Temat 9: Podstawy teorii produkcji i teoria kosztów.

1. Majątek przedsiębiorstwa i jego finansowanie:

• Majątek przedsiębiorstwa dzieli się na trwały i obrotowy:

• Środki trwałe - wykorzystywane są w długim okresie czasu w wielu cyklach produkcyjnych, zachowują swą naturalną postać przez cały okres użytkowania, zużywają się stopniowo; przedstawiają określoną wartość pieniężną, która stopniowo przenoszona jest na nowo wytworzone produkty w postaci odpisów amortyzacyjnych (min. Okres użytkowania i min. Wartości kwalifikujące dany składnik majątku do środków są ściśle określone przepisami)

• Obejmują: maszyny, urządzenia produkcyjne, środki transportu, budynki, grunty oraz umownie - wartości niematerialne i prawne, takie jak patenty i licencje.

• Środki obrotowe - to te składniki majątku, które zużywają się całkowicie w danym cyklu produkcyjnym, ulegają przeobrażeniu.

• Typowe przykłady środków obrotowych: materiały, półprodukty, paliwa, przedmioty nietrwałe, ponadto: produkcja w toku, wyroby gotowe na składzie, środki pieniężne.

• Amortyzacja - stopniowa utrata wartości środka trwałego, spowodowana jego wykorzystaniem w procesie produkcji, stanowi element kosztów produkcji pod postacią odpisów amortyzacyjnych, które służą późniejszemu odtworzeniu danego środka.

• Zużycie:

• Fizyczne

• Moralne (ekonomiczne) - ma charakter względny, wynika z tępa postępu technicznego (zużyty moralnie - przestarzały).

• Aktywa przedsiębiorstwa - to majątek trwały i obrotowy tego przedsiębiorstwa.

• Majątek przedsiębiorstwa - jest finansowany z różnych źródeł, do których należą fundusze własne i obce, stanowią one pasywa przedsiębiorstwa.

• Fundusze własne - równowartość wkładu kapitałowego właściciela w przedsiębiorstwach prywatnych wraz z kapitałem z emisji akcji lub wyposażenie majątkowe otrzymywane z budżetu państwa w przedsiębiorstwach państwowych, część zysku przeznaczona na rozwój (zysk zakumulowany).

• Fundusze obce - kredyty bankowe, pożyczki, obligacje przedsiębiorstw.

• Są one ujęte w bilansie przedsiębiorstwa.

2. Krótki okres i długi okres w działalności przedsiębiorstwa:

• Krótki okres i długi okres w działalności przedsiębiorstwa - podział ten ma sens czysto ekonomiczny (nie kalendarzowy).

• Okres krótki - to czas, w którym przedsiębiorstwo tylko częściowo może dostosować swe nakłady do zmieniających się warunków i w szczególności pozostają:

• Stałe (możliwości, moce produkcyjne):

• Technologia (metoda wytwarzania)

• Zajmowany teren

• Liczba pomieszczeń, oraz ich wyposażenie

• Zmienne:

• Ilość zużytych materiałów, surowców i półproduktów

• Liczba zatrudnionych pracowników, lub przepracowanych przez nich godzin

• Ilość zużytych paliw, energii, wody itd.

• Zespolenie czynników stałych i zmiennych to warunki krótkookresowe - wielkość produkcji może ulegać zmianie, ale tylko w obrębie wielkości przedsiębiorstwa.

• Ile trwa krótki okres w sensie ekonomicznym Zależy to od rodzaju gałęzi.

• Długi okres - czas pozwalający na dostosowanie wszystkich rodzajów produkcji do zmieniających się warunków; wszystkie czynniki mogą ulegać zmianie; w długim okresie mogą zachodzić Np.; zmiany technologiczne, inwestycje, powiększenie majątku produkcyjnego, ale też likwidacja przedsiębiorstwa.

3. Funkcja produkcji:

• Funkcja produkcji - określa maksymalne rozmiary produkcji, jakie można osiągnąć przy danym poziomie nakładów:

• 
  - zależność przyczynowo-skutkowa

• Dana funkcja produkcji odnosi się do konkretnego produktu.

• W krótkim okresie metoda wytwarzania jest dana, dana jest też funkcja produkcji. Kombinacja czynników produkcji jest w krótkim okresie określona.

• W długim okresie:

• Funkcja produkcji stanowi zbiór technicznie efektywnych metod wytwarzania (zapewnia możliwie niskie zużycie czynników produkcji dla wytwarzania złożonej produkcji),

• Spośród technicznie efektywnych metod zostanie wybrana ta, która będzie efektywna ekonomicznie - pozwoli wytworzyć złożoną ilość dobra przy najniższym koszcie, albo przy założonym koszcie maksymalny poziom produkcji danego dobra.

