Anna Jankiewicz.

II rok pedagogika, niestacjonarne; nr albumu 16528/09.

Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.

Temat: Zespół Kannera.

W naszym społeczeństwie a także w innych kulturach zwykło się mówić: „ zobacz- na niego nie warto zwracać uwagi, bo żyje w swoim świecie”. Przeważnie mówi się tak o osobach niezwykle pochłoniętymi swoimi myślami, hobby. Ale czy kiedykolwiek ktoś pomyślał, co może oznaczać pojęcie „ żyć we własnym świecie”? Autyzm. To zaburzenie, do którego idealnie pasuje to określenie. Dlaczego? Na to pytanie i wiele innych spróbuje odpowiedzieć w swojej pracy. Jednak głównie chciałabym się skupić na zaburzeniu rozwojowym zwanym zespołem Kannera. Żeby jednak zrozumieć tę chorobę trzeba mieć pojęcie, czym tak właściwie jest autyzm.

Zanim przejdę do dalszej pracy chciałabym przedstawić postać samego Leo Kannera, od którego pochodzi owa nazwa tego zaburzenia.

Leo Kanner urodził się 13 czerwca 1894 w Klekotowie. Był austriacko-amerykańskim lekarzem psychiatrą, a także twórcą psychiatrii dziecięcej. Studiował medycynę na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, a dyplom lekarza otrzymał w 1921. W 1924 emigrował do Stanów Zjednoczonych. Został wtedy asystentem w szpitalu stanowym w hrabstwie Yankton w Południowej Dakocie. Jego podręcznik Child Psychiatry z 1935 uznawany jest za pierwszą książkę w języku angielskim poświęconą psychiatrii dziecięcej. Artykuł Kannera z 1943 roku, napisany wspólnie z Hansem Aspergerem, zapoczątkował badania nad autyzmem dziecięcym. Zmarł 3 kwietnia 1981 w Sykesville.

Jak już wspomniałam wyżej dzięki niemu zaczęto poświęcać coraz więcej uwagi autyzmowi. Czym zatem jest autyzm?

Zanim podam prawdziwą definicję tego zaburzenia, chciałabym, przytoczyć słowa pewnego uczonego, który także poświęcał dużo uwagi na to zaburzenie.

„Obserwowanie dziecka, które raz po raz gryzie własną rękę, kręci popielniczką zupełnie jak w hipnotycznym transie, godzinami tępo gapi się na jakiś pyłek, ryczy jak ranne zwierzę, kiedy się zbliżasz, bije się po twarzy lub rozmazuje na ciele swój kał - a na dodatek patrzy na ciebie, jakbyś był przezroczysty - to jest przerażające.

Takie jest właśnie dziecko autystyczne. Ignoruje cię, odrzuca kontakt, nie słucha cię, nie porozmawia, nie pozwoli się dotknąć. Nawet nie spojrzy na innego człowieka. Sprawia

wrażenie, jakby jedyną przyjemność i nagrodę dawało mu ciągłe powtarzanie groteskowego, często autodestrukcyjnego zachowania. Woli rzeczy od ludzi. Jest samotne, zamknięte w sobie.

Jest wśród nas obce. [...] Jest dziwne i niepojęte.”

Termin autyzm (z języka greckiego autos - sam) został wprowadzony już w 1911 roku przez E. Bleurera, jako jeden z osiowych objawów schizofrenii. Bleurer definiował autyzm, jako zamknięcie się we własnym świecie i rozluźnienie dyscypliny logicznego myślenia.

Jak podaje encyklopedia PWN: autyzm ( myślenie autystyczne) -to myślenie w oderwaniu od rzeczywistości, brak łączności ze środowiskiem zewnętrznym, zamknięcie się w sobie; brak konstrukcji myślowych z rzeczywistością, niekiedy występowanie przeciwstawnych myśli i dążeń; występuje w chorobach psychicznych, głównie w schizofrenii.

Myślę, że ta definicja nie do końca opisuje istotę problemu ludzi autystycznych, dlatego pozwolę sobie zacytować fragment artykułu naukowego, w którym jest ( moim zdaniem) najlepsza definicja tego zaburzenia.

