Finanse-to gospodarka pieniężna, która polega na gromadzeniu pieniędzy z różnych źródeł i tytułów oraz na jego wydatkowaniu i lokowaniu na różne cele, ale i na różny sposób.

Finanse dzielą się zależnie od tego jakiego podmiotu dotyczą :- finanse gospodarstw domowych- główne źródło przychody pracy.

- finanse przedsiębiorstw- (przychód za sprzedaż towarów i usług a wydatki to pensje pracowników)

Finanse publiczne- to finanse sektora publicznego. Zazwyczaj stosowane są różne kryteria sektora publicznego.

Sektor- to część finansów wyodrębniona wg kryteriów: np. wg kryteriów własności, wg branży usług , wg kryterium powierzchniowego

Własność- wg ekonomistów polega na spełnieniu określonych funkcji względem danej rzeczy

Te funkcje to: -ustalanie autonomiczne celu użycia rzeczy

-zawłaszczenie korzyści osiąganej przy użyciu tej rzeczy

-organizowanie użycia tej rzeczy

-rozporządzanie rzeczą( może ją zostawić do własnego użytku, może ja wydzierżawić, wynająć, darować, użyczyć, wyleasingować)

-właściciel z rzeczą może postąpić tak jak z towarem

W spełnieniu tych funkcji występują ograniczenia prawne i zwyczajowe.

Prawne- jeżeli jest działka budowlana to nie możemy jej zagospodarować w dowolny sposób

Zwyczajowe- np. jesteśmy właścicielem czegoś i nikt nam nie może tego zabrać

Własność dzieli się na : a)prywatna

b)publiczna

a)-własność osoby fizycznej

-własność spółdzielcza

-własność w formie spółek

b)-własność państwa

-własność samorządu terytorialnego

-własność państwowych osób prawnych

-własność funduszy celowych.

Dobro publiczne- Stiglitz podaje, że dobro publiczne ma dwie cechy.

Ma charakter nierywalizacyjny i uniemożliwia wykluczenie .W jego przypadku nie występuje pojęcie kosztu krańcowego.

Nierywalizowany oznacza że jeżeli przebywa 1użytkownik to niegrani cza uprawnień dla pozostałych

Nie wszystkie dobra maja te dwa cechy jednocześnie

Jeżeli dóbr publicznych jest w stosunku do potrzeb za mało to pojawia się reglamentacja dostępu, którą może mieć trojaką formę:

- system kartkowy(wszystkim po równo)

- system kolejkowy

- odpłatność częściowa, niepełna

Finanse publiczne a finanse prywatne 1)Przychody są osiągalne w podstawowej części przymusu narzuconego przez władzę, ( z podatków, składek)

2) Wydatki sektora publicznego mają na celu realizację zadań publicznych, a nie osiąganie zysku. Ocenia się je poprzez równowagę między dochodami a wydatkami

3)Finanse publiczne są lepsze, kiedy są elastyczne, kiedy jest mniejszy udział tzw. wydatków sztywnych. Maja tą specyfikę ,że są silnie skoncentrowane i maja dużą skalę.

Wydatek sztywny- wydatek który został przewidziany w poprzednim okresie.

Rating - specjalna ocena określająca ryzyko inwestowania w danym kraju od tego zależy oprocentowanie kredytów i pożyczek przez dany kraj zaciąganych.

Wyuczona nieudolność prawa:

PRZEPIS

Skutki oczekiwanie skutki nieoczekiwane

Dodatkowe Ujemne(wydaje się nowy przepis)

4)Finanse publiczne muszą być jawne ,przejrzyste, planowanie opinii publicznej. Te procedury są ostrzejsze dla wydatków niż dla przychodów.

Deficyt może być ujmowany: z księgowości kasowo albo memoriałowo Kasowo- na poziomie kas to co fizycznie wpłynęło i wypłynęło z kasy.

Memoriałowo- to oprócz poziomu kasowego uwzględnia się niezrealizowana należność oraz nie wykonane zobowiązania.

Deficyt może być ujmowany na bieżąco oraz historycznie. Na bieżąco- bez uwzględniania kosztów obsługi długu.

historycznie- z tymi kosztami włącznie.

Deficyt z danego roku +niespłacone części deficytu z poprzednich lat tworzą dług publiczny. Wielkość deficytu i długu jest ujmowana relatywnie (procentowo do PKB).

Deficyt nie powinien przekraczać 3% PKB a dług 60% PKB.

Wydatki do przychodów publicznych porównuje się w skali rocznej to oznacza, że można wydać więcej a niżeli uzyskało się dochodów pod warunkiem pożyczenia brakującej kwoty.

Jeżeli deficyt występuje w następnym roku to trzeba zaciągnąć kolejną pożyczkę m.in. na spłatę część poprzedniej pożyczki.

Deficyt może tez być ujmowany w rożnej skali całych finansów publicznych: -budżet państwa

- budżetu jednostek samorządu terytorialnego

- planów finansowych funduszy celowych oraz łącznie w skali całych finansów łącznie.

Reguły ustalania finansów publicznych ustalone są ustawowo. Ustawa z 22.08.2009r o finansach publicznych dziennik ustaw 157 pozycja 1240.

Finanse publiczne obejmują: -gromadzenie i dochody i dochodów publicznych.

- wydatkowanie środków publicznych.

- finansowanie potrzeb finansowych budżetu państwa.

- zaciąganie zobowiązań angażując środki publiczne.

- zarządzenie długiem publicznym.

- rozliczenie z budżetem Unii Europejskiej.

Ustawa dotyczy - jednostek sektora finansów publicznych.

- innych podmiotów adekwatnie do wykorzystywanych przez nie środków publicznych.

Środkami publicznymi są: 1.Środkami publicznymi są dochody publiczne

2.Środki zagraniczne nie podlegające zwrotowi

3.Przychody budżetu państwa i budżetu jedn. samorządu terytorialnego z różnych operacji finansowych

4.Przychody z tytułu prowadzonej działalności usługowej

Środki publiczne przeznacza się na wydatki publiczne i na przychody publiczne, którymi są spłaty pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych, udzielanie pożyczki i kredytów oraz płatności z tytułu składek na rzecz międzynarodowych instytucji finansowych.

Sektor finansów publicznych tworzą :1.Organy władzy publicznej w tym administracja rządowa, organy kontroli państwowej o ochrony prawa oraz sądy i trybunały.

2.Jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki

3.Jednostki budżetowe

4.Samorządowe zakłady budżetowe

5.Agencje wykonawcze

6.Instytucje gospodarki budżetowej

7.Państwowe fundusze celowe

8. ZUS i KRUS

9.NFZ

10.Samodzielne zakłady opieki zdrowotnej

11.Uczelnie publiczne

12.Polska Akademia nauk i jej jednostki

13.Państwowe i samorządowe instytucje kultury

14.Państwowe i samorządowe osoby prawne z włączeniem przedsiębiorstw jednostek badawczo-rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego.

Jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania własne i zadania zlecone przez administrację rządową, przy czym jedne i drugie dzielą się na obligatoryjne i fakultatywne.

Zadanie własne J.S.T(jednostka samorządu terytorialnego) 1.W zakresie gospodarki mieszkaniowej i gospodarowaniu lokalami użytkowymi.

2.Dróg ulic mostów placów i organizacji ruchu drogowego.

3.Wodociągów zaopatrzenia w wodę kanalizacje usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych. Utrzymania czystości i porządku. Wysypisk i utylizacja odpadów, zaopatrzenie w energię elektryczną cieplną i gaz.

4.Lokalnego transportu zbiorowego

5.Targowisk i hal targowych

6.Zieleni gminnej i zadrzewień

7.Kultury fizycznej i sportu oraz rekreacji

8.Ochrony różnych gatunków zwierząt przed wyginięciem

9.Cmentarze

-Mogą by wykonywane przez samorządowe zakłady budżetowe.

W zakresie gospodarki finansowej wyróżnia się formy organizacyjne działające wg . zasady finansowania brutto i netto.

Finansowanie brutto oznacza, że wszystkie przychody np. w tytułu częściowej odpłatności świadczonych usług trafiają do budżetu gminy, a wszystkie wydatki są finansowane z budżetu.

Budżet gminy zarówno w fazie planowania jak i realizacji podlega kontroli rady gminy.

Przy finansowaniu netto jednostka uzyskuje przychody i realizuje wydatki wg .własnego planu finansowego a plan te łączy się z budżetem gminy strumieniem dochodów. Jeżeli przychody są wyższe od kosztów bądź strumieniem dotacji i subwencji z budżetu , jeżeli koszty są wyższe od przychodów . Wg zasady finansowania brutto działają jednostki budżetowe. Wg . zasady finansowania netto działają zakłady budżetowe.

Samorządowy zakład budżetowy może z budżetu J.S.T otrzymywać dotacje: 1.Przedmiotowe

2.Celowe na badania bieżące

3.Celowe na inwestycje z tym że łączna kwota dotacji nie może przekroczyć 50% kosztów działalności zakładu

Jeżeli wszystkie przepływy finansowe są dokonywane z udziałem budżetu to kontrola nad środkami finansowymi jest ściślejsza, niż w przypadku gdy plan finansowy organizacji łączy się z budżetem jedynie w zakresie niedoboru lub nadwyżki środków.

Inna forma organizacyjną jest agencja wykonawcza

Agencja wykonawcza- to państwowa osoba prawna tworzona na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa.

Podstawą jej gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy, który obejmuje: 1.Przychody sprowadzonej działalności

2.Dotacje z budżetu Państwa

3.Zestawieni kosztów

4.Wynik finansowy

5.Środki na wydatki majątkowe

6.Środki przyznane innym podmiotą

7.Należność i zobowiązania na początki i na koniec roku

8.Stan środków pieniężnych na początki i koniec roku.

Projekt planu finansowego agencji zatwierdza Minister sprawujący nadzór nad ta agencją a następnie jest on przekazywany Ministrowi finansów oby ten uwzględnił go w pracach nad projektem budżetowym.

