Budowa i funkcje aparatu głosowego.

Aparat głosowy to zespół narządów, które współdziałają w procesie wytwarzania głosu-w mowie i w śpiewie. Narządy te podlegają kontroli ze strony układu nerwowego, który koordynuje i harmonizuje ich działania.

Ze względu na pełnione funkcje wyróżniamy takie części narządu głosowego jak: część motoryczna, część głosotwórcza i część rezonacyjno-artykulacyjna.

Część motoryczna narządu głosu to tak zwany aparat oddechowy. Dzięki niej możliwy jest wdech i wydech (wymiana gazowa) oraz oczyszczenie, nawilżanie i ogrzanie wdychanego powietrza.

Odpowiada ona przede wszystkim za wytworzenie strumienia powietrza, o odpowiednim ciśnieniu, niezbędnego do fonacji, czyli tworzenia dźwięku. Dzięki temu aparatowi możliwe jest również dozowanie powietrza według potrzeb i zamierzeń oraz utrzymanie stabilności głosu oraz jego modulacja.

Funkcje te wypełniają elementy budujące aparat oddechowy. Należą do nich:

• drogi oddechowe

• klatka piersiowa

• mięśnie oddechowe

Część głosotwórcza narządu głosu, czyli aparat fonacyjny obejmuje krtań z mieszczącymi się w niej fałdami głosowymi oraz system nerwów krtani. Zadaniem tej części narządu głosowego jest wytworzenie fali dźwiękowej (głosu), tonu podstawowego, czyli fonacja.

Budowa narządu głosowego

Krtań - to narząd głosu położony w szyi. Jest zmienionym początkowym odcinkiem tchawicy, połączonym z gardłem wejściem do krtani. Rusztowanie krtani zbudowane jest z chrząstek połączonych więzadłami, stawami i mięśniami, powleczonych od wewnątrz błoną śluzową.
Krtań, będąca górnym odcinkiem drogi oddechowej od góry łączy się z gardłem a ku dołowi przechodzi w tchawicę. Trzy chrząstki nieparzyste (tarczowata, pierścieniowata i nagłośniowa) i trzy parzyste (nalewkowate, różkowate i klinowate) tworzą rusztowanie krtani.

Nieparzysta chrząstka tarczowata tworzy na szyi charakterystyczną wyniosłość zwaną "jabłkiem Adama". Chrząstki krtani połączone są z kością gnykową, tchawicą i między sobą więzadłami. Część jednego z więzadeł łącząca chrząstkę tarczowatą z pierścieniową tworzy więzadła głosowe, które ograniczają szparę głośni. Mięśnie wewnętrzne krtani rozszerzają i zwężają szparę. Krtań jako całość pokryta jest błoną śluzową typu oddechowego.  

Czynności i funkcje krtani

Krtań poza tym, że jest odcinkiem drogi oddechowej, jest narządem głosu. Czynność głosowa jest wynikiem drgania więzadeł głosowych zwanych fałdami głosowymi. Wysokość głosu zależy od długości fałdów głosowych, ich napięcia, częstości drgań i ciśnienia wydechowego powietrza. Barwa głosu uzależniona jest od budowy gardła, jamy nosowej i częściowo zatok przynosowych.  

Więzadła głosowe (łac. ligamenti vocale, dawniej nazywane też strunami głosowymi) znajdują się w krtani i przytwierdzone są z jednej strony do wyrostków głosowych znajdujących się na parzystych chrząstkach nalewkowych a z drugiej do chrząstki tarczowatej.

Elementami drgającymi są struny głosowe (głos) odchodzące od wyrostków głosowych chrząstek nalewkowatych, przebiegające poziomo do przodu i dochodzące do kąta chrząstki tarczowatej. Razem z błoną śluzową tworzą fałdy głosowe zamykające szparę głośni.

