WODA W GLEBIE

HIGROSKOPIJNA

* niedostępna dla roślin

* powleka koloidalne cząsteczki gleby i jest przez nie utrzymywana z olbrzymią siłą, większą niż siła ssąca komórek korzenia

BŁONKOWATA

* niedostępna dla roślin

* kolejna po higroskopijnej warstwa wody powlekająca cząstki glebowe

* przyciągana z siłą przekraczająca wartość siły ssącej korzenia

KAPILARNA

* wypełnia włosowate kanaliki występujące w glebie i jest w nich utrzymywana dzięki napięciu powierzchniowemu

* dostępna dla roślin

GRAWITACYJNA

* wypełnia przestwory glebowe i pod wpływem siły ciążenia spływa na niższe poziomy, aż do wody gruntowej - miejsce po niej wypełnia powietrze

* taka napełniona wodą i powietrzem gleba staje się korzystnym środowiskiem dla korzeni roślin lądowych

SOLE MINERALNE W GLEBIE

ROZTWÓR GLEBOWY

* złożony z wody i rozpuszczonych w niej soli mineralnych

* jony z roztworu glebowego są łatwo dostępne dla roślin, lecz stanowią jedynie niewielką część zapasu substancji mineralnych w glebie

KOMPLEKS SORPCYJNY

* główne źródło substancji mineralnych dla roślin

* tworzą go jony związane przez powierzchnie koloidalne cząstek gleby

* cząstki glebowe, zwykle o ładunku ujemnym (rzadziej dodatnim), przyciągają i utrzymują na swej powierzchni kationy, np. Ca²⁺, Mg²⁺, K⁺

* kationy te mogą być wymieniane (stąd nazwa jony wymienne) podczas wymiany jonowej

* wymiana może się odbywać między kompleksem sorpcyjnym a roztworem glebowym, dzięki czemu wzbogaca się on w jony łatwo dostępne dla korzenia (np. dwa kationy K⁺ z kompleksu sorpcyjnego mogą zostać wymienione na jeden kation Ca²⁺ z roztworu glebowego)

* wymiana może również zachodzić bezpośrednio między kompleksem sorpcyjnym a korzeniem (np. kation K⁺, zaadsorbowany na powierzchni cząstki glebowej, może być wymieniony na H⁺ z powierzchni korzenia)

ZWIĄZKI NIEROZPUSZCZALNE W WODZIE

* minerały, których jony nie ulegają wymianie (jony niewymienne)

* w procesie wietrzenia oraz rozpuszczania, który przyspieszają wydzielane przez korzeń substancje o charakterze kwaśnym (np. kwas węglowy, szczawiowy, jabłkowy), związki te stają się dostępne dla roślin

PRZYSTOSOWANIE ROŚLINY DO POBIERANIA WODY I SOLI MINERALNYCH ORAZ ICH TRANSPORTU

KORZEŃ

* integralna część rośliny lądowej

* zaopatruje roślinę w wodę i sole mineralne

* przytwierdza roślinę do podłoża

* może pełnić funkcje dodatkowe wynikające z metamorfozy (przekształceń), takie jak:

- funkcje spichrzowe (korzeń marchwi)

- funkcje podporowe (korzeń kukurydzy)

* korzeń wykazuje w przekroju budowę strefową

(I) STREFA WIERZCHOŁKOWA

(okryta czapeczką)

* nie pobiera wody wcale albo niewielką ilość

(II) STREFA WYDŁUŻANIA (ELONGACJI)

* nie pobiera wody wcale albo niewielką ilość

(III) STREFA WŁOŚNIKOWA

* odgrywa zasadniczą rolę w pobieraniu wody i substancji mineralnych

* nie występują tu skołowaciałe tkanki ochronne ograniczające pobieranie wody

* występują dobrze wykształcone elementy tkanki przewodzącej

(IV) STREFA WYROŚNIĘTA (korzeni bocznych)

* nie pobiera wody wcale albo niewielką ilość

WŁOŚNIKI

* cylindryczne struktury powstałe jako boczne wyrostki komórek skórki korzenia (ryzodermy), które nawet 20-krotnie zwiększają powierzchnię chłonną tego organu

* wrastają pomiędzy cząstki gleby i bez trudu pobierają wodę oraz rozpuszczone w niej substancje, ponieważ ich ściana komórkowa jest cienka i łatwo przepuszczalna