Plan finansowy ujmuje dochody i wydatki agencji w terminie ich zapłaty.

Agencja wykonawcza może otrzymywać dotacje z budżetu państwa w zakresie określonym przez odpowiednią ustawę .

Instytucja gospodarki budżetowej jest tworzona w celu realizacji badań publicznych i charakteryzuje się tym ,że: 1.Odpłatnie wykonuje zadania

2.Pokrywa koszy swojej działalności i zobowiązania z uzyskiwanych przychodów. Może być tworzona przez:

- Ministra lub szefa kancelarii prezesa rady ministrów za zgoda rady ministrów

- Kierowników takich jednostek jak kancelarie sejmu, senatu prezydenta, trybunały konstytucyjnego NIK, sądu najwyższego, naczelnego wojewódzkich sądów administracyjnego, krajowej rady sadownictwa, sądów powszechnych, rzecznika praw dziecka, generalnego inspektora ochrony danych osobowych, IPN, krajowego biura wyborczego i państwowej inspekcji pracy.

Instytucja gosp. Budżetowej uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do krajowego rejestru sadowego, a na realizacje badań publicznych może otrzymywać dotacje z budżetu państwa. Jej plan finansowy mam konstrukcje podobna do planu finansowego agencji wykonawczej.

Koszty instytucji gosp. budżetowej mogą być ponoszone tylko w ramach posiadanych środków obejmujące uzyskane przychody oraz środki z poprzedniego okresu.

Instytucja gosp. budżetowej samodzielnie gospodaruje mieniem kieruje się zasadą efektywności działania a mienie to może być trojakiego pochodzenia: 1)nieruchomości przeniesiona na własność instytucji

2)użyczone wyposażenie przez organ założycielski

3)mienie nabyte z własnych środków

Instytucja jeżeli chce zaciągnąć zobowiązanie przekraczające 30% jej rocznych przychodów to musi uzyskać zgodę organu założycielskiego. Organ założycielski określa też zasady zbywania środków trwałych.

Majątek instytucji odzwierciedla jej fundusz na wielkość którego wpływa 1)Aktualizacja wyceny środków trwałych

2)Nieodpłatne otrzymanie lub przekazanie składników majątkowych

3)Ewentualne połączenie instytucji

4) Zatrzymany zysk

5) Środki z innych źródeł

Państwowy fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej a na formę wyodrębnionego rachunku bankowego którym dysponuje minister wskazany w ustawie na podstawie której fundusz jest tworzony.

Podstawą gosp. Finansowej jest roczny plan finansowy ze środków państwowego funduszu celowego. Mogą być udzielane pożyczki J.S.T ale koszty funduszu mogą być pokrywane tylko z bieżących przychodów i z pozostałości z poprzednich okresów.

Gospodarka środkami publicznymi jest jawna.

Zasada ta jest realizowana poprzez: 1)jawność debaty budżetowej w Sejmie i Senacie i organach stanowiących J.S.T np. rada gminy, wójt

2)przez jawność debaty nad sprawozdaniami z wykonania budżetu

3)przez podawanie do publicznej wiadomości kwot dotacji budżetowych i z państwowych funduszy celowych oraz informacji z wykonania budżetu państwa za okresy miesięczne

4)poprzez jawność debaty w sprawie wieloletniej prognozy finansowej J.S.T

5)podawanie do publicznej wiadomości zasad świadczenia usług i odpłatności za wykonywanie usługi

6)zapewnienie radnym dostępu do informacji a przeprowadzanych kontrolach i wykonywaniu planu audytu za rok poprzedni

7)udostępnianie przez NFZ indor o przychodach i kosztach oraz i podmiotach z którymi zawiera umowy

8)udostępnianie listy podmiotów z poza sektora publicznego którym udzielano pomocy ze środków publicznych

9)udostępnianie sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności jednostek sektora publicznego

10)stosowne organy w głosowaniu jawnym i imiennym podejmują uchwały dotyczące gospodarowania środkami publicznymi przez J.S.T

Minister finansów podaje do wiadomości zbiorcze dane dotyczące ogółu operacji finansowej tj. dochody , wydatki , przychody i rozchody zobowiązania i należności oraz w cyklu miesięcznym kształtowanie się nadwyżki lub deficytu budżetu państwa. Ustawa określa też szczegółowe zakresy obowiązkowych informacji podawanych przez statystyki oraz dysponentów środków publicznych w tej ustawie jak w żadnej poprzedniej jawności gospodarowania środkami publicznymi jest opisana bardzo szeroko

Wydatki publiczne mają być ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej , w uchwale J.S.T i w planie finansowym J.S.T

Wydatki powinny być dokonywanie 1.W sposób celowy i oszczędny

2.W sposób umożliwiający terminową realizacje zadań

3.W wysokości terminu wcześniej zaciągniętych zobowiązań

W finansach publicznych wydatki oraz łączne rozchody stanowią nieprzekraczalny limit. Dochody oraz przychody stanowią prognozę.

W niektórych przypadkach koszty ujęte w planach finansowych jednostek mogą być zwiększone jeżeli zrealizowano przychody wyższe od prognozowanych , jeżeli zwiększenie kosztów nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu lub zwiększenia planowanego stanu zobowiązań.

W ustawie przewidziane procedury ostrożnościowe i sanacyjne (odnowienie czegoś - sanacja)

Jeżeli dług publiczny państwowy w stosunku do PKB jest większy niż 50% ale nie przekracza 55% to na kolejny rok rada ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej w którym deficyt budżetowy nie może być wyższy niż w roku bieżącym.

Jeżeli jest relacja od 60% do 65% to: 1)na kolejny rok rada ministrów powinna przedstawić projekt w ustawie budżetowej zrównoważony

2)nie przyjmuje się w kolejnym roku zrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej

3)waloryzacja rent i emerytur nie może przekraczać wskazanej inflacji

4)zakazuje się udzielania kredytów , pożyczek z budżetu państwa z wyjątkiem spłaty zaciągniętej w latach poprzednich

Kotwica budżetowa- hamuje wydatki

Obecna ustawa w finansach publicznych przyjmuje wieloletni plan obejmujący dochody i wydatki oraz przychody i rozchody w okresie czteroletnim. Wieloletni plan finansowy jest aktualizowany przez radę ministrów w drodze uchwały corocznie w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej i uwzględnia prognozę na kolejne 3 lata.

Dochodami podatkowymi i nie podatkowymi części należnych J.S.T i państwowym funduszom celowym: 1)cła

2)wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek skarbu państwa

3)wpłaty z tytułu dywidendy

4)wpłaty z zysku NBP

5)wpłaty nadwyżki środkami agencji wykonawczych

6)dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe

7)dochody z najmu i dzierżawy

8)odsetki bankowe

9)odsetki od udzielanych pożyczek

10)Grzywny, mandaty i inne kary

11)spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej

12)dochody ze sprzedaży majątku

13)środki europejskie i inne środki na realizację projektu pomocy technicznej i innych form pomocy bezzwrotnej

Wydatki budżetu państwa przeznaczone są na: 1)funkcjonowanie organów władzy publicznej organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów

2)zadania wykonywane przez administracje rządową

3)subwencje ogólne dla J.S.T

4)dotacje dla J.S.T

5)wpłaty do budżetu UE

6)subwencje dla partii politycznej

7)dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami

8)na obsługę długu publicznego

9)wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziału UE

Różnica między dochodami a wydatkami stanowi deficyt. Nadwyżka dochody> wydatki

Deficyt wydatki> symbol

Deficyt może być sfinansowany przychodami: 1)ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych

2)z kredytów zaciąganych w kraju i za granicą

3)z pożyczek

4)z prywatyzacji majątku skarbu państwa

5)z kwot pochodzących ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek

6)z innych operacji finansowych

Budżet państwa jest opracowany i uchwalony w następującym trybie: minister finansów opracowuje projekt ustawy budżetowej i przedstawia go radzie ministrów po włączenie projektów, budżetów centralnych jednostek państwa (`'świętych krów'')takich jak kancelaria Sejmu , Senatu, Prezydenta, Trybunału konstytucyjnego , NIK , Sądu najwyższego. Naczelnego wojewódzkich Sądów administracyjnych , Krajowej rady sądownictwa, sądownictwa powszechnego , KPO, rzecznika praw obywatelskich

Do obsługi bankowej budżetu państwa wprowadzone są różne rachunki przez narodowy bank polski oraz bank gospodarstwa narodowego 1)centralny rachunek bieżący budżetu państwa

2)rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych

3)rachunki bieżące urzędów obsługujących organy podatkowe

4)rachunki bieżące państwowych funduszy celowych

5)rachunki pomocnicze

6)rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami krajów

Finanse publiczne są dyscypliną stosowaną i naukową. W drugim przypadku potworzenia należy szukać w istnieniu praw finansowych

Przykładowo: 1)deficyt budżetowy sprzyja inflacji wpływa też na kurs waluty narodowej

2)wpływa z podatków pośrednich są silniej uzależnione od koniunktury gospodarczej niż wpływy z podatków bezpośrednich

3)podwyżka stawek podatkowych powoduje wzrost oszustw podatkowych

4)prawo Wagnera mówi o stałym wzroście wydatków publicznych

Do zadań nauki o finansach publicznych należy: 1)określanie zapotrzebowania władz publicznych na środki finansowe

2)badanie sposobów pokrycia tego zapotrzebowania

3)określanie struktur jakie powodują wydatki publiczne dla rynku i procesów gospodarczych

4)określanie udziału środków publicznych w przedsięwzięciach rozwojowych

5)badanie efektywności planowania i wydatkowania środków

6) tworzenie naukowych podstaw decentralizacji środków publicznych

Finanse publiczne obejmują nie tylko przepływy pieniężne ale również ekonomiczne prawne polityczne psychologiczne i socjologiczne uwarunkowania tych przepływów. W innej definicji Gaudemeta Moliniera podaje się że „Finanse publiczne stanowią gałąź prawa publicznego której przedmiotem jest gadanie norm odnoszących się do publicznych zasobów pieniężnych i operacji tymi zasobami.” „Finanse publiczne w nowoczesnym ujęciu obejmują praktykę finansowa politykę budżetową i politykę społeczną. Podobnie jak prawo konstytucyjne nasycone jest naukami politycznymi a prawo administracyjne nauką o administracji nauka o finansach obejmuje jednocześnie legislację finansową i politykę finansową”

W naszej konstytucji problematyka finansów publicznych jest uregulowana przez następujące zapisy: 1)budżet jest chwalony na okres roku w formie ustawy

2)w wyjątkowych przypadkach w okresie krótszym dochody i wydatki publiczne może ustanowić ustawa o prowizorium budżetowym

3)jeśli nie ma tych ustaw z początkiem roku to rada ministrów kieruje się projektem budżetu

4)inicjatywa ustawodawcza w sprawie tych ustaw lub gwarancji finansowych państwa przysługuje tylko radzie ministrów.

