J. Ortega y Gasset „Bunt mas”
I Zjawisko aglomeracji
- osiągnięcie przez masy pełni władzy społecznej > najcięższy kryzys, jaki może spotkać społeczeństwo, naród i kulturę
- zjawisko aglomeracji - zjawisko „pełności”; znalezienie miejsca staje się problemem; wszechobecność tłumu (kiedyś tego nie było)
- osoby składające się obecnie na tłumy istniały wcześniej, ale nie jako tłum
- tłum stał się widoczny, zajął uprzywilejowane miejsce w społ.
- społeczeństwo = mniejszości + masy
Mniejszości: grupy osób charakteryzujących się pewnymi szczególnymi cechami
~ dla powstania mniejszości konieczne jest aby ktoś wcześniej wystąpił z tłumu
~ łączenie się w mniejszość by przeciwdziałać większości
Masy: ludzie przeciętni, nie wyróżniający się niczym szczególnym
~ zadowolenia z bycia takim, jak inni
- podział na tych, którzy stawiają przed sobą wyższe wymagania i na tych, którzy chcą pozostać takimi, jakimi są
- w naszych czasach - panowanie mas
- kiedyś czynności wykonywane były przez ludzi o szczególnych kwalifikacjach, dziś masy ingerują we wszystko
- hiperdemokracja - tłum sprawuje władzę w sposób tak bezpośredni jak nigdy
- masa miażdży wszystko co jest inne, indywidualne; kto się wyróżnia, naraża się na ryzyko eliminacji.
VI Wstęp do anatomii człowieka masowego
- obecna sytuacja historyczna była łatwa do przewidzenia
- człowiek XIX wieku bardzo różni się od swoich przodków
Człowiek XIX wieku:
- łatwość w rozwiązywaniu problemów ekonomicznych
- to, co kiedyś było luksusem budzącym poczucie wdzięczności dziś jest postrzegane jako prawo, którego się wymaga
- komfort i porządek publiczny > życie pozbawione trudności i problemów (co wcześniej było nieosiągalne)
- [kiedyś: życie jako pasmo trudności i klęsk]
- sfera prawno-obywatelska i moralna - od 2 poł. XIX w. przed człowiekiem ni ma żadnych barier społecznych! Wszyscy są równi wobec prawa.
Stworzenie nowego świata stało się możliwe dzięki:
a) Liberalnej demokracji
b) badaniom naukowym
c) industrializacji
(b+c = technika)
Rewolucja (nie powstanie przeciwko istniejącemu porządkowi, lecz wprowadzenie nowego porządku, będącego odwróceniem starego):
- przed: życie pospólstwa - wieczny ucisk, ograniczenie, zależność; nawet dla człowieka bogatego świat był pełen biedy, trudności i niebezpieczeństw
- po: świat zapewnia ludziom wszelkie dobra i możliwości; przekonanie, że „jutro będzie jeszcze lepiej!”
Ludzie zaczynają traktować zastane dobra jak dzieło Natury, nie są świadomi wysiłku jaki został włożony w doprowadzenie rzeczywistości do obecnego stanu.
Współczesny człowiek:
swobodna ekspansja życiowych żądań i potrzeb
brak poczucia wdzięczności dla tych, którzy to umożliwili
Współczesny świat jest rozpuszczony. Rozpuszczone masy o nieograniczonych żądaniach i potrzebach, które wierzą, że cała społeczna i materialna organizacja jest dziełem Natury.
„To doskonałość z jaką w XIX wieku zorganizowano pewne dziedziny życia spowodowała, że korzystające z owych dobrodziejstw masy nie uważają ich już za organizację, lecz za element przyrody”.
XIII Państwo - największe niebezpieczeństwo
- masa - istnieje po to, by nią kierowano, na nią wpływano, reprezentowano i organizowano, ale nie po to, by miała to robić sama przez się.
- człowiek posiada potrzebę poszukiwania jakiejś wyższej instancji - jeżeli uda m się ją odnaleźć - będzie doskonalszy, jeżeli nie - okaże się człowiekiem masowym, któremu ktoś musi ją podsunąć.
- zachęcanie mas by działały same z siebie (co ma obecnie miejsce) = bunt mas! (brak akceptacji dla własnego przeznaczenia)
Działanie mas: linczowanie
Triumf mas: triumf gwałtu, przemoc jako norma
- największe niebezpieczeństwo dla cywilizacji europejskiej - współczesne państwo!
(działanie tej samej zasady co w przypadku nauki: możliwość postępu > specjalizacja > groźba „zdławienia” nauki)
- państwo naszych czasów stało się maszyną; największym wytworem cywilizacji
Człowiek masowy wobec państwa - „Widzi je, podziwia je, wie, że jest czymś zastanym, zapewniającym mu bezpieczne życie; ale nie zdaje sobie sprawy z tego, iż jest to twór ludzki, przez pewnych ludzi wymyślony i oparty na pewnych założeniach i cnotach, które kiedyś w ludziach tkwiły, a które już jutro mogą z nich wyparować”.
- dla człowieka masowego: państwo = anonimowa władza, bo sam czuje się anonimowy i myśli, że państwo do niego należy
- największe niebezpieczeństwo > „upaństwowienie życia, interwencjonalizm państwowy, wchłonięcie przez państwo wszelkiej społecznej spontaniczności”
- spółczesne państwo i masę łączy jedynie anonimowość, ale człowiek masowy myśląc, że państwo to on, stara się niszczyć za jego pomocą wszelkie twórcze mniejszości > przyszłe rezultaty:
interwencja państwa będzie stale łamała społeczną żywiołowość
„społeczeństwo będzie musiało żyć dla państwa, człowiek dla machiny rządowej (…) Masy za pośrednictwem anonimowej machiny państwa działają same przez się”.
Opracowała: Boćka xD