* delikatne, żyją tylko kilka dni, nieustannie zastępowane przez nowe komórki epiblemy

DREWNO

* element odpowiedzialny za transport wody z solami mineralnymi

* złożone z martwych komórek przewodzących o sztywnych, zdrewniałych ścianach

* przemieszczająca się w elementach drewna woda tworzy nieprzerwany słup mogący osiągać wysokość nawet do 100m

* zdrewniałe korzenie i łodygi drzew oraz krzewów - elementy drewna zwykle zajmują centralną strefę walca osiowego i otoczone są pierścieniem łyka

* niezdrewniałe łodygi roślin zielnych i liście - drewno tworzy wraz z elementami łyka wiązki przewodzące (sposób wykształcenia i ułożenia wiązek jest różny ale wszystkie łączą organy rośliny w jedną funkcjonalną całość)

CZŁONY NACZYŃ

* przypominają kształtem grubościenne walce

* poprzeczne ściany są tu silnie perforowane lub wręcz zanikają

* ułożone są kolejno, jeden za drugim i tworzą naczynia

NACZYNIA

* przypominają długie rury wodociągowe o bardzo małych kapilarnych przekrojach

* dzięki siłom adhezji i kohezji woda w naczyniach może przemieszczać się z prędkością nawet około 40m/g

CEWKI

* starsze ewolucyjnie

* transportują wolniej (ok. 1-1,4 m/g)

* struktury o kształcie wrzecionowatym

* ruch wody odbywa się w jamkach występujących w ścianach bocznych

POBIERANIE WODY I SOLI MINERLNYCH Z GLEBY

DYFUZJA

* swobodne przemieszczanie się cząsteczek i samorzutne wyrównywanie stężeń (ciśnień) cieczy i gazów

* podstawa pobierania (początkowy etap) oraz transportu wody i soli mineralnych

* podstawa transpiracji

OSMOZA

* rodzaj dyfuzji

* przenikanie cząsteczek wody przez błony półprzepuszczalne

* następuje zawsze z roztworu o mniejszym stężeniu (dużej zawartości wody - roztwór hypotoniczny) do roztworu o większym stężeniu (mniej zawartości wody - roztwór hipertoniczny)

* umożliwia pobieranie wody z gleby, przekazywanie jej z komórki do komórki i rozprowadzenie jej po roślinie

PĘCZNIENIE

* uwadnianie (hydratacja) substancji o charakterze koloidów, które przyciągają cząsteczki wody, wiążąc je wiązaniami wodorowymi i tworzą wokół siebie otoczki wodne

* procesowi temu ulegają m.in. celuloza i pektyny ściany komórkowej, białka wchodzące w skład protoplastu, ziarna skrobi i inne wielocukry zapasowe

* odgrywa ważną rolę w transporcie wody i jonów przez ściany komórkowe oraz w transpiracji szparkowej

TRANSPORT AKTYWNY

* odbywa się przez błony komórkowe zawsze wbrew gradientowi stężeń kosztem nakładów energii metabolicznej, czerpanej głównie z rozkładu ATP

* odgrywa istotną rolę w pobieraniu składników mineralnych przez błony komórek włośnikowych korzenia

WODA

* włośniki (tak jak inne komórki) pobierają wodę dzięki potencjałowi wodnemu

* jest to miara zdolności komórek rośliny do pochłaniania wody albo jej oddawania

* jest on równy różnicy między ciśnieniem hydrostatycznym (turgorowym - P₀) a ciśnieniem osmotycznym (cT)

* wyrażamy to równaniem:

_W = P₀ - cT (podstawową jednostką jest megapaskal - MPa)

* woda zawsze przemieszcza się zgodnie z gradientem potencjału (od miejsca o potencjale wyższym do miejsca o potencjale wodnym niższym)

* potencjał czystej wody - 0 Pa

* potencjał roztworu (np. protoplastu komórki) - zawsze mniejszy (w roztworze energia swobodna cząsteczek wody jest proporcjonalnie niższa)

* zgodnie z tą zasadą rozpuszczone w wodzie substancje zmniejszają potencjał wodny (im większe jest stężenie roztworu, tym mniejszy jest jego potencjał wodny

* odwodnione komórki będą intensywnie pobierać wodę (jeżeli będzie dostępna)

* komórka w stanie pełnego uwodnienia zajmuje największą objętość, jej potencjał jest wysoki i nie będzie ona pobierała wody (rośliny wodne, całkowicie zanurzone w wodzie)

