Bunt mas
1. Zjawisko aglomeracji
Masy osiągnęły pełnię władzy społecznej - zjawisko to oznacza, że Europa przeżywa obecnie najcięższy kryzys, jaki może spotkać społeczeństwo, naród i kulturę
„bunt”, „masy”, „władza społeczna” nie mają znaczenia wyłącznie czy głównie politycznego, ale odnoszą się do każdej sfery życia publicznego (działalność intelektualna, moralna, gospodarcza, religijna; obejmuje ono wszelkie sfery życia zbiorowego, włącznie ze sposobem ubierania się czy zabawy)
Wizualnym aspektem tego stanu rzeczy jest zjawisko aglomeracji, zjawisko pełności, wszędzie jest tłum, masa ludzi
Osoby składające się obecnie na owe[9] tłumy istniały również wcześniej, ale nie jako tłum. Każda taka osoba czy grupka zajmowały własne miejsce bądź to na wsi, bądź w miasteczku, bądź w dzielnicy dużego miasta. Teraz te masy przebywają w miejscach najlepszych, kiedyś zarezerwowanych dla mniejszości.
Społeczeństwo jest zawsze dynamicznym połączeniem dwu czynników: mniejszości i mas. Na mniejszość składają się osoby lub grupy osób charakteryzujące się pewnymi szczególnymi cechami. Natomiast masa to zbiór osób nie wyróżniających się niczym szczególnym. Masy to „ludzie przeciętni”.
dążenie do łączenia się w mniejszość po to właśnie, by przeciwstawić się większości, wystąpienie z tłumu, połączenie się z innymi pod względem jakieś cechy, chociażby bycie niepodobnym do innych
masy, to wszyscy ci, którzy nie czują się szczególni, nie mają cech wyróżniających ich z tłumu, są tacy sami jak wszyscy i nie widzą w tym problemu, przeciwnie - są zadowoleni.
w łonie każdej klasy społecznej istnieje masa i autentyczna mniejszość - podział na masy i mniejszości nie odzwierciedla podziału na klasę wyższą i niższą
masy zajmują dawne miejsca i czynności przeznaczone dla mniejszości
hiperdemokracja - masy działają bezpośrednio, nie zważając na normy prawne, za pomocą nacisku fizycznego i materialnego, narzucając wszystkim swoje aspiracje i upodobania; masy są przekonane o tym, że mają prawo nadawać moc prawną i narzucać innym swoje, zrodzone w kawiarniach, racje
umysły przeciętne i banalne, wiedząc o swej przeciętności i banalności, mają czelność domagać się prawa do bycia przeciętnymi i banalnymi i do narzucania tych cech wszystkim innym
6. Wstęp do anatomii człowieka masowego
życie człowieka masowego jest teraz znacznie ułatwione w sprawach materialnych. To, co kiedyś uważano za dobrodziejstwo losu, budzące w człowieku pokorne poczucie wdzięczności, teraz przekształciło się w prawo, za które nie jest się wdzięcznym, lecz którego się wymaga.
Jest większy porządek publiczny
Życie pozbawione jest trudności i problemów (kiedyś życie było ciężkie)
Również w sferze życia społecznego brak jest ograniczeń (brak klas, wszyscy równi wobec prawa itp.)
Trzy czynniki sprawiły, iż stworzenie nowego świata stało się możliwe: liberalna demokracja, badania naukowe i industrializacja
Świat, który od urodzenia otacza nowego człowieka, nie skłania go do jakichkolwiek ograniczeń, nie zakłada żadnego weta ani nie stawia przed nim żadnych barier, a nawet wręcz przeciwnie, rozbudza w nim nowe potrzeby, które, teoretycznie rzecz biorąc, rosnąć mogą w nieskończoność.
Wiara w wieczny rozwój, ale bez zauważenia, że jakaś genialne jednostki musiała to wymyślić; tak jakby wszystkie dobra techniki, bezpieczeństwo społeczne itp. było stanem naturalnym, przynależnym jak powietrze
Psychika masowego człowieka jest jak psychika rozpuszczonego dziecka. Rozpuszczać to znaczy nie ograniczać żądań i potrzeb, to znaczy wpajać danemu osobnikowi przekonanie, że wszystko mu wolno i że do niczego nie jest zobowiązany
13. Państwo - największe niebezpieczeństwo
Masy muszą być rządzone przez ludzi z mniejszości (bo mniejszości są doskonalsze). To jest oczywiste i zawsze tak było.
[długa historia o państwie od XVIII wieku, ale chyba nie ma potrzeby przytaczać]
Państwo w naszych czasach stało się dzięki skuteczności licznych, precyzyjnie działających środków będących w jego dyspozycji, wspaniałą, doskonale funkcjonującą maszyną. Ponieważ tkwi ono we wnętrzu[127] społeczeństwa, wystarczy nacisnąć jedną sprężynę, by uwolnić dźwignie i puścić w ruch potężne mechanizmy, które zaczynają natychmiast skutecznie oddziaływać na określony fragment społecznego organizmu
Człowiek masowy podziwia to państwo, jest dla nich czymś zastanym i nie odczuwają, że jest ono czyimś tworem i może zniknąć
Z drugiej strony państwo to jakaś anonimowa władza; człowiek czuje, że państwo należy do niego
Człowiek masowy ma postawę roszczeniową, żąda, aby państwo rozwiązywało wszelkie problemy
największe niebezpieczeństwo, jakie dziś zagraża cywilizacji: upaństwowienie życia, interwencjonizm państwowy, wchłonięcie przez państwo wszelkiej społecznej spontaniczności
Społeczeństwo będzie musiało żyć dla państwa; człowiek dla machiny rządowej - w ten sposób państwo samo się unicestwi (bo jest tylko machiną zależną od ludzi)
Faszyzm - typowy ruch ludzi masowych
pod panowaniem mas państwu może zostać zlecone zadanie zniesienia niezależności jednostek czy grup, a tym samym ostateczne zaprzepaszczenie nadziei na przyszłość wzrost sił policji
policja-państwo będzie rozszerzać swoje kompetencje aż do inwigilacji ludzi w domach itp
3