PRAWO PRACY

WYKŁAD I, 24.10.2010R.

Prawo pracy jest bardzo rozległą i złożoną gałęzią prawa… W tym prawie występuje rozległość i ma wiele powiązań z innymi gałęziami pracy.

Na regulacje prawa pracy składają się (STOSUNKI PRACY):

1. indywidualne stosunki pracy ( ich źródłem głównie są umowy o pracę, spółdzielcze umowy o pracę, akty mianowania, powołanie) - czyli relacja pracodawca - pracownik,

2. stosunki pracy związane z indywidualnymi stosunkami pracy - np. pośrednictwo pracy, pośrednictwo lub poradnictwo zawodowe,

3. stosunki wynikające z nawiązania stosunku pracy - chodzi o zbiorowe stosunki pracy, np. spory w zakładzie pracy między związkami zawodowymi a pracodawcą (związek występuje tu jako strona popierając jednostkę indywidualną), partycypacja (udział pracowników w zarządzie czyli m.in. głos w decydowaniu o inwestycjach itp.)

Prawo pracy jest regulacją o dużej zmienności stosunków prawnych (przedmiotów regulacji). Związane jest to (specyfika prawa pracy) z ustrojem społecznym, politycznym czy gospodarczym. Chodzi tu m.in. o następujące czynniki:

1. rozwój społeczno-gospodarczy - np. związki zawodowe (nie występujące w wojsku bądź policji), grupowanie się pracodawców (organizacje pracodawców), rozwiązywanie sporów zbiorowych,

2. koniunktura gospodarcza - np. rozwiązywanie z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników,

3. rozwój nauki i techniki - np. pojawienie się telepracy,

4. przystąpienie Polski do UE - np. zmienić musieliśmy oznaczenia monitorów czy rozmieszczenie sprzętu w przedsiębiorstwie.

FUNKCJE ORAZ PRZEDMIOT PRAWA PRACY.

Mogą być różne aspekty analizy prawa pracy. Najczęściej funkcje prawa pracy wskazuje się w znaczeniu:

1. prawno-teleologicznym (teleos - cel; inaczej prawno-celościowym) - są to funkcje wyznaczone prawu przez pracodawcę; cele pracodawcy; dogmatycy prawa badają głównie te funkcje,

2. socjologicznym - przykład: gdy istnieje przedsiębiorstwo na które w danym okresie jest moda i wokół niego tworzą się mniejsze przedsiębiorstwa; Dy przedsiębiorstwo-matka padł, inne też padają i co za tym idzie zmienia się socjologia regionu.

W prawie pracy wyróżniamy następujące funkcje:

1. ochronna - polega na ustanowieniu mechanizmów służących zabezpieczeniu interesów pracowników (jako słabszego ekonomicznie partnera w stosunkach pracy):

• minimalne standardy uprawnień pracowniczych (art. 18 § 1 i 2),

• maksymalne standardy obowiązków pracowniczych (nie wolno od nich odstąpić nawet na mocy porozumienia stron),

• powszechna ochrona trwałości stosunków pracy,

• szczególna ochrona niektórych kategorii pracowników np. członkowie zarządu, związków zawodowych, kobiet ciężarnych, pracowników przebywających na zwolnieniach zdrowotnych,

• normy czasu pracy (maksymalnie 8 h)

• wymiar urlopów,

• zakresy odpowiedzialności materialnej - pracownik nie ponosi żadnych kosztów finansowych w pracę, np. uprawnienia związane z rodzicielstwem, prawo do nieobecności związanej z badaniami, urlopem macierzyńskim.

2. organizatorska - ma na celu zapewnienie prawidłowej organizacji pracy. W praktyce wszystkie przepisy prawa pracy mają tą funkcję wypełniać. W głównej mierze leży to po stronie pracodawcy, np. ułożenie planów urlopu, ważna z punktu widzenia obu stron. Jest to też dopuszczalność zawieszenia mocy obowiązującej układów zbiorowych pracy (art. 9¹). Z funkcji tej mają wynikać wszystkie przepisy, które mają obowiązki pracownicze.

3. wychowawcza,

4. rozdzielcza.

Ideałem byłoby znalezienie „złotego środka” łączącego funkcję 1 i 2.

Prawo pracy jest zespołem norm prawnych regulujący stosunki między pracownikiem a pracodawcą w związku z nawiązaniem więzi prawnych w ramach których pracownik dobrowolnie świadczy pracę za wynagrodzeniem opłacanym przez pracodawcę.

Przedmiot prawa pracy.

Są dwa zbiory regulacji prawnych prawa pracy:

1. indywidualne prawo pracy - wszystko to, co dotyczy pojedynczego pracownika,

cechy:

• dobrowolność (zarówno z jednej jak i drugiej strony),

• odpłatność,

• podporządkowanie pracowników pracodawcy,

• ryzyko (ekonomiczne, osobowe, materialne) - ponosi je pracodawca,

• zbiorowe prawo pracy - zbiór przepisów gwarantujący pracownikom zrzeszanie się w związkach zawodowych (zz). Są to także przepisy zapewniające prawo związkom zawodowym prowadzenia negocjacji z pracodawcą w celu określenia warunków zatrudnienia i wynagrodzenia, zawierania układów zbiorowych, podejmowania akcji protestacyjnych.

WYKŁAD II, 28.11.2010R.

ZASADY PRAWA PRACY.

Spełniają 3 podstawowe funkcje:

1. umożliwiają prezentację podstawowych instytucji tego prawa,

2. wskazują kierunki rozwoju prawa pracy i jego wykładnię,

3. pozwalają zrozumieć rolę jaką powinny spełniać przepisy prawa pracy w indywidualnych i zbiorowych stosunkach pracy.