5)sejm rozpatrując ustawę budżetową nie może uchwali większego deficytu niż przewidziany w projekcje ustawy budżetowej

6)dług publiczny państwa nie może przekroczyć 60% PKB

Kryteria konwergencji: - stopa inflacji nie może by wyższa o więcej niż 1,5 punktu procentowego w stosunku do przeciętnej inflacji w 3 krajach członkowskich w których inflacja jest najniższa

-długoterminowe stopy procentowe nie mogą być wyższe o więcej niż 2 punkty procentowe względem 3 krajów w których inflacja jest najniższa

-deficyt finansów publicznych nie powinien przekraczać 3 %PKB a dług publiczny 60%PKB

-wahania kursów pieniądza krajowego w ciągu 2 lat w stosunku do euro nie powinny przekraczać +/- 15% Jeżeli gospodarka jest mniej stabilna okres dwu letni może być wydłużony tzn.. korytarz walutowy

-należność (personalnej organizacyjnej i finansowej)banku centralnego

Stopa zastąpienia- relacja miedzy pierwszą emeryturą a ostatnia płacą

W konstytucji zapisano też reguły kształtowania finansów samorządowych: 1)jednostką samorządową terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przydzielonych zadań

2) zmiany zakresu działań i kompetencji powinny następowa równolegle ze zmianami w podziale dochodów publicznych

3)źródła dochodów publicznych określa ustawa

4)dochody jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na własne ( podatki i opłaty lokalne w podatek rolny , leśny , udział w podatkach dochodowych)

Subwencje ogólne(zmniejszające różnice między poszczególnymi gminami) i dotacje celowe z budżetu państwa.

W zakresie ustawowym samorządy mają prawo obniżenia stawek podatków i opłat lokalnych. Obserwacja zjawisk finansowych jest możliwa za pomocą rachunków publicznych.

Rachunki te że są bardzo złożone ale podlegają rożnej kontroli i prezentują informacje z dużą dokładnością. Czynią to jednak z pewnym opóźnieniem z dwóch powodów -skomplikowanie rachunków uniemożliwia ich prowadzenie na bieżąco

-publikacja wyników może być celowo opóźniona aby zapobiec działaniom spekulacyjnym

W rachunkach wykorzystywane są 1)technika podatkowa mająca zapewnić określenie podatników należności podatkowych ich wyegzekwowanie

2)technika budżetowa zapewniająca iż dochody i wydatki będą dokonywane zgodnie z wolą władzy politycznej

3)technika rachunkowa jako liczbową charakterystykę operacji i umożliwiających ich kontrolę

Obciążenia publiczne klasyfikowane są głownie w trzech płaszczyznach -administracyjnej

-politycznej

-ekonomicznej

Administracyjna nawiązuje do resortu lub do obszaru działalności państwa Wyodrębnia się obszary: 1)władze publiczne i administracja ogólna

2)edukacja i kultura

3)sfera socjalna ochrona zdrowia i zatrudnienia

4)rolnictwo i gospodarka przestrzenna

5)mieszkalnictwo i urbanistyka

6)transport i łączność

7)przemysł i usługi

8)sprawy zagraniczne

9)obrona

10)wydatki niefunkcjonalne jako obsługa długu publicznego oraz dotacje do rent i emerytur

W płaszczyźnie politycznej wyodrębnia się wg różnych kryteriów a)wydatki neutralne- nie wpływające bezpośrednio na środowisko społeczne i gospodarcze wydatki aktywne modyfikujące to środowisko

b)wydatki ze świadczeniem wzajemnym oraz bez świadczenia wzajemnego(transfery)

c) wydatki definitywne ( o charakterze ostatecznym jak np. zakupy)

Wydatki czasowe(jak pożyczki czy zaliczki do rozliczenia) oraz wirtualne(jak gwarancje czy poręczenia)które nie zawsze przekształcają się w rzeczywiste zobowiązania

d).wydatki ogólne- wpływające ogólnie na koniunkturę oraz wyspecyfikowane wpływające na poszczególne sektory.

W płaszczyźnie ekonomicznej wyróżnia się: a)wydatki bieżące w tym konsumpcyjne oraz kapitałowe

b) zwyczajne ponoszone regularnie i nadzwyczajnie mające charakter okazjonalny

c)wydatki na produkcyjne i nie produkcyjne

d)wydatki ekwiwalentne i wydatki transferowe

Do celów rachunkowości narodowej wydatki dzieli się na: 1.służące rozwojowi działalności usługowej

2.transfery redystrybucyjne o charakterze gospodarczym i społecznym

3.koszty finansowe związane z obsługą długu publicznego

Do celów analizy finansowej wydatki dzieli się

na sztywne które zostały posądzone jednoznacznie na okresy wieloletnie i które w poszczególnych latach nie mogą być znacząco zmieniane i

wydatki elastyczne które w kolejnych latach mogą być wyraźnie modyfikowane.

Szacunki wskazują że w naszym budżecie wydatki sztywne stanowią ok. 2/3 ogółu wydatków

Funkcje finansów publicznych

Funkcje kształtujące się na gruncie dwojakiej teorii finansów: 1.uaktywnienie społeczeństw lokalnych

2.ochrona grup najsłabszych ekonomicznie

Na ty gruncie kształtują się funkcje *ustrojowa

*demokratyczna

*alokacyjna

*redystrybucyjna

*stabilizacyjna

Ustrojowa- polega na podziale praw kompetencji obowiązków między władzą centralną i ogniwa samorządu terytorialnego.

Podział respektuje przede wszystkim zasadę subsydiarności inaczej pomocniczości od najniższego szczeblu powierza się tyle zadań ile dany szabel może wykonać, jeżeli sobie nie radzi to przesuwa się to zadanie o jeden stopień niżej.

Zadania powinny być lokowane tam gdzie mogą być wykonane skutecznie i efektywnie. Na szczeblu lokalnym najbardziej bezpośrednio może być realizowane prawo obywateli do uczestnictwa kierowania sprawami publicznymi. A łączy się to już z funkcją demokratyczną-tam gdzie środkami są wydatkowane tam powinny być podejmowane decyzje.

Funkcja alokacyjna polega na tym że poprzez finanse publiczne administracja rządowa i samorządowa przemieszcza cześć zasobów poza mechanizmem rynkowym. W Polsce ok. polowy PKB pochłaniają wydatki publiczne. W krajach OECD wskaźnik ten jest niższy o ok. 10 pkt. procentowych. To przemieszczenie może być od sektora publicznego do prywatnego. Może to być przemieszczenie wewnątrz sektora publicznego z budżetu państwa do budżetów samorządowych

Funkcja redystrybucyjna odnosi się do gromadzenia dochodów

Funkcja stabilizacyjna polega na wykorzystywaniu dochodów i wydatków publicznych na oddziaływane procesy gospodarcze tak, aby pobudzać gospodarkę, ograniczać inflację i bezrobocie oraz równoważyć bilans płatniczy

Rynek finansowy dzieli się na kilka segmentów wg . różnych kryteriów. Wg . przedmiotu pełniącego funkcję instrumentu finansowego wyodrębnia się rynek:

*pieniężny na którym występują instrumenty finansowe o okresie zapadalności do 1 roku

Okres zapadalności- czas życia instrumentu(od wprowadzenia do umorzenia)

Na rynku kapitałowym przedmiotem obrotu są instrumenty o okresie zapadalności ponad rok

3 segment są nieruchomości

4 segment są kolekcje i dzieła sztuki i inne walory służące jako lokata kapitału

Wg uczestników rynku finansowego wyodrębnia się -rynki pierwotne z udziałem emitenta i inwestora

- rynki wtórne z udziałem samych tylko inwestorów.

Rynki finansowe są też charakteryzowane poprzez rodzaj instrumentów które są przedmiotem obrotu. Wg generowania dochodu instrumenty dzieli się na takie które przynoszą określony dochód i takie z których oczekuje się nieokreślonego dochodu a które mogą przynieść wręcz stratę.

Instrumenty dzieli się na takie którym towarzyszy prawo własności jak w przypadku akcji i takie które są neutralne wobec praw własności, jak obligacje.

Transakcje na rynku finansowym są organizowane i przeprowadzane przez pośredników w sensie *wąskim to Ci którzy bezpośrednio angażują się w przepływy pieniężne jak banki fundusze inwestycyjne , ubezpieczenia pośredników.

*szerokim sensie który nie są bezpośrednio angażowane przy realizowaniu przepływów pieniężnych a który obsługują ułatwiają transakcje finansowe jak giełdy towarowe i pieniężne, biura maklerskie , agenci ubezpieczeniowi, doradcy finansowi, firmy zajmujące się audytem, ratingiem, konsuntingiem

Audyt-biegli finansowi

Konsulting- doradcy w kompleksowym ujęciu

Rating- ocenia ryzyko inwestycyjne

Pośrednicy finansowi wg rodzaju wykonywanej czynności mogą być podzielone na 3 grupy: 1 grupa pośrednicy w zawieraniu umów między dawcą i biorcą i pośrednicy w ponoszeniu roszczeń z jednego podmiotu na drugi

2 grupa rozpowszechnia informacje

3 grupa przejmuje ryzyko towarzyszące transakcjom finansowym.

