Prof. J. Głodkowska

Dydaktyka specjalna

Literatura:

1. Chrzanowska-„Z badań nad ocenieniem uczniów szkół podstawowych dla upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim”

2. Głodkowska - „Poznanie ucznia szkoły specjalnej”. WSIP 1999.

3. Głodkowska- „Zabawa i nauka w kręgu baśni.” ASP 2001.

4. Fengler - „Pomaganie męczy, o syndromie wypalania” 2000.

5. Olechnowicz - „U źródeł rozwoju dziecka. O wspomaganiu rozwoju prawidłowego i zakłóconego”

6. Czasopismo ASP - Człowiek, niepełnosprawność, społeczeństwo.

Specjalny - specyficzny, swoisty, inny, wyjątkowy.

Niepełnosprawność(WHO- rozumienie niepełnosprawności)

Trzy poziomy funkcjonowania człowieka:

1. Poziom biologiczny - (pedagogika terapeutyczna) - funkcjonowanie narządów podstawowych człowieka, genetyka

2. Poziom jednostkowy - (pedagogika niepełnosprawnych intelektualnie - oligofrenopedagogika) - wiążemy z funkcjonowaniem procesu psychicznego
   (uczenie się, uwaga, pamięć, myślenie), poziom rozwoju.

3. Poziom społeczny (pedagogika resocjalizacyjna) - związany jest z aktywnością społeczną człowieka - zdolność komunikowania się

Ad. I.

Nauki biomedyczne, diagnostyka, pomoc - wyznaczamy przez zdrowe, funkcjonowanie człowieka wyznacza genetyka i ona wpływa na funkcjonowanie dziecka

Pedagog musi zauważać chorobę dziecka.

Ad. II. Funkcjonowanie psychologiczne człowieka. - jak funkcjonuje dziecko, jak się uczy, jakie jest jego tempo uczenia , podstawowe procesy psychiczne (mowa, myślenie, uwaga, itp.).Domena nauki psychologii. Na podstawie obserwacji , arkuszy, testów itp. na tym etapie pedagog pedagogiki specjalnej może już diagnozować.

Ad. III. Pełnienie ról, relacje z rówieśnikami, zdolność funkcjonowania w grupie,.

Zachowanie przystosowawcze jako pewien poziom samodzielności, pewien poziom niezależności człowieka niepełnosprawnego.

• Kompetencje zawodowe - to zdolność wykonywania czynności w zawodzie, w sposób zgodnych ze standardami wymaganymi dla danego zadania zawodowego

• Standardy w zawodzie nauczyciela:

1. Właściwie planuje proces uczenia się: ja pedagog wiem do kogo mówię , planowanie, systematyka, dostosowanie do tempa uczenia się wychowanka.

Nauczyciel ma harmonizować (planować):

• możliwości z tym co chce osiągnąć, ja pedagog specjalny mam równoważyć myśli, emocje, działania,

• swoje czynności z czynnościami ucznia,

• czynności ucznia z uczniem

Harmonizowanie - przeciwwaga chaosu

2. Tworzy sprzyjający klimat uczenia się:

• taka atmosferę , że dziecko ma ochotę być w tej klasie, chce słuchać

• klimat wyciszenia, pozwalający zastanowić się refleksyjnie czego się uczymy

• metody problemowe, oparte na działaniu, ekspozycyjne

• dziecko musi być aktywne

• metody impresyjne - działają na dziecko np.: bajka , wiersz

• metody ekspresyjne

Zaproszenie do uczenia się - sytuacja odwrotna, ja chce go nauczyć.

3. Stosowanie właściwych metod nauczania

Metody - sposoby skutecznego działania (prakseologia), budowanie możliwie szerokiego warsztatu metodycznego.

Metody ośrodków pracy

4. Ocenia osiągnięcia uczniów - informuje ucznia i jego rodziców o wynikach

Oceniać- diagnozować - muszę ocenić diagnozować postępy ucznia , czy jest postęp, czy regresja itp.

Jak przekazać, by przekaz był skuteczny. Myślenie o podmiotowości.

5. Poddaje ewaluacji (ocenianiu) proces uczenia się, programy nauczania - świadomość pedagogiczna.

6. Współpracuje z innymi nauczycielami , rodzicami i instytucjami

- ja pedagog specjalny muszę umieć być animatorem środowiska w jakim funkcjonuje

7. Tworzy plan własnego rozwoju zawodowego

• jest to osoba która ustawicznie rozwija się , pogłębia swoją wiedzę

• jest kreatywny

8. Posiada aktualną szeroką wiedzę akademicką w obszarze pedagogiki specjalnej.

O - osobowość pedagoga specjalnego

W - wiedza U - umiejętności: kreatywne,
wykonawcze, diagnostyczne itp.

