NOWOTWORY GARDŁA
Niezłośliwe
rzadko
WŁÓKNIAK
BRODAWCZAK
GRUCZOLAK
Złośliwe
częstsze
Objawy:
ból (przy połykaniu)
utrudnione oddychanie
krwioplucie
RAK PŁASKONABŁONKOWY (CA PLANOEPITHELIALE)
NABŁONIAK LIMFATYCZNY (LYMPHOEPITHELIOMA)
CHŁONIAK ZŁOŚLIWY (LYMPHOMA MALIGNUM)
CHŁONIAKI
gł. w migdałkach
NABŁONIAK LIMFATYCZNY
w migdałkach
ogniska kom. nabłonkowych otoczone limfocytami
MĘŚNIAK MIĘSAKOWY PRĄŻKOWOKOMÓRKOWY EMBRIONALNY (RHABDOMYOSARCOMA EMBRYONALE)
NOWOTWORY KRTANI
Niezłośliwe
BRODAWCZAK (PAPILLOMA)
Złośliwe
RAK KRTANI (CA. LARYNGIS)
CHŁONIAK ZŁOŚLIWY (LYMPHOMA MALIGNUM)
MIĘŚNIAK MIĘSAKOWY PRĄŻKOWOKOMÓRKOWY EMBRIONALNY (RHABDOMYOSARCOMA EMBRYONALE)
CHRZĘSTNIAK (CHONDROSARCOMA)
BRODAWCZAK
u dzieci
drobne, czerwone guzki
utrudnione oddychanie, chrypka
cofa się samoistnie
nie złośliwieją (chyba, że były leczone promieniami X)
u dorosłych
pojedynczy, szaro-różowy
rogowacenie na powierzchni
stan PRZEDRAKOWY
RAK KRTANI
najczęściej są to raki płaskonabłonkowe
częściej u mężczyzn
czynniki sprzyjające:
palenie
alkohol
promieniowanie X
stany przedrakowe:
brodawczak
leukoplakia
modzelowatość krtani
przewlekłe zapalenie
objawy:
chrypka
ból
duszność
najczęstsza lokalizacja: fałdy głosowe
Makroskopowo:
guz z masami rogowymi na fałdzie głosowym
guz nacieka fałd i okolice krtani
powierzchnia guza jest nierówna, ziarnista, czasem owrzodziała
Mikroskopowo:
często rogowacenie
Przerzuty: do ww. szyi
NOWOTWORY PŁUC = OSKRZELI
Klasyfikacja:
NABŁONKOWE
ŁAGODNE
DYSPLAZJA, CA IN SITU
ZŁOŚLIWE
Z TKANEK MIĘKKICH
Z MIĘDZYBŁONKA OPŁUCNEJ
MIĘDZYBŁONIAK ŁAGODNY (MESOTHELIOMA)
MIĘDZYBŁONIAK ZŁOŚLIWY
NABŁONKOWY
WRZECIONOWATOKOMÓRKOWY
DWUFAZOWY (i podścielisko łącznotkankowe i formy nabłonkowe)
INNE
ŁAGODNE
ZŁOŚLIWE
CARCINOSARCOMA
BLASTOMA
MELANOMA MALIGNUM
CHŁONIAKI ZŁOŚLIWE
INNE
CA PULMONIS = CA BRONCHI
częściej u mężczyzn
między 40-70 r.ż.
tylko 2% przed 40 r.ż.
Etiologia
palenie tytoniu (policykliczne węglowodany aromatyczne - czynnik inicjujący, pochodne fenolu - czynnik promujący), nikotyna, aldehyd mrówkowy, cyjanowodór, akroleina - uszkadzają rzęski, benzopiren - kancerogen
średnio po 35 latach palenia
zagrożenie rakiem zmniejsza się po 2-3 latach od zaprzestania palenia, do normy powraca po 13
rzadko u palących < 10 lat
radon
ekspozycja na azbest, promieniowanie
choroby płuc -> blizny płucne, włóknienie płuc
predyspozycje genetyczne
zaburzenia immunologiczne
Patogeneza (palenie tytoniu):
Zmiany wczesne
wytwarzanie czynnika wzrostu w płucu
postępujące uszkodzenia genetyczne ( onkogenów, Ż genów supresyjnych)
ucieczka spod nadzoru immunologicznego
Zmiany późne
proliferacji guza
zablokowanie apoptozy
Końcowy efekt
kom. neo wydzielają czynnik wzrostu i czynnik pobudzający angiogenezę
Obraz kliniczny
Typowy chory: mężczyzna, 60-70 r.ż.