* roślinę lądową i jej bezpośrednie otoczenie traktujemy jako jeden układ o odpowiednio rozłożonym gradiencie potencjału wodnego (najwyższy jest potencjał roztworu glebowego, mniejszy komórek korzenia, jeszcze mniejszy komórek liści i wyraźnie mniejszy w otaczającej roślinę atmosferze)

* taki rozkład gradientu potencjału wodnego umożliwia stały przepływ wody z gleby przez roślinę do atmosfery

SOLE MINERALNE

* proces bardziej skomplikowany niż w przypadku wody:

- dyfuzja jonów przez ścianę komórkową włośników i ich adsorpcja na powierzchni błony komórkowej

- dalej większość jonów przemieszcza się już niezależnie od wody (w błonach komórek włośnikowych funkcjonują liczne przenośniki białkowe, które nie tylko aktywnie transportują jony pierwiastków, ale jednocześnie je selekcjonują)

* transport jonów może również odbywać się na zasadzie dyfuzji wspomaganej (ułatwionej) przez określone białkowe kanały jonowe (najlepiej poznane to potasowe, wapniowe i chlorkowe)

PRZEWODZENIE WODY I SOLI MINERALNYCH W ROŚLINIE

TRANSPORT W POPRZEK KORZENIA DO WALCA OSIOWEGO GDZIE ZNAJDUJE SIĘ TKANKA PRZEWODZĄCA

TRANSPORT DALEKI PRZEZ ELEMENTY KSYLEMU (DREWNA) KORZENIEM I ŁODYGĄ DO LIŚCI

TRANSPORT PRZEZ TKANKI LIŚCIA ZAKOŃCZONY TRANSPIRACJĄ

TRANSPORT W POPRZEK KORZENIA DO WALCA OSIOWEGO

* aby dotrzeć do elementów przewodzących drewna woda i sole mineralne muszą przemieścić się w poprzek korzenia i pokonać komórki miękiszowe kory pierwotnej, endodermę (śródskórnię) i okolnicę (perycykl)

DROGA APOPLASTYCZNA

* transport w większym stopniu

* apoplast - przestrzeń w roślinie tworzona przez martwe elementy: ściany komórkowe, przestwory międzykomórkowe oraz naczynia i cewki

* droga ta w poprzek korzenia to przemieszczanie w obrębie ścian komórkowych i przestworów międzykomórkowych

* w kanale apoplastycznym następuje masowy przepływ wody wraz z jonami soli mineralnych do elementów drewna

DROGA SYMPLASTYCZNA

* transport w większym stopniu

* symplast - przestrzeń utworzona przez protoplasty wszystkich żywych komórek

* droga ta to wędrówka przez protoplasty poszczególnych komórek, połączonych ze sobą wypustkami cytoplazmatycznymi (plazmodesmami)

ŚRÓDSKÓRNIA (ENDODERMA)

* złożona z martwych komórek stanowiących trudno przenikliwą barierę dla wody i soli mineralnych

* komórki mają zgrubiałe ściany, uniemożliwiające przepływ wody wraz z jonami

* przepływ jest możliwy jedynie przez cienkościenne żywe komórki przepustowe

* budowa śródskórni zapewnia możliwość utrzymania różnicy potencjału wodnego między korą pierwotną a walcem osiowym

PERYCYKL

ŚWIATŁA NACZYŃ LUB CEWEK

* światło elementów przewodzących drewna stanowi drogę dalszego masowego przepływu wody wraz z jonami do części rośliny położonych wyżej

TRANSPORT DALEKI W ELEMENTACH DREWNA (KSYLEMU)

* na sprawność systemu transportującego wodę wpływają (poza stopniem rozbudowy tkanki przewodzącej i jej właściwościami) dwa mechanizmy: jeden, którego skutkiem jest podciąganie wody w ksylemie i drugi, pompujący ją w górę pod zwiększonym ciśnieniem

MECHANIZM PASYWNY

* zasysanie wody z solami przez podciśnienie (podciąganie słupa wody do góry wywołane jest transpiracją)

* na skutek transpiracji wzrasta stężenie soku komórkowego, obniża się natomiast ciśnienie turgorowe komórek miękiszu asymilacyjnego liści

* w efekcie rośnie ich potencjał wodny (zgodnie z wzorem)