Ujęcie francuskie:

Zasady pedagogicznego działania i postaw w pracy nauczyciela: C, Z , T, W,N

• „T” - tolerancja - aby akceptować każde dziecko i jego inność, aby uczyć
  akceptować innych

• „Z” - zaufanie - podstawowa wartość w szkole - do siebie samego, do własnych umiejętności, zaufania do możliwości dzieci, wiara w przyszłość, w siły rozwojowe, które tkwią w człowieku

• „C” - cierpliwość - wszystko wymaga czasu, efekt będą na końcu
  - do nauczyciela należy:

• 
  
  nauczyć się słuchać

• nauczyć zachęcać

• „N” - nadzieja - należy budzić w każdym dziecku, wzbudzać w sobie,
  patrzenie w przyszłość

• „W” - wytrwałość - nic nie można osiągnąć bez wysiłku

- należy w uczniach rozbudzać nadzieję wysiłku

• dynamizowanie (poszukiwanie) w osobie niepełnosprawnością sił rozwojowych i pojęcie przez nią „samoleczenia”, „autorehabilitacji”

• kompetencja podstawowa - mądrość pedagoga

• odpowiedzialność

• mądrość - jako kompetencja pedagoga to:

• rozpoznawanie

• rozumienie

• respektowanie prawdy (prawda o uczniu, klasie, relacjach efektach postępowania pedagoga , o samym sobie - co ja potrafię.)

• Ukazanie specyfiki procesu dydaktycznego w obszarze dydaktyki specjalnej:

• specjalne nauczanie

• wychowanie ukierunkowujące

• interwencyjne oddziaływanie za odchylenia rozwojowe

3. Porównanie (nakreślanie) związków dydaktyki specjalnej z dydaktyka ogólną, pedagogiką specjalną, z psychologicznymi i socjologicznymi .................................. z koncepcjami humanistycznymi

4. Terminologia - dydaktyki szczegółowe, dydaktyka szkoły specjalnej, ortodydaktyka, metodyki nauczania na poszczególnych szczeblach edukacji. Podział dydaktyki specjalnej:

• dydaktyka korekcyjna

• dydaktyka resocjalizacyjna

• dydaktyka wspierająca uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

• dydaktyka niepełnosprawnych intelektualnie

• surdodydaktyka

• tyflodydaktyka

• neurodydaktyka - pojęcie niepełnosprawności WHO

5. Podstawy teoretyczne

• 
  
  behawioryzm

• naturalizm

• implikacje teorii psychologicznych ( Paget, Wygocki, Brunet) dla edukacji dzieci ze specjalnymi potrzebami

• dydaktyka specjalna w kontekście specjalnych potrzeb edukacyjnych, zadań rozwojowych oraz wieku chronologicznego osób z problemami w uczeniu się

6. Wybrane koncepcje, metody, systemy dyaktyczne

• metoda projektów

• plan daltoński

• system mamhaimski

• metoda ośrodków zainteresowań

• metoda ośrodków pracy

• metoda Marii Montessorii

• metoda Freineta

• metody inspirowane pedagogiką humanistyczną

7. Specyfika postępowania pedagogicznego z osobami o specjalnych potrzebach edukacyjnych:

• zasady nauczania specjalnego

• błędy popełniane w procesie nauczania specjalnego

• możliwości diagnozowania sytuacji dydaktycznych

• sytuacje trudne w procesie nauczania - propozycje rozwiązań

• typy lekcji - podający, problemowy, operacyjny, ekspozycyjny w wyznaczaniu efektywności postępowania pedagogicznego.

Jakość edukacji niepełnosprawnych warunkiem ich pełnej rehabilitacji.

DYDAKTYKA

• „D” - diagnoza - nauczyciel musi umieć diagnozować

- dynamizowanie

• „Y” - różne koncepcje naukowe Bruner, Wygocki, Piaget, Erickson

• „D” - doświadczenie pedagoga

• dynamika rozwojowa

• deficyty rozwojowe

• dysharmonia rozwojowa

• „A” - aktywność, adaptacja, asymilacja, akomodacja

• „K” - komunikowanie się, kompensowanie, koryowanie

• „T” - tempo uczenia się

• „Y” - teoria zadań rozwojowych - Havighurst

- teoria ekologiczna - Bronfenbrenner

• „K” - kierunkowe procesy osobowości

- kompleksowa diagnoza

• „A” - autorytet

SPECJALNA

• „S” - selekcja, samokontrola, stymulacja, siły rozwojowe, standardy, specjalne potrzeby edukacyjne, sfera najbliższego rozwoju, system ekologiczny kształcenia