„Autyzm (…) to bardzo złożone zaburzenie zachowania, charakteryzuje się wieloma różnymi objawami, z których większość ujawnia się przed czwartym rokiem życia dziecka. Dzieci autystyczne są niezdolne do interpretowania stanów emocjonalnych innych ludzi, nie rozpoznają gniewu, smutku ani motywów działania. Ich zdolności komunikowania się są zwykle ograniczone, więc trudno jest im rozpocząć lub podtrzymać rozmowę. Często bywają bardzo zaabsorbowane jakimś konkretnym przedmiotem, aktywnością lub jednym gestem. Zdarza się, że takie zachowania niezwykle silnie obniżają możliwości rozwojowe dziecka.”

Tak o to przedstawia się autyzm. Jednak nie do końca to jest tematem mojej pracy. Ale żeby przedstawić bliżej zespół Kannera, myślę, że przedstawiony przeze mnie rysunek pomoże trochę łatwiej to zrozumieć.

A zatem czym tak naprawdę jest Zespół Kannera?

Geniusz Kannera polegał na tym, że dostrzegł wśród dzieci ze schizofrenią, psychozami i niedorozwojem umysłowym takie, które nie mieściły się w żadnej z tych grup diagnostycznych. Dzieci te przejawiały charakterystyczne cechy zachowania i reagowania. Kanner wyróżnił je, określił jako zespół, nadał mu nazwę: "autyzm wczesnodziecięcy" i ustalił kryteria rozpoznania. Dlatego w obecnych czasach zespół Kannera jest bardziej znany pod nazwą autyzm wczesnodziecięcy. Autyzm Kannera jest rozumiany, przede wszystkim, jako brak fantazji lub zdolności do kreowania rzeczywistości. Ideałem byłoby stworzenie takiej nazwy dla autyzmu wczesnodziecięcego, która eliminowałaby słowo "autyzm", z przyczyn powyżej opisanych, a równocześnie zawierała informacje odnoszące się do genezy objawów charakterystycznych dla tego zespołu.

Jedna z definicji mówi, że autyzm wczesnodziecięcy jest skomplikowanym zespołem upośledzenia rozwoju, w którym istotną rolę odgrywa funkcjonowanie mózgu. Jest to choroba neurologiczna, a nie czysto psychiczna, chociaż wśród typowych cech są problemy z komunikacją uczuć i związkami społecznymi. Występują również kłopoty z integracją wrażeń zmysłowych. W typowych przypadkach pojawia się w pierwszych trzech latach życia. Ocenia się, że występuje u około 2 do 6 na 1000 osób, przy czym jest cztery razy częstszy u mężczyzn niż u kobiet.

Po rozmowie z lekarzem dowiedziałam się, że zespół Kannera to tak jakby lżejsza odmiana autyzmu. Jak przedstawiłam wyżej na rysunku, autyzm dzieli się na spektrum autystyczne, do którego zalicza się też właśnie m.in. zespół Kannera. Jednak w przypadku tego zaburzenia wczesna diagnoza i działanie są niezbędne w celu zapewnienia jak najlepszego rozwoju dziecka. Uważa się powszechnie, że nie jest możliwe stworzenie w pełni działającego leku, bo na autyzm wpływają cechy mózgu determinowane na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Ale opracowano wiele różnych form terapii (m.in. hipoterapia), które mają na celu zmniejszenie objawów tego zaburzenia oraz pomóc dziecku w miarę normalnie funkcjonować.

Kolejną ważną różnicą miedzy Autyzmem a Zespołem Kannera jest to, że słowo autyzm odnosi się także do każdego przedziału wiekowego, także do dorosłych. Natomiast zespół Kannera dotyczy tylko dzieci (stąd nazwa „ autyzm wczesnodziecięcy”), które nie ukończyły 3-4 roku życia.

Dzieci z zespołem Kannera od pierwszych miesięcy życia cechuje: niechęć do kontaktu fizycznego z matką, skrajna izolacja od otoczenia, natrętne pragnienie utrzymania stałości miejsca, rodzaju zabawy, wypowiedzi niesłużące komunikacji. Brak zainteresowania osobami, koncentracja na przedmiotach. Dobra pamięć mechaniczna i wybiórcza inteligencja, przy obniżeniu globalnej inteligencji.

