OCHRONA PRACY MŁODOCIANYCH /art.190-206 KP/
Zasady ogólne
Młodociany - osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia
Młodociany a małoletni- małoletni według KC to osoba, która nie przekroczyła 18 roku życia; małoletni który ukończył 13 lat ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Według KP młodociany, który nie ukończył 16 lat jest pozbawiony całkowicie zdolności di czynności prawnych w zakresie stosunków pracy.
Prawo pracy ogranicza możliwość zatrudniania młodocianych ze względu na ochronę ich zdrowia oraz dążenie do łączenia tego zatrudnienia ze zdobywaniem przez nich kwalifikacji zawodowych.
Warunki zatrudniania młodocianych:
ukończenie 16 lat
ukończenie co najmniej gimnazjum
w celu przygotowania zawodowego
gdy przedstawi świadectwo lekarskie, że praca nie zagrozi jego zdrowiu
Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej określi w drodze rozporządzenia przypadki, w których wyjątkowo jest dopuszczalne:
zatrudnienie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum
zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od obowiązku przygotowania zawodowego
zatrudnianie osób nie mających 16 lat, które ukończyły gimnazjum
zatrudnianie osób nie mających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum
Dopuszczalność zatrudnienia w powyższych przypadkach wynika z przyczyn leżących po stronie młodocianego, np.:
nie podleganie obowiązkowi szkolnemu
uznanie go za niezdolnego do nauki w normalnej szkole przy jednoczesnym braku możliwości nauki w odpowiedniej formie kształcenia specjalnego
niedostosowanie społeczne
Pracodawca ma obowiązek zapewnić młodocianemu opiekę i pomoc, niezbędną do ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy.
Zawieranie i rozwiązywanie umów w celu przygotowania zawodowego
Zatrudnienie młodocianego nie posiadającego kwalifikacji zawodowych jest dopuszczalne tylko, gdy podstawą zatrudnienia jest umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Określa ona w szczególności:
rodzaj przygotowania zawodowego /nauka zawodu- 36 miesięcy, po których uzyskuje się tytuł wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika, czy przyuczenie do wykonywania określonej pracy-3 do 6 miesięcy, po którym otrzymuje się zaświadczenie o przyuczeniu do określonej pracy/
czas trwania i miejsce wykonywania określonej pracy
sposób dokształcania teoretycznego
wysokość wynagrodzenia
Do umów tego rodzaju stosuje się przepisy KP dotyczące umów na czas nie określony
Wypowiedzenie takiej umowy podlega ograniczeniom prawnym. Jest ono możliwe tylko w sytuacjach:
1) niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
2) ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.
Dokształcanie się młodocianego
Pracownik młodociany jest obowiązany dokształcać się do ukończenia 18 lat, chyba że uzyskał on kwalifikacje zawodowe przez naukę w szkole.
W szczególności pracownik młodociany jest obowiązany:
1) do dokształcania się w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum, jeżeli szkoły takiej nie ukończył,
2) do dokształcania się w szkołach ponadgimnazjalnych lub w formach pozaszkolnych
Pracodawca jest obowiązany zwolnić młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych w związku z dokształcaniem się.
Jeżeli młodociany nie ukończył przygotowania zawodowego przed osiągnięciem 18 lat, obowiązek dokształcania się może być przedłużony do czasu ukończenia przygotowania zawodowego.
Ochrona zdrowia młodocianych
Ochronie tej służą bezpośrednio następujące środki:
zakaz zatrudniania przy pracach wzbronionych określonych w rozporządzeniu wykonawczym /Rozp. z dnia 01.12.1990r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym/
wstępne badania lekarskie którym podlegają młodociani przed podjęciem zatrudnienia, w celu stwierdzenia, czy praca nie wywrze szkodliwego wpływu na ich zdrowie
okresowe i kontrolne badania lekarskie obejmujące młodocianych pozostających już w zatrudnieniu
Jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Ochronie zdrowia pracowników młodocianych służy pośrednio:
zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych
zakaz zatrudniania w porze nocnej /przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną winna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin/
skrócony czas pracy - /młodociany do 16 roku życia nie może pracować więcej niż 6 godzin na dobę, zaś młodociany powyżej 16 roku życia do 8 godzin na dobę/ Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy, jednakże w wymiarze nie przekraczającym 18 godzin tygodniowo.
zwiększony urlop wypoczynkowy- młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych. Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe
może być zatrudniony przy wykonywaniu lekkich prac na podstawie umowy o pracę, ale tylko takich, które nie powodują zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego oraz nie utrudniają mu wykonywania obowiązku szkolnego.
Wykaz lekkich prac określa pracodawca przy konsultacji z lekarzem wykonującego zadania służby medycyny pracy oraz w regulaminie pracy
pracodawca ustala rozkład czasu pracy przy pracach lekkich, uwzględniając rozkład zajęć szkolnych młodocianego i liczbę godzin nauki w tygodniu
tygodniowy wymiar godzin przy pracach lekkich nie może przekraczać 12 godzin, zaś na dzień, jeżeli młodociany ma w tym czasie zajęcia szkolne nie może być to więcej niż 2 godziny
w okresie ferii szkolnych wymiar czasu pracy nie może przekraczać 7 godzinna dobę i 35 godzin w tygodniu
jak młodociany jest w wieku do 16 lat wymiar dobowy nie może przekraczać 6 godzin
Źródła:
Rozporządzenie MPiPS z 29.05.1996 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnienie młodocianych, którzy nie ukończyli szkoły podstawowej oraz osób nie mających 16 lat, które ukończyły szkołę podstawową
Rozporządzenie RM z 28.05. 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania
Rozporządzenie RM z 01.12.1990 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym
4