Nasada - rezonatory

Nasadą nazywamy zespół komór rezonacyjnych leżących ponad krtanią. Jest ona ośrodkiem formułującym w sposób ostateczny głos powstały w krtani tzn. nadającym mu barwę i ostateczny kształt głoski. Spełnia ona funkcję oddechową, rezonansową i artykulacyjną..
W skład nasady wchodzą: gardło, jama ustna (rezonatory ruchomy), zatoki (rezonatory stałe).

Część rezonacyjno- artykulacyjna obejmuje przestrzenie rezonacyjne oraz narządy biorące udział w procesie artykulacji. Jej rola polega na wzmocnieniu dźwięku wytworzonego w krtani i przekształceniu go w dźwięk mowy, dźwięk artykułowany, zrozumiały dla otoczenia. Oprócz tego, że odpowiada za formowanie głosek, kształtuje również- poprzez system rezonatorów - barwę wytwarzanego głosu.

Częścią tego układu, która jest jednocześnie samodzielnym narządem, jest narząd słuchu. Jest on organem nadzorczym. Kontroluje słuchowo mowę i śpiew. Odpowiada za odbiór i doprowadzanie do kory mózgowej odpowiednich sygnałów dźwiękowych, dzięki czemu możemy kontrolować i wpływać na wydawane dźwięki.

Według innego podziału, narząd głosu tworzą powiązane w całość: część obwodowa i część centralna.

CZĘŚĆ OBWODOWA (efektory obwodowe)

Elementy tworzące część obwodową pełnią funkcje wykonawcze, tzn. że wykonują czynności zgodnie z sygnałami przesłanymi przez centralny układ nerwowy i są przez nie sterowane.

Część ta składa się z:

• krtani, czyli generatora dźwięku

• klatki piersiowej, płuc, oskrzeli i tchawicy- narządów odpowiedzialnych za dostarczanie powietrza (w szerszym ujęciu to również układ mięśniowy klatki piersiowej, jamy brzusznej, szyi i grzbietu mający znaczenie dla oddychania)

• rezonatorów i narządów artykulacyjnych wzmacniających i kształtujących dźwięk krtaniowy- tj. przedsionka krtani, gardła, jamy ustnej, jamy nosowej i zatok, język, wargi, żuchwa, szczęka górna, podniebienie twarde i miękkie, języczek podniebienny, policzki

CZĘŚĆ CENTRALNA (analizator ośrodkowy)

To ośrodki mózgowe umiejscowione w różnych częściach kory mózgowej.

Są one powiązane z narządem słuchu i pełnią funkcję nadzorczą, sterującą w odniesieniu do efektorów.

Odbierają one bodźce z obwodu głównie za pomocą czucia głębokiego i powierzchniowego przez zakończenia nerwowe znajdujące się w mięśniach i błonach śluzowych narządu głosowego. Istotne są zwłaszcza pola czuciowe znajdujące się w śluzówce w okolicy poniżej głośni oraz w różnych miejscach skóry i błony śluzowej.

Analizator korowy głosu znajduje się w korze mózgowej płatów czołowych.

Ośrodki korowe głosu za pomocą połączeń nerwowych, łączą się z:

• ośrodkami czuciowymi mowy

• ośrodkami ruchowymi mowy

• ośrodkami słuchu

• ośrodkami oddychania

Połączenie to umożliwia ścisłe współdziałanie głosu, słuchu i oddychania.
Ośrodki mózgowe związane z różnymi narządami współdziałają w wytwarzaniu głosu i mowy pod kontrolą analizatora kinestetycznego i słuchowego.

Źródła:

http://www.easyvoice.pl/anatomia-i-fizjologia-glosu/budowa-narzadu-glosowego-3.html

http://www.spiew.avella.pl/narzad_glosu.html

http://laryngology.info/pobierz/Rozwoj_sluchu_i_mowy-fizjologia_i_patologia-Malgorzata_Mueller-Malesinska.pdf

www.sp34.eduforum.pl/publikacje/Glos-%20narzedziem%20pracy%20nauczyciela.doc

4

---