Pośrednicy dokonują transformacji:1)skali, co polega na łączeniu lub dzieleniu kapitału

2)transformacja terminów np. z długoterminowej lokaty można generować krótkoterminowe pożyczki

3)transformacja ryzyka polega na rozpraszaniu ryzyka bądź na jego przenoszeniu

4)transformacja informacji- pośrednicy ze względu na skalę działalności wiedzą jaka jest sytuacja finansowa poszczególnych podmiotów, branż czy krajów. Stosownie do tej wiedzy mogą kształtować różne oferty

5)transformacja przestrzenna i sektorowa np. oszczędności w warszawie mogą służyć do udzielania kredytów w woj. Warmińskim albo oszczędności osiągane w handlu mogą być wykorzystywane do kredytowania budownictwa

6)transformacja płynności polega na przesuwaniu środków pieniężnych od pomiotu z niedoborem środków pieniężnych

7)pośrednicy finansowi przyczyniają się do redukcji kosztów transakcyjnych

Koszty transakcyjne-wiążę się z przenoszeniem własności. Składają się z wydatków finansowych oraz z czasu i wysiłku koniecznego dla przebrnięcia przez wymagane procedury. Wśród pośredników finansowych najważniejsze znaczenie mają banki. Rola banków jest modyfikowana a trendy tej modyfikacji są następujące:

1.globalizacja- polegająca na tworzeniu swobodnego dostępu do wszystkich rynków finansowych i na możliwości świadczenia usług za pomocą łączy Tele-informacyjnych. Polega na możliwościach swobodnego przepływu kapitału

2deregulacja- polega na stopniowaniu usuwaniu ograniczeń administracyjnych przy jednoczesnym rozszerzeniem nadzoru bankowego np. komisja nadzoru finansowego wydała rekomendację zachowania szczególnej ostrożności przy udzielaniu kredytów w walutach obcych

3.dezintermediacja- (odpośredniczenie) co oznacza ograniczenie roli banków w procesie pozyskiwania kapitału przez przedsiębiorstwa lub jednostki samorządu terytorialnego

Podmioty te nie są zdane wyłącznie na kredyty bankowe mogą poszukiwać kapitału np. poprzez emisję obligacji. Oznacza to że banki są nieco odsuwane od bezpośredniego finansowania

4.integracja działalności bankowej z ubezpieczeniową albo inwestycyjną aby pełni wykorzystywać potencjał kadrowy, kapitałowy banków, sprzedając produkty bankowe razem z innymi produktami.

W kształtowaniu strategii banków wyróżnia się 2 podstawowe warunki: 1)nastawienie na klienta

2)nastawienie na produkt

Ad 1. Uwaga jest koncentrowana na potrzeby klienta i na gromadzenie danych i istniejących potencjalnych klientach

Ad 2. Uwaga jest skierowana na wysoko specjalizację obsługi proceduralnej i technicznej w zakresie oferowanych produktów. Zaś rozpoznawanie potrzeb klienta jest sytuowane na dalszym planie

Bank Centralny

Emitowanie pieniądza jest możliwe wtedy kiedy państwo udziela gwarancji pieniądza.

Parytet- orientacja pieniądza w stosunku do innej waluty

Obecnie bank centralny od czasu jak jesteśmy w UE ma 2 podstawowe zadania: - organizowanie inflacji(stabilizowanie siły nabywczej pieniądza)ale nie sprawdzając jej do pułapu zerowego

- wspomaganie polityki gosp. Rządu pod warunkiem , że nie będzie to kolidowało z celem pierwszym

Inflacja

Ze względu na przyczyny , które powodują inflację wymienia się: 1.Inflacja popytowa( jest Duzy popyt na rynku, ludność uzyskała większe dochody na rynku pojawia się zbyt duża ilość pieniądza niż potrzebny wiec ceny rosną)

2.Inflacja podażowa(kosztowa)- ceny podstawowych surowców mogą wzrosnąć w sposób nieprzewidywalny

3.Inflacja strukturalna jest to wzrost przeciętnego poziomu cen, albo spadek siły nabywczej pieniądza

Wskaźnik ten jest najczęściej stosowany w statystyce niż inne wskaźniki. Najtrudniej zbiera się dane o ilości sprzedanych towarów

Inflacja jest to wzrost przeciętnego poziomu cen, spadek siły nabywczej pieniądza. Ma rozmaite przyczyny. Nie można badać wszystkich przyczyn naraz.

Inflacja jest to stopa wzrostu wydatków przy stałym koszyku zakupów następującego w skutek zmiany cen

Inflacja- jest zaburzeniem w spełnianiu funkcji przez pieniądza. Jest dysfunkcją pieniądza

Deflacja- spadek przeciętnego poziomu cen, zdarza się bardzo rzadko, budzi większe obawy. Ekonomiści uważają że jest gorsza od inflacji. Inflacja powoduje nierówności społeczne

Inflacje nie da się zmierzyć precyzyjnie, błąd inflacji sięga 1,5 pkt % w USA

Inflacja wyższa powoduje też ”koszt zdartych zelówek” bo jeżeli ceny nie są stabilne to ludzie chodzą i szukają tych gdzie cena spadła.

Badania dochodzą licznych uwarunkowań psychicznych

Bank ma różne instrumenty którymi reguluje ilość pieniądza w obiegu ma instrumenty pośrednie, administracyjne, perswazyjne

Instrumenty pośrednie- to rezerwa obowiązkowa operacje otwartego rynku, operacje kredytowo- depozytowe

Rezerwa obowiązkowa to możliwość nakazywania przez bank centralny bankom komercyjnym aby pewną cześć depozytów odprowadzały do banku centralnego. Ta rezerwa kształtuje wielkość pieniądza. Jeżeli rezerwa obowiązkowa wynosi 10% to mnożnik jest 10

R0=5%-mnożnik 20

Operacje otwartego rynku- są to operacje REPO to NBP kupuje papiery wartościowe od banków pod warunkiem, ze one je za określony czas, w określonym terminie po określonej cenie odkupują

Rewers Repo- bank centralny sprzedaje papiery wartościowe zobowiązując się od odkupienia tez w określonym terminie i po określonej cenie

OUTRIGHT- to też sprzedaż papierów, ale bez warunku odkupu

Instrumenty administracyjne- bank może administracyjnie ograniczyć ilość udostępnionych kredytów np. regulując stopy procentowe, wydając normy ostrożnościowe a instrumenty perswazyjne to przekazywanie opinii publicznej informacji o sytuacji banków gospodarki i zamiarach interwencji Banku Centralnego.

Całość rynków pieniężnych i kapitałowych+ rynek nieruchomości+ rynek dzieł sztuki określa się mianem rynku finansowego

Rynek finansowy a w szczególności kapitałowy powinien charakteryzować się: 1 przejrzystością obrotu- zasady zawierania transakcji powinny być wystandaryzowane, a wszyscy uczestnicy powinni mieć równy dostęp do informacji pod względem terminu i zakresu informacji.

2 rzetelnością- przekazywane info powinny dokładnie odzwierciedlać stan rzeczywisty

3 efektywność- w aspekcie informacyjnym oraz organizacyjnym co oznacza jednakowe i pełne zaspokojenia potrzeb informacyjnych inwestorów oraz zdolność do udostępniania, nadzorowania i kontrolowania przepływu informacji

4 płynność- oznacza możliwość dokonania w każdym czasie dowolnej transakcji kupna i sprzedaży co jest uwarunkowane dużą liczbą podmiotów gotowych do zawarcia transakcji

5 integralność- rozumiana jako spójność rozwiązań prawnych i organizacyjnych

Scharakteryzowany rynek pełni następujące funkcje: 1)alokacyjna- umożliwia wykorzystanie rynku pod względem ryzyka i stóp zwrotnych

2) mobilizacyjna- oznacza przyciąganie inwestorów w celu zwiększenia płynności rynku

3)wycena kapitału- dzięki dokonywaniu regularnych notowań instrumentów finansowych, które to notowanie odzwierciedlają prawo popytu i podaży

4)transformacja kapitału- czyli takie przekształcenie w różnych płaszczyznach. Aby mógł zaspokajać różne oczekiwania

Użyte sformułowania: płynność, efektywność, ryzyko razem wzięte tworzą trójkąt magiczny. Spełnienie wszystkich celów jest niemożliwe.

Ryzyko rozumiane dwojako: 1)ekspozycja na niebezpieczeństwo, zagrożenie

2)w szerszym pojęciu możliwość uzyskania efektu innego niż zamierzony

Tu ryzyko oznacza powiększenie straty lub powiększenie zysku. W pierwszym ujęciu ryzyko czyste, a drugim jako ryzyko spekulatywne

Pojęciem bliskim do ryzyka jest niepewność, przejawia się w 3 aspektach: 1)psychologicznym- brakuje nam przekonania że było jest lub będzie

2)organizacyjnym- odczuwamy niedosyt informacji potrzebnych do podjęcia prawidłowej decyzji

3)behawioralnym- kiedy niektórzy uczestnicy transakcji zachowują się nietypowo z tylko im znanych powodów

Miarą ryzyka jest wariancja zmiennej losowej oraz odchylenie standardowe. Obie te miary obrazują rozproszenie, inaczej dyspensję obserwacji.

Większe odchylenia- większe ryzyko, mniejsze odchylenie- mniejsze ryzyko

Ryzyka nie da się całkowicie odseparować od niepewności.

Kryzys oznacza takie natężenie ryzyka, które grozi upadłością firmy.

