Wykład 3 21.03.09

CHARAKTERYSTYKA PRAWA WOLNOŚCI OBYWATELA.

I PODZIAŁ PRAW I WOLNOŚCI ( OSOBISTE)

1. Podstawowe wolności człowieka i obywatela:

• prawo do życia od naturalnego poczęcia do naturalnej śmierci;

• prawo do nietykalności osobistej i bezpieczeństwa osobistego. Pozbawienie lub ograniczenie wolności człowieka może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie;

• każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny;

• osoba bezprawnie pozbawiona wolności ma prawo do odszkodowania;

• prawo do domniemania niewinności, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu;- prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz o decydowaniu o swoim życiu osobistym;

• prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i nie zawistny sąd;

2. Wolność sumienia i religii.

Wolność religii obejmuje wolność wyznania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz do uzewnętrzniania swojej religii.

3. Wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

4. Prawo dostępu człowieka do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych.

5. Wolność poruszania się po terytorium RP oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.

Źródła wolności i praw określonych w Konstytucji.

Zgodnie. z Konstytucją przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Zasada równości wobec prawa.

Zgodnie. z Konstytucją wszyscy są wobec prawa równi. Zasada ta obejmuje:

• zasadę równości wobec prawa;

• zasadę równego traktowania wszystkich przez władzę publiczną;

• zakaz dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Standardy ponadnarodowej ochrony praw człowieka.

1. System ONZ.

Oparty na powszechnej deklaracji praw człowieka z 10.12.1948r. Deklaracja ma charakter uchwały zgromadzenia ogólnego ONZ ( nie jest umową miedzy narodową).

2. System Rady Europy.

Jest to organizacja międzynarodowa, której zadaniem jest ochrona praw człowieka oraz rozpowszechnianie demokracji parlamentarnej od 26.11.1991 Polska jest w systemie Rady Europy.

Kluczowym dokumentem jest Europejska Konwencja o Ochronie Praw człowieka i Podstawowych wolności z 4.11.1950r.

Najważniejszym organem jest Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu ( Francja).

3. System Unii Europejskiej.

4. Organem jest Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luxemburgu.

II WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE.

Związane są ze swobodą wyrażania poglądów i tworzenia zrzeszeń. Czyli każdemu zapewnia się:

• wolność zrzeszania się.

• wolność zrzeszania się w związkach zawodowych , organizacjach społeczno-zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców, stowarzyszeniach, partiach politycznych oraz różnorodnych organizacjach społecznych;

Zakazane są takiego rodzaju organizacje, w których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą.

• wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich;

• prawo do głosowania w wyborach i referendach ( przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat);

• prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach;

• prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy i instytucji publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne;

• prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą;

• inicjatywa ustawodawcza, która przysługuje grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

III WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE.

1. Prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia;

2. Wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy;

3. Obowiązek pracy może być nałożony przez ustawę.

4. Władze publiczne mają obowiązek prowadzenia polityki zmierzającej do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia;

5. Prawo do ochrony zdrowia;

6. Prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze wzg. na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego;

7. Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy;

8. Prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa;

9. Obowiązek udzielania przez władze publiczne pomocy osobom niepełnosprawnym;

10. Obowiązek uwzględnienia przez państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej dobra rodziny;

11. Rodziny, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej ( wielodzietne i niepełne) maja prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych;

12. Pomoc szczególnie przysługuje matce przed i po urodzeniu dziecka np. urlopu macierzyńskiego, wychowawczego;

13. Obowiązek prowadzenia przez władze publiczną polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłemu pokoleniu;

14. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych;

15. Władze publiczne mają obowiązek prowadzić politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli. W szczególności mają obowiązek przeciwdziałać bezdomności, wspierać rozwój budownictwa socjalnego oraz popierać działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania;

16. Władze publiczne mają obowiązek ochrony konsumentów przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

IV OGRANICZENIA PRAW I WOLNOŚCI W KONSTYTUCJI.

Żadne z praw i wolności określonych w Konstytucji poza godnością nie ma charakteru absolutnego. Mogą za tym podlegać ograniczeniom na zasadach określonych w Konstytucji.

Ograniczenia mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności praw innych osób.