* powoduje to osmotyczne przenikanie wody z komórek sąsiednich

* część komórek przejmuje wodę z elementów drewna znajdujących się w drobnych wiązkach przewodzących (nerwach) liścia

* ubytek wody w ksylemie wywołuje w jego elementach ciśnienie hydrostatyczne, sięgające przez łodygę do włośników korzeni (dzięki temu słup wody zostaje zassany do góry)

* mechanizm ten nie wymaga nakładów energii metabolicznej (jest napędzany energią cieplną Słońca i energią wiatru)

* w ten sposób następuje ciągłe parowanie wody, głównie z powierzchni liści, i powstaje siła ssąca

MECHANIZM AKTYWNY

* podstawą mechanizmu pompowanie wody pod zwiększonym ciśnieniem, za które odpowiada korzeń

* tłoczenie wody w drewnie w górę rośliny

* wykorzystywany w wypadku słabej transpiracji (u roślin szpilkowych wcale nie występuje)

* w wyniku funkcjonowania tego mechanizmu w ksylemie korzenia powstaje parcie korzeniowe (dodatnie ciśnienie korzeniowe)

* do jego powstania niezbędna jest energia pochodząca z oddychania tlenowego

* energia z ATP jest zużywana na aktywny transport jonów i innych substancji osmotycznie czynnych z komórek walca osiowego korzenia do światła naczyń

* powoduje to zwiększenie stężenia roztworu w ksylemie w stosunku do komórek walca osiowego i w konsekwencji osmotyczny przepływ wody między tymi układami

* przejawem parcia korzeniowego jest gutacja i płacz roślin

GUTACJA

* wydzielanie przez liście wody w stanie ciekłym (szczególnie w atmosferze dobrze wysycanej parą wodną)

* odbywa się przez szparki wodne (hydatody), podobne do aparatów szparkowych, ale nie wykazujące zdolności do otwierania i zamykania się

* umiejscowione są zwykle na brzegach liści w pobliżu zakończeń wiązek przewodzących

* ciecz wydzielana przez hydatody nie jest czystą wodą, lecz zawiera śladowe ilości cukrów, soli mineralnych i innych związków

* prawdopodobnie dzięki gutacji rośliny pozbywają się nadmiaru wody i soli mineralnych (głównie wapnia)

PŁACZ ROŚLIN

* wyciekanie wodnistego płynu z uszkodzonej tkanki naczyniowej

* zjawisko można zaobserwować np. na powierzchni przeciętych łodyg, z których wydziela się tzw. sok płaczu

TRANSPORT W LIŚCIU I TRANSPIRACJA

TRANSPIRACJA

* wyparowywanie wody z powierzchni ciała rośliny

* czynnie regulowany proces fizjologiczny

* intensywność transpiracji - wyraża się w gramach wyparowanej wody na jednostkę powierzchni liścia (zwykle 1dm³) i na jednostkę czasu (1g)

* współczynnik transpiracji - określa związek między zużyciem wody a produktywnością fotosyntetyczną roślin (współczynnik mówi o tym, ile litrów wody roślina zużyła w czasie sezonu wegetacyjnego, aby wyprodukować 1kg suchej masy)

* intensywność i współczynnik transpiracji zależą m.in. od gatunku rośliny i jej wieku, a także od światła, temperatury i wilgotności powietrza, pH gleby i nawożenia

* woda w roślinie transpiruje głównie z powierzchni liści

* w liściu wyróżniamy dwie powierzchnie parowania wody: zewnętrzną (górna i dolna skórka pokryte warstwą kutykuli) i wewnętrzną (komórki miękiszu asymilacyjnego)

TRANSPIRACJA KUTYKULARNA

* parowanie wody bezpośrednio z zewnętrznej powierzchni liścia (ze skórki pokrytej kutykulą)

* w skład kutykuli wchodzą wosk i kutyna, które adkrustują zgrubiałe celulozowe ściany komórek skórki liścia

* kutykula jest nieprzenikliwa dla wody i gazów, ale ma zdolność do pęcznienia

* napęczniała kutykula oddaje parę wodną do atmosfery i pobiera nową wodę z komórek skórki

* im grubsza kutykula tym słabsza transpiracja kutykularna (dotyczy to głównie sukulentów oraz innych roślin siedlisk suchych i gorących, u których ta transpiracja zasadniczo nie występuje)

* u hydrofitów i higrofitów natężenie transpiracji kutykularnej nie ustępuje transpiracji szparkowej (a nawet ją przewyższa)

