FARMAKOLOGIA Seminarium 3 18 X 2006 Tymoleptyki - leki przeciwdepresyjne
Depresja- dotyka 3% ludzi w wieku 18-56 lat i 5% po 60 roku życia
20% korzysta z pomocy lekarskiej, jednak ponad 80% nie uzyskuje właściwego leczenia
Objawy depresji typowej (choroba aktywna)
Podstawowe:
- obniżenie podstawowego nastroju
- osłabienie tempa procesów psychicznych i ruchowych
- zaburzenia rytmów biologicznych
- lęk tzw. lęk wolnopłynący
Niespecyficzne:
- zaburzenia myślenia- urojenia grzeszności, winy
- urojenia hipochondryczne, klęski
- myśli i tendencje samobójcze
- izolowanie się, samozaniedbanie
Depresja związana ze stosowaniem leków:
- leki hipotensyjne - rezerpina, β-adrenolityki (PROPRANOLOL)
- neuroleptyki - BUTYROFENONY, FLUFENAZYNA
- cholinolityki - FIZOSTYGMINA
- sterydy nadnerczowe
- hormonalne środki antykoncepcyjne - gestageny
- antagoniści kanału wapniowego - WERAPAMIL
- leki o wpływie GABA-ergicznym - benzodiazepiny
- lewodopa
- środki o działaniu noradrenergicznym - AMFETAMINA
- leki przeciwgruźlicze - IZONIAZYD
- leki przeciwnowotworowe
Podział leków przeciwdepresyjnych:
Inhibitory wychwytu zwrotnego monoamin |
Nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego NA i 5-HT |
Leki, które oprócz hamowania wychwytu NA i 5-HT wywierają wpływ na inne rodzaje przekaźnictwa (działanie cholinolityczne, przeciwhistaminowe, słabe działanie dopaminergiczne)
|
AMITRYPTYLINA IMIPRAMINA |
|
|
Leki hamujące wybiórczo wychwyt NA i 5-HT bez wpływu na inne rodzaje przekaźnictwa (SNRI)
|
WENLAFAKSYNA |
|
Selektywne inhibitory wychwytu jednej monoaminy |
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
|
FLUOKSETYNA SERTRALINA |
|
|
Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i antagoniści receptorów serotoninowych 5-HT2A (SARI)
|
|
|
|
Selektywne inhibitory wychwytu noradrenaliny (NARI)
|
|
|
|
Inhibitory wychwytu zwrotnego dopaminy (NDRI)
|
|
Leki, których mechanizm działania jest hipotetycznie związany z bezpośrednim wpływem na receptory |
MIANSERYNA MIRTAZAPINA RITANSERYNA |
||
Leki o innych złożonych mechanizmach działania
|
TIANEPTYNA |
||
Inhibitory monoaminooksydazy (MAO) |
Nieselektywne inhibitory MAO |
FENELZYNA |
|
|
Selektywne inhibitory MAO |
Selektywne inhibitory MAO-A |
MOKLOBEMID
|
|
|
Selektywne inhibitory MAO-B
|
SELEGILINA |
Neurolepetyki, które oprócz działania przeciwpsychotycznego wywierają umiarkowany wpływ przeciwdepresyjny
|
CHLORPROTYKSEN TIORYDAZYNA SULPIRYD LEWOPROMAZYNA |
LPD hamujące wychwyt zwrotny monoamin
- nieselektywne inhibitory wychwytu NA i 5-HT, działające również na układ cholinergiczny, histaminowy
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne=TLPD
- inhibitory wychwytu serotoniny - SSRI FLUOKSETYNA, PAROKSETYNA
- selektywne inhibitory wychwytu NA i 5-HT, nie wpływające na inne rodzaje przekaźnictwa
- nieselektywne inhibitory MAO-A i MAO-B
- selektywne inhibitory MAO-A
Profil działania psychotropowego LPD
1. LPD o wyraźnym działaniu przeciwlękowym i uspokajającym, bez pobudzającego
Przewaga zespołów depresyjnych z …
Benzipramina
FLUOKSETYNA
IMIPRAMINA
MOKLOBEMID
NORTRYPTYLINA
PAROKSETYNA
TRANYLCYPROMINA
WENLAFAKSYNA
Wi..na
+ benzodiazepiny
Przew. … z lękiem i pobudzeniem
AMITRYPTYLINA
DOKSEPINA
MAPROTYLINA
MIANSERYNA
Rrazodon
Trimipramina
+ neuroleptyki
Wskazania do stosowania LPD:
- depresja
- lęk napadowy
- nerwice natręctw
- zespoły bólowe
- moczenie nocne u dzieci
- zaburzenia hiperkinetyczne z zaburzeniami równowagi
- nerwice pourazowe
Działania niepożądane LPD:
- działanie cholinolityczne- rec. M
- suchość w ustach, zaparcia, nieostre widzenie, retencja moczu, tachykardia, wzrost ciśnienia śródgałkowego
- ośrodkowy układ nerwowy - majaczenie, splątanie
- blokowanie rec. α1-adrenergicznych
- wydłużenie QT, arytmia, spłaszczenie załamka T i obniżenie ST, ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego krwi
- blokowanie rec. histaminowych H1
- sedacja
- przyrost masy ciała
Działania niepożądane SSRI:
- układ nerwowy: niepokój, lęk, bezsenność
- naczyniowe: bóle głowy, napady migreny
- przewód pokarmowy: nudności, wymioty, biegunka, spadek masy ciała
Zespół serotoninowy;
- zaburzenia świadomości
- niepokój
- drżenie mięśniowe
- wzmożenie odruchów głębokich
- dreszcze
- zlewne poty
- hipertermia
- drgawki
- zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego
Zaburzenia seksualne wywołują prawie wszystkie LPD.