Zarządzanie ryzykiem składa się z etapów: 1.Identyfikacje ryzyka

2.Ocena ryzyka

3.Próba zmniejszenia ewentualnych skutków ryzyka

Unikanie ryzyka: - przerzucanie na innych

- ubezpieczenia ryzyka

- rozproszenie ryzyka

Inna definicja Zarządzania Ryzykiem: oznacza tyle i takich zabezpieczeń przed ryzykiem, których koszty w porównaniu ze skutkami ryzyka są akceptowane (oznacza podejście od strony kosztów i efektów)

Stopa zwrotu składa się z kilku elementów: 1.Realna stopa zwrotu rozumiana jako cena pieniądza kształtowana przez podaż i popyt na pieniądz

2.Stopa inflacji- ktoś, kto udostępnia pieniądz nie będzie się godził na obniżenie jego realnej siły nabywczej

3.Premia za płynność- oznacza wyższe oprocentowanie instrumentów długoterminowych niż krótkoterminowych

Te 3 elementy składowe razem ujęte tworzą tzw. cenę czasu. Jest jeszcze jeden element stanowiący cenę ryzyka- premia za ryzyko

Stopa zwrotu to pojęcie bliskoznaczne z pojęciem stopy oprocentowania lub stopy dyskontowej. Wszystkie te pojęcia tworzą konstrukcję logiczna o ograniczonym praktycznym zastosowaniu, w tym sensie że inwestor czyni pewne obliczenia modelowe, przyjmuje je jako punkt odniesienia zaś decyzje finansowania kształtuje arbitralnie tzn. że jego kontrahent nie może odwołać się poczynionych obliczeń. Na decyzję wpływa jeszcze cały szereg innych czynników.

Na rynkach finansowych przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe, którymi są: 1 zbywalne papiery wartościowe np. akcje czy obligacje

2 tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania

3 niebędące papierami wartościowymi instrumenty rynku pieniężnego, czyli tzw. instrumenty pochodne, lub derywaty wtórne.

4 niebędące papierami wartościowymi kontrakty stóp procentowych oraz opcje kupna lub sprzedaży któregokolwiek z instrumentów finansowych

Opcja- oznacza prawo wyboru między zrealizowaniem transakcji a rezygnacją z transakcji

Sekurytyzacja- inwestycja finansowa wydziela jednorodne grupy aktywów, tworzy specjalną spółkę, której te aktywa przekazuje. Ta spółka na podstawie przekazanych aktywów emituje np. obligacje a pieniądze z ich sprzedaży inwestuje albo wykorzystuje do udzielania kredytów

Banki kredytowe- udziela się kredytów osobom niekoniecznie posiadającym zdolność kredytową

Spośród wymienionych grup instrumentów finansowych na szczególną uwagę zasługują papiery wartościowe

Ich znaczenie kształtuje się na kilku poziomach: 1 rzeczywiste papiery wartościowe- akcje, obligacje, kwity depozytowe, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne.

2 zbywalne prawa majątkowe wynikające bezpośrednio z papierów jak prawo poboru akcji w kolejnych emisjach, prawo do dywidendy czy prawo do odsetek z obligacji

3 prawa majątkowe. Których cena zależy pośrednio lub bezpośrednio od ceny papierów wartościowych to tzw. instrumenty pochodne

Papiery wartościowe pełną funkcje: 1 kapitałowa(pozyskiwanie środków na realizację strategicznych celów inwestycyjnych)

2 kredytowa(wyraża możliwość tworzenia zobowiązań finansujących wydarzenie gospodarcze. Te funkcję spełniają obligacje)

3 płatnicza (gdy papiery wartościowe służą jako ekwiwalent pieniądza)

4 obiegowa (organizowanie obrotu papierami wartościowymi, czyli tzw. rynek wtórny)

5 gwarancyjna (to wykorzystywanie papierów wartościowych przy zabezpieczeniu roszczeń)

6 legitymacyjna ( wyraża się w identyfikowaniu podmiotów którym przysługują określone prawa majątkowe.

Uczestnictwo w rynku finansowym wymaga podejmowania decyzji finansowych

Każda decyzję finansową opisują następujące parametry: - skala operacji finansowych

- czas

- stopień swobody czyli uzależnienie od innych decyzji

- poziom ryzyka

- stopa zwrotu z inwestycji o określonej decyzji

Decyzje inwestycyjne są kształtowane przez inwestorów z uwzględnieniem rentowności ryzyka i płynności. Zestaw tych kryteriów określony jest mianem magicznego trójkąta. Jeżeli w ekonomii jakiś zestaw czynników określony jest mianem magicznego tzn. że w tym zestawie są czynniki nie dające się pogodzić i trzeba by sił magicznych, aby zapewnić zgodne współdziałanie tych czynników.

Ludzie mają awersję do ryzyka, chcą żeby ryzyko było najmniejsze i koliduje to z rentownością.

Przy podejmowaniu decyzji trzeba też uwzględnić kryteria dodatkowe np. - minimalny wymagany wkład kapitału własnego

- minimalny czas trwania inwestycji

- opłaty transakcyjne związane z otwarciem i zamknięciem inwestycji

- efekt dźwigni finansowej związanej z wykorzystaniem obcego kapitału

- efekt tarczy podatkowej

Transakcja- to koszt przeniesienia własności od jednego podmiotu do drugiego

Mechanizm tarczy podatkowej polega na uznaniu kosztów obcego kapitału za koszt działalności w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym

Kf=Kn(1-T)

Jeżeli oprocentowanie kredytu wynosi 25% stawka podatku 20% to faktyczny koszt kredytu wyniesie

Kf=0,25(1-0,20)= 0,25*0,80= 0,20=20%

Giełda papierów wartościowych

Giełda papierów wartościowych działa w środowisku tworzonym przez inwestorów przedsiębiorstwa oraz instytucje rynku kapitałowego, a także przez otroczenie inwestorów przedsiębiorstwa i instytucji.

Giełda papierów wartościowych jest spółką akcyjną Skarbu Państwa oraz Banków i Domów Maklerskich, która pochodzi i nadzoruje obrót papierów wartościowych. Organem nadzorczym jest Komisja Papierów Wartościowych i Giełda podlega Ministrowi Finansów mająca za zadanie troszczyć się o przestrzeganie reguł uczciwego obrotu i uczciowej konkurencji w publicznym obrocie papierami wartościowymi. Obrót jest zdematerializowany, a prawidłowe wykonanie zobowiązań gwarantuje krajowy depozyt papierów wartościowych, który rejestruje i rozlicza dokonywane transakcje.

Zdematerializowanie obrotu polega na tym, że dokumenty stanowiące akcje lub obligacje są dokładne i przechowywane w KDPW (Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych) zaś ich sprzedaż i kupno odbywa się w trybie elektronicznym. Inwestor otrzymuje jedynie wydruk ze stanem konta.

Warunkiem prawidłowego funkcjonowania giełdy jest swobodny dostęp inwestorów do informacji o aktualnym stanie rynku. Informację udostępniają dystrybutorzy tacy jak Reuter, Bloomberg, Telerate, Bridge, Telegazeta. Po zakończeniu każdej sesji publikuje oficjalny biuletyn z wynikami tzw. „cebulą”.

Funkcjonowanie rynku kapitałowego obecnie nadzoruje w Polsce Komisja Nadzoru Finansowego, która ogranicza całość rynku finansowego, przejąwszy zadania nadzorcze od Komisji Papierów Wartościowych i Giełd oraz Komisji Nadzoru Bankowego i Komisji Nadzoru Ubezpieczeniowego. W pracach Komisji uczestniczą przedstawiciele rządu, prezes NBP oraz przedstawiciel Prezydenta RP.

W pracach Komisji bez prawa udziału w głosowaniu uczestniczą przedstawiciele spółek prowadzącej rynek poza walutowy oraz KDPW i KSM (Krajowe Stowarzyszenie Maklerów) doradców inwestycyjnych oraz Izby Gospodarcze reprezentujące liczące się ugrupowania.

KDPW działa w formie SA wykonując takie zadania jak: 1)Rejestracja papierów wartościowych i instrumentów finansowych nie będących papierami wartościowymi, a dopuszczalny do obrotu w formie zdematerializowanej.

2)Nadzorowanie zgodności emisji z liczbą papierów złożonych w depozycie.

3)Obsługa zobowiązań jakie mają emitenci wobec inwestorów np. w związku z wypłatą dywidend

4)Rozliczenie transakcji

5)Zabezpieczenie prawidłowego funkcjonowania rekompensat zapewniających bezpieczeństwo inwestorów w czasie upadku domu maklerskiego.

W roku 2000 giełda papierów wdrożyła system informatyczny o nazwie „Warset” zdolny przetwarzać 40 zleceń na sekundę w czasie notowań ciągłych i 45 zleceń na sekundę w formie sesji giełdowej przed otwarciem. „Warset” zapewnia automatyczny przepływ zleceń i zawieranie transakcji oraz daje możliwość szerokiego korzystania z informacji o sytuacji na giełdzie co upodabnia warszawską giełdę do giełd europejskich.

Papiery wartościowe i instrumenty finansowe, które mogą być przedmiotem obrotu, określa ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o obrocie instrumentami finansowymi Dz.U. nr 183 poz. 1538

Emitent- to ten, który wypuszcza akcje lub obligacje, pisemny wniosek emitenta o dopuszczeniu do obrotu rozpatruje Zarząd Giełdy, a w przypadku od umowy emitentów przysługuje odwołanie do rady giełdy składającej się z 12 członków, która funkcjonuje jako Rada Nadzorcza.

Instrumenty finansowe mogą być dopuszczone do obrotu jeżeli: 1.Sporządzano prospekt emisyjny albo…. Emisyjne charakteryzujące firmy emitenta i zaświadczenie przez własny organ nadzoru

2.Mają nieograniczoną działalność

3.W stosunku do emitenta nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne

Aktualne wymogi te nie dotyczą instrumentów emitowanych przez Skarb Państwa oraz NBP, które są dopuszczane z mowy definicji prawnej z chwilą złożenia wniosku. Na giełdzie w Warszawie funkcjonuje rynek giełdowy podstawowy, gdzie obowiązują rygorystyczne warunki dopuszczania papierów wartościowych do obrotu oraz równoległy rynek giełdowy gdzie warunki są łagodniejsze.