Objawy:
kaszel, krwioplucie
zap. płuca (guzy położone centralnie)
śluzotok oskrzelowy z odkrztuszaniem dużych ilości plwociny
ból w kl. piersiowej
duszność
zesp. Pancoasta - now. umiejscowiony w szczycie płuca nacieka nn., naczynia, mm. i kości obręczy górnej
chrypka
zespół ż. gł. górnej (przekrwienie twarzy, szyi i ramion na skutek ucisku na ż. gł. górną)
objawy związane z przerzutami (gł. do CUN)
Zespoły paranowotworowe - ogólnoustrojowe objawy nowotworu nie związane z obecnością przerzutów nowotworowych:
wyniszczenie
palce pałeczkowate i osteoartropatia przerostowa
niebakteryjne zakrzepowe zap. wsierdzia
wędrujące zap. żył
związane z ektopowym wydzielaniem hormonów prze kom. guza:
hiperkaliemia
ADH
zesp. Cushinga
akromegalia
ginekomastia
U 10% chorych: brak objawów klinicznych - gł. gdy guz zlokalizowany obwodowo
RAK PŁUCA - klasyfikacja:
RAK PŁASKONABŁONKOWY - CA. PLANOEPITHELIALE
wariant: RAK WRZECIONOWATOKOMÓRKOWY (CA. FUSOCELLULARE)
RAK DROBNOKOMÓRKOWY (CA. MICROCELLULARE) | najczęściej dają
OWSIANOKOMÓRKOWY (CA. AVENOCELLULARE) = OAT CELL CA | objawy
POŚREDNIOKOMÓRKOWY (CA. INTERMEDIOCELLULARE) | paranowotworowe
MIESZANY OWSIANOKOMÓRKOWY (CA. AVENOCELLULARE MIXTUM)
GRUCZOŁOWY - ADENOCARCINOMA
ZRAZIKOWY (AD. ACINARE)
BRODAWCZAKOWATY (AD. PAPILLARE)
OSKRZELIKOWO-PĘCHERZYKOWY (AD. BRONCHILO-ALVEOLARE)
LITY WYTWARZAJĄCY ŚLUZ
WIELKOKOMÓRKOWY - CA. MACROCELLULARE
JASNOKOMÓRKOWY (CA. CLAROCELLULARE)
OLBRZYMIOKOMÓRKOWY (CA. GIGANTOCELLULARE)
GRUCZOŁOWO-PŁASKONABŁONKOWY (CA. ADENO-PLANOEPITHELIALE)
RAK GRUCZOŁÓW OSKRZELOWYCH
CA. ADENOIDES CYSTICUM = CYLINDROMA
CA. MUCOEPIDERMALE
RAKOWIAK (CARCINOID)
INNE
Ponad 95% wszystkich pierwotnych neo stanowią 4 typy histologiczne:
rak płaskonabłonkowy
rak drobnokomórkowy
rak gruczołowy
mieszany
RAK PŁASKONABŁONKOWY
- należy do NIEDROBNOKOMÓRKOWYCH
- 40-50% raków w Polsce
- nie leczony daje najdłuższe przeżycie - ponad 1 rok
- późno daje przerzuty
- związany z paleniem tytoniu
- powstaje z kom. nabłonka pokrywającego śluzówkę oskrzeli, najczęściej na podłożu zapalenia
przewlekłego i uszkodzenia nabłonka oskrzelowego
- nieleczony daje najdłuższe przeżycie
- późno daje przerzuty
Lokalizacja: oskrzela DUŻE
Zmiany w nabł. oskrzela:
zap. przewlekłe -> metaplazja kom. nabłonka ->
dysplazja -> ca in situ -> rak inwazyjny
Mikroskopowo:
- obecność mostków międzykomórkowych
- wysoce dojrzały
- rogowacenie komórek
- perły keratynowe zbudowane z blaszek ułożonych okrężnie
- silna reakcja zapalna -> powstają zrosty, poprzez które może naciekać struktury sąsiadujące
Makroskopowo:
- zgrubienie na powierzchni bł. śluzowej oskrzela wpuklające sie do światła
- rozrost nowotworu do światła oskrzela
- zmiana kierunku ekspansji - naciekanie przez ciągłość ściany oskrzela i przestrzeni
okołooskrzelowych
- naciek do ww. chłonnych okołooskrzelowych, następnie ww. wneki płuca
Objawy:
- przewlekłe zap. miąższu płuca
- rozszerzenia oskrzelowe
- ropnie
- zesp. Hornera - nerwobóle ze strony splotu barkowego - objawy tego zespołu mogą występować w
guzie Pancoasta
RAK DROBNOKOMÓRKOWY
- szybki wzrost i przerzuty - NAJZŁOŚLIWSZY NOWOTWÓR PŁUCA
- wrażliwy na chemioterapię i radioterapię
- 20-25% raków
- związany z paleniem tytoniu
- powstaje z kom. KULCZYCKIEGO - prymitywne kom. endokrynalne mające zdolność do przekształcania
się w kierunku kom. neuroendokrynnych
Lokalizacja: centralna, przywnekowa, ok 10% obwodowo, duże oskrzela
Makroskopowo:
- guz duży, miękki
- rozległe pola martwicy i wylewy krwi
Mikroskopowo:
- kom. małe, jednolite, owalne
- cytoplazma skapa
- jądro okrągłe
- liczne mitozy
- kom. tworzą sznury, grona lub układy mostkowe
Charakter wzrostu:
- szerzy się w błonie podsluzowej oskrzela
- rośnie szybko - zajmuje tkankę okołoskrzelową i płucną we wszystkich kierunkach
- znaczne zajęcie śródpiersia
- szybko daje przerzuty odległe:
- wątroba
- szpik, kości
- nadnercza
- CUN
RAK GRUCZOŁOWY
- 10-40% raków
- częściej u kobiet
- wywodzi się z gruczołów ściany oskrzelowej
- rosnie do światła i nacieka ścianę oskrzela
- najmniejszy związek z paleniem tytoniu
- sprzyjają mu patologiczne stany miąższu płuca:
- włóknienie
- gruźlica
- zawał
- przewlekłe zapalenie śródmiąższowe
- zmiany w przebiegu scklerodermii
- rozstrzenie oskrzeli
- przewlekłe stany zapalne -> zmiany o typie "plastra mipdu"
- pochodzi z kom. nabłonka gruczołowego gruczołów bł. śluzowej DUŻYCH i ŚREDNICH oskrzeli
- postać oskrzelikowo-pęcherzykowa - z nabł. oskrzelików, przewodzików pęcherzykowych i nabł.