Poprawa funkcji seksualnych:
- inhibitory MAO-A (MOKLOBEMID)
- BUPROPION
- NEFAZOLON
Farmakoterapia depresji:
- efekt przeciwdepresyjny pojawia się najwcześniej po 2 tygodniach
- brak poprawy po 4-6 tygodniach leczenia- zmiana leku lub potencjalizacja działania
- leczenie stabilizujące 4-9 miesięcy
- leczenie podtrzymujące 2-3 lata
- stopniowy wzrost dawki leku
Potencjalizacja działania LPD:
- lit
- KARBAMAZEPINA
- KWAS WALPROINOWY
- BUSPIRON
- T3, T4
- stymulacja magnetyczna kory
- deprywacja snu
Leki normotymiczne
- leki skuteczne w leczeniu depresji, manii oraz zapobieganiu nawrotom tych zaburzeń
- sole litu
- KARBAMAZEPINA
- KWAS WALPROINOWY
Sole litu:
- mechanizm działania nieznany (modulacja aktywności kinazy proteinowej G)
- lek charakteryzujący się wąskim współczynnikiem terapeutycznym
- liczne działania niepożądane
- liczne interakcje
Leki powodujące wzrost stężenia litu we krwi:
- leki moczopędne
- NLPZ
- IKA
- pochodne fenotiazyny
- antybiotyki: metronidazol, tetracykliny, erytromycyna
- leki przeciwpadaczkowe
Leki obniżające stężenie litu we krwi:
- metyloksantyny
- sole sodu
- leki przeciwgrzybiczne
- glukoza
- mannitol
Rodzaje depresji:
- w przebiegu chorób aktywnych
- psychogenne
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD):
- AMITRYPTYLINA
- DEZYPRAMINA
- DOKSEPINA
- IMIPRAMINA
- KLOMIPRAMINA
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
- nieselektywne inhibitory wychwytu NA i 5-HT
- blokują receptor muskarynowy M, histaminowy H1, adrenergiczny α1, dopaminergiczny D2
↓
- zmiana aktywności pre- i postsynaptycznych receptorów α i β- efekt przeciwdepresyjny
- ośrodkowe i obwodowe objawy cholinolityczne
- uspokojenie, senność
- hipotensja
- objawy pozapiramidowe
Przeciwwskazania:
Jaskra (zamknięty kąt przesączania)
Znaczne zaburzenia rytmu serca (tachykardia, migotanie przedsionków)
Ostra niewydolność naczyń wieńcowych, okres bezpośrednio po zawale
Znaczne nadciśnienie krwi i hipotonia
Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (SI-5-HT)
Mechanizm działania
Wybiórcze hamowanie wychwytu zwrotnego serotoniny → brak/ niewielkie dzialanie chlinolityczne i przeciwhistaminowe → .. wpływ na układ krążenia
- CITALOPRAM
- FLUOKSETYNA
- FLUWOKSAMINA
- SERTRALINA
Działania niepożądane:
Układ nerwowy - niepokój, bezsenność, dysfunkcja ..
układ pokarmowy - nudność, wymioty
Układ naczyniowy - bóle głowy, migrena
Powikłania - zespół serotoninowy
Leki działające na receptory układu serotoninergicznego
MIANSERYNA i MIRTAZEPINA
Antagonizm wobec receptorów serotoninergicznych 5-HT2 i dla receptorów adrenergicznych
Ne wykazują działania cholinolitycznego
Obniżają próg pobudliwości drgawkowej
MIRTAZEPINA korzystnie wpływa na zaburzenia snu
Leki selektywnie hamujące wychwyt zwrotny noradrenaliny (NARI)
→ WILOKSAZYNA
Inhibitory wychwytu serotoniny i antagoniści receptorów serotoninowych i α1- adrenergicznych
→ NEFAZODON, TRAZODON
Inne mechanizmy działania
TIANEPTYNA
- zwiększa wychwyt zwrotny serotoniny
- hamuje aktywację osi podwzgórze- przysadka- nadnercza
- korzystna farmakokinetyka
- niskie ryzyko działań niepożądanych
Inhibitory wychwytu dopaminy
→ OPIPRAMID, BUPROPION
2