Przyczyny autyzmu wczesnodziecięcego wg samego Kannera.

• Koncepcje psychogenne - (w pierwszym etapie konstruowania przyczyn tego zaburzenia). Kanner obarczył winą "zimną deprymującą" matkę. Patogenna matka według Kannera, nie jest w stanie zaspokoić emocjonalnych potrzeb dziecka. Na etapie późniejszych badań teoria ta została przez wielu uczonych (i samego twórcę również) odrzucona. Trzeba tutaj jednak wspomnieć, że Kanner kilkakrotnie zmieniał poglądy na temat przyczyn powstawania autyzmu.

• W latach pięćdziesiątych był skłonny sądzić, że autyzm powstaje w wyniku

współdziałania czynników biologicznych, rozwojowych i rodzinnych.

• Następnie odrzucił koncepcję związku przyczynowego pomiędzy autyzmem i zmianami organicznymi mózgu.

• Hipoteza Kannera, że autyzm występuje u dzieci rodziców o wyższym

poziomie intelektualnym i wysokiej pozycji społecznej, nie została

potwierdzona w późniejszych badaniach.

Przyczyny Autyzmu, które obecnie się uznaje za najbardziej prawdopodobne.

• Genetyczne - uwarunkowane genem EN2 na chromosomie 7, a także innymi genami znajdującymi się na chromosomach 3, 4, 11;

• Okołoporodowe niedotlenienie powodujące uszkodzenia pnia mózgu;

• Teratogenne działanie talidomidu - uszkodzenie w obrębie pnia mózgu;

• Infekcyjne - wirusowe, a także zakażenie drożdżakami - kandydoza;

• Zaburzenia rozwojowe OUN - skrócenie pnia mózgu na granicy między mostem, a rdzeniem przedłużonym, brak jądra górnego oliwki, pomniejszenie jądra nerwu twarzowego.

• Thimerosal w szczepionkach i ilość szczepionek otrzymywanych przez dzieci - bardzo wcześnie, zanim ich system odpornościowy może poradzić sobie z tymi wszystkimi toksynami

Myślę, że w mojej pracy nie może zabraknąć symptomów, które są niezbędne do zdiagnozowania autyzmu wczesnodziecięcego, które zostały opisane przez Leo Kannera. Oto one:

- głęboki brak kontaktu afektywnego z innymi ludźmi, wycofywanie się z kontaktów społecznych lub niezdolność do ich tworzenia

- obsesyjna potrzeba zachowania identyczności otoczenia,

- fascynacja obiektami (przedmiotami),

- mutyzm lub taki rodzaj języka, który nie służy do komunikacji interpersonalnej,

- zachowania inteligentne, które wskazują na potencjalne możliwości intelektualne dziecka.

Po wielu latach obserwacji klinicznej Kanner uznał, że dwa pierwsze kryteria diagnozy są tymi, bez których nie może być postawione rozpoznanie autyzmu wczesnodziecięcego.

Rozpoznanie "zespół Kannera" zazwyczaj jest formułowane dla tej grupy dzieci autystycznych, które spełniają dwa pierwsze kryteria i wykazują dobrą sprawność intelektualną, często z wybiórczymi uzdolnieniami (muzycznymi, matematycznymi czy plastycznymi).

Obecnie można zdiagnozować takie symptomy autyzmu wczesnodziecięcego, jak:

a) Zaburzenia w jakościowym rozwoju interakcji społecznych:

• brak kontaktu wzrokowego, mimiki twarzy, gestów, uśmiechu,

• całkowity brak zainteresowania rówieśnikami,

• brak chęci do zabawy z innymi osobami,

• wyraźny brak świadomości fizycznej obecności lub uczuć innych osób.

b) Zaburzenia w jakościowym sposobie komunikowania się:

• opóźniony lub całkowity brak rozwoju mowy,

• brak inicjowania i kontynuowania rozmowy,

• występowanie mowy echolalicznej, używanie zaimka trzeciej osoby, używanie znanych sobie tylko określeń,

• brak spontanicznych zabaw ruchowych, brak naśladownictwa.

c) Ograniczone, powtarzające się, stereotypowe wzorce zachowań, zainteresowań i aktywności:

• wykonywanie określonych czynności w tej samej kolejności,

• wyraźne sztywne trzymanie się procedur, rytuałów,

• manieryzmy ruchowe (trzepotanie palcami, kiwanie się całym ciałem, kręcenie głową),

• uporczywe zainteresowanie niektórymi przedmiotami.