Ograniczenia te muszą spełniać następujące warunki:

1. Muszę być ustanowione w ustawie;

2. Muszą być proporcjonalne tzn. wprowadzone w koniecznym zakresie tzn:

• podjęte środki są skuteczne dla realizacji założenia celu;

• spośród możliwych środków wybrano ten, który jest najmniej uciążliwy dla jednostki;

• stopień uciążliwości dla jednostki pozostaje w odpowiedniej proporcjonalności do wartości celu, któremu ograniczenie ma służyć;

3. Ograniczenia musza być konieczne w demokratycznym państwie ze wzg. na sześć kryteriów.

4. Ograniczenia nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Powyższa reguła dotycząca ograniczenia praw wolności obywatelskich odnosi się do wszystkich konstytucyjnych praw i wolności.

Obowiązki jednostki:

1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność RP oraz troska o dobro wspolne;

2. Każdy jest zobowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych w tym podatków;

3. Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa RP;

4. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona ojczyzny;

5. Obowiązkiem jest służba wojskowa przy tym, zakres obowiązkowej służby wojskowej określa ustawa z dnia 21.11.1967r. o powszechnym obowiązku obrony RP;

6. Każdy jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie pogorszenie środowiska;

Środki ochrony wolności i praw:

1. Prawo do wynagrodzenia szkody jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

Szkoda obejmuje wyrządzenie uszczerbku zarówno w dobrach materialnych ( strata rzeczywista) jak również w dobrach niematerialnych np. wyrządzenie krzywdy, straty moralne.

Organ władzy publicznej w rozumieniu tego przepisu oznacza zarówno organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej jak również organy władzy samorządowej.

Samo zaś (działanie organu) może przybrać postać działania lub zaniechania.

2. Prawo do sądu:

• zakaz zamykania drogi sądowej;

• ustanowienie zasady dwuinstancyjnego postępowania prawnego;

• dostęp do sądu, co oznacza takie ukształtowanie sądów, by żadna ze spraw jednostki nie była wyłączona z kognicji sądów;

• odpowiednie ukształtowanie procedury sądowej w ten sposób by umożliwiła rzeczywiste dochodzenie praw jednostki;

• możliwość uzyskania sprawnej egzekucji wyroku sądowego.

Skarga konstytucyjna.

Jest to środek prawny, który służy każdemu w celu ochrony jego konstytucyjnych wolności i praw. Skarga kierowana jest do Trybunału Konstytucyjnego. Jest to instytucja tzw. konkretnej kontroli konstytucyjności prawa.

Przesłanki materialne wniesienia skargi konstytucyjnej.

1. Przysługuje, jeśli nastąpiło naruszenie konstytucyjnych spraw skarżącego w wyniku orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, która ma charakter ostateczny;

2. Przedmiotem skargi jest ustawa lub inny akt normatywny na podstawie, którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie o prawach skarżącego;

3. Skarga może być wniesiona, gdy skarżący wykorzystał wszystkie przysługujące mu w toku instancji sądowej lub administracyjnej środki zaskarżenia ( skarga ma charakter subsydiarny czyli pomocniczy);

4. Sprawa będąca przedmiotem skargi musi się pojawić w związku zaistniałym sporem prawnym.

Przesłanki formalne skargi.

1. Zdolność skargową ma każdy, czyje konstytucyjne wolności i prawa zostały naruszone. Mogły być zarówno osoby fizyczne, prawne jak również podmioty nieposiadające osobowości prawnej;

2. Skarga musi być napisana wyłącznie przez adwokata lub Radcę Prawnego;

3. Skarga musi być złożona do Trybunału Konstytucyjnego w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku czy ostatecznej decyzji. skarga jest wolna od opłat sądowych.

3. Prawo wystąpienia do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swojej wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

Rzecznik działa w dwóch podstawowych formach:

• interwencje i wystąpienia w sprawach indywidualnych;

• interwencje i wystąpienia w sprawach o charakterze ogólnym.

Skarga do Europejskiego Trybunału do spraw człowieka w Strasburgu.

1. Skarga musi być skierowana przeciwko konkretnej decyzji państwa będącego stroną konwencji;

2. Może dotyczyć wyłącznie zdarzeń, które miały miejsce w czasie, gdy państwo było stroną konwencji ( oraz złożyło deklaracje o uznaniu jurysdykcji Trybunału)

3. Skarga nie może być bezzasadna, anonimowa;

4. Muszą być wyczerpane wszystkie środki odwoławcze przewidziane prawem krajowym;

5. skarga musi być wniesiona w ciągu 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji.

1

---