Dla mocniejszych spółek na rynku podstawowym wyodrębnia się segment „PLUS”, a na rynku równoległym występują spółki mniejsze, mniej znane pragnące zgromadzić kapitał an rozwój. Wymaga się, aby akcja dopuszczona do obrotu na rynku podstawowym miała wartość co najmniej 1 mln euro (jeżeli cena jest trudna do ustalenia to bierze się pod uwagę kapitały własne emitenta) i aby stopień rozproszenia akcji był duży ( co najmniej 25% wszystkich akcji powinno być w posiadaniu akcjonariuszy z których każdy posiada nie więcej niż 5% głosów na wolnym zgromadzeniu.

Emitent musi przedstawić sprawozdanie finansowe z opinią biegłego emitenta za okres co najmniej 3 lat przed złożeniem wniosku.

Dla akcji dopuszczonej do obrotu segmencie „PLUS” wymagania są ostrzejsze. Emitenci są zobowiązani do przedstawienia rocznych i półrocznych sprawozdań finansowych zaopiniowanych przez biegłego remitenta, a na rynku równoległym mogą być zwolnieni z przedstawień półrocznych.

Sprawozdania obejmują bilans, rachunek wyniku, zestawienie zmian w kapitale własnym i rachunek przepływów pieniężnych.

Emitenci powinni też przekazywać na bieżąco raporty o zdaniach mogących wpływać na cenę rynkową papierów wartościowych tj. ważne zmiany organizacyjne, fuzja czy przekształcenie a także o nabyciu lub zbyciu aktywów o znacznej wartości lub o ich stracie w skutkach nadzwyczajnych okoliczności. Powinny być także raporty o zmianie i składach organów zarządzających i nadzorczych, o utracie zdolności kredytowej lub wszczęciu postępowania upadłościowego.

Informacje muszą także być przekazywane KNF i przekazywanie agencji informacją w ciągu 24h od zdarzenia lub od uzyskania informacji o zdarzeniach. Przekaz nie powinien zakłócić przebiegu sesji w danym dniu a w praktyce emitent informuje KNF oraz giełdę skąd w ciągu 20 minut informacja trafia do agencji.

Transakcje giełdowe zawiera się na podstawie zleceń maklerskich, które można podzielić na różne typy i to wg kilku kryteriów.

1.Limit cen tu wyróżnia się ceny z limitem i bez limitu. Wyróżniamy: a)o cenie rynkowej PCE

b)o cenie rynkowej na otwarcie PCRO

c)o każdej cenie PKC

2.Dodatkowy warunek wykonania zlecenia a)minimalna wielkość wydania WMIN

b)wielkość wolumenu ujawniona WUJ

c)limit aktywacji LIMAKT

3.Termin ważności zlecenia a)ważne do końca sesji giełdowej to zlecenie obowiązuje w danym dniu, a jeśli nie zostało zrealizowane to usuwane z arkusza zleceń

b)ważne domyślnie to zlecenie obowiązuje bezterminowo

c)ważne do pierwszego wykonania to zlecenie musi być wykonane natychmiast, a niezrealizowana część jest anulowana

d)wykonaj lub anuluj to zlecenie musi być wykonane natychmiast i w całości, a jeśli to nie jest możliwe, to jest anulowane

e)ważne do określonej daty to zlecenie ma określony termin ważności

Zarząd Giełdy określa terminy, dni i harmonogram notowań instrumentów finansowych. Nadzór nad porządkiem i przebiegiem sesji sprawuje przewodniczący. Notowania na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych odbywa się w systemie: a)notowań ciągłych

b)kursy jednolitego z jednolitym lub dwukrotnym określeniem kursu w ciągu dnia.

System notowań dla określonego papieru wartościowego określa Zarząd Giełdy. Kurs akcji określa się w złotych, a kurs obligacji w procentach ich wartości nominalnej. W zakresie kwalifikacji akcji przyjęto ogólną zasadę, że obrót akcjami spółek należących do segmentów PLUS i PRIM oraz tworzących portfel indeksów w systemie notowań ciągłych, a obrót akcjami pozostałych spółek albo w systemie notowań ciągłych albo w systemie notowań kursu ciągłego zależnie od stopnia płynności akcji, odrębnie ustalonych przyjęto dla spółek zakwalifikowanych do segmentu technologii, a Zarząd Giełdy zobowiązano aby co najmniej raz na kwartał dokonywał oceny płynności obrotu akcjami danej spółki. Stosowanie do wyniku oceny ustala się do jakiego systemu notowań spółka będzie przypisana. W ocenie płynności uwzględnia się średnią wartość wolumenu i liczbę zawartych transakcji. Akcje o najwyższej płynności trafiają do notowań ciągłych (wraz z obligacjami skarbowymi) zaś pozostałe do kursu jednolitego z dwukrotnym ustaleniem kursu.

Sesja giełdowa dzieli się na kilka faz: 1.Faza przed otwarciem, w której wprowadza się zlecenia do systemu komputerowego. Ujawnione są one w centralnym arkuszu zleceń, ale jeszcze nie następuje zawieranie transakcji. Arkusz zleceń jest uzupełniany na bieżąco i ustala się teoretyczny kurs otwarcia (TKO) podawany do wiadomości publicznej. Umożliwia to inwestorom orientację jak kształtuje się sytuacja na rynku jeszcze przed rozpoczęciem notowań. Niektóre zlecenia mogą być anulowane przed rozpoczęciem transakcji.

2.Faza interwencji występuje tylko w notowaniach jednolitych bezpośrednio przed określeniem kursu. Nie można w tej fazie składać zleceń giełdowych, ale animatorzy rynku mogą zmieniać własne zlecenia w celu zwiększania nierównowagi przy danym TKO. Zmiany mogą dotyczyć zwiększenia ceny kupna, zmniejszenia ceny sprzedaży oraz zwiększenia wolumenu. Informacje o zmianach podaje się na bieżąco uczestnikom obrotu.

3.Faza fixingu dotyczy momentu kiedy w notowaniu ciągły ustalona jest cena otwarcia, a w notowaniach jednolitych określony jest kurs jednolity. W czasie fixingu realizowane są zlecenia wprowadzane do arkusza zleceń w fazie pierwszej.

4.Notowanie ciągłe, kiedy możliwe jest wprowadzenie zleceń, a transakcje zawiera się w sposób ciągły zgodny z typem zlecenia. Cena może zmieniać się z transakcji na transakcję w zakończeniu fazy jest krótki okres przed zamknięciem w czasie którego przyjmuje się zlecenia przed zamknięciem, a po zamknięciu przyjmowania zleceń ustala się kurs zamknięcia.

5.Faza dogrywki-występuje tylko w systemie notowań jednolitych bezpośrednio po fixingu. W fazie dogrywki wszyscy mogą składać zlecenia, ale ich realizacja odbywa się po ustalonym kursie. Można też anulować lub zmieniać wcześniej złożone zlecenia, aby je realizować po ustalonym kursie. Po zakończeniu dogrywki ponownie rozpoczyna się faza „przed otwarciem” w celu ponownego określenia kursu jednolitego, co określa się jako drugi fixing.

Notowanie ciągłe rozpoczyna się kursem otwarcia, a kończą się ogłoszeniem kursu zamknięcia. Oba kursy ustala się podstawie zleceń maklerskich limitem ceny i bez limitu ceny czyli PCRO i PKC. Kursy ustala się dążąc do: a)maksymalizacji wolumenu obrotu

b)minimalizacji różnicy między liczbą papierów w zleceniach sprzedaży i liczbę papierów w zleceniach kupna

c)minimalizacja różnicy między kursem określonym, a kursem odniesienia

Przy tych warunkach:

a)wszystkie zlecenia PKC zlecenia kupna i zlecenia kupna z limitem ceny wyższej oraz zlecenia sprzedaży z limitem niższym od kursu określonego muszą być realizowane w całości.

b)zlecenia po cenie rynkowej na otwarcie oraz zlecenia z limitem cen takich jak kurs mogą być potraktowane różnie czyli zrealizowane w całości, części lub wcale

c)wszystkie zlecenia kupna z limitem ceny niższej i zlecenia sprzedaży z limitem ceny wyższej od kursu określonego nie są realizowane

Przedstawione zasady ustalają ich zlecenia nie są traktowane indywidualnie lecz jednolicie po zakwalifikowaniu do określonych grup. W notowaniach zachowane jest priorytet cen i czasu przyjęcia lub uaktywnienia transakcji.

Zlecenia realizuje się w następującej kolejności a)zlecenia PKC

b)zlecenia kupna z limitem ceny wyższej oraz zlecenia sprzedaży z limitem ceny niższej od kursu wyznaczenia

c)zlecenie po cenie rynkowej na otwarcie

d)zlecenia z limitem ceny równym wyznaczonemu kursowi

e)spośród zleceń PKC i zleceń z tym samym limitem ceny jako ostatnie realizuje się zlecenia z warunkiem limitu aktywacji.