• „P” - pozytywna diagnoza

- pozytywna psychologia

- pozytywna rehabilitacja

• „E” - empatia, emocje

• „C” - cele chaos

• „J” - jakość, jednostka dydaktyczna

• „A” - adaptacja

• „L” - lekcja

• „N” - nauczyciel, nauczanie, naturalizm, norma

• „A” - autentyczność, autorehabilitacja

• „Ż” - życzliwość

„Powierzyłem wam ludzkie dzieci nie po to, żeby kiedyś
ocenić ile wiedzy zdołaliście im przekazać, ale po to żeby radować się jak wstępują wzwyż”

Specjalne osoby

W 1978 w Wielkiej Brytanii powstaje raport Wornok - co stanowi diagnozę sytuacji edukacyjnej uczniów, ma na celu pokazać czy wszyscy uczniowie są w stanjie spełnić obowiązek szkolny . Raport ten ujawnił dzieci specjalne w normie intelektualnej

SPE (specjalne potrzeby edukacyjne)

I Specjalne trudności w uczeniu się

- norma intelektualna - dzieci z wadami wzroku słuchu niedosłyszące, przewlekle chore z problemami ruchowymi

- upośledzenia umysłowe - dzieci autystyczne, porażenia mózgowe + cztery stopnie upośledzenia i sprzężona niepełnosprawność

II Specyficzne trudności w uczeniu się

- Fragmentaryczne deficyty - ogólne funkcjonowanie jest w normie

- dystrofia

- dyslekcja

- dysgrafia

- ADHD

Test inteligencji Bineta

Odrzucał dzieci które są w stanie spełniać obowiązek szkolny od dzieci które wymagaja specjalnego traktowania, wsparcia dydaktycznego

Wiek inteligencji to wskaźnik pozwalający ocenić i interpretować poziom rozwoju funkcji intelektualnych w odniesieniu do rówieśników wychowywanych w tym samym środowisku

Trzy grupy dzieci Wiek inteligencji Wiek życia

WI > WŻ

WI = WŻ

WI < WŻ

W 1912 sztern wprowadził inny wyznacznik a mianowicie iloraz inteligencji - statystyczny wskaźnik oceny i interpretacji funkcjonowania intelektualnego osób w odniesieniu do populacji generalnej

WI


I I = * 100

WŻ

Odchylenia standartowe 15 pkt - WEKSLER




- +

N



N


























75-80

100

- 100 - 85 - norma intelektualna - nie ma problemów

- 85 - 75 - fragmentaryczne deficyty ( specyficzne trudności w uczeniu się)

• Lekka niepełnosprawność intelektualna intensywne stymulowanie

• Dzieci zaniedbane środowiskowo (deprymacje , braki w środowisku, które pozwalają ma obniżenie potencjalnych możliwości dziecka

• Deprymacje

• Percepcyjne

• Ograniczone środowisko rozwojowe dziecka do 6 roku życia

• Piaget - od 2 - 3 inteligencja sensoryczna

• Od 6 do 7 inteligencja przed operacyjna

• Od 7 do 8 myślenie operacyjne

• Operacje w sensie pedagogicznym i psychologii czynniki wewnętrzne zinternalizowane polegaja na zdolnościach powrotu myślenia do sytuacji wyjściowej i stwierdzenia stałości mimo obserwowanych. Zmiany w układzie przestrzennym

• 7 - 8 lat pojęcie macy

• 8 - 9 lat pojęcie długości

• 10 -11 lat pole powierzchni

• 11- 12 lat objętość

• Intelektualne - środowisko ubogie wzmacniające intelekt dziecka

• Emocjonalne - braki w zaspokojeniu podstawowych potrzeb emocjonalnych przynależności, miłości, bezpieczeństwa

- poniżej 70 - specjalne trudności w uczeniu się wynikające z zaburzeń intelektualnych, upośledzenia umysłowe - istotnie niższe funkcjonowania intelektualne z występującymi zaburzeniami w zakresie zachowań przystosowawczych, ujawnione w okresie rozwojowym do 18 roku życia

Umiejętności przystosowawcze ważne w rozwoju

- umiejętność porozumiewania się - mowa

- samoobsługa

- tryb życia domowego

- uspołecznienie

- korzystanie z umiejętności kulturowych

- samodzielność

- zdrowie ii bezpieczeństwo

- umiejętności szkolne

- organizacja czasu wolnego

- Kryteria TRETGOLDA ( 50 - 70)

• Niższe funkcjonowanie intelektualne

• Niższe umiejętności w nauce

• Gorsze przystosowanie społeczne

- 55 - 40 Umiarkowana niesprawność

- 40 - 25 Upośledzenie w stopniu znacznym

- poniżej 25 Upośledzenie w stopniu głębokim

---