TRANSPIRACJA SZPARKOWA

* odbywa się dzięki aparatom szparkowym

* liść przeciętnej rośliny może mieć nawet kilka milionów aparatów szparkowych (na 1mm² od 100-400)

* ma to bardzo duże znaczenie dla dyfuzji CO₂ i pary wodnej

* zaczyna się od parowania wody z powierzchni komórek miękiszu asymilacyjnego gąbczastego i palisadowego, po czym następuje dyfuzja powstałej pary wodnej w przestworach międzykomórkowych i dalej przez szparki na zewnątrz

* szparki mogą się otwierać i zamykać, regulując w ten sposób intensywność transpiracji

* podstawą zjawiska jest osmotyczny napływ (lub odpływ) wody do komórek szparkowych, powodujący zwiększenie (lub zmniejszenie) ich uwodnienia - turgoru

* prowadzi to do zmian kształtu komórek szparkowych na skutek pęcznienia protoplastu i napierania na nierównomiernie zgrubiałe ściany komórkowe (w zamykającej szparce mamy odwrotną sytuację)

* u większości roślin światło, dostępność wody i niskie stężenie CO₂ stymulują otwarcie szparek

* ciemność, niedostatek wody i zwiększone stężenie CO₂ prowadzą do zamknięcia szparek

* istotny jest tu aktywny transport jonów K+ (kosztem ATP)

* wpływ na dobowy rytm otwierania i zamykania szparek ma także substancja o nazwie kwas abscysynowy

* szparka otwiera się, gdy jony K+ transportowane są z komórek otaczających do komórek szparkowych

* w tym czasie w komórkach szparkowych rozkładana jest także skrobia, a powstająca glukoza przetwarzana jest na jabłczan

* jony K+ i jabłczanowe mają istotny wpływ na potencjał wodny komórek szparkowych (gdy spadnie on poniżej poziomu, jaki panuje w otaczających komórkach skórki, woda zaczyna migrować z nich do komórek szparkowych)

* zamknięcie szparki następuje w wyniku procesów odwrotnych

* transpiracja zachodzi znacznie szybciej przez liczne drobne szparki, niż gdyby roślina miała jedną dużą szparkę o powierzchni równej łącznej powierzchni małych aparatów szparkowych

* działa tu efekt zbieżny (dyfuzja jest zawsze szybsza przy brzegach szparki, niż w jej strefie środkowej, gdzie tory dyfuzyjne, po których rozchodzą się cząsteczki, zachodzą na siebie, ograniczając swobodę ruchów - cząsteczki mogą unosić się tylko do góry, w strefie brzeżnej natomiast cząsteczki mają większą swobodę ruchu i znacznie szybciej uchodzą do atmosfery

TRANSPIRACJA PRZETCHLINKOWA

* możliwa u roślin zdrewniałych (drzew, krzewów)

* zachodzi przez przetchlinki występujące w korku

* w odróżnieniu od aparatów szparkowych przetchlinki nie podlegają regulacji (są stale otwarte)

Wzięto pod uwagę	Mechanizm pasywny	Mechanizm aktywny
Organ	liść	korzeń
Zjawisko wywołujące	transpiracja	parcie korzeniowe
Efekt zjawiska	Zasysanie wody i jonów dzięki podciśnieniu hydrostatycznemu (prąd transpiracyjny)	Pompowanie wody i jonów pod zwiększonym ciśnieniem
Dodatkowe czynniki	Kohezja i adhezja cząsteczek wody, osmoza, pęcznienie
Energia	Cieplna Słońca, ruch powietrza	Metaboliczna (ATP)
Egzogenne czynniki regulujące	Glebowe: zawartość wody, tlenu i składników mineralnych, temperatura Atmosferyczne: temperatura, wilgoć i ruchy powietrza
Znaczenie dla rośliny	Podstawowe w pobieraniu wody i soli mineralnych	Minimalne zachodzi w czasie ograniczonej transpiracji

Pobieranie i przewodzenie wody i soli mineralnych przez korzeń

Porównanie mechanizmów pobierania oraz przewodzenia wody w roślinie

	Pobieranie - włośniki		Transport w poprzek korzenia
		ściana komórkowa	błona komórkowa	Kora pierwotna	Śródskórnia	Walec osiowy
woda	dyfuzja	osmoza	Dyfuzja i pęcznienie - kanał apoplastyczny, osmoza - kanał symplistyczny
sole mineralne	Dyfuzja wraz z wodą i adsorpcja w ścianie komórkowej i na powierzchni błony komórkoej	Transport aktywny i wspomagany	Wraz z wodą - kanał apoplastyczny Transport aktywny i wspomagany - kanał symplastyczny		Transport aktywny i wspomagany - wyłącznie kanał symplastyczny