• Przychody, koszty i zyski przedsiębiorstwa:

• Całkowity przychód przedsiębiorstwa (utarg) - wpływy pieniężne uzyskane przez przedsiębiorstwo ze sprzedaży dóbr w danym okresie.

• 
  

• P - cena dobra

• Q - ilość sprzedanych dóbr

• Koszty całkowite - poniesione nakłady czynników produkcji wyrażone w pieniądzu.

• Zyski - nadwyżka przychodów całkowitych nad kosztami całkowitymi.

• 
  

• Klasyfikacja kosztów, ze szczególnym uwzględnieniem podziału na koszty księgowe i koszty ekonomiczne.

• Rodzaje kosztów:

• Ze względu na podmiot ponoszący koszty (klasyfikacja stosowana tylko w ekonomii):

• Koszty prywatne

• Koszty społeczne - wyrażają wydatki, które są niezamierzonymi efektami działalności przedsiębiorstw (np. problemy zdrowotne i ekonomiczne)

• Ze względu na rodzaj kosztów:

• Koszty osobowe - związane z wykorzystaniem czynnika ludzkiego.

• Koszty materialne - używanie materiałów.

• Koszty amortyzacyjne - zużywanie się środków trwałych.

• Ze względu na powiązanie z produktem:

• Koszty bezpośrednie - można precyzyjnie obliczyć ile pracy zostało wykorzystane na wytworzenie jednostki produktu.

• Koszty pośrednie - przybliżone, np. wydatki na zarząd.

• Ze względu na okres analizy:

• Koszty krótkookresowe

• Koszty długookresowe

• Ze względu na jawność kosztów (koszty rachunkowe i ekonomiczne to rachunki o charakterze menedżerskim):

• Koszty rachunkowe, czyli księgowe (ujawnione) - faktyczne poniesione zaewidencjonowane wydatki pieniężne (koszty explicite)

• Koszty ekonomiczne (ujawnione + nieujawnione) - koszty księgowe + koszty implicite

• Koszty implicite - koszt alternatywny wyrażający rezygnację z korzyści wynikających z alternatywnego zastosowania pracy właściciela firmy i innych czynników będących jego własnością.

• Zysk ekonomiczny = utarg całkowity - koszty ekonomiczne

• Zysk ekonomiczny - zysk nadzwyczajny, czyli nadwyżka ponad normalną korzyść, jaką można uzyskać działając zgodnie z alternatywnym wariantem alokacji.

• Służy do wyboru najlepszego wariantu działania, czyli w rachunku prowadzonym przez menedżera.

Przychód ze sprzedaży	Zysk księgowy	Zysk ekonomiczny
				Koszt implicite	> Koszty ekonomiczne
		Koszt księgowy	Koszt księgowy

• Kiedy zysk ekonomiczny = 0, oznacza to, że zysk księgowy i koszty implicite są równe? Z punktu widzenia przedsiębiorstwa wszystkie czynniki produkcji osiągają swe wynagrodzenie (w tym czas pracy właściciela, jego kapitał pieniężny i rzeczowy).

• Jak określić koszty implicite?

• Koszt alternatywny czasu pracy właściciela = wynagrodzeniu, jakie mógłby uzyskać pracując w innej firmie.

• Koszt alternatywny kapitału pieniężnego = procent od wkładu bankowego, na jaki mogłyby być złożone w banku środki pieniężne należące do właściciela (a obecnie angażowane w przedsiębiorstwie)

• Itd.

• Koszty w krótkim okresie:

1. Koszty stałe a koszty zmienne:

1. Koszty stałe - to elementy kosztów, które nie ulegają zmianie wraz ze zmianami wielkości produkcji; ponoszone są nawet wtedy, gdy przejściowo zostanie zawieszona produkcja.

• Np. płace pracowników administracyjnych, ochrony, itp., amortyzacja maszyn, urządzeń i budynków, czynsze, ….




1. Przeciętny koszt stały - to całkowity koszt stały podzielony przez wielkość produkcji.

2. Koszty zmienne - to elementy kosztów, które ulegają zmianie wraz ze zmianami wielkości produkcji, Np. płace pracowników, produkcja, koszty zakupu surowców, materiałów itp.





3. 
   

1. Koszt krańcowy, prawo malejących przychodów:

• Koszt krańcowy - to przyrost kosztów całkowitych spowodowanych zmniejszeniem produkcji o jedną jednostkę dodatkową.