Leczenie autyzmu

Formą najbardziej skutecznej terapii autyzmu wczesnodziecięcego jest metoda wymuszonego kontaktu. Została ona stworzona w latach osiemdziesiątych w USA przez Martę Welch. Podstawą terapii jest założenie, że autyzm wynika z braku poczucia bezpieczeństwa u dziecka, szczególnie w zakresie jego kontaktów z matką. W normalnych warunkach niemowlę dąży do kontaktu fizycznego z matką, co zapewnia mu komfort i pozwala na budowanie w przyszłości relacji społecznych i emocjonalnych z otoczeniem. Jeżeli relacja ta jest dla dziecka niewystarczająca, to wycofuje się z niej. To z kolei rodzi u matki frustrację i poczucie bezradności. W efekcie wzmacnia się u dziecka poczucie braku bezpieczeństwa i skłania go do zerwania kontaktu z matką, a w konsekwencji z całym światem. Terapia zaproponowana przez Welch przeciwdziała tym mechanizmom poprzez wymuszanie przez matkę bliskiego, fizycznego kontaktu z dzieckiem, co zapewnia mu pełne odprężenie. Matka demonstruje swoją siłę i zdecydowanie, co pozwala dziecku na odzyskanie poczucia bezpieczeństwa.

 Metoda wymuszonego kontaktu jest całkowicie bezpieczna. Nie wymaga szczególnych warunków. Jedynym jej ograniczeniem jest niemożność zaakceptowania przez matkę gwałtownego oporu dziecka w czasie terapii. Skuteczność metody wymuszonego kontaktu jest wysoka.

Nie wszystkim dzieciom z rozpoznaniem autyzmu wczesnodziecięcego można pomóc. Kluczową sprawą pozostaje szybkość interwencji terapeutycznej. Długi czas trwania zaburzenia doprowadza do utrwalenia się chorobowych schematów reagowania i zachowania. Rokowanie pogarsza także współistnienie innych zaburzeń fizycznych i psychicznych. Dla terapii autyzmu, kluczowe znaczenie ma osoba matki i wsparcie, jakie uzyskuje rodzina od systemu terapeutycznego. Na szczęście wysoko wyspecjalizowanych ośrodków zajmujących się leczeniem autyzmu wczesnodziecięcego jest coraz więcej, a samo zaburzenie przestało być zaliczane do nieuleczalnych.

 

 Bibliografia

• Hanna Jaklewicz- „ Autyzm wczesnodziecięcy. Diagnoza, przebieg, leczenie”. Gdańsk 1993; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Carl H. Delacato- „ Dziwne, niepojęte Autystyczne dziecko”.

• Allen D. Bragdon, David Gamon, - „ Kiedy mózg pracuje inaczej”. Gdańsk 2004; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; rozdz. 3.

• Patricia M. Rodier „ Początki autyzmu” w czasopiśmie Świat Nauki; Maj 2000: str. 50-57.

• Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa 1973; Państwowe Wydawnictwo Naukowe; [w] t. I.

• Internetowa encyklopedia- Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Autyzm_dzieci%C4%99cy

C. Delacato, „Dziwne, niepojęte. Autystyczne dziecko”, Warszawa 1995, s.18.

Patricia M. Rodier „ Początki Autyzmu” w czasopiśmie Świat Nauki, maj 2000.

Spektrum autystyczne - szerokie pojęcie, obejmujące różne typy osób o cechach autystycznych, wykazujących odmienne mechanizmy lub przyczyny powodujące trudności rozwojowe i mające często odrębne wymagania wobec środowiska. Wszystkie one charakteryzują się znacznymi zaburzeniami interakcji społecznych i komunikacji, jak również znacznie ograniczonymi zainteresowaniami i bardzo powtarzalnym zachowaniem. Spektrum autyzmu jest podgrupą szerszej jednostki: całościowe zaburzenie rozwoju - ang. PDD (Pervasive Developmental Disorder).

6

---