Podstawowe zasady prawa pracy:

1. KONSTYTUCYJNE - art. 30, 31, 32, 33, 38, 45, 53 ustęp 6 i 7, 60, 65, 68, 83 Konstytucji RP - zasady konstytucyjne źródło swoje mają w Konstytucji. W części będą się one pokrywać z zasadami wyodrębnionymi w prawie międzynarodowym; należą tu m.in.:

1. zasada wolności pracy,

2. prawo zrzeszania się (zawarte w co najmniej kilku artykułach Konstytucji),

3. zasada prawa do odpoczynku,

4. prawo do ochrony zdrowia pracowników (Konstytucja daje podstawy tej zasady).

2. KODEKSOWE - wyróżnione są w Kodeksie Pracy. Wyróżnia się tu następujące zasady:

1. zasada swobody nawiązywania stosunków pracy (art. 11) - musi być zgodne oświadczenie woli pracownika i pracodawcy; w umowie o pracę występować musi zgoda stron,

2. zasada poszanowania dóbr osobistych i godności pracownika (art. 11¹) - każdy pracownik jako indywidualna jednostka powinien być traktowany przez pracodawcę z szacunkiem i zachowaniem zasad kultury(katalog dóbr osobistych zawarty jest w Kodeksie Cywilnym; Kodeks Pracy ich nie normuje),

3. zasada równego traktowania pracowników (art. 11²) - pracownicy o zbliżonych kwalifikacjach, zbliżonym doświadczeniu i wykonujący podobną pracę powinni być jednakowo traktowani i powinni otrzymywać jednakowe wynagrodzenie za wykonywaną pracę,

4. zasada niedyskryminacji (zakaz dyskryminacji) (art. 18³a, katalog naruszeń zasady równego traktowania art. 18³b + prawo do jednakowego wynagrodzenia art. 18³c + naruszenie zasady równego traktowania - prawo do odszkodowania art. 18³d + ochrona pracownika art. 18³e) - oznacza przede wszystkim zakaz jakiegokolwiek ograniczania uprawnień pracowniczych, zwiększania obowiązków lub pogarszania warunków wykonywania pracy ze względu na właściwości osobiste człowieka nie mające charakteru kwalifikacji pracowniczych; istotnymi zjawiskami w tej zasadzie są: lobbing czy molestowanie seksualne,

5. zasada godziwego wynagrodzenia (art. 13) - oznacza, że poniżej minimalnego wynagrodzenia nie wolno zatrudniać pracowników w pełnym wymiarze pracy oraz że pracownicy powinni otrzymywać wynagrodzenie stosowne do posiadanych kwalifikacji oraz umiejętności z uwzględnieniem ilości i jakości wykonywanej pracy,

6. zasada prawa do wypoczynku (art. 14) - sprowadza się do urlopu wypoczynkowego, dni wolnych od pracy, czy przerw w pracy; szczegółowo zasada ta rozwinięta została w przepisach o czasie pracy, urlopach wypoczynkowych, w kodeksach pracy, itp.,

7. zasada bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 15) - oznacza całokształt warunków pracy, które w pośredni lub bezpośredni sposób wpływają na jakość wykonywanej pracy; dotyczy wszystkich,

8. zasada zaspokajania potrzeb bytowych i socjalnych pracowników (art. 16) - odnosi się do funkcjonowania funduszu świadczeń socjalnych który powinien wspomagać pracowników,

9. zasada ułatwiania rozwoju zawodowego (podnoszenia kwalifikacji) (art. 17) - odnosi się szczególnie do młodocianych pracowników,

10. zasada uprzywilejowania pracowników (art. 18) - postanowienia umów i innych aktów będących podstawą nawiązania stosunku pracy nie mogą być dla pracownika mniej korzystne niż przepisy prawa pracy,

11. zasada związkowej reprezentacji i obrona praw i interesów pracownika i pracodawców (art. 18¹),

12. zasada udziału pracowników w zarządzaniu zakładem pracy (art. 18²),

13. zasada tworzenia warunków korzystania z uprawnień (art. 18³),

14. zasada wolności pracy - oznacza możliwość wyboru wykonywanej pracy; nie oznacza jednak obowiązek zatrudniania osoby mającej wybór, oznacza również równy i nieskrępowany dla wszystkich osób spełniających oznaczone prawem warunki dostęp do określonej pracy; zasada ta zawarta jest także w Konstytucji.

Zasady indywidualnego prawa pracy:

1. zasada osobistego wykonywania pracy,

2. zasada podporządkowania pracownika pracodawcy,

3. zasada odpłatności za pracę,

4. zasada ochrony wynagrodzenia za pracę,

5. zasada ograniczonej odpowiedzialności materialnej pracownika,

6. zasada ryzyka pracodawcy,

7. zasada ochrony trwałości stosunku pracy (obejmuje wszystkich).

Zasady zbiorowego prawa pracy:

1. zasada zrzeszania się pracowników i pracodawców,

2. zasada autonomii związków zawodowych i organizacji pracodawców,

3. zasada dialogu społecznego,

4. zasada równości stron zbiorowych stosunków pracy,

5. zasada pokoju społecznego.

Źródła prawa pracy.

System źródeł prawa pracy stanowią zarówno akty prawa powszechnie obowiązującego (Konstytucja, Prawo Wspólnotowe i inne) jak i akty swoiste (regulamin, statut, układy zbiorowe pracy - UZP, kontrakty np. menadżerskie, umowy, kontrakty). Swoistym źródłem prawa są także zasady współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa (art. 8 KP).

---