BILANS WODNY ROŚLIN

* różnica między ilością wody pobranej przez roślinę (stanowiącej przychód) a ilością wody utraconej (stanowiącej rozchód)

* podstawowymi procesami, od których zależy bilans wodny, są pobieranie wody za pomocą systemu korzeniowego oraz straty wody spowodowane głównie transpiracją i gutacją z udziałem liści

* nie jest zjawiskiem raz na zawsze ustalonym, lecz wykazuje wahania (np. dobowe lub sezonowe, zależne od aktualnych warunków środowiskowych, jak również od etapu rozwoju rośliny)

BILANS WODNY ZRÓŻNICOWANY

* stan optymalny dla rośliny

* (H₂O pob. = H₂O utr.) - pobieranie wody dorównuje stratom

* charakterystyczny dla okresów prawidłowej wegetacji

BILANS WODNY DODATNI

* (H₂O pob. > H₂O utr.) - zwiększone pobieranie wody przez roślinę, przewyższające straty wody

* dzieje się tak, gdy zwiędnięte rośliny uzupełniają deficyt wody, np. po obfitych opadach, następujących po okresach suszy

BILANS WODNY UJEMNY

* (H₂O pob. < H₂O utr.) - duże straty wody, np. w okresie suszy, znacznie przewyższające jej pobieranie w tym samym czasie

* w roślinach występuje wtedy wewnętrzny deficyt wody mający niekorzystny wpływ na procesy fizjologiczne takie jak np. fotosynteza, oddychanie, pobieranie i przewodzenie substancji mineralnych, kiełkowanie nasion, kwitnienie, zawiązywanie owoców

* powoduje również utratę turgoru i w konsekwencji więdnięcie rośliny, a nawet jej śmierć

WIĘDNIĘCIE

* zjawisko polegające na wiotczeniu i zwisaniu liści oraz ich niezdrewniałych łodyg z powodu utraty turgoru przez komórki tych organów

* więdnięcie przejściowe - proces jest krótkotrwały (upalne, suche i wietrzne dni), a roślina powraca do stanu normalnego (zwykle w nocy, kiedy ustaje transpiracja)

* więdnięcie nieodwracalne - proces jest długotrwały i roślina całkowicie traci turgor, także nie jest w stanie pobierać wody nawet w wypadku jej dostarczenia i obumiera

PODZIAŁ ROŚLIN ZE WZGLĘDU NA BILANS WODNY

ROŚLINY HYDROSTABILNE

* nie wykazują dużych zmian zawartości wody w tkankach (bilans wodny jest bliski zeru)

* ich aparaty szparkowe bardzo szybko reagują na zmiany uwodnienia, ograniczając w razie potrzeby transpirację

* mają rozbudowany i wydajny system korzeniowy i gromadzą zapasy wody, np. w organach spichrzowych

* zaliczamy tu drzewa, niektóre trawy, rośliny zacienionych siedlisk, sukulenty

ROŚLINY HYDROLABILNE

* wykazują duże zmiany zwartości wody (bilans wodny jest ujemny przez dłuższy czas)

* mają małą wrażliwość aparatów szparkowych na odwodnienie (zaczynają się zamykać dopiero przy bardzo małej wilgotności powietrza)

* protoplazma ich komórek jest odporna na znaczne wahania uwodnienia

* zaliczamy tu wiele roślin zielnych dwuliściennych siedlisk nasłonecznionych i trawy

Hydrostabilne	Hydrolabilne
Bilans wodny zrównoważony	Bilans wodny ujemny przez dłuższy czas
Małe wahania zawartości wody z komórkach (małe zmiany potencjału osmotycznego komórek)	Duże wahania zawartości wody w komórkach (duże zmiany potencjału osmotycznego komórek)
Gromadzą wodę zapasową w organach spichrzowych	Nie gromadzą wody zapasowej
Szybka reakcja aparatów szparkowych na odwodnienie	Powolna reakcja aparatów szparkowych na odwodnienie
Ograniczenie transportu w ciągu dnia	Nieograniczenie transpiracji w ciągu dnia
Rozbudowany system korzeniowy	Słabo rozbudowany system korzeniowy