• W krótkim okresie zmienia się tylko koszt zmienny, więc inaczej koszt krańcowy - to przyrost kosztów zmiennych spowodowany zwiększeniem produkcji o jednostkę.

• Jak się zmienia koszt krańcowy? Najpierw maleje wraz ze wzrostem produkcji, osiąga minimum, a następnie rośnie.




• Dlaczego? Wynika to z praw malejących przychodów (prawa malejącego produktu krańcowego).

• Krańcowy produkt czynnika zmiennego - to przyrost produkcji uzyskany dzięki zwiększeniu nakładu czynnika zmiennego (np. pracy) o jeden, przy założeniu stałości pozostałych czynników (kapitału rzeczowego).

• Prawo malejących przychodów - od pewnego poziomu nakładu czynnika zmiennego jego produkcyjność krańcowa stale się zmniejsza, czyli uzyskujemy coraz mniejsze przyrosty produkcji. Np. zwiększamy liczbę pracowników przy stałej liczbie maszyn; osoby zbierają pomidory na pewnym kawałku ziemi i dodaje się pracownika.




• Kiedy krańcowy produkt czynnika zmiennego wzrasta, wytworzenie każdej kolejnej jednostki produktu, wiąże się z coraz mniejszym kosztem.

• Gdy krańcowy produkt czynnika zmiennego zaczyna maleć koszty krańcowe rosą.




1. Techniczne optimum produkcji:




• Techniczne optimum produkcji - to wielkość produkcji, którą można wytworzyć przy najniższym przeciętnym koszcie wytwarzania.

• Graficznie jest ona wyznaczana przez punkt przecięcia się rosnącego fragmentu kosztu krańcowego z krzywą przeciętnego kosztu krańcowego w jej minimum.

• Uwzględnia jedynie wewnętrzne warunki i koszty wytwarzania, natomiast nie uwzględnia ceny sprzedaży danego dobra.

• Dla przedsiębiorstwa ważniejsze jest jednak optimum ekonomiczne, - czyli określenie takiej wielkości produkcji, która maksymalizuje jego zysk, ewentualnie w przypadku strat minimalizuje straty.

7. Koszty w długim okresie:

• W długim okresie w przedsiębiorstwie możliwe są wszelkie typy dostosowań i wszystkie czynniki produkcji należy traktować jako zmienne.

• Dla produkcji = 0, gdy przedsiębiorstwo produkować koszty będą równe 0 (zaprzestanie produkcji, likwidacja przedsiębiorstwa) inaczej niż w okresie krótkim.

• Długi okres to złożenie okresów krótkich:




• Krzywa długookresowego kosztu przeciętnego pokazuje metody wytwarzania różnych rodzajów produkcji pozwalające minimalizować koszty produkcji w sytuacji, gdy wszystkie czynniki produkcji mają charakter zmienny.

• Minimalna efektywna skal produkcji to taka wielkość produkcji, przy której długookresowy koszt przeciętny przestaje opadać.

• W przybliżeniu ta wielkość produkcji określa skalę działalności przedsiębiorstwa i rozmiary majątku produkcyjnego, do których przedsiębiorstwo będzie dążyć.

• Jeżeli długookresowe koszty przeciętne maleją wraz ze wzrostem produkcji, przedsiębiorstwo osiąga korzyści ze skali produkcji (rosnące).

• Źródła korzyści ze skali produkcji:

• Możliwość lepszego wykorzystania niektórych niepodzielnych zasobów (rzeczowych i ludzi).

• Lepsza specjalizacja i w związku z tym możliwość zatrudnienia bardziej wąsko wyspecjalizowanych fachowców, co poprawia wydajność pracy (w produkcji i organizacji).

• Możliwość wykorzystania nowoczesnych metod wytwarzania, które stają się opłacalne dopiero przy bardzo dużej skali produkcji (Np. linia technologiczna, automatyzacja i robotyzacja).

• Jeżeli długookresowe koszty przeciętne rosną wraz ze wzrostem produkcji, przedsiębiorstwo ma do czynienia z nie korzyściami (malejącymi korzyściami) ze skali produkcji.

• Przyczyny niekorzyści skali:

• Problemy menedżerskie trudności związane z kierowaniem rozrastającą się firmą (Np. utrudniony obieg informacji, problemów koordynacji decyzji na różnych szczeblach).

• Problemy geograficzne związane Np. z koniecznością pozyskiwania zasobów z bardziej odległych miejsc, z rosnącą odległością od rynków zbytu, oraz z koniecznością pozyskiwania zasobów gorszej jakości.

6

---