm działania: niejasny - regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej i stabilizacja błony komórkowej
neuronów noradrenergicznych, dopaminergicznych i serotoninergicznych.
Działania niepożądane: ↑ pragnienia, nudności, bóle brzucha, drżenie rąk, osłabienie mięśni, senność,
↑ diurezy (↓ wydzielania ADH)
Powikłania:
napady drgawek
ataksja
zaburzenia widzenia i mowy
zaburzenia świadomości
1