W notowaniach ciągłych ogranicza się wahania kursu w ten sposób, że kurs transakcyjny i kurs zamknięcia może być niższy lub wyższy od kursu otwarcia. Najwyższej 10% w przypadku akcji i o 3 punkty procentowe w przypadku obligacji. Ograniczenia te mogą być zamienione lub zniesione przez Zarząd Giełdy jeżeli wymaga tego sytuacja na giełdzie np. kiedy przez dłuższy czas występuje znaczna nierównowaga i chodziłoby o powrót do równowagi. Również sesja może zmieniać podane ograniczenia, jednak zmiana nie może przekroczyć 21% na rynku akcji i 6 punktów procentowych na rynku obligacji. Podane ograniczenia badań określa się jako statyczna lub jako widełki wyznaczające korytarz dopuszczalnych wahań w trakcie danej sesji. Jeżeli np. szerokość widełek wynosi 10%, a kurs odniesienia 50 to oznacza, że cena nie może być niższa od 45 ani wyższa od 55. W 2006r. GPW wprowadziła widełki dynamiczne, które tworzą węższy korytarz dopuszczalnych wahań, co zwiększa bezpieczeństwo obrotu giełdowego. Jeżeli np. widełki dynamiczne ustali się na 6% przy kursie odniesienia 50 to cena nie może być niższa od 47 ani wyższa od 53. Jeżeli przy wyznaczaniu kursu zawieranych transakcji w notowaniach ciągłych kursy te nie mieszczą się w wyznaczonych widełkach to nie ogłasza się ani kursu otwarcia, ani kursu zamknięcia, a notowania ciągłe są zawieszane, wtedy następuje okres równoważenia rynku, podczas którego można składać nowe zlecenia oraz anulować lub zmieniać wcześniej złożone. Jeżeli w okresie równoważenia możliwe jest osiągnięcie kursu mieszczącego się w widełkach to przewodniczący sesji ogłasza zakończenie okresu równoważenia, zaś w przeciwnym przypadku przewodniczący sesji może:

a)poszerzyć korytarz

b)zakończyć notowania danego waloru ogłaszając kurs nietransakcyjny przez co uniemożliwia zawieranie transakcji i przyjmuje kurs na poziomie górnego ograniczenia jeśli występuje nadwyżka sprzedaży. Tak zmieniony kurs w następnym dniu notowań może być pomocny w równoważeniu rynku.

Szczególnym przypadkiem równoważenia rynku mogą być tzw. Zlecenia rozbieżne, kiedy nie można wyznaczyć żadnego obrotu, bo nie ma wspólnego obszaru dla zleceń kupna i sprzedaży.

Kupno sprzedaż

Ilość czas cena ilość

11 10,0 11,5 13

9 7,5 11,0 12

15 9,0 10,5 2

Taka sytuacja może występować w przypadku papierów wartościowych o niskiej płynności, które cieszą się niskim zainteresowaniem. Nie da się wyznaczyć kursu. Można wtedy przyjąć za kurs otwarcia pierwszą transakcję na danej sesji w systemie notowań ciągłych a za kurs zamknięcia ostatnią transakcję. Jeżeli nie ma żadnej transakcji to kurs odniesienia zostaje bez cen. Przewodniczący sesji może przedłużyć czas równoważenia rynku albo zdecydować się na inne rozwiązanie. Poza notowaniami ciągłymi na Warszawskiej GPW występują notowania jednolite. W oparciu o kurs jednolity wyznaczamy 2 razy w ciągu danej, jednej sesji. Kurs ten obowiązuje wszystkich uczestników a jest wyznaczany podobnie jak kurs otwarcia czy zamknięcia w notowaniach ciągłych. Różnica polega na tym, że w notowaniu jednolitym po zakończeniu przyjmowania zleceń a przed wyznaczeniem kursu jednolitego występuje faza sesji zwana INTERWENCJĄ, której głównym celem jest zwiększenie płynności danego papieru i zmniejszenie nierównowagi. W notowaniach jednolitych występują takie same ograniczenia wahań jak w notowaniach ciągłych. Ostatecznym dowodem zawarcia transakcji jest karta umowy w formie elektronicznej, przekazywana członkom giełdy i KDPW w celu rozliczenia transakcji. Karta jest wystawiana natychmiast po zawarciu transakcji a strony transakcji sprawdzają jej zgodność z założonymi zleceniami. Karta zawiera następujące dane: 1.data transakcji. 2.numer i data zlecenia.

3.ilość papierów i ich kod. 4.wartość transakcji oraz jej rodzaj (kupno/sprzedaż) i kody transakcji

System komputerowy giełdy podaje obliczane na bieżąco indeksy giełdowe. Na warszawskiej GPW występują następujące indeksy: 1.WIG - jest wyliczany dla spółek na rynku podstawowym od pierwszej sesji, która nastąpiła w 16.04.1991 roku. Nie obejmuje NFI (narodowych funduszy inwestycyjnych)

2.WIG20 - obejmuje 20 największych spółek w ujęciu cenowym, jest podstawą wyliczeń dla kontraktów terminowych

3.MIDWIG - odwzorowuje zachowanie 40 akcji średnich spółek, jest wyliczany od 31.12.1997 roku. Jego wartość jest podawana na początku i na końcu sesji zaś w czasie notowań zmienia się, co 1 minutę.

4.WIRR - Warszawski Indeks Rynku Równoległego, obliczany od 31.12.1994 roku i w dniu sesji podawany jest dwukrotnie w wartości otwarcia i w wartości zamknięcia

5.NIF - Narodowe inwestycyjne fundusze - pokazuje zmianę cen akcji NFI, obliczany od 12.06.1997 roku. Podawany na otwarcie i zamknięcie sesji a w trakcie sesji jego wartość obliczana jest co 1,5 minuty.

6.TECHWIG - opisuje segment innowacyjnych technologii, czyli spółek z sektora medialnego, informatycznego i telekomunikacyjnego. Obliczany od 31.12.1999 roku i podawany w wartości otwarcia, bieżącej i zamknięcia.

7.SUBINDEKSY - pod - sektorowe obrazują zmiany cen akcji spółek z różnych segmentów gospodarczych, podaje się wartość na otwarcie i zamknięcie. Występują, np. WIG - BANKI, WIG - BUDOWNICTWO, WIG - INFORMATYKA, WIG- TELEKOMUNIKACJA, WIG - SPOŻYWCZY i inne.

Na świecie największymi giełdami są giełdy w NY, Londynie, Tokio, Frankfurcie. Najbardziej znana jest Nowojorska GPW New Jork Stock Exchange. Na tej giełdzie publikowany jest Dow Jones Industrial Average (od 1986) oraz Standard and POO'rs 500 (500 największych spółek) oraz Nasdag, obejmujący spółki nowych technologii. W USA działają również inne giełdy (najbardziej znane w Chicago). W europie najbardziej znana jest londyńska giełda z indeksem FEST dla 100 i 250 spółek a z Europy Środkowo-Wschodniej: praska Px50, budapeszteńska BUX i rosyjska (moskiewska) RTS.

Kursy akcji kształtują się w trakcie falowania, czyli zmienności. Taką obserwację Charles Dow w XIX, twórca indeksu Dow Jonem, wyodrębniając trendy zmian: rosnące, malejące i horyzontalne. Wyodrębnił on 3 kategorie trendu: 1.główną.2.wtórną. 3.krótkookresową.

Trend główny porównał z przypływali i odpływami morza, wtórny z falami przypływów i odpływów a krótkookresowy ze zmarszczkami wody, tworzącymi się na falach. Trendy główne mogą trwać od kilku do kilkunastu lat, wtórne od kilku do kilkunastu miesięcy zaś krótkookresowe do kilku dni. Zauważono, że zarówno hossa (wzrost) jak i bessa (spadek) nie są procesami jednorodnymi. Ich ruchom w górę i w dół towarzyszą słabsze ruchy nazwane korektami. Rozwinięciem tej teorii są dociekania Eliota, którego teoria oparła się na 3 elementach: 1.wzorze kształtu indeksu giełdowego

2.stosunku liczbowym

3.na czasie

Elementem wzrostu jest dwuodcinkowy fragment wykresu, składający się z impulsu i korekty. Według teorii Eliota takie elementarne fale przy rynku rosnącym składają się z cykli obejmujących 3 fazy rosnące i 2 spadające. Drugim elementem jest stosunek liczbowy pomocny przy określaniu jak głęboki może być spadek lub wzrost a podstawą jest ciąg Fibbonacciego, charakteryzujący się tym, że stosunek kolejnych liczb w ciągu jest stały i wynosi 0,618 (1,2,3,5,8,13,21,34). Ostatnim elementem tej teorii jest czas trwania fal, związana ze stosunkiem liczbowym.

Kształtowanie się kursów na giełdzie podlega 3 analizom:

1.Analiza techniczna wykorzystuje prawidłowości w kształtowaniu akcji do przewidywania zmian trendów cenowych zanim trendy te ulegną odwróceniu. Analiza techniczna oparta jest na 3 przesłankach:

a)rynek dyskontuje wszystko a skoro rynek dyskontuje wszystko co wpływa na kurs akcji to badanie samych cen jest podejściem samowystarczalnym, czyli nie interesuje nas wszystko to co wpływa na zmianę ceny a tylko sama cena. W różnych systemach wykorzystywana jest metoda czyli czarnej skrzynki, na pewien okres zakładana jest kurtyna, jakby go nie było.

b) ceny podlegają trendom, to założenie oznacza iż kursy poruszają się w trendach a zadaniem analizy jest wychwytywanie tych zmian

c)historia lubi się powtarzać - dotyczy ona psychologii rynków i zachowań, że w warunkach zbliżonych do przeszłych sytuacji będzie kształtować się podobnie.

Podstawą analizy są wykresy, wartość obrotów i wskaźniki techniczne. Analiza wykresów polega na badaniu wzajemnego położenia linii sygnałowych.

Analiza techniczna jest przydatna przy krótkoterminowych inwestycjach w PW, często o charakterze spekulacyjnym. Przy analizie technicznej trzeba pamiętać o następujących zasadach:

a)wartość rynkową określa relacja popytu i podaży

b)na kurs rynkowy wpływają zarówno czynniki racjonalne jak i irracjonalne

c)ceny zmieniają się zgodnie z trendem trwającym przez pewien czas

d)zmiany w trendzie wynikają ze zmian w popycie i podaży

e)wzorce zmian mają charakter prawidłowości i są powtarzalne

f)cena akcji jest związana z obrotem.

2.Analiza fundamentalna zakłada, że na zjawiska rynkowe zasadniczy wpływ mają procesy ekonomiczne, zachodzące poza giełdą. Analiza fundamentalna bada sprawozdania finansowe spółek, plany strategiczne, wypłacaną dywidendę i kondycję finansową spółki w oparciu o wyspecjalizowane zestawy wskaźników. Ocena spółki jest uzupełniana oceną koniunktury, zmianami wskaźników monetarnych i badaniem marketingowym branży. Pełna analiza fundamentalna składa się z części makroekonomii, sektorowej i dotyczącej konkretnej spółki. Jest przydatna przy długoterminowych inwestycjach w PW.