pęcherzyków płucnych
Makroskopowo:
- guz lub guzek położony obwodowo, podopłucnowo z wciągnięciem opłucnej
- najczęściej w płatach górnych
- granice nieostre, zaokraglone, zrazikowe
Mikroskopowo:
- kom. owalne lub cylindryczne
- jądra okragłe
- wyraźne jąderko
- struktury gruczołowe, brodawkowate z obecnością śluzu
Charakter wzrostu:
- rośnie najwolniej ze wszystkich raków płuc
- doskonale unaczyniony -> szybkie przerzuty (mózg i wątroba)
RAK OSKRZELIKOWO-PĘCHERZYKOWY
- 2-6 %
- powstaje na pograniczu części przewodowej i oddechowej płuc
- lokalizcja obwodowa
- w rtg imituje zapalenie płuc
Mikroskopowo:
- kom. walcowate, urzesione
- tapetują dystalne przestrzenie oddechowe
- tk. śródmiąższowa nienaruszona - służy jako zrąb dla rosnącego raka
Charakter wzrostu:
- szybki wzrost
- szerzenie się drogami limfatycnymi i droga powietrzną - wewnatrzoskrzelową do okolicy miąższu
tego samego i drugiego płuca
- kom. wydzielają b. dużo śluzu: 2-3 l/dobę
- często himeryczny wzrost - z jednoogniskowej zmiany - wieloogniskowe lub rozległe naciki i szybko
daje odległe przerzuty
RAK WIELKOKOMÓRKOWY
- 5%
- złośliwy, pierwotny
- podtyp - rak olbrzymiokomórkowy - zbudowany z kom. olbrzymich, pleomorficznych, wielojądrowych
- w cytoplazmie krwinki
Makroskopowo:
- guz duży, średnica >3cm
- miękki
- rozległe pola martwicy
- lezy obwodowo (typowo) lub centralnie
Charakter wzrostu:
- bardzo szybko rośnie
- przerzuty bardzo wcześnie
RAKOWIAK OSKRZELOWY
Makroskopowo:
- leży w oskrzelu głównym, płatowym lub segmentowym, zwykle przy rozgałęzieniu
- pokryty nabłonkiem wyściełającym oskrzela
Mikroskopowo:
- jak w jelicie cienkim
- ziarnistości nie wybarwiają się pod wpływem Ag
- zrąb utworzony z delikatnej sieci włókien retikulinowych
- obecność cewek gruczołowych z kom. wytwarzających śluz
- zwykle nie wywołuje zesp. rakowiaka
Powikłania raka płuca:
- postać przywnękowa:
- zakażenie
- zgorzel
- nadżarcie tętnicy płucnej
- zesp. żyły gł. górnej
- pericarditis exudativa haemorrhagica
- raki obwodowe:
- naciekanie opłucnej
- zesp. Pancoasta - ból lub zanik mięśni kończyny górnej po stronie zajętej
- zesp. Hornera - nerwobóle ze strony splotu barkowego
Diagnostyka:
1. CYTOLOGICZNA
- mat. złuszczony
- plwocina - bloczek parafinowy !!!
- popłuczyny oskrzelowe - rozmaz !!!
- z bronchofiberoskopii
- płyn wysiękowy z opłucnej i osierdzia
- BAC pod kontrolą USG lub CT z guza lub jego ogniska przerzutowego
2. MATERIAŁ TKANKOWY
- wycinek ze zmiany pobrany podczas badania bronchoskopowego
- materiał z tkanki guza
- ognisko przerzutowe
11