NAWOŻENIE ROŚLIN A ZDROWIE CZŁOWIEKA

NIEDOBÓR SKŁADNIKÓW MINERALNYCH

* nawożenie roślin uprawnych wynika z konieczności dostarczania im składników mineralnych, niezbędnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju

* niedobór składników mineralnych prowadzi do niepożądanych objawów chorobowych o różnym charakterze

HAMOWANIE WZROSTU

* szczególnie silne, gdy brakuje N, P, K

CHLOROZA

* zmniejszona zawartość chlorofilu i brak zielonego zabarwienia liści

* powodowana niedoborem takich pierwiastków, jak N, Fe, Mg i Mn

ZMIANY NEKROTYCZNE

* zamieranie części lub całej rośliny

* zaburzenia w tworzeniu się nasion i zawiązywaniu owoców

* nieprawidłowe wykształcanie liści, łodyg czy korzeni

* powodowane niedoborem P, N i Mg

INTENSYWNE NAWOŻENIE

* nawożenie jest koniecznym zabiegiem stosowanym w współczesnym rolnictwie i ogrodnictwie

* należy wiedzieć jak właściwie nawozić i ustrzec się przed negatywnymi skutkami chemizacji rolnictwa czy ogrodnictwa

* intensywne nawożenie, zgodnie z maksymą „nawozisz bogato - zbierasz dużo”, może przynieść konsumentom niepożądane zdrowotne skutki uboczne

ROLNICTWO EKOLOGICZNE

* propaguje wprowadzenie do gleby tylko niezbędnego minimum związków mineralnych

* znajduje coraz więcej zwolenników, jednak w pogoni za wysokimi plonami w krajach uprzemysłowionych stosuje się ogromne ilości nawozów mineralnych

NADMIAR NAWOZÓW AZOTOWYCH

* podnosi poziom azotu w roślinach jadalnych, w organizmach zwierząt hodowlanych i wodzie pitnej (gruntowej)

* intensywne nawożenie azotowe zmniejsza w glebie ilość przyswajalnej miedzi, co może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie ludzi

AZOTANY = AZOTYNY

* w transportowanych i przetwarzanych roślinach, w organizmach zwierząt, a także człowieka azotany (sole NO₂^-(III) ) zmieniają się w azotyny

(sole NO₃^-(V) )

* azotyny natomiast wraz z innymi substancjami zawartymi w pożywieniu, mogą sprzyjać np. procesom rakotwórczym

* wysoka koncentracja azotu u niemowląt i dzieci poniżej trzech lat może powodować chorobę zwaną sinicą, a nawet śmierć

AZOT W POŻYWIENIU

* rośliny magazynują azot głównie w pędach i ogonkach liściowych

* to tłumaczy ich wysoką zawartość np. w sałacie głowiastej, rzodkwi i rzodkiewce, szpinaku, buraku ćwikłowym i jego liściach

* zawartość azotanów jest tym wyższa, im niższy jest stopień nasłonecznienia - dni pochmurne sprzyjają gromadzeniu azotanów w warzywach

* dlatego rośliny (sałata, szpinak, rzodkiewka, pomidor) hodowane w sezonie zimowym w szklarniach, z braku dostatecznego nasłonecznienia gromadzą znacznie większe ilości azotu niż uprawiane latem gruntowo

* azotany są często używane do konserwowania i przyrządzania artykułów spożywczych, np. do peklowania mięsa lub produkcji twardych serów

PROFILAKTYKA

* warto skorygować niedobre przyzwyczajenia żywieniowe

* wyeliminować z diety uprawiane w szklarniach nowalijki

* ograniczyć konserwowane przetwory mięsne

* warto kupować warzywa uprawiane ekologicznie

* należy dokładnie myć, parzyć i gotować warzywa (azotany dobrze rozpuszczają się w wodzie)

PRZENAWOŻENIE POTASOWE I NADMIERNE WAPNOWANIE

* powodują zmiany w równowadze składników mineralnych w glebie, a następnie w pożywieniu, które zjadamy

* przenawożenie potasowe obniża zawartość Mg (może powodować miażdżycę naczyń krwionośnych i zwiększyć ryzyko zawału serca)

* nadmierne wapnowanie obniża zawartość Mn (może prowadzić do zaburzeń procesu oddychania)

---