3.Analiza portfelowa pomaga wybrać i zestawić z sobą w pakiecie odpowiednie instrumenty finansowe w celu obniżenia ryzyka. Chodzi o takie zróżnicowanie portfela, aby osiągnąć tzw. Efektywny portfel przynoszący wyższą stopę zysku niż inne portfele o takim samym ryzyku albo mający najniższe ryzyko wśród portfeli o takiej samej stopie. Analiza portfelowa wykorzystuje matematyczno - ekonometryczne modele rynku kapitałowego.

Na rynku kapitałowym mogą zdarzać się przestępstwa, ogólnie rzecz biorąc trojakiego rodzaju:1.nieuczciwe wykorzystanie przez maklerów zleceń i zasobów klienta, kiedy maklerzy maksymalizują marże brokerską zamiast realizować zleceń klienta po najlepszej cenie, zdarza się też wysuwanie własnych zleceń maklerów przed zlecenia klientów;

2.sztuczne zawyżanie lub zaniżanie ceny czemu służy sprzeda ż wewnętrzna oraz umówiona sprzedaż i odsprzedaż pomiędzy tymi samymi partnerami a także sztuczna aktywność rynkowa, co ogólnie można określić jako operacje zmowy rynkowej,

3.posługiwanie się w obrocie poufnymi, niedostępnymi publicznie informacjami lub posługiwanie się dezinformacją, co oznacza wykorzystanie najbardziej niebezpiecznej broni na rynkach kapitałowych, jaką jest informacja. Chodzi o nieprawidłowe wykorzystanie informacji, wykorzystywanie informacji poufnych oraz celowe wprowadzanie do obiegu informacji błędnych.

Fundusze inwestycyjne

Fundusze opierają się na koncepcji połączenia środków finansowych, inwestorów indywidualnych w celu ich wspólnego inwestowania na rynku kapitałowym, a nieraz szerzej na rynku finansowym. Środki inwestowane są wspólnie, a korzyści lub straty dzieli się między inwestorów proporcjonalnie do udziałów jakie wnieśli do funduszu. Środki funduszu muszą być zarządzane przez wykwalifikowany i doświadczony personel, a same fundusze muszą osiągać wymagane limity kapitałowe i inwestycyjne.

Do głównych zalet wspólnego inwestowania zalicza się:

1.Dywersyfikację (rozproszenie) portfela inwestycyjnego funduszu. Fundusz dysponuje nieporównywalnie większym kapitałem niż inwestor i przez to ma dużo większe możliwości zdywersyfikowania portfela między różne instrumenty, różne branże w gospodarce oraz między rynki krajowe i zagraniczne.

2.Towarzystwo inwestycyjne prowadzi do reguły kilka funduszy (rodzinę funduszy) inwestujących w instrumenty o różnym poziomie ryzyka, bądź też realizujących różne strategie inwestowania. Daje to możliwość wyboru inwestorom indywidualnym stosownie do ich poziomu akceptacji ryzyka.

3.Powoływanie funduszy oraz jego funkcjonowanie i lokowanie środków polega regulacjom ustawowym co zapewnia bezpieczeństwo inwestorom indywidualnym. Inwestowanie w fundusze ogranicza ryzyko inwestycyjne, ale nie eliminuje tego ryzyka całkowicie.

4.Profesjonalne zarządzanie portfelem funduszu zapewniają firmy specjalizujące się w zarządzaniu aktywami, polegające odpowiednim regulacjom prawnym, które np. nakazują zatrudnienie odpowiedniej liczby doradców mających licencje w zakresie obrotu papierami wartościowymi. Inwestor indywidualny może czuć się zwolniony z ustawicznego śledzenia i analizowania sytuacji na rynku finansowym.

5.Niższe koszty transakcyjne ponoszone przez fundusz koszty realizowania transakcji są opłatami prowizyjnymi degresywnie w stosunku do kwoty transakcji.

Degresywna- im większa kwota tym mniejszy odsetek prowizji.

Fundusz obraca wysoki kwotami, zatem jego opłaty są niższe. Jeżeli przy tym ma znaczący udział w rynku to może dodatkowo wynegocjować niższe stawki opłat prowizyjnych. W sumie koszty transakcyjne w funduszu są znacząco niższe niż stanowiłyby suma kosztów wszystkich inwestorów indywidualnych, którzy mają udział w danym funduszu.

6.Możliwość szybkiej zamiany inwestycji na gotówkę. Uczestnik funduszu dysponuje posiadanymi jednostkami uczestnictwa w tym funduszu, które może w dowolnej chwili przedstawić do umorzenia (odkupienia przez fundusz) albo sprzedać innemu inwestorowi wg aktualnej ceny rynkowej. Z biegiem czasu wartość aktywów funduszu rośnie i zwiększa się wartość jednostek uczestnictwa. Z punktu widzenia inwestora indywidualnego fundusz jest dobrym sposobem przechowywania kapitału zarówno w długim jak i krótkim okresie. Pojedynczy papier wartościowy zmienia swoją wartość silniej niż jednostka uczestnictwa w funduszu oparta na portfelu inwestycyjnym. Dlatego jednostka uczestnictwa można zbyć w każdym momencie bez ponoszenia znaczącej straty, a nie można tego powiedzieć o akcjach konkretnej spółki.

7.Ponad to fundusze inwestycyjne starając się przyciągnąć klientów proponują dodatkowe często nieodpłatne usługi tj. infolinia, składanie zleceń za pomocą telefonu, faksu lub Internetu, dokonywania konwersji pomiędzy funduszami prowadzonymi przez towarzystwo inwestycyjne czy automatyczne odkupywanie jednostek uczestnictwa. Mogą też fundusze operować wspólne produkty we współpracy z firmami ubezpieczeniowymi, mogą też operować różne formy systematycznego oszczędzania z przeznaczeniem na różne cele.

Inwestowanie z funduszami inwestycyjnymi zmniejsza ryzyko dla inwestora indywidualnego, ale nie eliminuje go całkowicie.

Pozostają aktualne takie rodzaje ryzyka jak: 1.Ryzyko zmienności warunków otoczenia zwane też ryzykiem zmienności. Jest ono wyraźne w przypadku funduszy inwestujących w akcje przedsiębiorstw. Ceny akcji zależą od czynników finansowych emitenta od jego kondycji gospodarczej, poziomu inflacji bezrobocia, klęsk żywiołowych czy od czynników związanych z psychologią rynku.

2.Ryzyko inflacyjne

3.Ryzyko kredytowe dotyczy tych funduszy, które lokują swoje środki w papiery dłużne. Emitent takich papierów może ich nie wykupić w terminie, bądź też nie wypłacać terminowo odsetek. Ogólnie ryzyko może być zmniejszone poprzez dywersyfikację portfela co inaczej nazywa się strategią rozpraszania ryzyka, Fundusze czynią to poprzez:

a)inwestowanie w różne papiery wartościowe np. akcje, obligacje, bony skarbowe czy instrumenty pochodne

b)poprzez rozpraszanie lokat pod względem geograficznym inwestując na różnych rynkach

c)rozpraszanie lokat pomiędzy walory nominowane w różnych walutach

Wyróżnia się 4 podstawowe grupy funduszy inwestycyjnych: 1.Fundusze akcji inwestujące głównie w akcje

1.1.F. aktywne, w których udział akcji w aktywach wynosi mniej niż 66%

1.2.F. indeksowe, w których nie mniej niż 90% aktywów stanowi odwzorowujący portfel określonego indeksu WIG20

1.3.F. sektorowe, udział akcji spółek należących do danego sektora powinien wynosić 2/3 (66%)

2.F. hybrydowe w fundusze mieszane składające się z papierów wartościowych różnego rodzaju

2.1.F. stabilnego wzrostu, które mają do 40% akcji i papierów przynoszących stały dochód

2.2. F. zrównoważone inwestują podobnie jak fundusze stabilnego wzrostu jednak udział akcji wynosi od 40 do 60%

2.3.F. elastycznego inwestowania, inwestujące podobnie jak fundusz stabilnego wzrostu, ale udział akcji i papierów przynoszących stały dochód może się wahać szeroko 20 do 80%

2.4. F. alokacji aktywów, w których udział akcji i papierów przynoszących stały dochód przekracza limity wyznaczone dla 3 poprzednich funduszy hybrydowych.

Wymienione fundusze hybrydowe mogą być klasyfikowane dodatkowo ze względu na geograficzną specjalizację funduszu.

3.F. papierów dłużnych mają w swoim portfelu co najmniej 66% wierzytelnościowych papierów wartościowych o stałym dochodzie. Dzielą się na 4 kategorie:

3.1.F. skarbowe papierów wartościowych

3.2. F. papierów dłużnych przedsiębiorstw

3.3.F. samorządowych papierów wartościowych

3.4. inne fundusze dłużnych

4.F. gotówkowe i rynki pieniężnego głównie inwestują w lokaty bankowe i papiery wartościowe o okresie zapadalności do jednego roku

4.1.F. rynku pieniężnego, w których średni ważony termin zapadalności lokat wynosi 90 dni

4.2.F. gotówkowe inwestujące w instrumenty dłużne i lokaty bankowe o ograniczonym ryzyku

Fundusze papierów dłużnych oraz gotówkowe dzielą się na pod kategorie wg kryterium waluty wyróżnia się: a)f. inwestujące w walucie polskiej

b)w określonej walucie zagranicznej

c)bez określonej podstawowej waluty lokat

Podstawowe cele inwestowania środków przez fundusze inwestycyjne są następujące 1)bezpieczeństwo

2)dochód

3)wzrost

4)płynność

Co jednak w praktyce jest niemożliwe do osiągnięcia w wymiarze maksymalnym dla każdego celu. Zwykle fundusz wybiera jeden cel jako główny, a pozostałe stara się realizować w stopniu przynajmniej umiarkowanym.

---